Dyskursy widzialności. Słowa a obrazy

red. Paweł Sarna, Matylda Sęk

Współczesność charakteryzuje zmiana, polegająca na wszechobecności obrazu, który przestał być już dawno aktorem drugiego planu. Nie można zrozumieć ponowoczesnego świata, jeśli nie uwzględni się istotnej roli, jaką odgrywają w komunikacji zdominowanej niegdyś przez słowo, elementy ikoniczne. Zdezaktualizowało się przekonanie, iż jedynie verbum wpływa na kształt rzeczywistości, bowiem to właśnie obraz najłatwiej oddziałuje na nasze myślenie, służy pobudzaniu emocji i budowaniu pamięci. W cywilizacji pośpiechu i prędkości prym wiodą zwarte komunikaty o skondensowanej treści, które niejednokrotnie łączą przestrzenie wizualne i werbalne. Dziedziny, w których kręgu zainteresowań leżą przekazy wizualno-werbalne, są bardzo różnorodne. Badaniem tychże zjawisk pogranicznych zajmują się między innymi semiotyka, antropologia obrazu, socjologia i badania fotografii, badania prasoznawcze, badania dyskursu, ikonologia, formalizm, historia sztuki, hermeneutyka, filozofia czy retoryka. Wszystkie te dziedziny nauki mają do wniesienia własny wkład, który niezbędny jest dla pełnego zrozumienia tych złożonych zjawisk. Zaprosiliśmy przedstawicieli różnorodnych dyscyplin do podzielenia się swoją refleksją naukową. W prezentowanym tomie pragniemy ukazać bogactwo możliwości badawczych kategorii słowa i obrazu w najróżniejszych dyscyplinach. W związku z tym celowo nie wyznaczono jednorodnej metody badawczej ani formy tekstów. Celem publikacji jest przybliżenie perspektyw badawczych dotyczących zjawisk łączących przestrzenie słowa i obrazu, oraz ich funkcjonowanie w dyskursie społecznym. Zaproponowane obszary badań obejmują miedzy innymi hiperteksty, instalacje ikoniczno-werbalne, słowo i obraz w przestrzeni rzeczywistej i wirtualnej, memy internetowe, komiksy, fotografię, poezję i literaturę wizualna, książki obrazkowe - picture book, grafizację i wizualizację słowa, wizualne gatunki prasowe, plakat oraz recepcję obrazów w wymiarze cielesnym. Mamy nadzieję, że w przedstawionym wyborze tekstów, czytelnicy znajdą interesujące ich aspekty a książka stanie się inspiracją dla kolejnych analiz naukowych. Zapraszamy do podjęcia ożywionej debaty nad przenikaniem się obszarów obrazów i słów, nad dynamiką ikonicznej komunikacji oraz nad ich miejscem w kulturze.

Kolacje smacznie i zdrowo

Barbara Jakimowicz-Klein

Zastanawiasz się, czy Twój wieczorny posiłek aby Ci nie szkodzi? Boisz się zbytnio przytyć, dlatego odmawiasz sobie kolacji? To stereotypy, spożywanie odpowiednio skomponowanego posiłku, z właściwą sobie oprawą, o odpowiedniej porze, nie tylko wzmacnia organizm, ale i przyczynia się do jego właściwej kondycji psychicznej. Czy jest coś bowiem piękniejszego niż kolacja przy świecach, z ukochaną osobą? Taka kolacja z pewnością jeszcze nikomu nie zaszkodziła. Dlatego jeśli nie wiesz, co przygotować do jedzenia zestresowanemu mężowi czy chcesz za pomocą odpowiedniej diety pomóc swojej córce pozbyć się problemów z cerą, sięgnij koniecznie po "Kolacje smacznie i zdrowo"! Barbara Jakimowicz-Klein, autorka wielu poczytnych książek kulinarnych, w swym kolejnym zbiorze doskonałych receptur na pyszne, proste i niedrogie dania kolacyjne pokusiła się o ich uporządkowanie pod względem wpływu na zdrowie człowieka. Tak też zgodnie z wartościami odżywczymi danych produktów oraz zaproponowanych ziół podzieliła przepisy m.in. na kolacje wzmacniające siły witalne i odporność organizmu, poprawiające koncentrację, antystresowe czy odmładzające i odchudzające. Słowem, każdy, kto dba o własne zdrowie i chce racjonalnie się odżywiać, powinien mieć tę książkę we własnej... kuchni!

