Paradygmat polskiego romantyzmu w uniwersum filmowym

Krzysztof Kopczyński

Tematem książki jest relacja film – filozofia – paradygmat polskiego romantyzmu. Autor uwzględnia uwarunkowania historyczne, a także współzależność filozofii i filmu oraz myśli i filmu. Konfrontuje triadę romantycznego myślenia o egzystencji: melancholia – tragizm – ironia romantyczna z rozwiązaniami wykorzystanymi przez polskich filmowców. W książce znajdują się interpretacje scen i sekwencji z filmów Kuby Czekaja, Macieja Drygasa, Andrzeja Jakimowskiego, Jana Komasy, Marka Koterskiego, Pawła Pawlikowskiego, Wojciecha Smarzowskiego, Andrzeja Wajdy, Krzysztofa Zanussiego, Edwarda Żebrowskiego i Andrzeja Żuławskiego. Dominującym przedmiotem tych interpretacji jest śmierć, zwłaszcza samobójcza, traktowana jako skrajny przykład zastosowania paradygmatu romantycznego. Książka wykorzystuje prace Marii Janion i polskich filmoznawców: Alicji Helman, Marcina Marona, Andrzeja Zalewskiego. Ważne są w niej odwołania do prac filozofów i filmoznawców aktywnych w obszarze międzynarodowym: Roberta Sinnerbrinka z jego romantyczną „film-filozofią”, Richarda Allena, Stanleya Cavella, Paula Coatesa, Gillesa Deleuze’a, Daniela Framptona, Bernda Herzogenratha, Johna Mullarkeya, Davida N. Rodowicka, Richarda Rorty’ego. Autor spogląda na paradygmat romantyczny także jako na zjawisko z dziedziny epistemologii. Ważne są dla niego praca wyobraźni, subiektywizm będący kontynuacją romantycznego indywidualizmu i osiągany dzięki ironii romantycznej dystans, który może służyć poznaniu, ale także zakwestionowaniu jego sensu. Daje nową odpowiedź na pytanie, czy paradygmat polskiego romantyzmu może ożywić film polski i wspomóc badania nad nim. A także – jak film może zmienić rozumienie paradygmatu i jego roli w kulturze. Krzysztof Kopczyński – profesor uczelni w Instytucie Polonistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego, doktor habilitowany sztuk filmowych, doktor nauk humanistycznych (promotorka rozprawy Recepcja Mickiewicza w zaborze rosyjskim w latach 1831-1855 – prof. Maria Janion), dokumentalista. Główne zainteresowania naukowe: film polski, film dokumentalny, romantyzm, filozofia filmu, edukacja filmowa i medialna. Reżyser dokumentów Kamienna cisza (2007) i Dybuk. Rzecz o wędrówce dusz (2015) pokazywanych i nagradzanych w kilkudziesięciu krajach. Członek Europejskiej Akademii Filmowej, Polskiej Akademii Filmowej, Stowarzyszenia Filmowców Polskich i Polskiego Towarzystwa Badań nad Filmem i Mediami. ORCID 0000-0002-6702-6374 www.eurekamedia.info  

Sprawa Dantona (Kronika sceniczna)

Stanisława Przybyszewska

Seria KLASYKA...

Frazeologia w rosyjskim i polskim dyskursie społeczno-politycznym. Przegląd i konfrontacja

Nina Basko, Dorota Drużyłowska, Jakub Walczak

Opracowanie stanowi przegląd rosyjskiej i polskiej frazeologii, będącej odzwierciedleniem specyficznego doświadczenia językowego obu narodów w ramach historyczno-społecznych przemian ostatnich trzydziestu lat. Zamysłem autorów było wyselekcjonowanie, skonfrontowanie i opisanie aktywnie używanych frazeologizmów, którymi posługują się Rosjanie i Polacy, mówiąc o zjawiskach społeczno-politycznych. Autorzy prezentują jednostki frazeologiczne, spośród których na pierwszy plan wysuwają się te najnowsze, choć już utrwalone w obu językach. To właśnie one - pojawiając się w reakcji na aktualne wydarzenia - pozwalają bardziej obrazowo i precyzyjnie mówić o otaczającej rzeczywistości (na przykład жирные коты / tłuste koty; стеклянный потолок / szklany sufit; дорожная карта / mapa drogowa; альтернативная реальность / alternatywna rzeczywistość; критическая масса / masa krytyczna). Рецензированная монография - значимая веха в изучении языкового наследия, оставленного в русском и польском языках в период лихих девяностых и шоковой терапии. Следы политических и экономических потрясений, оставленные этой эпохой, уже глубоко въелись в языковое лицо России и Польши. И авторы книги, внимательно и с пониманием вглядевшись в это лицо, создали его адекватный портрет. [...] Нет сомнений в том, что книга окажется востребованной не только в лингвистическом кругу, но и в широкой читательской аудитории обеих наших стран. Z recenzji prof. Walerego Mokijenki Tematyka książki dotyczy zjawisk językowych obecnych w języku rosyjskim i polskim, ujawniających się we współczesnych mediach. Wpływ życia społeczno-politycznego na język nie budzi wątpliwości, a zadaniem badaczy jest uchwycenie i opisanie zachodzących zmian. Z tego zadania Autorzy wywiązują się bardzo dobrze. [...] Praca będzie niezwykle użyteczna dla przyszłych i już pracujących rusycystów, a także dostarczy wielu ciekawych informacji badaczom frazeologii oraz studentom kierunków filologicznych i dziennikarskich. Z recenzji dr hab. Alicji Nowakowskiej

