Między dobrobytem a szczęściem. Eseje z filozofii ekonomii

Marcin Gorazda, Tomasz Kwarciński

  Czy istnieje ekonomia wolna od wartości? Dlaczego ekonomiści nie mogą przewidzieć kryzysów ekonomicznych? Czy bogacąc się będziemy szczęśliwsi?  Między dobrobytem a szczęściem to intrygujące wprowadzenie w świat filozoficznych dyskusji, a czasem wręcz sporów nad ekonomią. Autorzy udowadniają, że celem badań ekonomicznych jest przyczynienie się do rozwoju społeczności i dobrobytu ludzi, którego istotnym aspektem jest różnie rozumiane szczęście. Swobodny styl narracji oraz liczne, często kontrowersyjne przykłady sprawiają, że lektura książki jest zarówno pouczająca, jak i przyjemna w odbiorze.  Marcin Gorazda - doktor filozofii, adwokat, specjalista od prawa podatkowego. Zajmuje się filozofią nauki, a w szczególności filozofią nauk społecznych i filozofią ekonomii. Z tej ostatniej prowadził szereg wykładów popularno-naukowych, jak też kursowych na Uniwersytecie Papieskim Jana Pawła II w Krakowie, czego owocem jest niniejsza monografia.  Tomasz Kwarciński - doktor filozofii, magister ekonomii, adiunkt w Katedrze Filozofii na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie, współorganizator Polskiej Sieci Filozofii Ekonomii. Autor wielu publikacji naukowych, książki Równość i korzyść. Amartyi Kumar Sena koncepcja sprawiedliwości dystrybutywnej (2011), a także współautor obu tomów Metaekonomii. 

Nauka czytania w myślach. Co neuroobrazowanie może powiedzieć o naszych umysłach?

Russell A. Poldrack

Czytanie w myślach od dawna fascynowało autorów powieści science-fiction, a dzięki rozwojowi technik obrazowania aktywności mózgu, staje się teraz rzeczywistością. Światowej sławy neuronaukowiec, Russell A. Poldrack przygląda się początkom technik neuroobrazowania, ich rozwojowi oraz najnowszym odkryciom naukowym, które nie byłyby możliwe bez skanerów mózgu. Opowiada o pionierach neuronauki i przełomowych wynalazkach, które doprowadziły do odkrycia najbardziej wpływowej metody badania mózgu i umysłu, jaką jest funkcjonalne obrazowanie rezonansem magnetycznym (fMRI). Wybiega także w przyszłość, nakreślając perspektywy stosowania neuroobrazowania w dziedzinach takich, jak marketing, polityka, prawo czy psychiatria, a także przygląda się nadużyciom przedstawicieli własnej dziedziny nauki.

Elementy mechaniki kwantowej dla filozofów

Michał Heller

Jak wygląda prawdziwa struktura materii? Czy najbardziej fundamentalnymi prawami natury rządzi prawdopodobieństwo, a nie konieczność? Dlaczego świat kwantów rządzi się prawami sprzecznymi ze zdrowym rozsądkiem? Mechanika kwantowa, jedna z najważniejszych dziedzin współczesnej fizyki, narodziła się w pierwszych dekadach ubiegłego stulecia. Panowało wówczas niemal powszechne przekonanie, że natura skrywa już niewiele tajemnic. Sformułowanie teorii kwantów obaliło ten optymistyczny pogląd – stało się jasne, że przyroda w najmniejszej skali funkcjonuje całkowicie inaczej niż w skali, w której działają nasze zmysły. Świat cząstek elementarnych, zjawiska nielokalne, indeterminizm i wiele paradoksów (jak słynny jednocześnie żywy i martwy kot Schrodingera) pociąga zwłaszcza filozofów, bo sprzeczny ze zdrowym rozsądkiem obraz mikroświata wywołuje doniosłe filozoficzne konsekwencje. Żeby zrozumieć te wszystkie zjawiska, trzeba zagłębić się w matematyczną strukturę mechaniki kwantowej. Książka Michała Hellera umożliwia to nawet tym, którzy nie mają za sobą akademickiego kursu z matematyki, wymagana jest wyłącznie umiejętność precyzyjnego myślenia. Pragnę zwrócić uwagę na tytuł tej książki: Elementy mechaniki kwantowej dla filozofów. O tym, że trudno sobie wyobrazić współczesnego filozofa, który miałby jedynie mdłe wyobrażenie o mechanice kwantowej, pisałem już w przedmowie do pierwszego wydania; tu chciałbym powiedzieć coś więcej. Każdy inteligentny człowiek musi być trochę filozofem, jeśli nie chce ograniczać swojej inteligencji do ciasnych ram własnej specjalności (ale wtedy jest raczej wykwalifikowanym pracownikiem niż inteligentem). Właśnie Im, Czytelnikom-Filozofom to trzecie wydanie dedykuję. /fragment przedmowy Autora do trzeciego wydania/ 

