A co to takiego? Obrazkowy słownik języka polskiego (A1, A2)

Anna Seretny

POZIOM A1, A2 A co to takiego? Obrazkowy słownik języka polskiego adresowany jest zarówno do tych, którzy naukę rozpoczynają, jak i do tych, którzy chcieliby poszerzyć swoją znajomość polskiego słownictwa bądź utrwalić już poznane słowa. Wszystkie artykuły hasłowe Słownika, zdefiniowane są za pomocą kolorowych tablic i obrazków. Dzięki zastosowaniu takiej techniki możliwe było uniknięcie wielu kłopotów związanych z definiowaniem pojęć podstawowych, które stanowią zasadniczy korpus słownika. Obrazkowy słownik języka polskiego prezentuje znaczenie około 2000 jednostek leksykalnych. Najliczniej zilustrowane zostały rzeczowniki, ale reprezentowane są także czasowniki, przymiotniki oraz zaimki. Udział poszczególnych części mowy w materiale leksykalnym Słownika można uzasadnić ich udziałem w zasobie słów, którymi posługuje się przeciętny użytkownik języka polskiego (wg badań M. Zarębiny rzeczowniki stanowią około 50% tego zasobu, podczas gdy czasowniki i przymiotniki, to odpowiednio około 22% i 18%). Materiał leksykalny słownika został przedstawiony w 32 polach tematycznych, których zakres dostosowano do potrzeb przyszłych użytkowników. Uznano bowiem, że grupowanie i prezentacja materiału leksykalnego słownika w polach tematycznych będzie bardziej trafna niż prezentacja wyrazów w porządku alfabetycznym, ponieważ słowa będą występować w naturalnym dla nich kontekście, co znacznie ułatwi ich identyfikację oraz zapamiętanie. Każde pole tematyczne to, w zależności od rozmiarów pola, jedna lub więcej tablic. W sekcji gramatycznej (tablice 33-36) zamiast tablic wykorzystane zostały pojedyncze obrazki. Każdy definiowany element planszy czy też pojedynczy obrazek opatrzony jest numerem. Numerowi temu odpowiada wyraz znajdujący się na sąsiedniej stronie. Na końcu słownika zamieszczony został indeks alfabetyczny wszystkich jednostek leksykalnych definiowanych przez słownik, wraz z informacją, na której tablicy (lub tablicach) dana jednostka została zilustrowana. Wszystkie artykuły hasłowe indeksu zawierają informację, do jakiej części mowy dany wyraz należy. Formą hasłową rzeczownika jest mianownik liczby pojedynczej. Po formie hasłowej słownik podaje oznaczenie rodzaju rzeczownika, a następnie pełne formy dopełniacza i miejscownika liczby pojedynczej. W wypadku rzeczowników męskoosobowych słownik dodatkowo podaje mianownik liczby mnogiej. Pilotażowe badania błędów popełnianych przez obcokrajowców uczących się polskiego pokazały, że to właśnie te przypadki są dla nich najtrudniejsze. Główną postacią hasłową czasownika jest bezokolicznik. Słownik ilustracjami definiuje znaczenie podstawowe czasowników niedokonanych. W indeksie natomiast znaleźć można ich dokonane odpowiedniki. Przymiotnik podany został w mianowniku liczby pojedynczej rodzaju męskiego wraz z formą stopnia wyższego. Obrazkowy słownik języka polskiego to doskonała pomoc wizualna do nauczania języka polskiego. Może on także być użyteczny w życiu codziennym i przydatny nie tylko dla uczących się języka, ale także dla zagranicznych turystów podróżujących po Polsce, tym bardziej, że zamieszczony na końcu Słownika indeks alfabetyczny zawiera także odpowiedniki polskich słów w językach: angielskim, francuskim i niemieckim.