Historia literatury kresowej

Bolesław Hadaczek

Dzisiaj Kresy stanowią supernazwę (arcykategorię) ogarniającą wszystkie ziemie wschodnie Pierwszej i Drugiej Rzeczypospolitej i tylko tych ziem. Nazwa ta krystalizująca się przez wieki narodowej historii, wygenerowała byt samoistny, jedyny w swoim rodzaju skrót myślowy, nie do zastąpienia. Nie należy jej rozmazywać w niefortunnych użyciach i zamulać różnymi dywagacjami, jakie pojawiają się we współczesnym literaturoznawstwie. (...) Literatura kresowa obejmuje bogaty korpus utworów od wysoko- do niskoartystycznych, wyodrębniając się swoistym repertuarem problemów i wątków, filozofią i poetyką oraz własną symbiozą i synergią rozwojową w poszczególnych okresach i gatunkach literackich (...)  Książka  niniejsza  jest  pierwszą  próbą  opracowania historii  literatury  kresowej,  jej  syntezy i wydzielenia we względnie samodzielną domenę literaturoznawstwa. Może służyć jako podręcznik dla polonistów (nauczycieli, studentów), humanistów i kresowian.   Publikacja wydana pod patronatem portalu Kresy.pl

Strach, śmiech i łzy. Dyskursy antropologiczne w literaturze (nie tylko) śląskiego baroku

Mirosława Czarnecka

W moich badaniach nad literaturą i kulturą śląskiego (i niemieckiego) baroku szczególną uwagę poświęcam dyskursom antropologicznym epoki, współkształtującym światy codzienności, a także ich literackiemu przedstawianiu. […] Literatura baroku pokazuje wyraźnie, jak antropologia strachu współokreślała ludzkie życie oraz historię relacji płci w owym czasie. Pod pojęciem antropologii strachu rozumiem obraz człowieka i koncepcje płci, jakie rozwinęły się w epoce zdominowanej wojną trzydziestoletnią tudzież towarzyszącymi jej egzystencjalnymi doświadczeniami i przeżyciami. […] Ramę moich rozważań w niniejszym studium stanowią z jednej strony dyskurs płci, w którym werbalizuje się strach przed kobietą oraz – z drugiej – dyskurs autorstwa, w którym eksponuje się wyraźnie strach kobiet przed pisaniem. W tak oznaczonym polu badawczym znalazły się dyskurs starości i ciała, śmierci i miłości. Aktualne interdyscyplinarne badania nad wczesną nowożytnością jasno pokazały konieczność re-wizji wielu dotychczasowych ustaleń, interpretacji i stanowisk wobec dyskursów epoki. Najważniejszym dezyderatem badawczym jest przy tym pluralistyczne spojrzenie na zjawiska i procesy zachodzące we wszystkich obszarach kultury tej epoki, aby w napięciu i kontrowersji pomiędzy autorytatywnością i pluralizmem dotychczasowych pozycji ukazać jej dynamikę. Szczególnie interesujące są dla mnie w tym kontekście tzw. przestrzenie nieuwagi, zatem obszary traktowane dotąd jako historycznie irrelewantne dla kultury. Pozwalają one bowiem poznać i opisać procesy uznawane za normatywnie i autorytarnie regulowane, a które w perspektywie pluralistycznej jawią się jako otwarte i kontrowersyjne. ze Wstępu Prof. dr hab. Mirosława Czarnecka – germanistka, literaturoznawczyni, kierownik Zakładu Literatury Niemiec, Austrii i Szwajcarii XIX i XX w. w Instytucie Filologii Germańskiej Uniwersytetu Wrocławskiego. Jest autorką 5 monografii, 2 antologii, 16 monografii zbiorowych i ok. 200 artykułów naukowych. Wypromowała 13 doktorów. Zagraniczne profesury gościnne na uniwersytetach w Dreźnie, Moguncji, Graz, Arras i Bolonii. Najważniejsze obszary badawcze: literatura i kultura śląskiego i niemieckiego baroku, dawna i współczesna literatura kobiet w Niemczech w kontekście europejskim, niemiecki modernizm, twórczość Carla i Gerharta Hauptmannów, kultura i literatura kobiet w Republice Weimarskiej.

