Bug z Tobą. Historie o życiu i śmierci na wsi nadbużańskiego Podlasia

Dorota Filipiak

O KSIĄŻCE: Są na świecie rzeki większe i miejsca ciekawsze. Jednak to nad tą rzeką jest coś, co sprawia, że chce się tu być i żyć. Ta rzeka to Bug - niezwykła, dzika, prawdziwa - a miejsce to Podlasie nadbużańskie. Tam, gdzie jest Bug wszystko staje się niezwykłe, nawet mała cicha wieś, do której dobrze się wraca z najdalszych podróży. Na nadbużańskim Podlasiu Bug nas prowadzi. Jak przed wiekami prowadził osadników z Mazowsza, Litwy i Rusi. Bug zawsze był. I gdy w okolicznych wsiach unici modlili się w swoich ubogich cerkiewkach, w miasteczkach Żydzi prowadzili niewielkie interesy, a arystokracja budowała pałace i folwarki. Bug trwał - w czasie pokoju i w czasie wojen. Niejedno widział, niejedno wie, niejedno pamięta. A gdy przysiąść na brzegu, to opowie. Ta książka to historia domu w małej nadbużańskiej wsi, który mnie wybrał i kazał odkryć swoje tajemnice. Te ukryte w ogrodzie, na łąkach i w lesie, a przede wszystkim nad najwspanialszą polską rzeką. Znaleźć tu swój dom, to być wybrańcem fortuny. Ale dom to nie tylko ściany i meble. To najbliższe otoczenie - stary sad, jego mieszkańcy - i dalsza okolica. To sąsiedzi - ludzie, zwierzęta. I cała przyroda, którą również trzeba poznać i zrozumieć. Prawdziwy dom to to, co jest tu i teraz, ale i to co było. Trwały dom stoi na fundamencie przeszłości, a tworzą go ci, którzy byli i żyli tu wcześniej. Wczoraj, przed dekadą, przed wiekami. Ci, których wszyscy pamiętają i ci, o których pamięta już tylko Bug. DOROTA FILIPIAK O AUTORCE: Dorota Filipiak - warszawianka z urodzenia, studiowała historię na Uniwersytecie Warszawskim. Interesuje się historią Europy Środkowej. Najchętniej podróżuje na Słowację, Węgry, a przede wszystkim do Rumunii. Jest popularyzatorką wiedzy o Rumunii oraz autorką artykułów o węgierskiej i rumuńskiej kulturze, historii i literaturze. Współpracuje z "Krainą Bugu", gdzie publikuje teksty o Podlasiu. Mieszka w Warszawie i we wsi nad Bugiem. Za książkę Rumunia. Pęknięte lustro Europy otrzymała Nagrodę im. Macieja Kuczyńskiego za najlepszy podróżniczy debiut roku.

Miasteczko Panna Maria. Ślązacy na Dzikim Zachodzie

Ewa Winnicka

W poniedziałek 3 grudnia 1854 roku do portu w Galveston w Zatoce Meksykańskiej w stanie Teksas przypłynęły dwa statki pasażerskie. Wiozły czterystu osiemdziesięcioro dwoje pasażerów, w tym grupę chłopów ze wsi Płużnica Wielka na Śląsku. Przybyli na zaproszenie księdza Leopolda Moczygemby, który obiecał im, że znajdą tu raj na ziemi. Po zejściu z pokładu wyruszyli na podbój Dzikiego Zachodu, włączając się w tok amerykańskiej historii. Założyli osady Panna Maria, Cestohowa i Kosciusko, bywali kowbojami, bandytami, ranczerami, żołnierzami i milionerami. Powoli z Polaków w Teksasie zmienili się w Teksańczyków z Polski lub Teksańczyków ze Śląska, bo kwestia, co jest prawdziwą ojczyzną ich przodków, pozostaje dla wielu nierozstrzygnięta.   Ewa Winnicka opowiada niezwykłe losy śląskich osadników, wpisując je w dzieje Teksasu, największego amerykańskiego stanu, który jak przekonują jego mieszkańcy jest najlepszy we wszystkim, począwszy od liczby uniwersytetów po stan publicznych toalet. Tu decyduje się przyszłość Ameryki, tu hoduje się najwięcej bydła, stąd pochodzą najsłynniejsi kowboje i tu znajdują się największe złoża ropy w całych Stanach. Tu mieszkają też najwięksi patrioci. W sercach niektórych z nich jest miejsce dla starego kraju, domu prapradziadów. I to o nich jest ta historia.

To (nie) ja. Jak zaakceptować dawne traumy i pójść dalej

Anabel Gonzalez

Na skutek traumatycznych doświadczeń wiele osób, zarówno w dzieciństwie, jak i w dorosłym życiu, nie potrafi zrozumieć i zaakceptować samych siebie ani we właściwy sposób zaspokajać własnych potrzeb. Ta książka pozwala dostrzec i zrozumieć powody, dla których te problemy pojawiają się u nas i utrzymują. Anabel Gonzales, doświadczona lekarka psychiatra i psychoterapeutka, pomaga w przeformułowaniu nieadekwatnych schematów postrzegania siebie i świata oraz uczy, jak w elastyczny i otwarty sposób odbierać rzeczywistość. Pokazuje, że wszyscy możemy budować zdrowsze relacje i funkcjonować w nich w bardziej spontaniczny i swobodny sposób. Sięgnij po tę książkę, jeśli: chcesz się pogodzić ze wszystkimi częściami swojej osobowości i uleczyć rany zadane przez trudne wspomnienia, nie chcesz w kółko powtarzać dawnych doświadczeń i ciągle zmagać się z tymi samymi problemami; pragniesz budować realistyczną samoocenę i lepiej rozumieć innych ludzi; chcesz skuteczniej radzić sobie z wyzwaniami, jakie przynosi życie. Zmiana jest możliwa, a przepracowanie własnej przeszłości pomaga w zaakceptowaniu siebie i dostrzeżeniu prawdziwego oblicza osób w naszym otoczeniu.