Polityka jako problem moralny

János Kis

Intuicje obywateli państw demokratycznych dotyczące moralności politycznej są rozbieżne. Z jednej strony uważamy na ogół, iż normy działania politycznego są łagodniejsze niż w przypadku etyki prywatnej, jednak z drugiej sądzimy również, że na politykach ciążą większe oczekiwania niż na zwyczajnych ludziach. Teoria polityczna dostarczyć musi spójnego objaśnienia tych pozornie sprzecznych przekonań. Zdaniem Kisa, doktryna klasyczna zdolna jest objaśnić pierwszy pogląd, lecz za cenę poświęcenia drugiego. Głównym celem niniejszej książki jest ukazanie, w jaki sposób można obie intuicje połączyć w jednej teorii, oraz przedstawienie, co taka teoria mówi nam na temat roli odpowiedzialności moralnej w polityce demokratycznej. W analizie odwołano się do szerokiego wachlarza klasycznych i współczesnych prac, a także do  domagających się osądu moralnego niedawnych przypadków w polityce międzynarodowej. Aneks, poświęcony doniosłemu esejowi Václava Havla zatytułowanemu Siła bezsilnych, rzuca światło na bogactwo stanowisk względem polityki, jakie zajmowali intelektualiści-dysydenci.   János Kis (ur. 1943), węgierski filozof, socjolog i politolog. W epoce Kadara jeden ze współtwórców i przywódców opozycji demokratycznej o tendencji liberalnej, w 1988 współzałożyciel węgierskiej partii liberalnej Związek Wolnych Demokratów. Aktywny uczestnik transformacji ustrojowej po upadku komunizmu. Od 1991 roku poza polityką. Wykładowca m.in. Central European University w Budapeszcie, visiting professor  uniwersytetu w Nowym Jorku. Tłumacz prac np. Kanta, Rousseau i Fichtego. Po polsku ukazały się jego prace: Węgry 1956-57: czas odbudowy systemu (Niezależna Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1989), Aborcja: argumenty za i przeciw (PWN, Warszawa 1993).     János Kis poświęcił swą książkę dylematom moralnym uprawiania polityki w państwie demokracji parlamentarnej; mówiąc ściśle: w państwie młodej demokracji. Dlatego ta książka jest tak bardzo aktualna. Dotyczy ona spraw, które wciąż dzieją się w Polsce i innych krajach Europy Środkowowschodniej. Autor jest filozofem o biografii bardzo niebanalnej. Przebył ewolucję duchową od zbuntowanego marksisty młodego pokolenia, po status twórcy i przywódcy węgierskiej opozycji demokratycznej o tendencji liberalnej. Jako dysydent bywał represjonowany w epoce kadarowskiej; potem uczestniczył w negocjowanej transformacji. Najpierw analizował system dyktatury kadarowskiej, zaś u progu zmiany demokratycznej opublikował znakomitą pracę o aborcji i kryminalizacji aborcji, przenikliwą analizę filozoficzną tego wciąż trudnego i konfliktującego problemu moralnego oraz społecznego. (…) Kis dotyka najważniejszych pytań naszego czasu, także pytania o kondycję człowieczą. Zastanawia się nad logiką władzy i logiką moralności w polityce, nad kształtem wyborów politycznych i dylematów moralnych. Pyta: jak troszczyć się o cnotę w życiu publicznym? Jak chronić kruchą demokrację przed pułapkami i pokusami populizmu? János Kis już wiele lat temu zrezygnował z aktywności politycznej, nie jest politykiem partyjnym. Stał się obserwatorem zaangażowanym; krytykiem obdarzonym głosem suwerennym i przenikliwym. Pisze jasno, świadom złożoności spraw publicznych, z erudycją imponującą, z odwagą bezkompromisową i perfekcjonizmem zegarmistrza w Szwajcarii. Wykład Kisa skonstruowany z żelazną logiką i chirurgiczną precyzją jest nieco suchy, ale przez to trudny do odparcia. Wymusza namysł i skłania do rewizji własnych stereotypów. Chłodnej narracji analityka towarzyszy tu dyskretna pasja moralisty o wielkiej wrażliwości, który - choć świadom swego osamotnienia - chce uczynić świat lepszym. Choćby tylko trochę lepszym i choćby tylko na jakiś czas.    Adam Michnik 