Na prastarej ziemi

Amitav Ghosh

Egipt to zdumiewające miejsce, gdzie przeszłość uparcie wdziera się w teraźniejszość. Życie codzienne jest kolażem dziejów następujących po sobie cywilizacji wraz z ich wspaniałościami i niepokojami. Jego gorące piaski zachowały ślady bogatego dziedzictwa, które czas próbował zatrzeć... Od  starożytnych osadnictw, przez wyprawy krzyżowe, po współczesność   każda strona tej niezwykłej książki Amitava Ghosha aż pęka w szwach od smakowitych szczegółów historycznych, egzotycznych anegdot i kulturowych ciekawostek. Autor jako młody doktorant z Indii z fascynacją otworzył się na jakże inny i obcy mu surowy świat islamu. A że głęboko zżył się z mieszkańcami Egiptu, jego sugestywne i wnikliwe opisy daleko wykraczają poza ramy zwykłej książki podróżniczej. To magiczna, pobudzająca wyobraźnię biografia Egiptu o ludzkim obliczu.

Serce dzwonu

Marlena Semczyszyn

Zuzanna jest trzydziestokilkuletnią księgową. Zaangażowana w pracę w firmie ojca i czas spędzany z rodzicami, odsuwa od siebie myśli o swojej tuszy. Czasami ma wrażenie, że to właśnie jej puszystość przyczynia się do braku partnera, nie jest jednak typem pesymistki, a wrodzone poczucie humoru pozwala jej widzieć własną sytuację w kolorowych barwach. Pewnego dnia do jej biura przybywa przystojny mecenas Skrzydło z informacją o niezwykłej prośbie dalekiego wuja Zuzy, Tomasza. Mężczyzna mieszka w Stanach i na starość postanawia odkryć, dlaczego jego cztery siostry nie utrzymują ze sobą kontaktu. Obmyśla więc plan, w którym to Zuzanna ma odegrać główną rolę. Za namową rodziców kobieta zgadza się na uczestnictwo w tej szalonej misji i rusza w drogę, a dokładnie w cztery zakątki Polski. Najpierw jednak odwiedza należący do rodziny wuja Dwór pod Kasztanami, by tam spróbować znaleźć odpowiedzi na mnożące się pytania. Dlaczego przepiękny, ozdobiony wyjątkowymi sentencjami dzwon zamilkł w dniu zniknięcia poprzedniego właściciela tych włości? Co tak bardzo poróżniło siostry Tomasza, że postanowiły całkowicie zerwać ze sobą relacje? Jakie tajemnice kryją się w zakurzonych zakamarkach pamięci? Serce dzwonu zabiera nas w wyjątkową podróż i wysadza na stacji, której zupełnie się nie spodziewaliśmy.

Mam tak samo jak ty

Dorota Masłowska

Doroty Masłowskiej sen o Warszawie, który przyśnić się może każdemu z nas. Mitologia współczesnej Polski w pigułce stolicy. Niekiedy ciężkiej do przełknięcia, niekiedy błogo narkotycznej. Targowiska pulsujące rytmem slowlife, lombardy z dziwnymi bogactwami, Żabka jako metafizyczne centrum polskiego życia. Wycieczki po Lidlach i Rossmannach, przytulny ZUS i Hale Banacha tchnące latami dziewięćdziesiątymi. Biedy i highlifey. Autorka odkrywa przed nami swoją Warszawę Dubaj Północy. Gubi się w podziemnych przejściach, podsłuchuje rozmowy w zbiorkomie, rozmyśla o złudnej wspólnotowości dzisiejszych czasów. A także o nudzie i metanudzie, która bywa najbardziej twórcza. Nie unika punktowania kryzysów i paradoksów, jakimi usiana jest warszawska codzienność. Jednocześnie zachwyca się kalejdoskopem jej odcieni pomiędzy szarością a egzotycznością, ubóstwem a bogactwem, potocznością i niezwykłością. Takie jest właśnie życie: piękne, brzydkie, skromne, śmieszne i bardzo straszne. Mam tak samo jak ty to zbiór felietonów Masłowskiej pisanych do Tygodnika Powszechnego od jesieni 2020 do jesieni 2022.