Szkice z filozofii głupoty

Bartosz Brożek, Michał Heller, Jerzy Stelmach

Głupota to słowo posiadające w języku polskim 283 synonimy występujące w co najmniej 28 różnych grupach znaczeniowych. W Szkicach zostały opisane wyłącznie „przypadki zawinione” wynikające z gnuśności, ewentualnie etycznej niegodziwości określonych osób, a nie przypadki, na które ktoś nie mógł mieć żadnego wpływu. Autorzy opisują swoje własne doświadczenia związane z głupotą i głupcami w myśl przekonania, że każda próba mająca na celu „policzenie” i „ponazywanie” głupoty jest warta zachodu. Trzej wybitni profesorowie i myśliciele: M. Heller, J. Stelmach i B. Brożek po świetnie przyjętym Sporze o rozumienie (CCPress 2019) ponownie zdecydowali się na współpracę. Ich „Szkice z filozofii głupoty” to wyjątkowy, wyrafinowany intelektualnie, ale także… zabawny zbiór traktatów, anegdot, czy – jak wolą Autorzy – szkiców, swoisty „strumień świadomości” trzech uczonych. Bartosz Brożek - filozof, kognitywista i prawnik, profesor nauk prawnych, pracownik Katedry Filozofii Prawa i Etyki Prawniczej na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego. Michał Heller – teolog, profesor nauk teologicznych specjalizujący się w filozofii przyrody, fizyce, kosmologii relatywistycznej oraz relacji nauka–wiara. Pierwszy polski laureat Nagrody Templetona. Jerzy Stelmach – teoretyk i filozof prawa, profesor nauk prawnych, profesor zwyczajny Uniwersytetu Jagiellońskiego, radca prawny.

Podglądając wieloryby

Nick Pyenson

Zawarte tu teksty są zgrupowane w trzy zasadnicze części: przeszłość, teraźniejszość i przyszłość. Ogólnie mówiąc, chcę odpowiedzieć na pytania o to, skąd wzięły się wieloryby, jak wygląda ich dzisiejsze życie i co stanie się z nimi na Ziemi w epoce człowieka (nowej erze, którą niektórzy uczeni nazywają antropocenem). Niemniej opowieści te nie chcą się grzecznie wpasować w te trzy przedziały czasowe. Czerpią jedne z drugich i wzajemnie się przenikają, ponieważ w myśleniu o wielorybach powinniśmy obejmować spojrzeniem całość dostępnego materiału. Rozwikłanie wielu tajemnic żyjących obecnie waleni wymaga odwołania się do ich ewolucyjnej przeszłości, podobnie jak niespodzianki wynikające ze skamienielin mogą tłumaczyć istotne fakty z ich dzisiejszego życia oraz naświetlać przyszłość.  – Nick Pyenson   Paleontologiczny majstersztyk! [Podglądając wieloryby] oddaje podekscytowanie… szukaniem odpowiedzi na głębokie pytania w nauce o walenie – „Nature” Dr Nick Pyenson – kurator kopalnych ssaków morskich w Narodowym Muzeum Historii Naturalnej Smithsonian Institution w Waszyngtonie. Publicysta, badacz antropologiczny, autor artykułów naukowych.