A.B.C

Agata Christie

Seryjny morderca zabija ludzi w porządku alfabetycznym. Odpracował już litery "A", "B" i "C" Czy zostanie schwytany, zanim dojdzie do "Z"? Sprytny przestępca umyka wymiarowi sprawiedliwości, mimo że przed każdą zbrodnią wysyła list z informacją, gdzie i kiedy należy szukać następnej ofiary. W listach podpisuje się "A.B.C.". Czyżby zabójca cierpiał na kompleks alfabetyczny? Poirot czuje, że za tym pozornym szaleństwem musi skrywać się umysł przebiegły i metodyczny, a zostawiane wskazówki mają sprowadzić policję na błędny trop.

Policja. Harry Hole. Tom 10

Jo Nesbo

Czy to zwykły zbieg okoliczności, że oficer policji zostaje znaleziony martwy w miejscu dawno popełnionej zbrodni, którą badał, ale jej nie wyjaśnił? Gdy w następnych miesiącach taki sam los spotyka kolejnych dwóch funkcjonariuszy, schemat postępowania mordercy staje się równie oczywisty, co potworny: brutalnym zabójstwom policjantów odpowiadają nierozwiązane zbrodnie z przeszłości. W miejscu przestępstw brakuje jakichkolwiek śladów, a wydział zabójstw właśnie stracił najlepszego śledczego. W tym samym czasie w szpitalu leży w śpiączce ciężko ranny mężczyzna. Pilnuje go sztab policjantów, a jego tożsamość jest objęta ścisłą tajemnicą. Jo Nesbo po raz kolejny dostarcza diabelnie przebiegłej historii o bezmiarze ludzkiego zła. Gra w kotka i myszkę dotyczy nie tylko ofiar i policji, ale także samego czytelnika.

Daydream

Hannah Grace

Zasada numer 1: nie zakochuj się. Ale zasady są po to, by je łamać. Henry Turner ma wiele na głowie trzeci rok studiów, nowe wyzwania jako kapitan drużyny hokejowej i wyjątkowo niesympatycznego profesora. Kiedy przez przypadek trafia na spotkanie klubu książki, poznaje Halle Jacobs studentkę, która więcej czasu poświęca pisaniu niż życiu towarzyskiemu. Halle, pochłonięta nauką i własnymi literackimi ambicjami wciąga Henryego w świat książek i zasad, które tak łatwo złamać. Daydream to opowieść o ambicjach i namiętnej miłości, która może przyjść w najmniej spodziewanym momencie. W tle urokliwe Maple Hills, pełne emocji relacje i wybory, które mogą odmienić wszystko. Czy Henry i Halle odważą się zmierzyć z uczuciami, które wykraczają poza granice przyjaźni? Czy ich marzenia okażą się warte ryzyka?

Odzyskana

Jaymin Eve

Popełnili straszny błąd! A teraz za niego słono zapłacą! Od dawna byłam dla nich wyłącznie zabawką. Obiektem prześladowań watahy. Ofiarą publicznego upokorzenia i odrzucenia przez mojego "prawdziwego" partnera. Pionkiem wykorzystanym przez Bestię Cienia w jego rozgrywce o władzę nad Królestwem Cieni. Co prawda Shadow nie dzieli się swoimi planami, więc może się mylę. Pewne jest jedno, spędzony z nim czas coś we mnie zmienił. Już nigdy nie pozwolę, by ktokolwiek odebrał mi moją siłę. Nieważne, jak potężny będzie. Muszę się zmienić albo zginę. A wszyscy wiemy, że przy takim wyborze odpowiedź może być tylko jedna.

31 kości

Morgan Cry

Zbrodnia, od której robi się zimno w najbardziej upalny dzień. Kiedy Effie Coulston pada martwa na podłogę swojego baru podczas spotkania biznesowego w małym hiszpańskim miasteczku, jej córka Daniella czuje, że powrót na pogrzeb matki jest jej obowiązkiem. Mimo że nie utrzymywała z nią kontaktów od dwudziestu lat, a życie Effie w Hiszpanii było bardziej niż tajemnicze. Zwłaszcza, gdy bar Effie odwiedzają podejrzani obcokrajowcy, żądając od Danielli zwrotu gigantycznej kwoty, pochodzącej z wielomilionowego przekrętu na rynku nieruchomości. Ale pieniądze zniknęłyTymczasem detektyw, który prowadzi śledztwo w sprawie śmierci Effie jest przekonany, że Daniella wie więcej, niż mówi Tylko czy wyjdzie z tej ponurej afery cało?

