Matki i córki we współczesnej Polsce

Elżbieta Korolczuk

Co to znaczy być matką córki? Jakie są doświadczenia córek? Jak matki i córki rozumieją "bycie kobietą" i jak budują swoje miejsce w świecie, w którym płeć jest jednym z głównych punktów odniesienia? Kobiecość ma być przekazywana córkom przez matki - jaką wersję kobiecości przekazały nam matki, a jaką my przekazujemy córkom? Autorka odpowiada na te pytania, analizując wizerunki relacji matka-córka obecne w polskiej kulturze popularnej i sztuce oraz doświadczenia dwóch pokoleń kobiet. Książka ma charakter nowatorski, gdyż w polskiej literaturze z zakresu socjologii i psychologii oraz gender studies wciąż niewiele jest prac na ten temat. Unikalny jest też jej interdyscyplinarny charakter - autorka odwołuje się do badań i teorii z obszaru socjologii, psychologii społecznej, kulturoznawstwa i krytyki sztuki, wypełniając lukę w wiedzy i rozumieniu tego, czym jest związek matki i córki. Dziś, gdy kobiety są coraz bardziej świadome swojej historii i odrębności własnych doświadczeń, szukają wiedzy o tym, co determinuje relacje między nimi - zarówno w rodzinie, jak i społeczeństwie. Ta książka dostarcza wiedzy o często najważniejszej w życiu kobiet relacji: o związku między matką a córką. "Głęboka świadomość metodologiczna, jawność warsztatu empirycznego i umiejętność (socjologowie wiedzą jak trudno osiągalna) balansowania między teorią a empirią to podstawowe atuty książki. Tylko bardzo mocno ugruntowana wiedza i głęboki namysł mogą dać efekt w postaci niecodziennego stylu tej pracy: język jest prosty, czytelny, dojrzały. Skąd się to bierze? Otóż - poza szacunkiem dla przyszłego odbiorcy - powodem jest według mnie pewność metodologiczna i pewność poznawcza autorki. Interdyscyplinarność jawi się w tej książce jako szansa, a nie przejaw socjologicznej bezradności. Nowe sfery rzeczywistości i nowe sposoby o niej mówienia - oto podstawowa wiara badaczki". Z recenzji prof. dr hab. Hanny Palskiej Dr Elżbieta Korolczuk - socjolożka, pracuje na Uniwersytecie SOdertOrn w Sztokhomie i na Uniwersytecie Warszawskim. Bada kategorię płci oraz rodzicielstwo, ruchy społeczne i społeczeństwo obywatelskie. Jest współredaktorką (z Renatą E. Hryciuk) książek Pożegnanie z Matką Polką? Dyskursy, praktyki i reprezentacje macierzyństwa we współczesnej Polsce i Niebezpieczne związki. Macierzyństwo, ojcostwo i polityka. Najnowsze publikacje to Rebellious Parents. Parental Movements in Central-Eastern Europe and Russia przygotowana we współpracy z Katalin Fabian (Indiana University Press, 2017) oraz Civil Society revisited: Lesssons from Poland wydana z Kerstin Jacobsson (Berghahn Books, 2017).

Habitus żołnierski w literaturze i kulturze polskiej w kontekście Wielkiej Wojny

Monika Szczepaniak

Podstawą prezentowanych w niniejszej monografii interpretacji jest przekonanie, że męskość nie jest oczywistym, zdeterminowanym biologicznie faktem, lecz historią, na którą składają się działania i interakcje, w której uczestniczą ciała i dyskursy, którą konstytuują medialne obrazy i teksty. Krytyczna analiza kulturowych procesów doing masculinity oraz obszernego korpusu tekstów kultury jako form reprezentacji, dekonstrukcji, transformacji, aktualizacji męskości militarnej w szerokim kontekście Wielkiej Wojny ujawnia trwałe piętno wyciśnięte na polskiej kulturze przez dyskurs militarno-kombatancki, ale także płynność i niestabilność konstrukcji żołnierskości, jej fantazmatyczne fundamenty, limity cielesności w obliczu mechanicznej destrukcji. Dla mężczyzn uwikłanych w żołnierskość jako kombinację czynników kultury, historii, ideologii i geografii, wojna oznacza nie tylko romantyczną przygodę heroiczną, lecz także katastrofalne doświadczenie posiadające nieodwracalne konsekwencje biograficzne.  