"Drobiny, odpryski, resztki"... Formy diafaniczne

praca zbiorowa

Nawiązując do tytułu jednego z artykułów Antoniny Lubaszewskiej Śmierć w tekście - przeciw śmierci tekstu, można by powiedzieć, że cała książka to tekst - przeciw śmierci, w tym przypadku oczywiście przeciw śmierci zmarłej w roku 2022 badaczki. Ona sama jest obecna w tym tomie tekstowo, gdyż poprzez tekst własny, zatytułowany Psalm 91 (90) "Kto się w opiekę..." (Qui habitat in adiutorio Altissimi) w przekładzie Jana Kochanowskiego. Ślady obecności - kultura pamięci - "łączność ludzi ze sobą poprzez wieki...". (...) Tym, co najmocniej uderzyło mnie w artykułach zgromadzonych w tomie "Drobiny, odpryski, resztki"... Formy diafaniczne, jest jedność w różnorodności. Mowa o różnorodności, gdyż znajdują się w nim rozprawy historycznoliterackie, teoretycznoliterackie, polonistyczne, komparatystyczne, literaturoznawcze, muzykologiczne, edytorskie, takie, które wykorzystują bardziej tradycyjne perspektywy badawcze, jak i takie, w których zaznaczają się perspektywy najnowsze (ekokrytyka). Mowa o jedności, ponieważ wszystkie teksty, choć oczywiście na różne sposoby i w różnym stopniu, zawierają refleksję na temat tytułowych drobin, odprysków i resztek. Ta spójność pokazuje rozległość i nośność poruszanej przez Antoninę Lubaszewską problematyki literackiej "mikrologii" na przestrzeni co najmniej dwustu lat, od romantyzmu poczynając, a kończąc na najnowszych zjawiskach w literaturze, sztuce i kulturze. dr hab. Andrzej Zawadzki, prof. UJ

Urzeczenie Caravaggiem. Relacyjna obecność obrazu w edukacji polonistycznej

Karolina Kwak Karolina Kwak

W życiu tworzymy wielowymiarowe sieci połączeń - z ludźmi, innymi żywymi organizmami, artefaktami, tekstami, ze wszystkim. Nadajemy obrazom znaczenia, dzięki którym zbliżamy się do ich poznania. Z kolei one wiążą nas z autorem, epoką i miejscem, w których powstały. Tworzymy wielowymiarowe więzi i wspólnoty urzeczonych. Odkrycie przestrzeni interpretacyjnej, otwartej na ten nieograniczony relacyjny potencjał, wydaje się szansą dla współczesnej edukacji, próbą z ćwiczenia empatii, umiejętności odkodowywania własnych uczuć oraz emocji innych, bycia w relacji ze światem. W proponowanych w książce działaniach polonistycznych obrazy czasem są inspiracją do zadawania pytań, poszukiwania powiązań międzytekstowych, najczęściej literackich lub malarskich, albo prowokują ważny temat. Często stają się podmiotem, wtedy cała uwaga skupia się wokół zamkniętego w nich potencjału narracyjnego, znaczeniowej wielopoziomowości, a wszystko inne (np. teksty literackie) dookreśla tylko sens dzieła, uwypuklając jego uniwersalność. Zdarza się, że dopełniają znaczenie, zajmując w rozważaniach miejsce równoległe, albo pełnią funkcję dopowiedzenia. Warto pamiętać, że rodzaje obecności obrazu oraz sposobów wykorzystywania jego potencjału zależą od wielu różnych czynników, np. poziomu receptywności odbiorców.

DZIENNIK(AI)RSTWO. Jak sztuczna inteligencja zmienia najciekawszą profesję na świecie

Jan Kreft

Za banałem rewolucji sztucznej inteligencji (AI) kryją się obietnice, lęki i marzenia o nirwanie końca ułomności dziennikarstwa i bogactwie możliwości. Dziennikarstwo algorytmiczne, dziennikarstwo danych, burzy fundamenty modeli biznesowych i zarządzania mediami, tożsamości i ról zawodowych oraz dziennikarskiej ideologii. Obiecuje wiele, destabilizuje wszystko. Zapowiada egalitaryzm, oferuje niespotykaną historycznie dominację. To opowieść o tym, co nauka ma do powiedzenia o maszynach "płynnych bzdur" i chatbotach nie tylko w roli "służalczych kretynów". O schyłku hegemonii dziennikarstwa, o kreatywności i wiarygodności sztucznej inteligencji w dziennikarstwie, stereotypach na temat dezinformacji i powszechnym zastępowaniu i uzupełnianiu dziennikarza w jego zadaniach. O autorytecie algorytmicznym oraz szkoleniu sztucznej inteligencji i treściach nie do odróżnienia od dzieł dziennikarzy. O inwazji "obcych" na jedną z najbardziej pasjonujących profesji, pożytkach teorii ludowych i teorii spiskowych. Także o tym, czym jest prawda sztucznej inteligencji. Wreszcie o przyszłości, oporze algorytmicznym i sensie wykonywania zawodu dziennikarza na świecie i w Polsce. Książka prof. Jana Krefta DZIENNIK(AI)RSTWO. Jak sztuczna inteligencja zmienia najciekawszą profesję na świecie jest niewątpliwie skazana na sukces, podejmując problematykę tzw. sztucznej inteligencji, która stała się obecnie tematem o pierwszoplanowym charakterze i jest rozpatrywana w różnych kontekstach: prawnym, ekonomicznym, społecznym. Entuzjazm i jednocześnie niepokój, jakie wywołuje, można porównać do podobnej gorączki, która towarzyszyła rozwojowi Internetu pod koniec lat 90. Książka, która podejmuje ten temat, wpisuje się natychmiast w gorącą atmosferę oczekiwań i lęków, co z pewnością przełoży się na jej popularność, a także [...] będzie wyznaczać przyszłe tory refleksji, definiować podstawowe pole analizy czy podsuwać główne pojęcia z tą refleksją związane. Z recenzji prof. Rafała Maciąga, Uniwersytet Jagielloński Prof. dr hab. Jan Kreft - wieloletni dziennikarz i korespondent zagraniczny, menedżer zarządzający firmami mediów i nowych technologii. Szef Zakładu Zarządzania Algorytmicznego (Politechnika Gdańska). Autor kilkunastu książek, między innymi: Władza algorytmów, Władza platform, Za fasadą społeczności, Koniec dziennikarstwa, jakie znamy oraz Władza misjonarzy. Zmierzch i świt świeckiej religii w Dolinie Krzemowej.