Zgiełk serca. Opowieść o Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej

Małgorzata Czyńska

Maria Pawlikowska-Jasnorzewska kobieta naznaczona miłością i wpływem planet. Co wiemy o ezoterycznym życiu artystki totalnej, ikony dwudziestolecia międzywojennego? Lilka, jedna z ukochanych córek Wojciecha Kossaka. Autorka wierszy inspirujących do dziś kolejne pokolenia twórców. Pierwsza poetka i pisarka krakowskiego rodu wymykająca się twardej męskiej krytyce. Malarka i rysowniczka. Jaka była naprawdę Maria Pawlikowska-Jasnorzewska? Joginka, zielarka, kobieta pełna magnetyzmu, zauroczona czarnoksięstwem, astrologią i telepatią. Cieleśnie niedoskonała, lecz pragnąca doskonałości. Kochającą się łakomie tak z mężczyznami, jak również z sukcesem. Tuwim nazywał ją czarownicą. Lechoń rusałką. Witkacy malował i doradzał jej. Kim była ta skryta w futrach i tiulach artystka, okrzyknięta przez Tadeusza Boya-Żeleńskiego mianem polskiej Safony? Małgorzata Czyńska tworzy wielobarwną opowieść biograficzną o życiu Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej. Przeprowadza przez historię miłości o wielu twarzach, kolejnych mężów, poezji, teatru, rysunku. Książka zawiera również niepublikowane dotąd zdjęcia i prace malarskie poetki. To świadectwo wieloetapowej przemiany z dziewczynki w zalotnicę, a w końcu w ikoniczną artystkę jedną z najczęściej tłumaczonych i do dziś czytanychpolskich poetek. AUDIOBOOK CZYTA WIKTORIA GORODECKAJA

Szwy

Wacław Holewiński

 W 1985 roku milicjanci zakatowali młodego chłopaka, Tomasza Miteńkę, za brak dowodu osobistego. I choć uszli bez kary, to we współczesnej Polsce znajduje się niezależny pisarz, który postanawia upomnieć się o pamięć o tym zdarzeniu. Jest to tym trudniejsze, że także w jego życie uczuciowe okazuje się wpisana komunistyczna przeszłość.     Szwy to wielowymiarowa powieść o kondycji otaczającej nas rzeczywistości. Zadaje szereg pytań o Polskę, Polaków i wiążące ich wciąż układy. To rozprawa o szwach, które w wielkim trudzie trzymają fasadę III RP w całości.     Szwy to najbardziej osobista i moim zdaniem najlepsza powieść Wacława Holewińskiego. Autor stawia pytanie: co zrobiliśmy z naszą niepodległością? Albo odwrotnie: czemu tak wielu rzeczy nie zrobiliśmy, choć było to naszym obowiązkiem? Marek Ławrynowicz     Holewiński jest jednym z nielicznych pisarzy, których proza tak mocno osadzona jest w naszej współczesności i historii najnowszej. Predestynuje go do tego życiorys: działalność opozycyjna w PRL, prowadzenie podziemnej oficyny wydawniczej, internowanie w stanie wojennym. Sądzę, że najzwyczajniej doświadczenie życiowe sprawia, że autor ten ma od swoich młodszych kolegów więcej do powiedzenia. A raczej inaczej: do opowiedzenia. Krzysztof Masłoń, Rzeczpospolita     Wreszcie powstała rzecz nie o podróży do Babadag, tylko o tym, co tu i teraz. Pośród wielu tekstów o naszym czasie piszą o nim przecież i Wildstein, i Ziemkiewicz, i wielu innych, żaden nie tchnie taką autentycznością i, nie bójmy się tego słowa prawdą, jak to, co napisał Holewiński.     Czytając, zastanawiałam się, na czym polega sugestywność tej powieści. Wszystko w niej tchnie powietrzem, którym oddychamy. Wywoła na pewno wiele różnych reakcji z wyjątkiem obojętności. Sądząc z podziału, na który wskazują badania opinii, powinna wzbudzić tyle furii ile entuzjazmu. Barbara Budrecka