Światotwórstwo w fantastyce. Od przedstawienia do zamieszkiwania

Krzysztof M. Maj

Dlaczego w dziesięć lat po rozpoczęciu rekordowej zbiórki na realizację gry Squadron 42, opiewającej na ponad dwieście milionów dolarów, powstała nie gra, lecz skomplikowany świat Star Citizen, nazywany przez twórcę pierwszoosobowym uniwersum (first-person universe)? Jak to się dzieje, że znając fabułę siedmioksięgu Harry Potter lub pamiętając większość odcinków Gry o tron, decydujemy się i tak powracać do kreowanych w nich światów kosztem ponownego przyswajania dobrze już zapoznanych historii? Dlaczego w niespełna dziesięć lat powstało gigantyczne Marvel Cinematic Universe, podczas gdy pięć razy więcej czasu zajęło sfilmowanie dotychczasowych przygód Jamesa Bonda? Wreszcie, czym różni się opowiadanie historii światotwórczych i imersywnych od tych angażujących tylko ze względu na porywającą fabułę i celne portrety psychologiczne postaci? Książka Światotwórstwo w fantastyce, będąca drugą na świecie (po Building Imaginary Worlds Marka J.P. Wolfa) i pierwszą w Polsce teoretyczną monografią sztuki światotwórczej, odpowiada na wszystkie te pytania, adresując równocześnie te kwestie, które pomijane były dotychczas w polskich i światowych badaniach nad fantastyką i kulturą popularną. Monografia opatrzona jest również słownikiem zbierającym całość opracowanej przez autora terminologii z zakresu badań nad światotwórstwem. Krzysztof M. Maj - adiunkt w Katedrze Kulturoznawstwa i Filozofii Wydziału Humanistycznego Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie; groznawca, teoretyk literatury i narracji; redaktor naczelny czasopisma naukowo-literackiego "Creatio Fantastica" (creatiofantastica.com); autor książki Allotopie. Topografia światów fikcjonalnych (2015) oraz artykułów naukowych poświęconych badaniom nad światotwórstwem, grami wideo, narratologią transmedialną i fantastyką (publikowanych m. in. na łamach "Tekstów Drugich", "Przestrzeni Teorii", "Zagadnień Rodzajów Literackich" i innych); współredaktor książek More After More. Essays Commemorating the Five-Hundredth Anniversary of Thomas More's Utopia (2016), Narracje fantastyczne (2017), Ksenologie (2018) oraz Dyskursy gier wideo (2019).

W trzech zdaniach. Zapiski z lat 2018/2019

Krzysztof Orzechowski

Książka W trzech zdaniach. Notatki z lat 2018–2019 powstała z namysłu nad rytmem współczesnego świata, nad przemianami w percepcji odbiorcy. Czesław Miłosz, układając kiedyś Pieska przydrożnego, zauważył, że coraz trudniej jest czytelnikowi przyswajać dłuższe formy literackie, że przyszedł czas na lapidarne, a równocześnie pojemne i zróżnicowane pisanie. Powstał zbiór przede wszystkim krótkich tekstów prozatorskich, ale też wierszy lirycznych, aforyzmów, mini-traktatów, wspomnień, niektóre to prawdziwe perełki. Moje notatki, toutes proportions gardées, zostały oparte na podobnych założeniach, tylko bardziej rygorystycznych – każdą z wypowiedzi ograniczyłem do trzech zdań. ze Wstępu Krzysztofa Orzechowskiego

