Preteksty, posłowia. Małe kanony literatury światowej

Jakub Kornhauser

Preteksty i posłowia (…), niczym wunderkamery i panoptika, stanowią o punkcie wyjścia i punkcie dojścia prowadzonych rozważań. Książka składa się z dwóch głównych części, z których każda dzieli się na dwa podrozdziały. (…) W sekcji Preteksty znalazły się szkice poświęcone literaturom i kulturom europejskim – francuskiej, belgijskiej, mołdawskiej, katalońskiej, norweskiej i środkowoeuropejskiej (Kanony zza granic) oraz polskim zmaganiom z polem literackim (Kanony w granicach). Szkice tu pomieszczone łączy chęć odpowiedzi na pytanie, czym dzisiaj jest pisanie, co nam zostało ze starych dyskusji na temat literackich mód, konwencji i powinności oraz czy da się wyznaczyć kierunki, w których podążają najmłodsze pokolenia twórców. I dlaczego pokoleń starszych nie należy usuwać na margines zainteresowania – dekanonizować – tylko warto czytać na nowo.   (…) Sekcja Posłowia to zapis racjonalizacji irracjonalnego, przypominający układanie mozaiki z rozproszonych elementów, które na pozór nie mają prawa do siebie pasować, lecz po odpowiednim zestawieniu nabierają nowych znaczeń i uruchamiają wewnętrzne zależności. Wahadło małych kanonów wychyla się, jak w tytule, W stronę awangard – badając poziom literackości prac Herty Müller, Stanisława Dróżdża czy Jiříego Kolářa, eksperymentalne ciągoty polskiej poezji ostatnich dekad i aktualność okołoawangardowych dyskursów krytycznych – by po chwili przyjrzeć się bliżej Rumunii na stronie, ujawniając specyfikę najistotniejszych współcześnie dykcji rumuńskiej prozy.                                                                                                                    Fragment Wstępu       Książka Jakuba Kornhausera Preteksty, posłowia. Szkice o literaturach jest pozycją bardzo istotną dla badaczy współczesnej literatury. A właściwie literatury światowej czy „literatur”, bo właśnie taką formą posługuje się Autor, co wynika z patronującego mu przekonania o wielości, różnorodności oraz równorzędności obiegów literackich poszczególnych krajów oraz regionów. (…) Kornhauser proponuje wnikliwą lekturę oraz interpretację poszczególnych utworów, a jednocześnie wplata sformułowane przez siebie propozycje odczytań w ramy zjawisk o wiele szerszych, zazębiających się z wiązką zagadnień na co dzień badanych przez antropologów i socjologów. Dzięki temu czytelnik otrzymuje szeroką, a jednocześnie bardzo kompetentnie zarysowaną panoramę zjawisk z zakresu literatury oraz kultury współczesnej.                                                                                       Z recenzji dr. hab. Aleksandra Wójtowicza     Jakub Kornhauser (1984) – literaturoznawca, poeta, eseista, tłumacz. Współzałożyciel i pracownik Ośrodka Badań nad Awangardą przy Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, adiunkt na Wydziale Filologicznym UJ. Autor dwóch monografii poświęconych awangardzie (ostatnio Awangarda. Strajki, zakłócenia, deformacje, 2017) i redaktor ponad 10 książek naukowych. Redaktor prowadzący serii wydawniczych „awangarda/rewizje” (Wydawnictwo UJ), „Rumunia Dzisiaj” (Universitas) i „wunderkamera” (Instytut Mikołowski). Redaktor pism „Nowa Dekada Krakowska” i „Romanica Cracoviensia”, były redaktor „Literatury na Świecie”. Opublikował cztery tomy poetyckie, za Drożdżownię (2015) otrzymał w 2016 roku Nagrodę im. Wisławy Szymborskiej. Ostatnio wydał tom esejów Wolność krzepi (2018), przekłady książek Gherasima Luki Bierny wampir, Dumitru Crudu Fałszywy Dymitr (oba 2018) i Gellu Nauma Vasco da Gama i inne cykle poetyckie (2019) oraz tom poezji Dziewięć dni w ścianie (2019). 