Scena we krwi. Williama Szekspira tragedia zemsty

Małgorzata Grzegorzewska

  Scena we krwi to książka o elżbietańskim teatrze okrucieństwa. Zawarte w tym tomie interpretacje nie stanowią jednak systematycznego wykładu. To raczej swobodne wariacje, zebrane wokół kilku powaracających motywów: ofiary i odwetu, przeznaczenia i Opatrzności, znaku i pragnienia Obecności. Książka szuka odpowiedzi na pytania: Czym w istocie jest tragedia w czasach nowożytnych? Jaką rolę pełnią w niej pogańscy (nieobecni) bogowie i chrześcijański Bóg? Jak rozumieć los bohatera tragicznego? Czy jest jego pycha i na czym polega jego wina? Ile warte są słownikowe definicje tych pojęć, dotykających tajemnicy ludzkiej nieprawości> sztuki Szekspira stanowią niewyczerpane źródło inspiracji takich poszukiwań i przemyśleń.

"Z doskoku i z ukosa". O języku w poezji i krytyce Piotra Sommera

Kamil Nolbert

Książka przynosi pierwsze monograficzne opracowanie poetyckiej i krytycznoliterackiej twórczości Piotra Sommera. Punktem wyjścia dla zawartych w niej rozważań jest przekonanie, zgodnie z którym - jak ujął to bohater książki - język stanowi bodaj "najczulszy instrument naszego przymierza ze światem". W toku lektury poszczególnych tekstów autor próbuje nie tylko prześledzić ruch najważniejszych pojęć dotyczących języka, jakimi pisarz posługuje się w swojej prozie krytycznej i poezji, ale również pokazać, jak ważny dla rekonstruowanych przekonań Sommera jest etyczny wymiar doświadczenia literackiego. Kamil Nolbert - literaturoznawca, zajmuje się poezją XX i XXI wieku, a także związkami literatury i filozofii, pracuje w Instytucie Filologii Polskiej na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Wrocławskiego. Artykuły oraz recenzje publikował m.in. w "Odrze", "Wizjach", "Tekstach Drugich" i "Pamiętniku Literackim". Przygotował do druku tom zbiorowy Ulubione kawałki. Szkice o twórczości Piotra Sommera (2023).

Tort Marcello. Kultury fanowskie w teatrze XIX wieku

Agata Łuksza

Opis książki: Mocno czekoladowy tort Marcello, który na specjalne okazje pojawia się na polskich stołach, powstał jako hołd dla warszawskiej aktorki, Heleny Marcello, związanej z Teatrami Warszawskimi przez ponad czterdzieści lat - od 1879 do 1923 roku. Choć nie sposób dziś ustalić oryginalnej receptury tego odświętnego ciasta, w jego nazwie zachowało się uwielbienie, którym obdarzano artystkę, przetrwała fascynacja i entuzjazm, jakie budziła - ona sama i jej gra sceniczna. Tort Marcello to zatem jeden z historycznych śladów po teatralnych kulturach fanowskich, które wyłaniały się na ziemiach polskich w XIX i na początku XX wieku. Książka Tort Marcello odzyskuje wczesne doświadczenia i praktyki fanowskie - pomimo że stanowiły one ważny element polskiego życia teatralnego, zostały uznane za zbyt błahe, by o nich pamiętać. Jest opowieścią o dziewiętnastowiecznych teatromanach i teatromankach, miłośnikach i miłośniczkach gwiazd scenicznych i przedstawień teatralnych, ujawniającą sploty między historią teatru i historią fanostwa. Kim byli dziewiętnastowieczni fani i fanki? Jak przedstawiały ich ówczesne media? Jak okazywali swoją pasję? To podstawowe pytania, które padają w Torcie Marcello. Agata Łuksza Agata Łuksza - kulturoznawczyni z zacięciem historycznym. Pracuje w Instytucie Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego. Autorka Glamour, kobiecość, widowisko. Aktorka jako obiekt pożądania (Warszawa 2016) i artykułów publikowanych m.in. w "Didaskaliach", "Pamiętniku Teatralnym" oraz "Theatre Journal".