Cztery pory kobiet

Anna Podsiadło

Magda próbuje pogodzić się ze stratą siedmiomiesięcznej córki. Są przy niej jej najlepsze przyjaciółki: Karolina, Monika i Justyna. Bardzo przeżywają śmierć małej Jagody, jednak każda ma też własne problemy. Karolina jest uwikłana w romans, który według niej przynosi więcej korzyści niż strat. Monika, mając dość samotności, daje się ponieść emocjom, przez co wpada w kłopoty. Justyna za wszelką cenę próbuje zajść w ciążę, jednak nie dostrzega, że jej małżeństwo powoli obraca się w ruinę. Cztery przyjaciółki, cztery osobowości. Każda przypomina inną porę roku, jednak razem tworzą mur nie do przebicia.

Partycypacyjna adaptacja miast do zmian klimatu. Przewodnik skutecznego współdziałania władz samorządowych i mieszkańców miast

Agnieszka Rzeńca

Niniejszy Przewodnik ma pomóc organizować adaptację miast do zmian klimatu. Postuluje się w nim, aby w tym procesie wykorzystywać nowoczesne mechanizmy partycypacyjne, bo to pozwoli obywatelom i władzom samorządowym wspólnie podejmować potrzebne decyzje. Zdaniem autorów tytułowa "partycypacyjna adaptacja" stanowić może odpowiedź na wyzwania kryzysu klimatycznego. [...] Ponadto w Przewodniku przedstawiono perspektywę wybranych miast z Europy Środkowo-Wschodniej i ich doświadczenia w procesach partycypacyjnej adaptacji do zmian klimatu oraz podjęto próbę oceny panelu obywatelskiego jako instrumentu partycypacyjnego - narzędzia współpracy i współdziałania z mieszkańcami miast na rzecz adaptacji do zmian klimatu. Autorzy

Przestań siebie naprawiać

Anthony de Mello

Fascynująca książka jednego z największych duchowych mistrzów, pokazująca, jak pozbyć się lęków i odnaleźć prawdziwą radość życia Rozejrzyj się wokół i zobacz, czy możesz znaleźć choćby jedną osobę absolutnie szczęśliwą, kogoś, kto doznaje spokoju, kogoś, kto się nie boi i jest wolny od poczucia zagubienia, przygnębienia, niedostatku i zmartwień? Społeczeństwo poddało nas praniu mózgu i teraz budujemy swoje życie na niepodważalnym przekonaniu, że bez pieniędzy, władzy, sukcesu, aprobaty, romansu i tym podobnych rzeczy nie możemy być szczęśliwi. To fałszywe przekonanie nieustannie nas napędza i koncentruje naszą uwagę na tym, czego nie mamy. Trzyma nas na łasce rzeczy i ludzi, gdy usiłujemy rozpaczliwie dostosowywać swoje życie do przepisu na szczęście, który daje nam społeczeństwo. Niestety, odkrywamy jedynie, że to nie daje nam szczęśliwego życia, a jedynie chwilowe wytchnienie od lęku przed porażką. Przypuśćmy, że istnieje sposób na przebudzenie się z tego wszystkiego i to, co jest w tobie fałszywe i neurotyczne, zniknie dzięki niewielkiemu wysiłkowi z twojej strony lub zupełnie bez wysiłku. Twoje oczy otworzą się na otaczającą cię rzeczywistość radości. A oto on: Przestań siebie naprawiać to książka, która pomoże ci odzyskać życie, które miałeś wieść. "Mądrość jednego z największych mistrzów naszych czasów". James Martin SJ, autor Learning to Pray "Niepowtarzalna zdolność de Mello do łączenia duchowości Wschodu i Zachodu sprawia, że jego nauczanie jest wciąż inspirujące". Rhonda Byrne, autorka bestsellerów Sekret i Największy sekret.