Śmierć Don Kichota. O nowości w kulturze i literaturze ponowoczesnej

Gerard Marek Ronge

Śmierć Don Kichota. O nowości w kulturze i literaturze ponowoczesnej to przeprowadzona w duchu szkoły frankfurckiej refleksja nad kondycją kultury zachodniej, naznaczonej piętnem Zagłady z czasów drugiej wojny światowej. Autor przygląda się wydarzeniom rozgrywającym się około połowy XX wieku, które stanowią dla niego kres trwania określonej formacji kulturowej, nazywanej okcydentalną nowoczesnością. Jest to zarazem moment, w którym zaczyna wyłaniać się prawdziwie ponowoczesna i postmodernistyczna kultura, niebędąca jednak, wbrew często spotykanym opiniom, niekończącym się zbiorem cytatów i remiksów kultury nowoczesnej, lecz prawdziwie nową formacją kulturową o globalnym zasięgu. "[...] Ronge potrafi o zagadnieniach delikatnych, często złożonych, mówić językiem zrozumiałym, klarownym. Widać też u młodego badacza intelektualną odwagę w stawianiu pytań już raz w dzisiejszej humanistyce zadanych, autonomię myśli, pasję poszukiwawczą i poznawczą ciekawość". Z recenzji prof. dr. hab. Sławomira Buryły [...] Ronge przekonuje, że gwałtowna konsumpcja kultury zachodniej po roku 1989, która pozwoliła na pojawienie się nowych form ekspresji i perspektyw oglądu rzeczywistości, przyczyniając się do lawinowego i chaotycznego przyrostu dyskursów, eksperymentów i prowokacji - postrzeganych paradoksalnie jako wyczerpanie się kultury - była jedyną możliwą i logiczną odpowiedzią na apel Fullera o zjednoczenie się ludzkości w imię ratowania Statku Kosmicznego Ziemia". Z recenzji dr hab. Doroty Kozickiej, prof. UJ Gerard Ronge (ur. 1994) - literaturoznawca, doktor nauk humanistycznych, adiunkt na Wydziale Filologii Polskiej i Klasycznej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Absolwent Międzyobszarowych Indywidualnych Studiów Humanistycznych i Społecznych macierzystej uczelni. Autor artykułów naukowych, publikowanych między innymi w czasopismach "Forum Poetyki", "Literatura i Kultura Popularna", "Studia Norwidiana". Kilkukrotny laureat stypendium Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz programu "Diamentowy grant".

Słownictwo pism Stefana Żeromskiego. Świat doznań zmysłowych. Tom 8

Barbara Bartnicka

Analiza słownictwa zawartego w niniejszym tomie pozwoliła nam uświadomić sobie, jak wiele zmian nastąpiło w codziennym bytowaniu społeczeństwa polskiego w ciągu XX wieku. Zmiany te znalazły niekiedy swoje odbicie także w słownictwie. Najwięcej różnic między językiem, jakim posługiwał się Żeromski, a polszczyzną współczesną zaobserwować można w słownictwie kulinarnym. Pod tym względem polszczyzna pisarza, zwłaszcza w materiałach autobiograficznych (dzienniki, listy) stanowi swoisty dokument epoki. Można w niej spotkać wyrazy, całkowicie niezrozumiałe dla dzisiejszego czytelnika, jak np. rosolis, bretnalówka czy szpagatówka (nazwy napojów alkoholowych), często w Słowniku Doroszewskiego notowane i ilustrowane jedynym cytatem właśnie zaczerpniętym z tekstów Żeromskiego. Zniknęły z naszych miast takie lokale gastronomiczne, jak resursy i szynkownie. Zmieniła się w dużym stopniu medycyna i dietetyka. Choremu na gruźlicę Żeromskiemu lekarze kazali pić dużo mleka, koniak i piwo (w czasie świąt wielkanocnych wszystkie restauracje w Zakopanem były zamknięte, skarżył się więc w listach, że na piwo musiał chodzić do szynku aż pod Nosal), a także kreozot i tran (butelką tranu zaspokajał więc głód, kiedy oczekiwał przesyłki pieniędzy).   BARBARA BARTNICKA – językoznawca, prof. dr hab. w Instytucie Języka Polskiego Uniwersytetu Warszawskiego. Główne zainteresowania naukowe i publikacje: – semantyka form gramatycznych (Adiektywizacja imiesłowów w języku polskim, 1970; Funkcje semantyczno-składniowe  bezokolicznika we współczesnej polszczyźnie, 1982); – dialektologia (Podstawowe wiadomości z dialektologii polskiej, 1965; Polskie ludowe nazwy grzybów, 1964); – język pisarzy (Studia nad językiem pisarzy, 1992; O języku Henryka Rzewuskiego, 1996 i 1998); – dydaktyka języka ojczystego oraz języka polskiego jako obcego (seria podręczników szkolnych i uniwersyteckich).  