Spotkałem Jerzego Giedroycia. Listy 1993-2000

Jerzy Huczkowski

Redaktora Jerzego Giedroycia poznałem, gdy w kwietniu 1993 roku udałem się do Maisons Lafitte na umówione z Nim spotkanie. Nie był to jednak mój pierwszy kontakt z „Kulturą”. Pierwszy, najważniejszy, który zaciążył na całym moim przyszłym życiu, miał miejsce w październiku 1956. Należałem wtedy do kierownictwa Komitetu Rewolucyjnego Studentów Krakowa.  Redaktor „Kultury” był wówczas dla członków Komitetu największym autorytetem, a dla mnie pozostał takim na zawsze. Nasze pierwsze spotkanie zaowocowało ośmioletnim okresem współpracy. Dobrym jej początkiem była prośba Jerzego Giedroycia, abym przedstawione mu poglądy przygotował w postaci artykułu. Mój tekst zatytułowany „Historia i skutki pewnej politycznej doktryny” ukazał się w „Kulturze” w kwietniu 1994. I tak zaczęła się wymiana poglądów na interesujące nas tematy i kwestie, co znajduje odbicie w tej książce.                                                                                                                   

O kłamstwie i kłamaniu

Jolanta Antas

Książka jest pierwszą w Polsce naukową monografią zjawiska kłamstwa. Bada jego miejsce w przestrzeni mentalnej jednostki oraz rolę w komunikacji międzyludzkiej. Tradycyjnie sięga do logiki i filozofii języka, aby rozważyć stosunek kłamstwa do prawdy, fikcji i fałszu, przede wszystkim wchodzi jednak na terytoria interdyscyplinarne. Rozpatruje kłamstwo z perspektywy współczesnego językoznawstwa - semantyki i teorii aktów mowy, łączonych z kognitywizmem, następnie z psychologią. Takie zespolenie metodologiczne stwarza możliwość sformułowania zasad retoryki kłamania, stanowiącej nieodłączny składnik naszych codziennych konwersacji. W skład tej retoryki wchodzą takie strategie komunikacyjne jak:sądy nierzetelne, fałszywe wnioskowania, zwodnicze przemilczenia, zatajenia, półprawdy, pochlebstwa, kłamstwa grzecznościowe oraz kłamstwa niewerbalne w różnych odmianach i funkcjach.

Erotyzm ponowoczesny

Wojciech Klimczyk

Erotyzm ponowoczesny jest książką, która powstała z troski o wrażliwość współczesnego człowieka. To opowieść o tym, jak seksualność, a więc to, co najbardziej intymne, staje się sprawą publiczną, źródłem sensacji, a także jednym ze składników rynkowej gry interesów. Opowieść, która wyrasta z przekonania, że taki stan rzeczy ma daleko idące konsekwencje dla naszego życia emocjonalnego. Ponowoczesność to przede wszystkim nowy, oparty na wielości światopoglądów model etyczny, który można nazwać moralnością kompromisu. Charakteryzuje się on chroniczną niepewnością, co do słuszności działań i przekonań. W kontekście tej niepewności, jako jeden z jej najdotkliwszych objawów, pojawia się problem seksualności i związanego z nią erotyzmu, rozumianego jako zbiór funkcjonujących w przestrzeni publicznej przedstawień i refleksji na temat seksualności. By erotyzm zrozumieć, książka podejmuje analizę bardzo różnych źródeł – od artykułów w popularnych tygodnikach publicystycznych, przez prasę kobiecą, aż po internetową pornografię, której znaczenie w kulturze stale rośnie. Szeroka analiza seksualności w kulturze popularnej prowadzi do ukazania erotyzmu jako wyrazu ambiwalentnej ponowoczesnej świadomości. Z jednej strony rządzi się on własnymi prawidłami, a więc dążeniem do maksymalizacji przyjemności i zasadą spontanicznego wyrażania pragnień, z drugiej prowadzi do cynizmu, chłodnej kalkulacji i samotności. To pęknięcie sprawia, że seksualność za pośrednictwem erotyzmu staje się coraz bardziej problematyczna. W sferze naszego życia uczuciowego pojawiają się więc coraz częściej pytania – jak i czy kochać? Erotyzm ponowoczesny ma za zadanie pomóc znaleźć na nie odpowiedź.