Między Śląskiem a Wileńszczyzną

red. Krystyna Heska-Kwaśniewicz, Joanna Januszewska-Jurkiewicz, Ewa Żurawska

Publikacja ukazuje paralele losów Górnego Śląska i Wileńszczyzny, wzajemne związki w sferze kultury i bezpośrednie kontakty w okresie II Rzeczypospolitej. Kiedy w 1922 r. kształtowały się granice państwa polskiego, a w jego obszarze znalazły się zarówno ziemia wileńska, jak i część Górnego Śląska, wartości wnoszone do Rzeczypospolitej przez mieszkańców tych ziem miały wiele wspólnego. Były nimi: doświadczenia pogranicza kultur, wyznań i języków, przywiązanie do „bliższej” ojczyzny, specyficzne dla obu regionów przenikanie się identyfikacji religijnej i narodowej. Ważna dla kształtowania się wzajemnych relacji była śląsko-wileńska wymiana osobowa. Autorzy przypominają losy i dokonania ludzi, którzy na różnych etapach życia związani byli z tymi regionami. Ukazują wkład tych, którzy zmuszeni do opuszczenia ziemi wileńskiej po II wojnie światowej Śląsk uznali za swoje miejsce, uczestnicząc w budowie jego życia artystycznego, naukowego i kulturalnego. Kontakty wilnian i Ślązaków znacznie zacieśniły się po II wojnie światowej w związku z przesunięciem granic Polski na zachód i przemieszczeniami milionów ekspatriantów. Książka składa się z czterech części: Artykuły i materiały; Wspomnienia i refleksje; Materiały biograficzne. Kresowianie i ich trwałe ślady na Śląsku; Materiały źródłowe. Zaprezentowane w książce badania zostały poparte tekstami wspomnieniowymi. Inny charakter mają materiały uzupełniające – biograficzne. W ostatniej części książki załączone zostały materiały źródłowe, które albo korespondują z zamieszczonymi artykułami, albo stanowią zapowiedź tematów niepodjętych w tomie (są to materiały archiwalne oraz artykuły prasowe z okresu międzywojennego).

Marie de Gournay (1565-1645): pierwsza francuska emancypantka

Barbara Marczuk-Szwed

  Publikacja traktuje o Marie de Gournay, przybranej córce (fille d’alliance) Michela de Montaigne, autorce wciąż dziś mało znanej wśród specjalistów zajmujących się literaturoznawstwem, historią kobiet czy też feminizmem. Tymczasem w swojej epoce była ona jedną ze znaczących postaci panoramy intelektualnej Paryża, a sławę (niekiedy kontrowersyjną) zapewniły jej, obok jej własnych dzieł, opracowywane przez nią kolejne wydania Essais jej przybranego ojca. Autorka książki określa ją mianem „pierwszej francuskiej emancypantki”, podkreślając jej prekursorską rolę w powstawaniu idei, które przybiorą konkretny kształt dopiero dwa stulecia później. Marie de Gournay ośmielała się wkraczać w swoich pismach w obszar refleksji zarezerwowany dla mężczyzn, a więc polityki, reformy języka literackiego, filozofii moralnej, teologii czy alchemii. Monografia przybliża polskiemu czytelnikowi nie tylko samą postać tej wyjątkowej kobiety, ale także kontekst historyczno-literacki francuskiego przełomu XVI i XVII wieku oraz sylwetki postaci związanych z twórczością Marie de Gournay. „Należy również wspomnieć o olbrzymim atucie dopełniającym całości monografii, czyli aneksie zawierającym przekłady całych dzieł lub ich fragmentów – dzieł napisanych ręką kobiecą: Marie de Gournay, Louise Labé oraz Małgorzaty de Valois. Teksty te wpisują się w spór o kobiety, stanowią zatem nieocenione źródło dla badań nad historią kobiet i feminizmem”. (z recenzji dr hab. Moniki Malinowskiej) Dr hab. Barbara Marczuk, prof. UJ jest wykładowcą literatury francuskiej w Instytucie Filologii Romańskiej, autorką licznych publikacji dotyczących pisarstwa kobiecego w wieku XVI i XVII, jak również polsko-francuskich związków literackich w tych epokach. W swym dorobku ma także cenione przekłady dawnej literatury francuskiej na język polski (Krwawy amfiteatr. Antologia francuskich historii tragicznych epoki renesansu i baroku, Kraków, Universitas 2007, Francuskie pisma o dramacie (1537–1631), Kraków, WUJ 2016).  