Rzeczywistość wyabstrahowana oraz inne szkice z dziejów obrazu i teorii sztuki

Wojciech Bałus

Niniejsza książka mówi o swoistym abstrahowaniu rzeczywistości, o dematerializacji sztuki, o ujmowaniu zarówno obrazów, jak i kultury za pomocą kategorii analitycznych, poprzez formy przeżywania świata, dzięki uruchomieniu cielesności, tworzeniu przedmiotów nieużytecznych, a także poszukiwaniu zaskakujących symetrii. Wojciech Bałus - ur. 1961, historyk sztuki; studiował też filozofię. Profesor w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zajmuje się teorią i historią sztuki XIX-XXI wieku, związkami sztuki z filozofią, antropologią kulturową i literaturoznawstwem. W ramach międzynarodowej organizacji Corpus Vitrearum prowadzi badania nad polską sztuką witrażową XIX i XX wieku i pełni funkcję Przewodniczącego Polskiego Komitetu Narodowego Corpus Vitrearum. Członek zwyczajny Hessische Akademie der Forschung und Planung im Landlichen Raum. Członek czynny Polskiej Akademii Umiejętności. Członek AICA. Autor książek: Mundus melancholicus. Melancholiczny świat w zwierciadle sztuki (1996), Malarstwo sakralne (2001), Figury losu (2002), Krakau zwischen Traditionen und Wegen in die Moderne. Zur Geschichte der Architektur und der Offentlichen GrUnanlagen im 19. Jahrhundert (2003), Sztuka sakralna Krakowa w wieku XIX: część pierwsza (współautor, 2004), Sztuka sakralna Krakowa w wieku XIX: część druga. Matejko i Wyspiański (2007) i Gotyk bez Boga? W kręgu znaczeń symbolicznych architektury sakralnej XIX wieku (Monografie FNP, 2011 - wersja niemiecka: 2016), Efekt widzialności. O swoistości widzenia obrazów, granicach ich odczytywania i antropologicznych aspektach sztuki (2013), Tadeusz Kantor 1947. Nowoczesne doświadczenie z nauką, sztuką i Paryżem w tle (2021).

Naturalistyczne dramaty

Gabriela Matuszek

Pierwsza monografia naturalistycznej dramaturgii europejskiej i polskiej, będąca zarazem próbą oryginalnego odczytania ponad stu utworów (m.in. Zoli, Strindberga, Hauptmanna, Czechowa, Zapolskiej, Kisielewskiego, Nowaczyńskiego, Rittnera). Książka prezentująca historię naturalistycznego prądu, prowadzi czytelnika przez kolejne "akty" dramatu operującego metodą "totalnego mimetyzmu" i psychoterapeutycznego szoku, niektórych swoistym epilogiem są niektóre działania "nowych brutalistów".  

Gry codzienne i pozacodzienne... o komunikacyjnych aspektach aktorstwa

Monika Braun

Wiele wskazuje na to, że wypracowane w teatrze techniki pracy nad rolą, w tym wszelkie sposoby kontrolowania tremy, pracy nad ciałem i głosem jako narzędziami służącymi do przekazywania uczuć, myśli, idei i pragnień, mogą stać się doskonalszym i pełniejszym sposobem komunikacji, nie tylko w ramach wykreowanej przez sztukę rzeczywistości, ale także w realnym życiu. Sposoby, jakich na scenie używa aktor, nie różnią się zasadniczo od tych, którymi posługujemy się na co dzień, a życie społeczne daje się najlepiej pojąć jako ciąg performansów. Techniki aktorskie, opierając się na instynktownych zachowaniach człowieka, przekształcają je jednak i – wydobywając bezwiedne impulsy na poziom świadomości – czynią sztuką. Przynależą one równocześnie do dwóch porządków życia: artystycznego i codziennego. Dlatego też metody aktorskiego treningu nie muszą być wyłącznie „wiedzą tajemną” zarezerwowaną dla „wybranych” – wyszkolonych w swym rzemiośle artystów, ale powszechnie dostępną formą porozumiewania się, a także drogą kształtowania samoświadomości i rozwoju osobowości. Teatr, traktowany w tej książce jako szczególny model ludzkich zachowań, bada i zarazem kwestionuje granice między sztuką a życiem. Sama idea oryginału i sztuki jako jego naśladownictwa nie tylko dzięki Jacques’owi Derridzie stała się wątpliwa, a na pytanie o wyższość rzeczywistości nad jej medialnymi replikami można udzielić różnych odpowiedzi…