Krakowskie Planty - zarys dziejów

Bogusław Krasnowolski

Książka, choć jest pracą naukową, wykorzystującą nieznane albo mało znane materiały, powstała z myślą o szerokich kręgach miłośników Krakowa. Nacisk położono na genezę i najstarsze dzieje Plant - najefektowniejszej obok kopca Kościuszki realizacji doby Rzeczypospolitej Krakowskiej, miniaturowego państwa funkcjonującego w latach 1815-1846. Szeroko omówiono przekształcenia z późniejszych czasów, zwłaszcza z okresu autonomii galicyjskiej (1866-1918) i II Rzeczypospolitej. Ukazano związek Plant z życiem miasta, zarówno tym codziennym, jak i z wydarzeniami wyjątkowymi, historycznymi. Ilustracje przedstawiają głównie archiwalne plany i widoki.

Wizerunek wiedźmy w piśmiennictwie staropolskim XVI i XVII wieku

Sabina Kowalczyk

Tematyka czarownic jest dość często rozpatrywana przez historyków, antropologów i kulturoznawców. Do tej pory znacznie mniej uwagi poświęcali jej badacze literatury. Książka Wizerunek wiedźmy w piśmiennictwie staropolskim XVI i XVII wieku jest pierwszą na polskim rynku literaturoznawczą monografią w pełni poświęconą konstruktowi czarownicy w tekstach I Rzeczpospolitej. Wspomniane w tytule stulecia to czas, kiedy w dawnej Polsce rozkwitła fascynacja postacią czarownicy z uwagi na ferment religijny wzbudzany przez ruchy reformacyjne i kontrreformacyjne oraz wzrost zainteresowania literaturą demonologiczną, co znajduje odbicie w tekstach tego okresu. Autorka gruntownie przeanalizowała wiele gatunków literackich i na podstawie obszernej literatury podmiotu (między innymi romansów, eposów, nowel, pieśni, kazań, satyr, kronik, diariuszy, pamiętników, traktatów, zielników, poradników gospodarczych) odtworzyła portret czarownicy, w tym preferowane przez nią miejsca pobytu i aktywności, jej wygląd, osobowość oraz zakres mocy. Zbadała ponadto powtarzające się na kartach dawnej literatury wątki kobiet władających magią, znane z mitologii i Biblii. Książka prezentuje wielowymiarowy obraz staropolskiej wiedźmy, a przy tym uzupełnia dokonania badaczy innych dyscyplin zajmujących się problematyką czarów. Niewątpliwą zaletą pracy jest wykorzystanie […] źródeł dotąd marginalizowanych. Autorka nie ignoruje przy tym najwybitniejszych autorów (Jan i Piotr Kochanowscy, Maciej Kazimierz Sarbiewski, Szymon Szymonowic, Jan Andrzej Morsztyn, Samuel Potocki, Wacław Potocki i in.) i najgłośniejszych dzieł demonologicznych […]. Uwzględnia adaptacje i parafrazy dzieł obcych autorów, z powodzeniem interpretując znaczenia i literackie funkcje czarownic w tych utworach. Szczególnie chętnie odwołuje się do tekstów inspirowanych grecko-rzymskim antykiem, co nie może dziwić w odniesieniu do czasów, w których tradycja starożytna była tradycją kluczową. Z recenzji dr hab. Danuty Kowalewskiej, prof. UMK Bardzo szeroko zakrojone badania świadczą o erudycji Autorki, która swobodnie porusza się w takich dziedzinach, jak antropologia kultury, elementy religioznawstwa, filozofii, etnografii, socjologii […]. Autorka podjęła trud żmudnego rekonstruowania wizerunku staropolskiej wiedźmy na podstawie niejednokrotnie skąpych, lakonicznych wzmianek, które wytrwale wyszukiwała w piśmiennictwie epok dawnych. Wymagało to czasochłonnej, solidnej, różnorodnej naukowej kwerendy oraz umiejętności spójnego, logicznego opracowania wielorakich wniosków […]. Na pochwałę zasługuje język i styl Autorki, która posiada rzadką w pracy naukowej umiejętność pisania o tematach trudnych w sposób wyjątkowo przystępny i rzeczowy […], dzięki czemu pracę czyta się z prawdziwą przyjemnością. Z recenzji dr hab. Małgorzaty Krzysztofik, prof. UJK Sabina Kowalczyk pracuje w Katedrze Literatury Polskiej Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Jej zainteresowania badawcze skupiają się na przejawach słowiańskich i chrześcijańskich wierzeń opisanych w dawnym piśmiennictwie, a także na staropolskich zielarstwie i przekazach dotyczących sytuacji ekstremalnych oraz dwudziestowiecznej autobiograficznej twórczości kobiet żyjących na terenie Warmii i Mazur. Współpracowała z Fundacją Współpracy Polsko-Niemieckiej (Młoda Redakcja 2015) oraz z Instytutem Badań Literackich PAN w Warszawie w ramach projektu „Archiwum Kobiet: kontynuacja”. Obecnie jest wykonawczynią w grancie Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki Źródła do dziejów Czapskich w XVIII wieku. Egodokumenty członków rodziny wojewody pomorskiego Piotra Jana (1685–1736) – opracowanie filologiczno-historyczne i edycja (pod kierownictwem prof. Iwony Maciejewskiej).  