Oriental Crime (#1). Thai crime. Zabójstwo w kraju uśmiechu

Joanna Jodełka

Kryminał rozgrywający się w Tajlandii na tropikalnej bezludnej wyspie i w tętniącym życiem Bangkoku. Z przepływającej przez Bangkok rzeki Chao Phraya zostają wyłowione zwłoki. Wkrótce siedem osób z całego świata otrzymuje tajemnicze koperty z zaproszeniem na rajską wyspę. Pozornie nic tych ludzi nie łączy: australijska studentka, instagramerka z Węgier, trenująca tajski boks Niemka, kucharz z Sycylii, jogin z Anglii, Polak z Siemiatycz i były detektyw z Belgii. Wśród nich jest morderca. Turyści nie mogą opuścić wyspy z powodu monsunowego wiatru zwanego przez miejscowych Dragon Wind. Czy Annie Strąg uda się przeprowadzić swój plan i wyjaśnić, kto zamordował jej byłego męża? Czy tajski policjant Surasak Jintana odnajdzie grupę, zanim jej członkowie wpadną w prawdziwe tarapaty? Czy bezwzględny chiński kolekcjoner kamieni Li Pangyu odnajdzie to, czego szuka? I kto jeszcze zginie w Kraju Uśmiechu? Książka, która pogodzi wielbicieli klasycznych kryminałów Agathy Christie z fanami serialu Biały Lotos.

Pętliczek

Piotr Brencz

Pętliczek to oszczędna i balansująca na granicy obnażenia proza, która pod płaszczykiem starej jak świat historii złamanego serca, pyta czy w swoim doświadczeniu jesteśmy wyjątkowi czy pospolici. Spokojne życie u jej boku. Rutyna. Ziarno niepewności, które kiełkuje coraz wyżej. Chęć zmian i gorzkie rozczarowanie, gdy te nastają. Nowa rzeczywistość a w niej samotność, która dzień po dniu niepostrzeżenie rozrasta się jak nowotwór. Powtórka Miodowych Lat wstrząsa życiem Piotra w cichej katastrofie. Stare znajomości próchnieją, a wakacje marzeń tylko mnożą wątpliwości. Świat, który nagle przyspieszył, zamienia detale w tekturowe dekoracje, pośród których Piotr żyje spektaklem dla jednego widza siebie.

Scenariusze zajęć dla seniorów z zaburzeniami neuropoznawczymi. 30 pomysłów na zajęcia indywidualne i grupowe

Weronika Pliszka

Scenariusze zajęć w dostępny i łatwy sposób pomogą w znalezieniu najlepszej formy aktywizacji seniorów z zaburzeniami neuropoznawczymi. Ułatwią nawiązanie kontaktu oraz wyjaśnią i nadadzą kierunek pracy terapeutycznej. Autorka jasno i szczegółowo wyjaśnia, jak przeprowadzić zajęcia, aby zainteresować i zaktywizować swojego podopiecznego. Metoda Montessori Senior, której inspiracje widoczne są w treści podręcznika, jest metodą przyjazną, opartą na uważności i życzliwości, jaką należy obdarzyć seniora podczas pracy. Przedstawione pomysły sprawdzą się w pracy grupowej oraz podczas zajęć indywidualnych na przykład w zaciszu domowym. Scenariusze zostały podzielone na trzy grupy tematyczne. Dział pierwszy Poznajmy się przedstawia zajęcia mające na celu poznanie seniorów przez prowadzącego i innych uczestników - tego, co lubią robić, jakie mają cechy osobowości, czym się zajmowali zawodowo. Dział drugi Obchodzimy święta zawiera pomysły na prace utrwalające orientację w czasie oraz zwiększające odczuwanie radości związanej z przeżywaniem świąt. Najobszerniejszy trzeci dział Praca twórcza i manualna to inspiracje na zajęcia plastyczne, służące wyrażaniu uczuć poprzez działania kreatywne, przyczyniające się do poprawy nastroju, a także wpływające na utrzymanie sprawności manualnej. Wszystkie scenariusze są proste do wykonania, dostosowane do możliwości osób z zaburzeniami neuropoznawczymi, a także wykorzystujące niedrogie i łatwo dostępne materiały. Załącznikami do części scenariuszy są szablony oraz inne potrzebne do ich realizacji pomoce, które dzięki zachowaniu odpowiednich proporcji można z łatwością skopiować.