Odzyskać doświadczenie. Sporny temat humanistyki współczesnej

Dorota Wolska

Trudno o  bardziej  kłopotliwe  pojęcie  niż  doświadczenie.  W  tych  rozważaniach  pojawia  się  ono  głównie w  rozumieniu  egzystencjalistycznym  jako  kategoria  refleksji  humanistycznej  i  przedmiot  prowadzonych  w  jej ramach  sporów.  We  współczesnych  dyskusjach  apel  o  odzyskanie  doświadczenia  przyjmuje  postać  poznawczego wyzwania,  intelektualnej  troski,  postulatu  politycznego, a także jest rozpoznawany jako dążenie kultury samej, jej reakcji  na  nowoczesną  fragmentację,  „zubożenie”  doświadczenia  oraz  jego  traumatyczne  wyparcie.  Zwolennicy odzyskania doświadczenia widzą w tym zabiegu szansę  na  uzdrowienie  humanistyki  abstrahującej,  za sprawą  swej  nadto  scjentystycznej  orientacji,  od  konkretnej  ludzkiej  egzystencji.  „Wrogowie”  doświadczenia obawiają  się,  że  kategoria  ta  zarówno sprzyja  poznawczej naiwności,  wyrażającej  się  w  bezpodstawnej  nadziei  na konceptualizację bezpośredniości,  jak i wikła w mit absolutnego  i  fundamentalnego  odniesienia.  Toczy  się  więc spór  o to,  czy można i  czy warto odzyskać doświadczenie jako  własną  kategorię  humanistyki.  Przy  tej  okazji  rewidowane są poglądy na relacje między poznawaniem i  doświadczaniem  świata,  między  neutralnością  i  zaangażowaniem  badań,  między abstrakcją i konkretnością,  między humanistyką poznawczą i niepoznawczą. Wybrane wątki tych dyskusji  składają  się  na  treść  książki.  Obecne  są  w  niej dwie  perspektywy:  reflektywnej  humanistyki  i  aksjologicznie  zorientowanego kulturoznawstwa.

Znaczenia przemijania. Wybrane zagadnienia konserwacji dzieł sztuki współczesnej na przykładzie instalacji Ilji Kabakowa "Szkoła nr 6"

Kinga Olesiejuk

  Odbiór współczesnych dzieł sztuki często wymaga towarzyszącego im teoretycznego komentarza. Dopiero od niedawna dziedzina konserwacji dzieł sztuki stoi przed zadaniem interpretacji artystycznych zjawisk, które sprawiają trudność nawet aktualnemu odbiorcy. Tymczasem efemeryczny charakter współczesnej sztuki, jej intencjonalna lub przypadkowa nietrwałość oczekują natychmiastowej niemal reakcji, jeśli mają stać się artystycznym dokumentem lub historycznym świadectwem obecnych czasów. Interdyscyplinarność konserwatorskiego podejścia do dzieła sztuki, łączącego elementy historii sztuki czy raczej krytyki artystycznej z analizą technik i materiałów oraz praktyczną propozycją ochrony, staje się jeszcze bardziej kompleksowa w przypadku sztuki współczesnej, gdyż wykracza również poza tradycyjnie rozumiane badanie konserwatorskie. Nierzadko podważa same wartości i metody wypracowane dla dzieł historycznych. Znaczenia przemijania podejmują próbę przybliżenia problematyki konserwacji sztuki współczesnej na przykładzie instalacji Ilji Kabakowa „Szkoła nr 6” (1993), należącej do kolekcji Chinati Foundation w amerykańskim stanie Teksas. Argumentacja proponowanego programu ochrony i konserwacji instalacji, będącej rekonstrukcją radzieckiej szkoły na terenie dawnego fortu wojskowego USA, naświetla zakres podejmowanych zagadnień oraz sposób postępowania konserwatora, dostosowany do indywidualnego charakteru dzieła. Obok analizy wielowątkowego kontekstu pracy, warunkującego powstanie i recepcję instalacji - poznanie opinii artysty i interpretacja cechy nietrwałości, składają się na uzasadnienie przedstawionych decyzji. Kwestia przemijania dzieła odgrywa w rozważaniach rolę kluczową, stanowiąc podstawę artystycznej koncepcji i znak współczesnej twórczości, ale także przyczynę konserwatorskiej interwencji oraz - paradoksalnie - przedmiot konserwacji. Skłania również do refleksji nad przemianą zadań i założeń dziedziny konserwacji w wyniku konfrontacji z nietypowymi problemami, jakie prezentuje współczesna sztuka.