Małpa w każdym z nas. Dlaczego seks, przemoc i życzliwość są częścią natury człowieka?

Frans de Waal

Gdzie kryją się ewolucyjne źródła kultury człowieka? Co o naturze człowieka mówią badania nad innymi naczelnymi? Jakie jest znaczenie prymatologii dla współczesnej polityki?   Władza, seks, przemoc, życzliwość – fascynująca książka Fransa de Waala, jednego z najwybitniejszych prymatologów naszych czasów, mierzy się z każdą z tych kwestii, czerpiąc z niezwykle bogatej historii badań nad małpami człekokształtnymi, zarówno w niewoli, jak i w naturalnym środowisku tych zwierząt. Wnikliwe obserwacje naszych najbliższych ewolucyjnych krewnych umożliwiają autorowi świeże spojrzenie na specyfikę gatunkową człowieka. W zachowaniach wspólnych nam i małpom, de Waal dopatruje się biologicznych fundamentów ludzkiej kultury. Małpa w każdym z nas stawia przed nami ewolucyjne lustro, w którym wyraźniej możemy zobaczyć głęboko zakorzenione w nas instynkty współpracy czy empatii, ale także impulsy destrukcyjne. Frans de Waal podkreśla jednak, że to od nas zależy, które oblicze będziemy w nim chcieli dostrzegać częściej.

Granice interpretacji

Bartosz Brożek

Czy rozumienie przypomina rozmowę, widzenie, czy taniec? Czy istnieje język doskonały? Czym jest interpretacja? Czy poza jej granicami leży tylko nonsens?   Granice interpretacji to książka, która odpowiada na pytanie, dlaczego w świecie komunikacji jesteśmy skazani na interpretację. Autor, posiłkując się ustaleniami współczesnych nauk kognitywnych i teorii ewolucji, a także czerpiąc z tradycji filozofii analitycznej dowodzi, że nie może istnieć język doskonały niepodatny na interpretację. Zastanawia się również nad strukturą rozumienia i pokazuje, że zbyt pochopne próby interpretacji mogą nas prowadzić w krainę bełkotu. Granice interpretacji to pierwsza w literaturze polskiej próba zmierzenia się ze zjawiskiem interpretacji, oparta w znacznej mierze na tym, co biologia mówi o ludzkiej zdolności rozumienia. Jesteśmy jedynym gatunkiem, który posługuje się językiem, ale nie znaczy to, że możemy używać go w sposób dowolny.

Planeta wirusów. Czy wirusy sterują życiem na Ziemi?

Carl Zimmer

Wirusy są wszędzie. Takie stwierdzenie zapewne cię nie szokuje, zwłaszcza w czasach pandemii COVID-19. Ale czy na pewno? Czy wiesz, że wirusy spadają na ciebie miliardami każdego dnia z najwyższych warstw atmosfery? Że pławisz się w bilionach ich cząstek podczas kąpieli w oceanie, a ich monstrualne wersje żyją w rurkach twojego klimatyzatora? Albo wreszcie – że twoje własne geny usiane są szczątkami dawno już umarłych wirusów, które w prehistorii zaatakowały przodka naszego gatunku, a potem zwyczajnie utknęły w naszym genomie? Carl Zimmer opisuje świat niezwykły; świat, w którym nie rządzimy my, lecz właściwie nieożywione replikatory, maleńkie maszyny potrafiące podporządkować sobie dowolny proces w naszym ciele. Boimy się ich – i słusznie, na wiele chorób wirusowych nie mamy dotąd żadnego lekarstwa. Ale jeśli spojrzymy na wirusy inaczej, poznamy grupę niezwykłych tworów, balansujących na cienkiej granicy między życiem i materią martwą, odpowiedzialnych za krążenie pierwiastków na Ziemi, regulację klimatu całej planety, czy wreszcie – powstanie wiele miliardów lat temu życia takiego, jakim znamy je obecnie.