Wpadnij, to pogadamy

Krzysztof Orzechowski, Łukasz Maciejewski

Czas, czas – w jednostkowych biografiach tej książki przegląda się często. W przerzucaniu się sądami, wartościami, istnieniem i nieistnieniem,  niezgodą na niesprawiedliwość losu i – w pogodzeniu się z rzeczywistością… Czytając rozmowy, włączałem się do nich, dyskutowałem, nie zgadzałem się lub aprobowałem. Ale na tym polega energia tej książki. Przynajmniej dla mnie. Nie pozostawia obojętnym.                            Z Posłowia Józefa Żuka Opalskiego   KRZYSZTOF ORZECHOWSKI Aktor, reżyser, dyrektor teatrów. Urodził się w Toruniu 6 września 1947 r. Ukończył PWST – obecnie Akademia Sztuk Teatralnych – w Krakowie (Wydział Aktorski) i PWST – obecnie Akademia Teatralna – w Warszawie (Wydział Reżyserii), w 2012 r. otrzymał tytuł profesora sztuk teatralnych. Zagrał wiele ról aktorskich i zrealizował ponad 40 spektakli, m.in. w Krakowie i Warszawie oraz w TVP. W latach 1997–1999 był dyrektorem naczelnym i artystycznym Teatru Bagatela, a w 1999–2016 – Teatru im. Juliusza Słowackiego. Dzięki jego staraniom powstał Małopolski Ogród Sztuki, a także zrewitalizowano magazyn kostiumów i rekwizytów (dzisiejszy Dom Rzemiosł). W 2002 r. otworzył, wspólnie z Anną Dymną, Krakowski Salon Poezji, w którym sam wielokrotnie występował. Od 1981 r. zajmował się dydaktyką. Prowadził zajęcia na Wydziale Reżyserii Akademii Teatralnej. Nie stronił od działalności charytatywnej. Za swoje osiągnięcia był wielokrotnie nagradzany odznaczeniami  branżowymi, samorządowymi i państwowymi – m.in. Krakowską Złotą Maską, Złotym Medalem Zasłużony Kulturze Gloria Artis, Nagrodą I st. Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Krzyżem Oficerskim OOP, Złotym Krzyżem Małopolski, Medalem Komisji Edukacji Narodowej, Medalem św. Brata Alberta. Autor wspomnień Podróż do kresu pamięci (Wydawnictwo BOSZ 2015), dwóch zbiorów felietonów: Teatr świata – świat teatru (2017) i Zapiski z niełatwych czasów (2018) oraz książki W trzech zdaniach. Notatki z lat 2018–2019 (2019) wydanych przez TAiWPN Universitas.   ŁUKASZ MACIEJEWSKI Filmoznawca, krytyk filmowy i teatralny, wykładowca akademicki. Absolwent filmoznawstwa UJ, asystent na Wydziale Aktorskim w Szkole Filmowej w Łodzi, dyrektor artystyczny festiwalu „Kino na Granicy” w Cieszynie oraz „Grand Prix Komeda” w Ostrowie Wielkopolskim. Członek Europejskiej Akademii Filmowej, Światowego Stowarzyszenia Krytyków Filmowych „Fipresci”, Międzynarodowego Stowarzyszenia Krytyków Teatralnych AICT oraz Stowarzyszenia Filmowców Polskich. Recenzent i felietonista m.in. „Onetu”, „Kalejdoskopu Łódzkiego”, „Krakowa”. Ambasador projektu „Kultura Dostępna w Kinach”, członek kapituły „Paszportów Polityki”, stały komentator „Tygodnika Kulturalnego” w TVP Kultura. Dwukrotny laureat Nagrody Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej w kategoriach „Książka roku” i „Krytyk roku” (czterokrotnie nominowany do tej nagrody), laureat „Złotej Róży”, statuetki „Uskrzydlonego”, „Dziennikarskiej Weny”, „ArtKciuka” dla osobowości roku oraz medalu województwa małopolskiego Polonia Minor za szczególne zasługi w upowszechnianiu kultury. Autor lub współautor kilkudziesięciu książek, m.in.: Wszystko jest lekko dziwne –  wywiad rzeka z Jerzym Radziwiłowiczem (2012), Aktorki. Spotkania (2012), Flirtując z życiem – wywiad rzeka z Danutą Stenką (2013),  Aktorki. Portrety (2015), Aktorki. Odkrycia (2018) oraz Krystian Lupa. Koniec świata wartości. The end of the world of values (2017).

Odbudowa i restauracja zabytków architektury w Polsce 1918-1939. Teoria i praktyka

Paweł Dettloff

 Wstęp: zakres i cel pracy, metoda badawcza   Rozdział I. Stan badań Rozdział II. Kształtowanie teorii i praktyki konserwatorskiej do około roku 1918 Rozdział III. Organizacja ochrony zabytków w II Rzeczypospolitej Podstawy prawne i organizacyjne Finansowanie przedsięwzięć konserwatorskich Inwentaryzacja zabytków Konserwatorzy Rozdział IV. Teoria konserwatorska w Polsce w dwudziestoleciu międzywojennym Problem rekonstrukcji zabytków Ochrona i odbudowa miast historycznych Problem miejsca sztuki współczesnej w procesie restauracji zabytków Rozdział V. Praktyka konserwatorska w Polsce w latach 1918-1939: restauracja i konserwacja zabytków architektury Odbudowa zabytków zniszczonych w wyniku działań wojennych Restauracje zabytków podyktowane względami ideowymi Restauracje czołowych pomników przeszłości. Usuwanie zniekształceń z okresu zaborów jako śladów niewoli narodowej Restauracje zabytków podyktowane względami estetycznymi  3.1.   Rekonstrukcje zabytków sakralnych, rezydencjonalnych oraz użyteczności publicznej oparte na podstawach naukowych  3.2.   Restauracja zabytków architektury obronnej – pomiędzy konserwacją a odbudową  3.3.   Restauracja kamienic mieszczańskich  3.4.   Ochrona i restauracja zabytków architektury drewnianej  3.5.   Problem historycznych nawarstwień i autentycznej materii zabytku  3.6.   Swobodne restauracje i przebudowy zabytków Problem relacji pomiędzy zabytkiem a sztuką współczesną Podsumowanie Rozdział VI. Charakterystyka założeń teoretycznych oraz działań konserwatorskich w Polsce w okresie międzywojennym w kontekście europejskim Aneks Źródła archiwalne Bibliografia Zusammenfassung Spis ilustracji Indeks nazwisk Indeks topograficzny

W ciemność

Cormac McCarthy

W ciemność grzechu i przeznaczenia Południe Stanów Zjednoczonych, początek XX wieku. Straszna, okrutna baśń o dziecku porzuconym w lesie. O grzechu, kazirodztwie, tragicznej nieuchronności losu. Druga chronologicznie powieść w dorobku Cormaca McCarthyego (1968). Jej filmowa adaptacja weszła na ekrany kin w USA w 2009 (reż. Stephen Imwalle). Ta powieść nawiązuje do tradycji literatury egzystencjalistycznej w szerokim sensie tego pojęcia od Księgi Koheleta przez Króla Leara, aż do Obcego Alberta Camusa. Mamy tu świat pozbawiony Boga, celu i przyczynowości; świat, w którym ludzie są pół-analfabetami i istotami na półzwierzęcymi. Tę ponurą rzeczywistość autor konstruuje, nanizując na siebie motywy ciemności, ślepoty, bezimienności, choroby oraz przemocy. Przewijają się one przez całą narrację. To piekło, Hades, ziemia jałowa Eliota. Pełno tu aluzji do greckiej mitologii i chrześcijańskich wierzeń. Mimo wyrazistej warstwy realistycznej, jest to świat przynależny bezgranicznej krainie wyobraźni. Dan Geddes, The Satirist