Krajobraz po odwilży. Poradziecka tożsamość religijna mieszkańców współczesnych miast syberyjskich

Jędrzej Morawiecki

Autor książki Krajobraz po odwilży... podejmuje próbę wyodrębnienia i opisania czynników, kształtujących poradziecką identyfikację religijną. Koncentruje się przy tym na relacjach biograficznych rozmówców z trzech miast: zamkniętego w czasach radzieckich Krasnojarska („czerwone miasto”), bardziej inteligenckiego i oddalonego od centrum władzy politycznej Tomska czy specyficznego ze względu na podłoże etniczne i narodowe oraz przedradziecką konfesyjną specyfikę przemysłowego Ułan Ude. Obficie cytowane wywiady wskazują przy tym, w jak dużym stopniu na religijne wybory tożsamościowe, dokonywane przez Rosjan po upadku w ZSRR, wpływał „przypadek”. A więc: nie tylko znaczący inni, ale i epizodyczne postaci, napotykane na drodze życiowej respondenta. Nie tylko wzruszenie duchowe czy kierunek poszukiwań intelektualnych, ale i lokalizacja świątyń (odległość od domu), a także zasłyszane w tramwaju komunikaty, zdania wypowiadane przez przechodniów, ogłoszenia uliczne itd. „Przypadek” ów determinowany był odcięciem od znaczących zasobów kapitału kulturowego, wynikającym z uwarunkowań historycznych.     Książka ta stanowi cenny wkład do naszej wiedzy o przemianach mentalności rosyjskiej po upadku komunizmu. Obszerna monografia Jędrzeja Morawieckiego jest bardzo interesującym studium badawczym, które powstało w wyniku wieloletnich badań terenowych. Temat podjęty okazuje się bardzo doniosłym zagadnieniem z perspektywy europejskiej. Autor starał się uwzględnić te syberyjskie miejscowości, które były wyjątkowo jak na Rosję zróżnicowane religijnie. Prowadzone wywiady skupiały się na rekonstrukcji duchowej mapy, na której silnie obecne były w nich tradycje szamańskie, aktywnie działała placówka katolicka, a także misje protestanckie. Rodzimy buddyzm i prawosławie dopełniają obrazu panoramy penetrowanych przez autora religii. z recenzji prof. dra hab. Zbigniewa Paska   Wieloetniczni i wielokonfesyjni Rosjanie zawsze mieli problemy z określeniem swojej tożsamości. Spory o „narodowość” trwają w Rosji od początku XIX wieku. Natomiast po rozpadzie Związku Radzieckiego problem z identyfikacją mieszkańców Rosji wybuchł ze zdwojoną siłą. Rosyjską „tożsamość narodową”, moim zdaniem, udało się zaszczepić po raz pierwszy współczesnym Rosjanom dopiero Putinowi, gdy zaanektował Krym. Z tożsamością religijną sprawa jest zdecydowanie bardziej skomplikowana, szczególnie na Syberii. Dlatego niezwykle ważną lekturą dla każdego badacza Rosji powinna stać się  książka Krajobraz po odwilży, będąca  bez wątpienia znakomitą, wyróżniającą się interdyscyplinarną rozprawą habilitacyjną Jest to świetna książka, niezwykle potrzebna rosjoznawcom, kulturoznawcom i religioznawcom. z recenzji prof. dra hab. Andrzeja de Lazari

Wybór pism estetycznych (Stanisław Witkiewicz)