Leksykon logików polskich 1900-1939

Andrzej Dąbrowski, Magdalena Hoły-Łuczaj, Andrew Schumann, Konrad Szocik, ...

Gdyby ktoś w 1918 roku prognozował rozwój logiki w dalszych dwudziestu latach, zapewne wymieniłby Wielką Brytanię, USA, Włochy, Niemcy i Francję. Jednak około 1930 roku to Warszawa została uznana za jedną ze światowych stolic logiki matematycznej. W rzeczy samej, logika stała się doniosłym rozdziałem historii nauki w Polsce. Niniejszy leksykon przedstawia sylwetki i dokonania logików polskich, rozpoczynających swe kariery naukowe w okresie od przełomu XIX i XX wieku do 1939 roku. Uwzględnione zostały nie tylko osoby koncentrujące się na badaniach logicznych, głównie matematycy i filozofowie, ale i takie, dla których logika była pobocznym polem zainteresowań, na przykład językoznawcy, filologowie, socjologowie i psychologowie.

Przepis na potwora. Jak z odkryć naukowych narodził się Frankenstein

Kathryn Harkup

Jak powstawał słynny potwór Frankensteina? Na przełomie XVIII i XIX wieku dokonał się wielki postęp w zakresie zrozumienia elektryczności i fizjologii. Wyobraźnię ludzi rozpalały sensacyjne demonstracje naukowe, w tym otwarte dla publiczności sekcje zwłok, a łamy gazet były pełne doniesień o porywaczach ciał zwanych wskrzesicielami. W tej atmosferze podziwu dla osiągnięć nauki i strachu przed jej zbyt szybkim rozwojem narodził się pomysł na jedną z najsłynniejszych postaci z fantastyki naukowej - Victora Frankensteina. Przepis na potwora to pasjonujące sprawozdanie z badań dziewiętnastowiecznych naukowców, stanowiących inspirację dla Mary Shelley. Kathryn Harkup skrupulatnie przygląda się ówczesnym teoriom naukowym, rozwojowi chemii, fizjologii, elektryczności. Zagląda w mroczne zaułki medycyny, tworzy niesamowitą miksturę nauki i historii oraz pokazuje, że nowoczesne dokonania (defibrylatory, transfuzja krwi, transplantacja organów) są w dużej mierze następstwem tych właśnie makabrycznych eksperymentów. Przepis na potwora przemieni zwykły wieczór z książką w przerażające spotkanie z najmroczniejszym okresem w dziejach nauki. A czy potworem jest monstrum złożone z części ciał innych ludzi czy bezwzględni, wiktoriańscy naukowcy? O tym niech zdecyduje sam czytelnik.

Kłopoty z Eureką. O co kłócą się fizycy?

Jean-Pierre Lasota, Karolina Głowacka

Jeśli fizyka jest nauką ścisłą to o co fizycy się spierają? Skoro to dziedzina oparta na doświadczeniu i matematyce, dlaczego uczeni toczą przez wiele lat zacięte dyskusje? I co ważniejsze: jak dochodzą do porozumienia?  Rozmowy wybitnego astrofizyka, profesora Jean-Pierre'a Lasoty z dziennikarką naukową Karoliną Głowacką odsłaniają kulisy światowych badań w dziedzinie fizyki. Dowiemy się między innymi, czy czarne dziury rzeczywiście istnieją, co ostatecznie udowodniło istnienie atomów oraz dlaczego Einstein się mylił. Nie zabraknie anegdot, humoru i wątków osobistych, w tym historii o tym, jak profesor Lasota niemal samotnie stanął naprzeciw dominującym głosom w świecie astrofizyków i… miał rację.   Jean-Pierre Lasota - fizyk teoretyk i astrofizyk. Profesor honorowy w Instytucie Astrofizyki w Paryżu i profesor zwyczajny w Centrum Astronomicznym im. Mikołaja Kopernika PAN w Warszawie. Autor wielu prac naukowych i kilku książek popularno-naukowych.  Karolina Głowacka - dziennikarka naukowa, autorka audycji, książek, tekstów prasowych. Zawodowo związana z Radiem TOK FM i TVN Style. Członkini Komitetu Etyki w Nauce PAN, wyróżniona w konkursie "Popularyzator nauki" MNiSW i PAP.  Jean-Pierre Lasota i Karolina Głowacka są laureatami Nagrody Złotej Róży 2017 za najlepszą książkę popularnonaukową.