Historie i narracje

Renata Makarska

Tom Historie i narracje ukazuje, jak na naszych oczach zmienia się model opisu przeszłości. Odwrót od wielkiej historii na rzecz historii lokalnej, historii długiego trwania czy historii mniejszości, bądź w końcu historii podkreślającej wspólnotę ludzi i zwierząt zaowocował w ostatnich latach intensywną dyskusją na temat wielości sposobów pisania historii (w tym również historii literatury i kultury). Niniejszy tom jest przykładem takiej wielości. Pokazuje on równocześnie, jak badacze o odmiennych proweniencjach naukowych i różnym pochodzeniu wykraczają poza granice swoich dziedzin, dzięki czemu możliwe są transdyscyplinarne spotkania – literaturoznawców, kulturoznawców, historyków oraz przedstawicieli innych nauk społecznych i humanistycznych. Historie i narracje prezentują tworzone wspólnie przez niemieckich i polskich naukowców historie wykluczonych, historie lokalne, historie transferu wiedzy, ekohistorie oraz interpretacje narracji kontrfaktycznych.    "Publikacja oferuje nowe spojrzenie na narracje historyczne i kulturowe, i pokazuje, jak wpisać je w dyskurs postantropocentryczny". dr hab. Magdalena Saryusz-Wolska   Renata Makarska - profesor, kieruje Zakładem Polonistyki na Wydziale Translatologii, Lingwistyki i Kulturoznawstwa Uniwersytetu im. Jana Gutenberga w Moguncji/Germersheim. Zajmuje się literaturą postemigracyjną, nowymi mniejszościami w Europie Środkowo-Wschodniej, dyskursem postantropocentrycznym, komiksem, fotografią, hybrydycznością literatury i przekładem.