Stanisław Witkiewicz

"W tytułach prac Witkiewicza uderza to, że nie pojawia się w nich termin "estetyka", natomiast wielokrotnie pojawia się termin "krytyka". Witkiewicz nie pozostawia czytelnikowi wątpliwości - uważa się za krytyka, jednakże krytyka w szerokim, a nie w wąskim rozumieniu. "Krytyka sztuki w obszerniejszym rozumieniu - czytamy w Malarstwie i krytyce u nas - jest jej teorią - filozofią". Jej zadaniem jest tworzenie naukowych narzędzi wyjaśniania sztuki i przez to dostarczanie krytyce w wąskim rozumieniu, czyli nastawionej na ocenę analizie dzieł sztuki, obiektywnych kryteriów oceny. Witkiewiczowskie pojęcie krytyki w szerszym znaczeniu bliskie jest więc dzisiejszemu rozumieniu pojęcia estetyki. Będąc krytykiem "w obszerniejszym rozumieniu", był więc zarazem estetykiem." - Józef Tarnowski

Opowiedzieć Zagładę. Polska proza i historiografia wobec Holocaustu (1987-2003)

Bartłomiej Krupa

Studium Bartłomieja Krupy na tle piśmiennictwa polskiego ostatnich dwudziestu lat jest bezprecedensowe. Autor poszerzył pole walki, dzięki czemu powstała pierwsza w polskim piśmiennictwie synteza dotycząca problematyki Zagłady w literaturze i historiografii okresu 1987-2003. Daty graniczne są tu ważne: granicę początkową wyznacza recepcja powieści "Początek" Andrzeja Szczypiorskiego (a także artykułu Jana Błońskiego "Biedni Polacy patrzą na getto"), granicę końcową - debata nad "Sąsiadami" Jana T. Grossa. Zagarniając literackie i historiograficzne teksty opublikowane między tymi dwoma momentami, autor wybrał okres kształtowania się polskiej świadomości holokaustowej. O tym właśnie jest ta książka - o konfliktowych sojuszach historiografii z literaturą, które doprowadziły do wykrystalizowania się najważniejszych polskich dyskursów zagładowych u schyłku XX wieku. Były to w kolejności: dyskurs uwznioślający żydowskie ofiary Holokaustu; dyskurs pluralizujący postawy i zachowania świadków Zagłady; dyskurs polskiej winy i polskiego wstydu oraz opozycyjny względem niego dyskurs heroizmu Polaków i zdrady Żydów. I choć rozważania Krupy zamykają się na roku 2003, to późniejsze lata niewiele już do tego zestawu dodały.

Ordynarna demonstracja władzy. O zarządzaniu konfliktem w Bośni i Hercegowinie

Aleksandra Zdeb

„Recenzowany tom wypełnia istotną lukę w zakresie ewolucji systemu politycznego państwa bośniackiego po 1990 roku […] perspektywa badawcza zaprezentowana w niniejszej pracy jest bardzo nowatorska. […] Praca stanowi bardzo dojrzałe opracowanie naukowe, po które winni sięgnąć wszyscy zainteresowani rozwojem państwowości republik postjugosłowiańskich, szczególnie w kontekście (dys)funkcjonalności państwowości postdaytonowskiej”. Bośnia i Hercegowina pozostaje państwem, które nie działa, a ponad dwadzieścia pięć lat od podpisania porozumienia pokojowego, które zakończyło niezwykle krwawy konflikt zbrojny, jest wręcz podręcznikowym przykładem tego, jakich błędów należy się wystrzegać, próbując zarządzać konfliktem etnicznym. Skupiając się na konsocjonalizmie – modelu instytucjonalnym, który stał się podstawą odbudowy bośniackiego państwa, książka stanowi próbę zabrania głosu w dyskusji poświęconej teorii współdzielenia władzy, zapoczątkowanej przez Arenda Lijpharta pod koniec lat 60. XX wieku, proponuje jednak innowacyjne podejście teoretyczne zbudowane w oparciu o nowy instytucjonalizm. Stawiając w centrum analizy relację między aktorami a instytucjami, a także zjawisko tzw. efektu odbicia, dotyka kwestii potencjału i ograniczeń inżynierii konstytucyjnej oraz oczekiwań stawianych instytucjom politycznym, a także bardziej szczegółowej debaty na temat ładu postdaytonskiego w Bośni i Hercegowinie. Pokazuje, że dysfunkcyjność modelu współdzielenia władzy w Bośni jest nie tylko funkcją instytucji formalnych, ale i pozainstytucjonalnych praktyk elit. Aleksandra Zdeb jest wykładowcą na Uniwersytecie Pedagogicznym w Krakowie, gdzie prowadzi badania poświęcone kwestiom zarządzania konfliktami etnicznymi i odbudowie postkonfliktowej na obszarze postkomunistycznym. Ukończyła studia doktoranckie w zakresie prawa i polityki na Uniwersytecie w Grazu. Dwa lata spędziła jako post-doc na Queen’s University Belfast, gdzie zajmowała się tematyką grup wykluczonych i wpływu trzeciego sektora na dobre rządzenie w społeczeństwach po konfliktach zbrojnych. Publikowała teksty w takich czasopismach jak “Ethnopolitics”, “Nationalities Papers”, “New Eastern Europe”, “Representation”, “Swiss Political Science Review”.