Między ustami a brzegiem pucharu

Maria Rodziewiczówna

Między ustami a brzegiem pucharu... wiele wydarzyć się może. I wydarzyło się wiele. Pomiędzy chęcią a spełnieniem, pomiędzy decyzją a jej urzeczywistnieniem rozciąga się obszar niewiadomego, które czasami rozwiewa złudzenia, a czasem daje nadzieję. Oto hrabia Wenzel - jak sam o sobie mówi, Prusak z wychowania, języka, poglądów - nienawidzi szczerze Polaków i wszystkiego, co polskie. Kiedy ktoś wypomni mu, że jest półkrwi Polakiem - gotowy jest zabić! Hrabia Wentzel Croy-Dülmen to hulaka, rozkapryszony, próżny, niestały, leniwy człowiek, który nie ma głębszych zasad... do czasu. Pewnego dnia poznaje przypadkiem kobietę, która odmieni jego życie. Zakochuje się od pierwszego wejrzenia w młodej Polce, siostrze powstańca, kobiecie, jak to u Rodziewiczówny, bez skazy. Historia powolnej, bolesnej przemiany zakochanego Wentzla w Wacława, sprusaczonego kosmopolity w polskiego patriotę, dowodzi, że nigdy nie jest za późno na zmianę, na wywikłanie się z przeszłości, na nowy początek. Dowodzi też, który to już raz, potęgi i siły miłości.  

Fraszki (Jan Kochanowski)

Jan Kochanowski

Jan Kochanowski (1530-1584), najwybitniejszy poeta polskiego renesansu, prozaik i dramaturg tworzący zarówno w języku polskim, jak i łacińskim. Na bogatą twórczość polskojęzyczną pisarza składają się m.in. Pieśni, Treny, Fraszki, Odprawa posłów greckich oraz kunsztowna parafraza biblijnej księgi Psałterz Dawidów. Kochanowski ceniony jest przede wszystkim jako liryk. W zbiorze podzielonych na trzy księgi Fraszek (w niniejszym tomie) poeta zawarł utwory o tematyce miłosnej, biesiadnej, filozoficzno-egzystencjalnej, autotematycznej, autobiograficznej, patriotycznej, religijnej. Kompozycja tekstu podporządkowana została nadrzędnej zasadzie varietas (różnorodności), która pozwala lokować obok siebie teksty żartobliwe i poważne.

Minjan. Moje spotkania z ortodoksyjnymi Żydami

J.S. Margot

Utalentowany fotograf Dan zbiera monety o nominale dwóch euro. Żydówka Esther pije herbatę w kawiarni wyłącznie ze szklanek. Mosje, właściciel restauracji, w przeciwieństwie do większości chasydów chętnie pojawia się w mediach. To między innymi o nich opowiada J.S. Margot, tworząc barwny portret belgijskich Żydów zamieszkujących antwerpską Dzielnicę Diamentów. Autorka bestsellerowego Mazel tow dokonuje czegoś niezwykłego: udaje się jej przeniknąć do świata i domów chasydów, co owocuje dziesiątkami spotkań i nowych znajomości. Sytuacja jest tym niezwyklejsza, że Margot nie ukrywa swoich poglądów jest ateistką i feministką. Mimo to dzięki empatii, ogromnemu poszanowaniu odrębności i talentowi do nieosądzania udaje im jej nawiązać bliskie przyjaźnie oparte na zaufaniu. Minjan to fascynująca opowieść o ortodoksyjnych Żydach w XXI wieku, którzy starają się żyć teraźniejszością, nie zapominając przy tym o trudnej przeszłości. To także pełna życzliwości i humoru opowieść o tym, jak możemy się spotkać mimo różnic, które na pozór wydają się nie do przekroczenia.