Odczuwanie i poznawanie. Jak powstają świadome umysły?

Antonio Damasio

Jak powstaje świadomość? W jaki sposób biologiczne procesy zachodzące w naszym organizmie przekształcają się w treści umysłu i subiektywne odczucia? Czy emocje są przeciwieństwem myślenia? Dlaczego słabością robotów jest brak kruchego ciała? Antonio Damasio, jeden z czołowych badaczy ludzkiego umysłu, wyjaśnia, jak biologia, neuronauka, psychologia i sztuczna inteligencja wyposażyły nas w narzędzia do odkrywania tajemnic świadomości. Wykorzystując swoją wszechstronną wiedzę, łączy w harmonijną całość pozorne sprzeczności: ciało i umysł, serce i rozum. Stanowczo podkreśla przy tym różnicę między świadomością a procesami poznawczymi i emocjonalnymi. W tym celu przygląda się zdolnościom poznawczym innych żyjących organizmów oraz sztucznej inteligencji robotów. Jak na tym tle wypadają ludzie? Czy rzeczywiście jesteśmy jedynymi świadomymi istotami na Ziemi? Damasio prowokuje, zachęca do myślenia i sprawia, że zbliżamy się jak nigdy dotąd do zrozumienia własnej świadomości oraz sposobu, w jaki doświadczamy siebie i otaczającego nas świata.

Serce. Historia naturalna

Bill Schutt

Silnik, który napędza układ krwionośny. Ośrodek emocji i siedziba duszy. Grudka zespolonych komórek, których skurcze i rozkurcze utrzymują nas przy życiu. Źródło miłości i nienawiści, radości i rozpaczy. Serce. Bill Schutt snuje wszechstronną, zadziwiającą opowieść o sercu z różnych perspektyw. Przygląda się, jak filozofowie i uczeni wyobrażali sobie – często błędnie – mechanizmy pracy naszego serca. Zabiera nas w podróż w czasie: od starożytnych Egipcjan i Greków, którzy wierzyli, że w sercu mieści się dusza, aż do dzisiejszych laboratoriów, w których naukowcy korzystają z serc zwierząt, a nawet z fragmentów roślin jako punktu wyjścia do najnowocześniejszych metod leczniczych. Schutt przeplata swoją barwną opowieść niezwykłymi ciekawostkami o sercu. Odwiedzamy plaże, na których zbiera się staroraki, aby pozyskiwać z nich krew o właściwościach chroniących ludzi przed śmiertelnymi chorobami. Dowiadujemy się, że po nastaniu przymrozków serca niektórych żab na długie tygodnie zamieniają się w bryłki lodu, aby wznowić bicie dopiero z nadejściem wiosennych roztopów. Poznajemy historię kobiety, która po przeszczepie serca zagustowała w piwie i kurczaku z McDonalda. Ta napisana z werwą i znawstwem książka, splatająca fascynujące dzieje ewolucji z historią kultury, pokazuje nam serce w całkowicie nowym świetle.