Psychoanaliza - ziemia obiecana? Dzieje psychoanalizy w Polsce 1900-1989. Część I: OKRES BURZY I NAPORU. Początki psychoanalizy na ziemiach polskich okresu rozbiorów 1900-1918

Paweł Dybel

W okresie powojennym w rodzimych środowiskach naukowych utrwaliło się przekonanie, że psychoanaliza  była u nas zjawiskiem marginalnym i nigdy nie zakorzeniła się głębiej w polskim życiu umysłowym. Nikt jednak nie przeprowadził poważniejszych badań dotyczących roli, jaką psychoanalitycy z ziem polskich okresu zaborów odegrali w rodzącym się ruchu psychoanalitycznym w Wiedniu i w Zurychu, oraz tego, jak wyglądała recepcja teorii Freuda i Junga w rodzimych środowiskach inteligenckich w tym czasie. Tymczasem rola ta była niezwykle znacząca. Takie postaci, jak Ludwik Jekels, Herman Nunberg, Eugenia Sokolnicka, Helena Deutsch, Jan Nelken, Ludwika Karpińska, Tola Rank i inni, zaliczają się dzisiaj do awangardy tego ruchu. Wielu z nich działało zarazem w polskich środowiskach lekarskich, w których zainteresowanie psychoanalizą było niezwykle żywe. Występowali oni regularnie na zjazdach, wygłaszali wykłady, publikowali w polskich czasopismach lekarskich i filozoficznych artykuły o różnych aspektach teorii psychoanalitycznych. Pojawiła się pierwsza książka o teorii Freuda autorstwa Jekelsa i kilka przekładów jego prac. Niemal wszyscy polscy psychoanalitycy tego okresu pochodzili z zasymilowanych rodzin żydowskich, silnie związanych z polską kulturą. Pozwala to autorowi tej książki rzucić nowe światło na procesy asymilacyjne wśród Żydów zamieszkujących ziemie polskie w tym czasie. Zafascynowany psychoanalizą był również Karol Irzykowski, który napisał u nas bodaj najlepszy artykuł na jej temat w tym czasie. Był on zarazem autorem powieści Pałuba, w której można dopatrzyć się szeregu zdumiewających pokrewieństw z Objaśnianiem marzeń sennych. Teorią Freuda interesowali się również filozofowie i psycholodzy skupieni wokół Kazimierza Twardowskiego we Lwowie, zaś w redagowanym przez niego „Ruchu Filozoficznym” ukazało się szereg entuzjastycznych artykułów na jej temat. Terapii psychoanalitycznej został w 1912 roku poddany przez Karola de Beauraina Witkacy, bodaj pierwszy pisarz w literaturze światowej, który przeszedł przez to osobliwe doświadczenie. Książka jest pierwszą próbą całościowego spojrzenia na początki ruchu psychoanalitycznego na ziemiach polskich w latach 1900–1918. Narodziny i rozwój ruchu autor ujmuje w szerszym, społeczno-kulturowym kontekście, widząc w nim jeden z najbardziej wymownych przejawów rodzących się w społecznościach Europy Środkowej tendencji modernizacyjnych.

Wszystko czerwone

Joanna Chmielewska

Wciągający kryminał "Wszystko czerwone" autorstwa Joanny Chmielewskiej przenosi czytelników do świata pełnego tajemnic, humoru i zaskakujących zwrotów akcji. Alicja, nieco roztrzepana wdowa mieszkająca na przedmieściach Kopenhagi, ma mnóstwo przyjaciół i nieco mniej szczęścia. Pewien przyjemny wieczór w jej domu, spędzany w towarzystwie miłych gości, kończy się morderstwem, a tajemniczy sprawca nie zamierza poprzestać na jednej ofierze. Czy duński detektyw oryginał rozwikła tę sprawę? Książka wprowadza barwne postacie, pełne nieoczywistych motywów, które sprawią, że każdy krok w dochodzeniu będzie nieprzewidywalny. Dynamiczna akcja i niezrównane poczucie humoru autorki sprawiają, że "Wszystko czerwone" to doskonała lektura zarówno dla miłośników kryminałów, jak i tych, którzy cenią sobie inteligentną rozrywkę literacką. Zanurz się w zagadkowym świecie Joanny Chmielewskiej i odkryj, co się stanie, gdy wszystko stanie się... czerwone. 2025 Wydawnictwo Błysk (Audiobook): 9788368186512