Nie(do)czytane. Pisarki nowoczesności przełomu XIX i XX wieku

Aleksandra Banot

Nie(do)czytane prezentują twórczość zapomnianych pisarek przełomu XIX i XX wieku: Walerii Morzkowskiej-Marrene, Józefy Sawickiej, Eugenii Żmijewskiej, Zofii Niedźwiedzkiej, Kazimiery Alberti i Marii Wardasówny, a także mniej znane utwory autorek zajmujących trwałe miejsce w tradycji historycznoliterackiej, takich jak Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Maria Kuncewiczowa oraz Maria Dąbrowska. Zawarte w książce studia koncentrują się na tych aspektach twórczości, ale i biografii pisarek, które zapisują możliwości (i wyzwania), jakie daje postaciom kobiecym oraz autorkom nowoczesna rzeczywistość końca XIX i początku XX wieku będąca konsekwencją przemian cywilizacyjnych, między innymi emancypacji kobiet oraz demokratyzacji społeczeństw europejskich, rozwoju psychologii, medycyny, technicyzacji i urbanizacji. Jedną z zasadniczych zalet Nie(do)czytanych jest przypomnienie i wnikliwa lektura licznych dzieł kobiecego autorstwa, które popadły (lub prawie popadły) w zapomnienie, a niosą ze sobą ogromny potencjał emancypacyjny, są nasycone wywrotowymi treściami feministycznymi i uświadamiają nam, że między doświadczeniami naszymi i naszych praprababek istnieje continuum. Dotyczy to również - a może zwłaszcza - sfery kobiecej seksualności, gdyż temu zagadnieniu Aleksandra Banot przygląda się ze szczególną uwagą. Nie(do)czytane dowodzą również, że sprawdzona metoda konfrontowania analizowanych utworów ze świadectwami towarzyszącej im recepcji oraz z nowymi (akademickimi) odczytaniami, wsparta własną oryginalną interpretacją, nadal przynosi optymalne efekty poznawcze. Prof. zw. dr hab. Ewa Kraskowska Aleksandra E. Banot - literaturoznawczyni i psycholożka, profesorka nadzwyczajna w Katedrze Polonistyki Uniwersytetu Bielsko-Bialskiego. Główne kierunki jej zainteresowań badawczych to: feministyczna krytyka literacka, gender/queer studies, pisarstwo kobiet, autobiografistyka, dyskurs emancypacyjny oraz psychologia. Publikuje między innymi w "Ruchu Literackim", "Świecie i Słowie", "Studiach Slavica", "The Polish Review". Autorka dwóch monografii: Pokój z widokiem na ogród. Miłosne fantazmaty w prozie Elizy Orzeszkowej (2011) oraz W rytmie księżyca. Problemy tożsamości kobiecej w twórczości Marii Kuncewiczowej (2016). Współredaktorka pracy zbiorowej Postpłciowość? Praktyki i narracje tożsamościowe w ponowoczesnym świecie (2012).

Elżbieta Łokietkówna 1305-1380

Jan Dąbrowski

Wstęp I  Data urodzenia Elżbiety. Wychowanie. Ślub Elżbiety z Karolem Robertem a koronacja Łokietka II  Karol Robert. Dzieci i ich wychowanie III  Stanowisko królowej na Węgrzech. Zakres jej działalności. Znaczenie Elżbiety za życia męża a syna IV  Dwór królowej. Sędzia nadworny. Mistrz tawerników. Kanclerz i kancelaria. Inni dostojnicy. Otoczenie. Piastowicze na dworze: Bolko z Toszku, Mieszko, Anna świdnicka. Opolczyk i jego rodzina. Anna oświęcimska. Bośniaczka. Polacy: Mroczko. Dochody królowej i ich źródła. Fundacje V  Elżbieta a kuria. Sprawa o Neapol. Pretensje węgierskie i stanowisko kurii wobec nich. Śmierć Roberta neapolitańskiego i jej następstwa. Podróż Elżbiety. Starania w Neapolu i Awinionie. Elżbieta w Rzymie. Śmierć Andrzeja. Walka Elżbiety i Ludwika przeciw Joannie. Regencja Elżbiety na Węgrzech. VI  Stosunki z dworem cesarskim i ich zmienność. Ślub Anny i podróż Elżbiety dl Akwizgranu. Zatarg z r. 1361 – 1362. Twierdzenia Steinherza a obraza Elżbiety. Istotne przyczyny zatargu. Akwileja. Zabiegi Elżbiety i Ludwika o pozyskanie Austrii. Elżbieta wobec planów luksemburskich. VII  Stosunki polsko-węgierskie w czasach Łokietka. Węgry w sprawie czesko-krzyżackiej. Sprawa sukcesji. Rok 1339. Sprawa ruska. Układ z 1335 r. Rola Elżbiety. Późniejsze układy. Legitymacja córek Kazimierza Wielkiego. Śmierć Kazimierza. Ludwik i Elżbieta w Polsce. VIII Nowe rządy. Stanowisko Elżbiety. Spadek po Kazimierzu Wielkim. Los córek królewskich. Program regentki. Zmiany. Sprawa Janka z Czarnkowa. IX  Dwór królewski. Zawisza z Kurozwęk i partia węgierska. Węgrzy na dworze. X  Polityka Elżbiety. Podróż do Wielkopolski. Restytucje. XI  Akcja Elżbiety wobec miast polskich. Kraków. Polityka miast a ogólna koniunktura gospodarcza. Górnictwo: ordynacja dla kopalń olkuskich z r. 1374. Kolonizacja. XII Sprawa koszycka. Elżbieta wobec zagranicy. Litwa i Ruś. XIII  Koniec regencji w r. 1375. Powrót w r. 1376. Rzeź krakowska i jej skutki. XIV  Elżbieta na Węgrzech. Podróże do Polski w r. 1378 i 1379 i ich powody XV  Ostatnie lata. Testament. Śmierć. Ogólna charakterystyka Elżbiety Indeks