Obserwatorzy gwiazd. Opowieści o współczesnych astronomach

Emily Levesque

Astronomia kojarzy się z romantycznym zajęciem uprawianym przez marzycieli i nocnych marków, odzianych w białe fartuchy, wpatrujących się w niebo przez ogromny teleskop. Nic bardziej mylnego, śmieje się Emily Levesque, autorka reportażu Obserwatorzy gwiazd. Każdy astronom musi mieć żyłkę awanturnika, determinację prawdziwego odkrywcy, stalowe nerwy i refleks samuraja. Przyda się także szczypta dobrego humoru i odrobina szaleństwa. Astronomowie podróżują do stratosfery i na biegun południowy, stawiają czoła niedźwiedziom polarnym i uzbrojonym ludziom, a nawet giną w pogoni za kilkoma cennymi promieniami światła. Zasypiają obok gigantycznych pająków i z drżeniem nasłuchują niepokojących skrzypień obracającego się teleskopu. Oby tylko nic się nie zepsuło! Mimo wszystko (a może właśnie dlatego) Emily Levesque nigdy nie żałowała decyzji o poświęceniu życia astronomii. Nocne niebo zawsze urzekało ją pięknem i tajemniczością, więc każda chwila spędzona w obserwatorium to wspaniała przygoda.

Gdy porno przestaje być sexy. Pornografia oczami psychoterapeuty

Mateusz Gola

To książka dla każdego, kto zastanawia się, jaki wpływ pornografia może mieć na jego życie albo na życie bliskich mu osób: partnera, partnerki, rodzeństwa czy dziecka. Mateusz Gola, naukowiec i psychoterapeuta, zebrał w jednym miejscu wszystko, czego dowiedzieliśmy się na temat nałogowego korzystania z pornografii, mechanizmów, które do tego prowadzą, oraz zmian w mózgu i funkcjonowaniu uzależnionych osób. Gdy porno przestaje być sexy opowiada o korzystaniu z pornografii z trzech różnych perspektyw: 1)pacjenta; 2)psychoterapeuty, który stara się go zrozumieć; 3)naukowca, który bada i wyjaśnia mechanizmy korzystania z pornografii. A wszystko to w oparciu o prawdziwą historię uzależnionego od pornografii pacjenta, który występuje w książce jako pan X. Mam głęboką nadzieję, że po przeczytaniu tej książki będziecie potrafili zrozumieć osoby,u których rozwinęło się nałogowe korzystanie z pornografii lub inne kompulsywne zachowanie seksualne. Mateusz Gola

Cannabis. Jak działa marihuana, do czego służy i jak wpływa na twoje zdrowie

David Nutt

Być może jesteś osobą, która używa marihuany w celach medycznych. A może rozważasz takie leczenie i chcesz poznać realne korzyści i szkody z tego wynikające? Albo już korzystasz z konopi, ale zastanawiasz się, czy dobrze robisz? Może używasz marihuany rekreacyjnie lub odkryłeś, że Twoje dziecko ją zażywa i chcesz dowiedzieć się więcej o potencjalnych zagrożeniach? A może po prostu słyszysz co pewien czas takie słowa jak marihuana, CBD, skunk, spice, ganja, cannabis, konopie i zastanawiasz się, co się kryje pod tymi pojęciami i czym się one różnią? W przełomowej książce Cannabis David Nutt opowiada o wpływie marihuany na wszystkie obszary ciała i mózgu oraz o jej skutecznych zastosowaniach w leczeniu chorób (np. przewlekłego bólu, epilepsji, stwardnienia rozsianego, zespołu stresu pourazowego [PTSD], stanów lękowych i depresji). Jestem wielkim zwolennikiem motywowania wszystkich do dokonywania świadomych wyborów, mówi David Nutt. Mam nadzieję, że ta książka da Ci wszystko, czego potrzebujesz, aby wyrobić sobie własne zdanie na temat marihuany. W obliczu liberalnych zmian w podejściu do używania marihuany coraz większe znaczenie ma czerpanie wiedzy z rzetelnych i sprawdzonych źródeł, takich jak książka prof. Nutta, którą trzymają Państwo w dłoniach. Życzę miłej lektury. MACIEJ LORENC, współzałożyciel Polskiego Towarzystwa Psychodelicznego