Architektura słowa i inne szkice o Norwidzie

Henryk Siewierski

„Najpierw chyba było odkrycie, że poeta trudny wcale nie jest niezrozumiały. Zrozumienie wymagało trudu uważnej, dociekliwej lektury, rozwiązywania czasem filologicznych i kulturowych zagadek. Ale trud się po stokroć opłacał, bo prowadził do odkrycia niespodziewanych znaczeń i możliwości słowa, wolnego słowa sztuki, które jednak w swej wolności służyło też niezależnej i stawiającej sobie wysokie wymagania poznawcze myśli. A jeśli były niedomówie-nia, jeśli nie wszystko dało się jednoznacznie zrozumieć, to sam Norwid podpowiadał, że może tak zostać, bo kto zanadto chce coś odkryć, może gdzieś zasłonić, bo w tej rzeczywistości, o której mówi jego poezja, nie brak rzeczy mistycznych i nieodgadnionych” (ze Wstępu).   Henryk Siewierski, profesor w Departamencie Teorii Literatury i Literatur Universidade de Brasília. Był adiunktem w Instytucie Filologii Polskiej UJ, a w latach 1981-1985 wykładowcą języka i literatury polskiej na Uniwersytecie Lizbońskim. Opublikował m.in. Spotkanie narodów (1984), Jak dostałem Brazylię w prezencie (1998), História da literatura polonesa (2000), Raj nie do utracenia. Amazońskie silva rerum (2006). Przełożył na język portugalski m.in. dzieła Brunona Schulza, a na język polski wiersze Fernanda Pessoi.   SPIS TREŚCI

Zawsze coś

Marta Kisiel

Podobno koniec to dopiero początek. Zwłaszcza jeśli Tereska wybiera się na pogrzeb. W życiu Tereski Trawnej w końcu zapanował spokój. Co prawda jedno dzieciątko wyniosło jej się na przeciwległy kraniec Europy, a drugie z wrażenia odnalazło język w gębie, ale wszystko wreszcie układa się należycie. Żadnych przygód, żadnych śledztw, a przede wszystkim – żadnych więcej trupów. Do czasu, rzecz jasna. Kiedy Tereska z Maciejką przybywają z wizytą do rodzinnego domu jej ojca, spodziewają się nudnej imprezy ku czci dziewięćdziesięcioletniej nestorki rodu Jędrzejczyków. Nieoczekiwanie z urodzin wychodzi jednak pogrzeb z konsekwencjami, których nikt nie mógł przewidzieć. A to dopiero początek nieboszczyków…

Komedia dell'arte

Monika Surma-Gawłowska

W dziejach teatru europejskiego nie ma bodaj drugiego zjawiska tak bardzo obciążonego bagażem błędnych wyobrażeń i interpretacji, jak komedia dell’arte. W obiegowej opinii funkcjonuje ona jako oparty na beztroskiej improwizacji teatr, w którym aktorzy noszą maski, robią salta i zmuszają widownię do śmiechu niewybrednymi gagami. (… ) Tymczasem komedia dell’arte powinna być postrzegana jako synonim teatru: różnorodnego, podlegającego ewolucjom i metamorfozom, raz opartego na tekście, innym razem niemal od niego niezależnego, performerskiego, eksperymentalnego. W komedii dell’arte, jak nigdy wcześniej, najważniejszym czynnikiem mającym wpływ na charakter przedstawień był gust widzów. Wynikiem przyjęcia przez aktorów tej szczególnej optyki była niespotykana wcześniej heterogeniczność spektakli. Na scenie mieszały się muzyka, taniec i słowo, powaga zderzała się ze śmiechem, a publiczność czerpała przyjemność nie tylko z pikantnych żartów i zabawnych nieporozumień, ale także z rozwiązania węzła  dramatycznego, z katharsis i nauki moralnej. Koncentrując się na tym, co w komedii dell’arte najbardziej rzuca się w oczy, łatwo zapomnieć o tym, co – szczególnie dziś – wydaje się zwyczajne, zatem pozornie niewarte opisywania: o wszechstronności, talencie i profesjonalizmie aktorów, które sprawiały, że schematyczne scenariusze zamieniały się na scenie w fascynujące historie. Maski, improwizację i komediowe gagi należy traktować tak, jak traktowali je sami aktorzy – jak składniki potraw, które tylko w harmonii z pozostałymi elementami spektaklu mogły tworzyć spójną całość, zaś wyizolowane z kontekstu stawały się niestrawne. Ze „Wstępu”.  

MARANATHA

KS. ADAM RYBICKI

Ksiądz dr hab. Adam Rybicki, prof. KUL w prezentowanej publikacji zauważa, że na naszych oczach rozpada się wiele elementów świata, a niektórzy wieszczą koniec człowieka, cywilizacji, a nawet Kościoła. Odwołując się do Biblii, wskazuje, że święte teksty z jednej strony mówią o końcu świata, jaki znamy, a z drugiej o nadejściu nowego świata, całkowicie przekraczającego nasze wyobrażenia. Nowy świat będzie jednak poprzedzony zniszczeniem starego, co z jednej strony budzi lęk, a z drugiej - nadzieję. W książce znajdują się pewne informacje potwierdzające, że to koniec, a jednocześnie ukazujące, co ma nastąpić. Autor przedstawia chrześcijaństwo jako fascynującą odpowiedź na fakt rozpadu świata i wezwanie do intensywniejszego i głębszego życia.