Paradygmat polskiego romantyzmu w uniwersum filmowym

Krzysztof Kopczyński

Tematem książki jest relacja film – filozofia – paradygmat polskiego romantyzmu. Autor uwzględnia uwarunkowania historyczne, a także współzależność filozofii i filmu oraz myśli i filmu. Konfrontuje triadę romantycznego myślenia o egzystencji: melancholia – tragizm – ironia romantyczna z rozwiązaniami wykorzystanymi przez polskich filmowców. W książce znajdują się interpretacje scen i sekwencji z filmów Kuby Czekaja, Macieja Drygasa, Andrzeja Jakimowskiego, Jana Komasy, Marka Koterskiego, Pawła Pawlikowskiego, Wojciecha Smarzowskiego, Andrzeja Wajdy, Krzysztofa Zanussiego, Edwarda Żebrowskiego i Andrzeja Żuławskiego. Dominującym przedmiotem tych interpretacji jest śmierć, zwłaszcza samobójcza, traktowana jako skrajny przykład zastosowania paradygmatu romantycznego. Książka wykorzystuje prace Marii Janion i polskich filmoznawców: Alicji Helman, Marcina Marona, Andrzeja Zalewskiego. Ważne są w niej odwołania do prac filozofów i filmoznawców aktywnych w obszarze międzynarodowym: Roberta Sinnerbrinka z jego romantyczną „film-filozofią”, Richarda Allena, Stanleya Cavella, Paula Coatesa, Gillesa Deleuze’a, Daniela Framptona, Bernda Herzogenratha, Johna Mullarkeya, Davida N. Rodowicka, Richarda Rorty’ego. Autor spogląda na paradygmat romantyczny także jako na zjawisko z dziedziny epistemologii. Ważne są dla niego praca wyobraźni, subiektywizm będący kontynuacją romantycznego indywidualizmu i osiągany dzięki ironii romantycznej dystans, który może służyć poznaniu, ale także zakwestionowaniu jego sensu. Daje nową odpowiedź na pytanie, czy paradygmat polskiego romantyzmu może ożywić film polski i wspomóc badania nad nim. A także – jak film może zmienić rozumienie paradygmatu i jego roli w kulturze. Krzysztof Kopczyński – profesor uczelni w Instytucie Polonistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego, doktor habilitowany sztuk filmowych, doktor nauk humanistycznych (promotorka rozprawy Recepcja Mickiewicza w zaborze rosyjskim w latach 1831-1855 – prof. Maria Janion), dokumentalista. Główne zainteresowania naukowe: film polski, film dokumentalny, romantyzm, filozofia filmu, edukacja filmowa i medialna. Reżyser dokumentów Kamienna cisza (2007) i Dybuk. Rzecz o wędrówce dusz (2015) pokazywanych i nagradzanych w kilkudziesięciu krajach. Członek Europejskiej Akademii Filmowej, Polskiej Akademii Filmowej, Stowarzyszenia Filmowców Polskich i Polskiego Towarzystwa Badań nad Filmem i Mediami. ORCID 0000-0002-6702-6374 www.eurekamedia.info  

Sprawa Dantona (Kronika sceniczna)

Stanisława Przybyszewska

Seria KLASYKA...