Słowenia pod rządami Tity (1945-1980). W cieniu Jugosławii

Piotr Żurek

W kontekście polskiej historiografii książka ta stanowi pierwszą próbę przedstawienia dziejów Słowenii w okresie jej funkcjonowania jako jugosłowiańskiej republiki w państwie rządzonym przez Josipa Broza-Tito. Należy pamiętać, iż początki państwowości dzisiejszej Słowenii, zarówno pod względem terytorialnym, jak i elit politycznych, sięgają okresu istnienia socjalistycznej Jugosławii. W latach 1945–1980 głównym elementem tego państwa była osoba marszałka Tity, a panujący tam system komunistyczny znacznie odbiegał od modelu  funkcjonującego w innych krajach demokracji ludowej. Oprócz tego silna pozycja Słoweńców we władzach komunistycznej Jugosławii gwarantowała im specjalny status w tym państwie i możliwość rozwoju. Dlatego w książce podkreślono też rolę, jaką Słoweńcy odgrywali w funkcjonowaniu i kształtowaniu jugosłowiańskiego modelu komunizmu. W niniejszej monografii dzieje Słowenii są poruszane w kontekście wewnętrznej sytuacji w tej republice i z uwzględnieniem szerszego aspektu jugosłowiańskiego. Dotyczy to zarówno wydarzeń rozgrywających się na terytorium całej federacji, jak i całokształtu polityki zagranicznej Jugosławii. Starano się zwrócić szczególną uwagę na dyplomację Jugosławii w dobie zimnej wojny, jej neutralność i niezaangażowanie. Śmierć marszałka Tity w roku 1980 nie tylko zakończyła pewną epokę, ale także stała się początkiem nowego etapu w dziejach Słowenii. Od tego momentu rozpoczął się proces niepodległościowy tej republiki – wychodzenia Słowenii z cienia Jugosławii. Monografia ta jest rezultatem kilku lat badań autora prowadzonych na terytorium Słowenii i innych państw byłej Jugosławii. Została ona głównie oparta na słoweńskiej historycznej literaturze naukowej i na dorobku historyków z innych krajów południowosłowiańskich. Walory naukowe książki wzbogacono dzięki wykorzystaniu publikacji  rosyjskich i anglosaskich.

Syntezy i niuanse. Studia i szkice z filozofii rosyjskiej

Janusz Dobieszewski

Książka jest zbiorem studiów autora z zakresu filozofii rosyjskiej pochodzących w zasadzie z ostatnich lat. Kontynuuje i uzupełnia wydany w roku 2012 tom Absolut i historia. W kręgu myśli rosyjskiej, a ich obydwu wspólnym niejako gruntem była monografia Włodzimierz Sołowjow. Studium osobowości filozoficznej z roku 2002. Filozofia rosyjska stanowi tu obiekt badań - podobnie jak wspomniane prace wcześniejsze - w tym aspekcie, który określany jest jako rosyjski renesans religijno-filozoficzny, jako rosyjska filozofia religijna czy jako "srebrny wiek" kultury rosyjskiej. Tematyka ta ujmowana jest w wymiarze zdecydowanie filozoficznym, a szczególnie ważny jest tu neoplatoński kontekst filozofii rosyjskiej, pozwalający ujmować ją w wymiarze uniwersalnym, w głębokim osadzeniu historyczno-filozoficznym, w kręgu jednego z najświetniejszych i najtrwalszych nurtów filozofii światowej. Pewne zaś wykroczenia poza ten horyzont usprawiedliwione są syntetycznym zamysłem refleksji nad biegiem i charakterem filozofii rosyjskiej.

Winston Churchill i Franklin D. Roosevelt. Alianci 1940-1942

Bogdan Grzeloński

W książce zaprezentowano osobiste relacje Winstona Churchilla i Franklina D. Roosevelta, których charakter miał kluczowe znaczenie dla przebiegu II wojny światowej. Mimo dzielącej obu polityków odległości i stanu zdrowia Roosevelta spędzili ze sobą 113 dni i wymienili blisko 2000 depesz, listów, pism oraz notatek. Spotykali się w Waszyngtonie, Hyde Parku w Quebecu, Casablance, Kairze czy Teheranie. Między kolejnymi koktajlami, papierosami i cygarami rozmawiali o polityce i wojnie, ale także o swoim zdrowiu, żonach i dzieciach. Mieli wiele wspólnego - obaj należeli do elity, studiowali prawo i żywo interesowali się historią. Polityka była dla nich wszystkim. Autor opowiada, jak ich osobowości, myślenie czy wizje kształtowały wzajemne stosunki, pośrednio pokazuje też, z jakiej materii - sytuacji i impulsów - tkali plany pokonania wroga, ułożenia przyszłości Europy i świata oraz zabezpieczenia go przed różnego rodzaju zagrożeniami. Zastanawia się również, czy w relacjach obu wielkich polityków pojawiły się oznaki bezinteresowności lub choćby powierzchownej przyjaźni, czy też prowadzili oni wyłącznie zręczną grę. "Bogdan Grzeloński, historyk i dyplomata, podjął się trudnego zadania spojrzenia na nowo i z polskiej perspektywy na relacje Churchilla i Roosevelta. Praca jego wychodzi naprzeciw zainteresowaniom zarówno badaczy, jaki i szerokich rzesz czytelników, chcących poznać nieznane fakty z dziejów sojuszu brytyjsko-amerykańskiego i II wojny światowej". Prof. dr hab. Jacek Tebinka Bogdan Grzeloński - dr hab. nauk historycznych, profesor w Uniwersytecie SWPS. Zajmuje się historią Stanów Zjednoczonych Ameryki w XX wieku i dyplomacją. Ambasador RP w Kanadzie w latach 1997-2000; członek zwyczajny komitetu redakcyjnego serii "Polskie Dokumenty Dyplomatyczne". Jego ostatnie publikacje to: Dyplomacja i arrasy. Wokół powrotu zbiorów wawelskich do Polski 1945-1961 (2016) oraz Niedobrani sojusznicy. Ambasadorzy Roosevelta w ZSRR (2017).