Rozczarowanie. Trochę inne wprowadzenie do zen

Alexander Poraj-Żakiej

Na początku łudzimy się, jesteśmy oczarowani, a nawet zaczarowani, ale później to mija. Jesteśmy rozczarowani, gdy to, czego oczekiwaliśmy, co zakładaliśmy lub na co mieliśmy nadzieję, wcale się nie wydarza. Właściwie to dziwne, że zakończenie fałszywego widzenia stanu rzeczy oceniamy tak negatywnie i ze wszystkich sił staramy się uniknąć rozczarowania. Skoro nie chcemy być rozczarowani, zatem chcemy nadal być oczarowani, chcemy łudzić się i też na przyszłość takimi pozostać. Pragniemy być oczarowani i pragniemy być czarujący. Korzenie takiego zachowania tkwią w najgłębszych pokładach naszego myślenia, myślenia magicznego. Ale prawdziwy czar leży gdzie indziej, w doświadczeniu tu i teraz, a rozczarowanie jest najlepszym nauczycielem. Książka RozCzarowanie otwiera oczy i prowadzi do prawdziwej głębi zen. Bo nie tęsknota za wiedzą, nie nadzieja na przyszły pokój z samym sobą i światem jest prawdziwym misterium, ale doświadczenie życia tu i teraz. W ten sposób możliwe jest nieskrywane, świeże spotkanie z rzeczywistością. Odważna, napisana z iście zenistyczną konsekwencją, z dystansem i nie bez ironii dla odważnych czytelników i dla tych, którzy chcieliby się tego nauczyć.

"Aby przywrócić rangę satyrze". Cenzura wobec poznańskiego tygodnika satyrycznego "Kaktus" (1957-1960)

Anna Wiśniewska-Grabarczyk

"Kaktus" to powstałe na fali odwilży poznańskie pismo satyryczne, ukazujące się w latach 1957-1960. Jak każdy tytuł prasowy wydawany oficjalnie w Polsce Ludowej, miał swoje drugie, ukryte przed szeroką publicznością oblicze, znane tylko autorom, redakcji i cenzorom. To wersja dziewicza, pierwotna, ta, która została złożona do oceny urzędu cenzury. I o niej, o tym dziewiczym obrazie "Kaktusa" jest ta książka. Materiał porównawczy stanowią 174 numery periodyku oraz zbiór kryptotekstualiów, tj. poufnych cenzorskich dokumentów oceniających artykuły z tygodnika. Są one cennym świadectwem tego, w jaki sposób władza radziła sobie z tzw. poetykami antyreżimowymi, które doszły do głosu po Październiku '56 r. W archiwach znajdują się nie tylko artykuły, eseje, felietony, dowcipy rysunkowe, komentarze satyryczne, które ukazały się drukiem, ale - co ważniejsze - ich wersje złożone do oceny cenzorów. Dzięki temu można było porównać wersje oryginalne z opublikowanymi oraz ustalić, jakie materiały zatrzymano. Przeprowadzone badania pokazują, że "ucieczka" w kostium satyryczny nie zawsze pozwalała literatom i grafikom publikującym w "Kaktusie" uniknąć cięć cenzorskich.

Rozważania o pogańskiej terminologii religijnej dawnych Słowian. W poszukiwaniu mitologicznego wymiaru śląskiego frazeologizmu "Jeronie Pieronie!"

Piotr Żurek

Jest to książka przede wszystkim o języku Słowian. Zrodziła się ona pod wpływem głęboko zakorzenionej w autorze śląskiej leksyki i frazeologii. Rodzimy materiał językowy skłonił autora do rozpoczęcia poszukiwań rodowodu i znaczeń komponentów gwary śląskiej odnoszących się do słowiańskiej mitologii. Metodologicznie monografia obejmuje badania skupiające się na analizie pogańskiej terminologii związanej z teonimami oraz pogańskim kultem i liturgią Słowiańszczyzny pierwotnej. Przez analizę lingwistyczną autor odsłania hipotetyczny obraz tego, w jaki sposób dawni Słowianie wyobrażali sobie życie swoich bogów oraz jak ich czcili. Piotr Żurek - dr hab., profesor uczelni Uniwersytet Bielsko-Bialski. Historyk i slawista, autor kilkunastu książek oraz licznych artykułów wydanych w kraju i za granicą. Znany głównie jako badacz dziejów Słowiańszczyzny i Bałkanów. Jego zainteresowania lingwistyczne obejmują językoznawstwo historyczno-porównawcze (paleoslawistykę, kontakt językowy i język polityki).

Mit normalności. Trauma, choroba i zdrowienie w toksycznej kulturze

Gabor Maté, Daniel Maté

Uznany autor bestsellerów Kiedy ciało mówi nie oraz Bliskie spotkania z uzależnieniem powraca z nową książką. W tej rewolucyjnej publikacji doktor Gabor Maté analizuje, jak kraje zachodnie, które szczycą się swoimi systemami opieki zdrowotnej, faktycznie odnotowują wzrost liczby chorób przewlekłych i ogólnego złego stanu zdrowia. Prawie 70 procent Amerykanów stosuje co najmniej jeden lek na receptę; ponad połowa bierze dwa. W Kanadzie co piąta osoba ma nadciśnienie tętnicze. W Europie rozpoznaje się je u ponad 30 procent populacji. Wszędzie wzrasta liczba chorób psychicznych nastolatków. Więc co tak naprawdę jest normalne, jeśli chodzi o zdrowie? W ciągu czterdziestu lat doświadczenia klinicznego Maté uznał dominujące rozumienie normalności za fałszywe i nieuwzględniające roli, jaką trauma, stres i presja współczesnego życia wywierają na nasze ciała i umysły kosztem dobrego zdrowia. Pomimo całej wiedzy i zaawansowanych technologii zachodnia medycyna często nie traktuje człowieka całościowo, ignorując to, jak toksyczna jest dzisiejsza kultura, która obciąża organizm, układ odpornościowy i osłabia równowagę emocjonalną. Maté obala powszechne mity na temat tego, co powoduje, że chorujemy, łączy kropki między chorobami jednostek a pogarszającą się kondycją społeczeństwa oraz oferuje pełen współczucia przewodnik po zdrowiu i leczeniu.