Nieśmiertelni. Krypta Zasłużonych na Skałce

red. Franciszek Ziejka

  W ciągu stu trzydziestu lat od powstania Krypty Zasłużonych na Skałce złożono w niej doczesne szczątki trzynastu Wielkich Polaków: Jana Długosza, Wincentego Pola, Lucjana Siemieńskiego, Józefa Ignacego Kraszewskiego, Teofila Lenartowicza, Adama Asnyka, Henryka Siemiradzkiego, Stanisława Wyspiańskiego, Jacka Malczewskiego, Karola Szymanowskiego, Ludwika Solskiego, Tadeusza Banachiewicza i Czesława Miłosza. W 1989 roku, nawiązując do tradycji Opactwa Westminsterskiego, w Krypcie Zasłużonych umieszczono tablicę upamiętniającą Aleksandra Brücknera, wielkiego filologa i badacza kultury polskiej, zaś w 2004 roku – tablicę poświęconą Karolinie Lanckorońskiej, znakomitej uczonej, a zarazem mecenasowi polskiej kultury. Książka  składa się z dwóch części. W pierwszej znalazły się rozprawy o historii Skałki, o życiu i działalności na Skałce OO. Paulinów, wreszcie o okolicznościach powstania Krypty Zasłużonych. Druga, zasadnicza część książki, zawiera piętnaście sylwetek tych „nieśmiertelnych”, których uczczono w „skałecznym” sanktuarium narodowym poprzez złożenie w Krypcie ich prochów lub też – przez umieszczenie tam poświęconych im tablic. 

Amalgamaty kognitywne w sztuce

Agnieszka Libura

Jest to pierwsza praca, która tak szeroko omawia podstawy teorii amalgamatów kognitywnych (zwanej również teorią integracji pojęciowej), stworzonej przez Gilles'a Fauconniera i Marka Turnera, a jednocześnie prezentuje konkretne zastosowania tej teorii: analizy utworów poetyckich i sztuki malarskiej.  

Macice i płacz ptaków

Agnieszka Toczko

Tomik zgrabnie i intrygująco od poetyckiej strony łączy kilka ważnych – w szczególności dla nowej poezji polskiej – tematów. Cielesność i wszystko, co się z tym wiąże, elementy poetyki przestrzeni (kwestie nomadyczności) oraz autobiograficzna empiria. I problematyka życia, i przekraczania życia. (…) Dużym plusem jest także narracyjność tych wierszy, ich rozrastanie się w osie zdarzeń, wspomnień i obserwacji, a także wewnętrzna dynamika, która rozbudowywana jest w różny, niemonotonny sposób. Jakub Kornhauser Agnieszka Toczko – krakowianka, polonistka, redaktorka; cały czas czegoś szuka i nie może znaleźć (cokolwiek by to było). Kocha zwierzęta (wszystkie, choć ma tylko dwa koty i dwa psy) i książki (ale nie wszystkie). Macice i płacz ptaków to jej debiut poetycki.

Słownik idiomatyczny francusko-polski. Dictionnaire idiomatique francais-polonais

Leon Zaręba

Bezcenne źródło wiedzy o idiomatyce języka francuskiego, zawierające nie tylko współczesne związki frazeologiczne, ale także idiomy, które można napotkać w tekstach literackich. 10 000 idiomów i 15 000 znaczeń, wiele porównań z językiem polskim oraz przejrzysty układ haseł. Słownik może być przydatny uczniom, studentom i wszystkim uczącym się języka francuskiego.