Od przekonań do teorii subiektywnych w nauce języków obcych

Maciej Smuk

"Z pełnym przekonaniem rekomenduję (...) tę ważną naukową pozycję. Wypełnia ona lukę w literaturze glottodydaktycznej. Zwrócenie uwagi na rolę subiektywnych teorii jest niewątpliwie podejściem nowatorskim. Praca Macieja Smuka pozwala tę wiedzę sensownie zagospodarować. To również cenna lektura dla nauczycieli języków obcych, wykładowców i lektorów. Sprzyja rozwojowi samoświadomości, wyposaża w konkretne narzędzia walki ze zbyt łatwo przyjmowanymi przekonaniami. Uczy krytycznego podejścia do informacji i pokory w zgłębianiu wiedzy. Uczy też, że mimo wszelkiej ułomności subiektywnej interpretacji świata da się ją wprzęgnąć do pomocy w nauce każdego przedmiotu (...)". prof. dr hab. Halina Widła, językoznawczyni, romanistka "(...) M. Smuk zwraca uwagę na panujący we współczesnym świecie chaos informacyjny, będący wynikiem nadprodukcji informacji i fragmentarycznego dostępu do wiedzy. Przestrzega przed sytuacją, w której każdy czuje się ekspertem w dowolnej dziedzinie, co prowadzi do powstawania naukowych mitów i popularyzacji teorii, które nie znajdują uzasadnienia w faktach. Podkreśla zarazem, że jego celem nie jest krytyka teorii subiektywnych jako takich, lecz zbadanie mechanizmów ich powstawania, ich systematyczne uporządkowanie oraz ocena konsekwencji wynikających z ich funkcjonowania (...)". dr hab. Marcin Klik, romanista, psycholog, psychoterapeuta Maciej Smuk - językoznawca, romanista, doktor habilitowany w dziedzinie nauk humanistycznych. Zatrudniony na stanowisku profesora Uniwersytetu Warszawskiego w Instytucie Romanistyki Wydziału Neofilologii. Doświadczenie dydaktyczne zdobywał również na kilkunastu uczelniach zagranicznych. Jego zainteresowania naukowe dotyczą psychologicznych, społecznych i kulturowych aspektów nauki języków obcych. Szczególne miejsce w jego dorobku zajmuje problematyka świadomości i samoświadomości, w tym kwestie związane z przekonaniami, reprezentacjami społecznymi i teoriami subiektywnymi, jak również zagadnienia dotyczące kształcenia filologicznego i lingwistycznego. Jest autorem lub współautorem czterech monografii oraz ponad sześćdziesięciu artykułów i rozdziałów opublikowanych w Polsce oraz w kilku innych krajach.

Frazeologia w rosyjskim i polskim dyskursie społeczno-politycznym. Przegląd i konfrontacja

Nina Basko, Dorota Drużyłowska, Jakub Walczak

Opracowanie stanowi przegląd rosyjskiej i polskiej frazeologii, będącej odzwierciedleniem specyficznego doświadczenia językowego obu narodów w ramach historyczno-społecznych przemian ostatnich trzydziestu lat. Zamysłem autorów było wyselekcjonowanie, skonfrontowanie i opisanie aktywnie używanych frazeologizmów, którymi posługują się Rosjanie i Polacy, mówiąc o zjawiskach społeczno-politycznych. Autorzy prezentują jednostki frazeologiczne, spośród których na pierwszy plan wysuwają się te najnowsze, choć już utrwalone w obu językach. To właśnie one - pojawiając się w reakcji na aktualne wydarzenia - pozwalają bardziej obrazowo i precyzyjnie mówić o otaczającej rzeczywistości (na przykład жирные коты / tłuste koty; стеклянный потолок / szklany sufit; дорожная карта / mapa drogowa; альтернативная реальность / alternatywna rzeczywistość; критическая масса / masa krytyczna). Рецензированная монография - значимая веха в изучении языкового наследия, оставленного в русском и польском языках в период лихих девяностых и шоковой терапии. Следы политических и экономических потрясений, оставленные этой эпохой, уже глубоко въелись в языковое лицо России и Польши. И авторы книги, внимательно и с пониманием вглядевшись в это лицо, создали его адекватный портрет. [...] Нет сомнений в том, что книга окажется востребованной не только в лингвистическом кругу, но и в широкой читательской аудитории обеих наших стран. Z recenzji prof. Walerego Mokijenki Tematyka książki dotyczy zjawisk językowych obecnych w języku rosyjskim i polskim, ujawniających się we współczesnych mediach. Wpływ życia społeczno-politycznego na język nie budzi wątpliwości, a zadaniem badaczy jest uchwycenie i opisanie zachodzących zmian. Z tego zadania Autorzy wywiązują się bardzo dobrze. [...] Praca będzie niezwykle użyteczna dla przyszłych i już pracujących rusycystów, a także dostarczy wielu ciekawych informacji badaczom frazeologii oraz studentom kierunków filologicznych i dziennikarskich. Z recenzji dr hab. Alicji Nowakowskiej