Małe planety. O miejscach i ludziach

Paweł Mackiewicz

Tematyka książki nie zamyka się, co mógłby sugerować tytuł i jego (zawarta we wstępie) wykładnia, w kręgu geografii literackiej. Dom, miasto, krajobraz stanowią tu raczej asumpt do snucia frapującej opowieści o tym, co dzieje się na styku geografii, biografii, krytyki literackiej i literatury, i o wzajemnych relacjach miejsc, ludzi i tekstów. Autora interesują spotkania, więzi i - często nieoczywiste - paralele, wynikające tyleż z doświadczenia wspólnej przestrzeni, co z czytania - z czytania, będącego odkrywaniem "miejsc wspólnych", tropieniem splotów i powiązań intertekstualnych. Zarazem zaproponowana tu lektura, podobnie jak charakteryzowane w książce pisarstwo Jacka Łukasiewicza, "nie fetyszyzuje granicy pomiędzy krytyką literacką a historią literatury - albo, ogólniej rzecz ujmując, literaturoznawstwem akademickim". Idąc śladami swego mistrza, Paweł Mackiewicz dystansuje się zarówno od "naukowej ortodoksji", jak od historycznoliterackich syntez; przedkłada przypadkowość, zjawiskowość i jednostkowe mikrohistorie nad "uogólniające, czasem upraszczające konstrukty makrohistoryczne", a równocześnie osadza omawianą twórczość w złożonym historycznym, politycznym i społecznym kontekście. Taka optyka w połączeniu z badawczą dociekliwością i hermeneutycznym podejściem do tekstu okazuje się bardzo atrakcyjna poznawczo: pozwala wyławiać nieznane lub niedostrzeżone fakty życia literackiego i wydobywać nowe rysy znanych pisarzy, poetów, krytyków, a ponadto - w innym świetle ukazuje ich twórczość, zwracając uwagę na jej spacjalne uwarunkowania. Dotyczy to nie tylko relacjonowanych przez Autora spotkań Kazimierza Wyki i Stanisława Czycza, Tadeusza Różewicza i Tymoteusza Karpowicza, Wincentego Pola i Kornela Ujejskiego, Stanisława Pigonia i Alfreda Jahna, Krzysztofa Vargi i Damiana Kowala, Krzysztofa Karaska i Jana Kulki, ale też relacji, w jakie wchodzą z innymi osobami i/lub z miejscem pozostali bohaterowie tej książki: Marta Wyka, Dariusz Suska, Piotr Szewc, Karol Maliszewski, Michał Książek. Z recenzji prof. dr hab. Małgorzaty Mikołajczak, Uniwersytet Zielonogórski Paweł Mackiewicz (ur. 1980) - historyk literatury, krytyk literacki, profesor Uniwersytetu Wrocławskiego. Zajmuje się literaturą polską XX i XXI wieku. Autor książek: Pisane osobno. O poezji polskiej lat pierwszych (Poznań 2010), W kraju pełnym tematów. Kazimierz Wyka jako krytyk poezji (Kraków 2012), Małe i mniejsze. Notatki o najnowszej poezji i krytyce (Katowice 2013), Sequel. O poezji Marcina Sendeckiego (Poznań 2015), Spór o realizm 1945-1948 (Poznań 2020). Opracował tomy: Kazimierz Wyka, Tylnym pomostem. Felietony zebrane (Kraków 2014), Kazimierz Wyka, Wybór pism (BN, Wrocław 2019), Jacek Łukasiewicz, Krok i rytm. Wybór szkiców (Wrocław 2024). Seria Górska jest odpowiedzią na rosnące zainteresowanie górami, jak również wieloaspektową, szeroką recepcję przestrzeni i kultury górskiej w literaturze, sztuce i życiu społecznym. W ostatnich dziesięcioleciach w nauce światowej pojawiły się odrębne studia poświęcone przestrzeni górskiej - mountain studies, prowadzone przede wszystkim z perspektywy ekologicznej, potwierdzające znaczenie gór, widzianych jako enklawy przyrodniczo-kulturowe, w aspekcie rozwoju i przetrwania współczesnej cywilizacji. W tym wymiarze wyraźnie rysuje się potrzeba rozszerzenia tej perspektywy o pogłębioną refleksję z obszaru szeroko pojętej humanistyki i dziedzin jej pokrewnych, historia poznania, eksploracji i zdobycia gór (alpinizm, andynizm, himalaizm) stanowi bowiem bardzo ważny element historii cywilizacji i kultury. W serii prezentowane będą najnowsze prace naukowe o charakterze monograficznym, jednego bądź wielu autorów, łączące doświadczenia literaturoznawcze z badaniami z zakresu antropologii kultury, psychologii i socjologii oraz historii poznania i zdobycia gór. Nie oznacza to jednak wykluczenia z serii prac z zakresu nauk przyrodniczych i innych obszarów badań. W ramach serii planowane są także wznowienia dziewiętnastowiecznych i dwudziestowiecznych zapomnianych dzieł o wybitnej wartości poznawczej dotyczących gór, przekłady ważnych pozycji zagranicznych z tego zakresu oraz edycje krytyczne wybranych dzieł z obszaru eseistyki i beletrystyki.