"Happy end" i nawałnice. Wspomnienia

Tadeusz Drewnowski

Po wspomnieniach z okupacji i pierwszych lat powojennych Tadeusz Drewnowski przedkłada nowy zbiór swych wspomnień „Happy end” i nawałnice. Są to wspomnienia oryginalne. Zarysowują polskie horyzonty czaso-piśmiennicze oraz poszukiwania nowych form literackich, filozoficznych, etycznych. Dotyczą spraw najbardziej osobistych aż po kwestie globalne. Ta szarada skłania do najrozmaitszych rozważań, polemik, przewidywań. Tadeusz Drewnowski, profesor UW, historyk literatury i krytyk, autor znanych monografii o Dąbrowskiej, Borowskim, Różewiczu oraz innych książek. W 1982 r. wydaje zbiór wspomnień z okresu okupacji i pierwszych lat powojennych Tyle hałasu – o nic?

Medialne fenomeny i paradoksy

Jacek Dąbała

Prawdopodobnie jest to jedyna na świecie książka naukowa przeczytana własnym głosem przez autora, profesora ds. mediów i komunikowania. Charakterystyczne jest to, że autor, doświadczony były dziennikarz, prezenter telewizyjny i lektor, zaproponował interpretację pośrednią - z jednej strony profesjonalną, z drugiej osobistą, nie pozbawioną celowych naturalnych akcentów. Poszczególne diagnozy audialne, dzięki swojej krótkości i eseistycznej formie, mogą być znakomitą przygodą intelektualną zarówno dla specjalistów, jak i innych osób zainteresowanych udoskonaleniem swojego myślenia nie tylko na temat mediów.  To książka medioznawcza, która poprzez naukową prowokację pozwala przetestować także własną inteligencję, ucząc jak korzystać z mediów. Pokazuje jak myślą media i jak kształtują swoich odbiorców. Inspiracją do tytułu była rozmowa z Bogusławem Chrabotą, redaktorem naczelnym „Rzeczpospolitej”. Oddaje on kierunek analizy wybranych przekazów medialnych. Zawsze chodzi tutaj o coś nieoczywistego, coś co mówi o mediach i odbiorcach więcej niż im się wydaje i co widać, chodzi właśnie o ukryte głębiej fenomeny i paradoksy.  Jacek Dąbała Prof. Jacek Dąbała jest medioznawcą i audytorem jakości mediów (Dabalamedia.com). Jest również pisarzem, scenarzystą i byłym dziennikarzem. Publikuje w Polsce i na świecie.

W krzywym zwierciadle. Wybór francuskiej średniowiecznej literatury satyrycznej

Małgorzata Frankowska-Terlecka, Teresa Giermak-Zielińska

Piśmiennictwo francuskiego średniowiecza jest w Polsce znane głównie z przekładów literatury rycerskiej i dworskiej. Nie są natomiast znane polskiemu czytelnikowi utwory o charakterze komicznym i satyrycznym, powstałe w XIII wieku w kręgu kultury miejskiej. Antologia zawiera wybór takich utworów, po raz pierwszy przełożonych na język polski. Są to mianowicie fragmenty Powieści o lisie, dwadzieścia Powiastek, poezje Rutebeufa poświęcone ówczesnym problemom politycznym i społecznym oraz Bitwa siedmiu sztuk, satyryczny poemat odzwierciedlający procesy zachodzące w średniowiecznych uniwersytetach. Antologia ma charakter popularno-naukowy i jest adresowana do szerokiego kręgu odbiorców zainteresowanych tradycją kultury europejskiej.

"Pisząc, zmieniam świat". Heinrich Böll czytany współcześnie

Leszek Żyliński, Renata Dampc-Jarosz

Trudno wyobrazić sobie, jak innym krajem byłaby RFN bez Heinricha Bölla. Klasyk literatury niemieckiej, wśród dzisiejszej publiczności bardziej znany niż czytany jak wielu innych pisarzy XX wieku, przywoływany jest jako sprawdzony literacki kronikarz bońskiej Republiki Federalnej, człowiek wielkiej uczciwości, zaangażowany towarzysz czasów kształtowania się nowoczesnego społeczeństwa niemieckiego. Po jego śmierci w 1985 roku nie ma już w Niemczech autorytetu o takim autentyzmie, charyzmie i międzynarodowym wpływie.

Pokusa pustyni. Nomadyzm jako wyjście z kryzysu współczesności w pisarstwie Jose Saramago

Ewa Łukaszyk

Ludzkie bytowanie w świecie determinuje relacje agoniczne: z jednej strony konflikt między człowiekiem a miażdżącym go bóstwem - tyranem, z drugiej, waśń między człowiekiem a człowiekiem. Historia jest więc pasmem powracających cyklicznie dramatów i niesprawiedliwości, a teodycei nie sposób sformułować. Może tylko skrajna asceza mogłaby stanowić rozwiązanie, likwidując z jednej strony sieć zależności, w jaką uwikłany jest człowiek w świecie historycznym i politycznym. Nomadyzm jest właśnie uchyleniem się od relacji, która dla Saramago jest zawsze brzemienienna konfliktem. Oznacza odwrócenie wzroku, który nie napotyka już Drugiego, ani w osobie ani w postaci zazdrosnego oka Opatrzności.