Trojanki Jana Klaty

Olga Śmiechowicz

„Wojna się skończyła, czemu zabijacie?” ‒ tym jednym zdaniem można streścić Trojanki w reżyserii Jana Klaty. Eurypides, pisząc swoją tragedię, bezczelnie złamał koturn tradycji. Opowiedział o mieście od którego odwrócili się bogowie. Pokazał bohaterów Homera, którzy nie potrafili zmierzyć się z własnym zwycięstwem. Oddał głos pokonanym ‒ kobietom, członkiniom królewskiego rodu, zepchniętym na samo dno egzystencji... Trojanki to jednak nie tylko spektakl o wojnie i okrucieństwie, również o wektorach relacji w pięknym świecie rodzinnej nienawiści. Za murami Troi też były problemy, przemilczenia… Książka Trojanki Jana Klaty została napisana, by zachować w pamięci dźwięk przesypującego się piasku i zapach spalonych manekinów. Pokazuje naszą pracę nad tym spektaklem i opowiada o ryzyku, jakie wiąże się z wystawieniem antycznego dramatu – zawsze jest to niepewne balansowanie na granicy sensów greckiego oryginału. Książka Trojanki Jana Klaty jest bytem złożonym i niedefiniowalnym gatunkowo. Łączy w sobie formę eseju, dziennikarskiego wywiadu, dziennika, komentarza, reportażu i naukowego wykładu. Przynosi obraz pracy reżysera, który z równym zaufaniem i ciekawością odnosi się do własnych wyobrażeń, jak i do komentarzy specjalisty filologa, historyka, teatrologa. Ta nowatorska praca tworzy wzorzec dla profesjonalnego standardu: życzyłbym sobie, aby każdy spektakl stanowiący adaptację dawnego tekstu dramatycznego posiadał tak opracowaną dokumentację procesu twórczego, z tak profesjonalnym podejściem do źródła.                                                                            dr hab. Krzysztof Bielawski, Instytut Filologii Klasycznej UJ W centrum zdarzeń, a zatem w centrum rozpaczy, jest Hekabe Doroty Kolak. Matka tracąca dzieci obumiera, chwila po chwili, kawałek po kawałku. Rola jest wstrząsająca, bo pozbawiona źdźbła aktorskiej histerii. Na pierwszym planie, a wtopiona w całość. Kolak z siwymi włosami, niższa od młodszych partnerek, ma w sobie tyle siły, jakby wypełniała całą scenę. To w jej Hekabe skupia się wszystko, co w gdańskich Trojankach najważniejsze – wojna widziana przez kobiety, ich zduszony krzyk niezgody na taki świat, oczy suche już bez łez. Patrzę na Dorotę Kolak i przechodzą mnie dreszcze. Wiadomo nie od wczoraj, że to jest wielka aktorka. Tyle że teraz – z większą niż jeszcze nie tak dawno intensywnością – pokazuje, że może zrobić wszystko, trafiając idealnie w każdy ton. Jako Hekabe ma w sobie esencję tragedii Eurypidesa, ale i cierpienie każdej matki, wraz z dziećmi tracącej uzasadnienie do życia.                                  Jacek Wakar, Ziemia jałowa. O Trojankach Jana Klaty w Teatrze Wybrzeże, więź.pl