Literatura grozi myśleniem

Piotr Kołodziej

Książka – swoiste edukacyjne credo autora – to efekt namysłu nad myśleniem jako aktywnością decydującą o conditio humana, a także nad sposobami odpowiedzialnego organizowania warunków uprawiania tej aktywności przez innych. Ponieważ każdy człowiek, żyjąc, „wymyśla” unikatową o-powieść autobiograficzną i w ten sposób siebie stwarza, bezcenna w tym niezwykłym procesie, wyznaczanym datami narodzin i śmierci, może się okazać – zdaniem autora – literatura, czyli zbiór opowieści o doświadczeniach cudzych. Opowieści, w których jako ludzie mamy szansę się przeglądać – nawet jeśli ta literatura, ze względu na swą specyfikę, grozi myśleniem. A raczej właśnie dlatego. Sprawdzony w wieloletniej praktyce i ze znawstwem opisany model edukacji humanistycznej – na miarę XXI wieku – zdecydowanie przeciwstawia się urzędowym schematom. Propozycje zawarte w książce są i konkretne, i nowatorskie, a ich lektura sprawia niewątpliwą intelektualną przyjemność. Autor świetnie zna literaturę i literaturoznawstwo, a prezentowane działania to droga do wolności, rozumienia świata, współpracy, zdolności wyrażania własnych poglądów, akceptacji różnicy i niezgody na myślenie upraszczające rzeczywistość. Efekty są znakomite, a przywoływane wypowiedzi licealistek i licealistów dowodzą, że taka podmiotowa edukacja to nie fantasmagoria, ale realna możliwość. Całość publikacji ujmuje stylistyczną swadą. Włączenie w narrację chwytów retorycznych, przechodzenie od żartu i ironii do tonu zdecydowanie poważniejszego, a przede wszystkim ciekawe propozycje problemowych analiz rozmaitych współczesnych tekstów kultury (literatura, malarstwo, fotografia, rzeźba, mural itd.) oraz utworów budujących naszą wspólnotową pamięć – wszystko to sprawia, że opisanymi w książce kwestiami zainteresują się z pewnością nie tylko nauczyciele i akademicy. [Z recenzji prof. dr hab. Marii Kwiatkowskiej-Ratajczak] Piotr Kołodziej – profesor Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN w Krakowie i dyrektor Instytutu Filologii Polskiej, doktor habilitowany, literaturoznawca, dydaktyk, a także nauczyciel języka polskiego w liceum (VIII PALO w Krakowie), dokąd zaprasza swoich studentów. Interesuje się głównie interferencjami literatury i sztuk wizualnych (zwłaszcza malarstwa), jak również teorią i praktyką kształcenia (ujęcie antropologiczne) – jest współautorem koncepcji edukacji humanistycznej (m.in. program i seria podręczników dla uczniów i nauczycieli To lubię!; książki: Pakt dla szkoły, 2011; Edukacja w czasach cyfrowej zarazy, 2016) oraz współtwórcą Teatru Interakcji (Szkolny Teatr Interakcji, 2016). Opublikował kilkadziesiąt prac naukowych w kraju i za granicą, w tym m.in. monografie Czas na obraz (2013) oraz Dwadzieścia pięć twarzy dziewczyny z perłą (2018).

Badania z udziałem ludzi. Antologia bioetyki. Tom 3

Włodzimierz Galewicz

Trzeci tom Antologii bioetyki poświęcony jest badaniom biomedycznym z udziałem ludzi. Zawiera tłumaczenia około 20 ważnych tekstów, głównie autorów amerykańskich, w których poruszane są takie tematy jak: • różnice między badaniem klinicznym a opieką medyczną; • ogólne warunki dopuszczalności badań medycznych na ludziach (minimalizacja ryzyka, zasada świadomej zgody); • specjalne wymogi, jakie nakłada się na badania medyczne z udziałem pacjentów wymagających szczególnej ochrony (np. dzieci lub osób umysłowo otępiałych); • a także moralne i pozamoralne motywy, jakie mogą skłaniać do uczestnictwa w badaniach medycznych.