Kabaret - poważna sprawa?

red. Dorota Fox, Jacek Mikołajczyk

Kabaret – poważna sprawa? to kolejna publikacja poświęcona rozważaniom nad kabaretem jako znaczącym zjawiskiem najnowszej kultury. Znalazły się w niej artykuły oświetlające kabaret pod różnym kątem, sytuujące go w różnych sferach współczesnego życia. Zaczynamy – tak w końcu wypada – od historii; co znamienne – od historii lokalnych, od dziejów kabaretowych scenek działających niezwykle prężnie w takich miastach jak Łódź, Gdańsk i Lwów. Następnie, analizując historyczną rolę konferansjera kabaretowego, płynnie przechodzimy do jego współczesnych wcieleń, co stanowi tło dla dyskusji o kabarecie dzisiejszym. Od próby usystematyzowania całego zjawiska, jakim ostatnio jest popularność warszawskiego Pożaru w Burdelu, poprzez polityczność kabaretu OT.TO oraz kulturotwórczy potencjał trójmiejskiej formacji Limo, aż po obecność współczesnego kabaretu w mediach społecznościowych oraz jego strategie autopromocyjne – staraliśmy się ukazać współczesny kabaret w jego wieloaspektowości, nie zapominając jednocześnie o jego podstawowej funkcji rozrywkowej, której mechanizmy usiłujemy zgłębić na przykładzie dowcipu językowego w tekstach kabaretu Paranienormalni. Wreszcie, skupiamy się na tym, jak estetyka kabaretu (czy raczej kabaretów) wpływa na polski teatr – bardziej i mniej współczesny. Recenzja książki ukazała się na stronach czasopisma internetowego „Sprawy Nauki” nr 4 (209) kwiecień 2016.

Normalizacja europejska w zakresie informatologii

Anna Matysek

Przedmiotem rozważań w monografii jest działalność europejskich organizacji normalizacyjnych w zakresie informatologii na tle aktywności innych organizacji normalizacyjnych i standaryzacyjnych. Głównym celem jest analiza europejskiego systemu normalizacyjnego i przedstawienie prac poszczególnych organów technicznych podejmujących różne aspekty działalności informacyjnej. Na postawie ilościowej analizy międzynarodowych i europejskich dokumentów normalizacyjnych, opublikowanych w latach 1990-2013, zajęto się ustaleniem znaczenia normalizacji europejskiej w zakresie informatologii w skali międzynarodowej. W książce podjęto także problem wpływu normalizacji europejskiej na polską działalność w zakresie informatologii, bibliotekarstwa i bibliografii, prowadzoną przez 242 Komitet Techniczny. Monografia stanowi przyczynek do badań krajowej, europejskiej i międzynarodowej normalizacji i standaryzacji w działalności informacyjnej i bibliotecznej. Publikacja skierowana jest przede wszystkim do osób wykorzystujących normy w codziennej pracy - specjalistów informacji, bibliotekarzy, a także wszystkich zainteresowanych problematyką działalności normalizacyjnej.

Kształtowanie się klasy polskich przyimków wtórnych

Aleksandra Janowska

W prezentowanej książce przedstawiony został zarys problematyki ewolucji przyimków wtórnych w polszczyźnie. Różnorodne podłoże genetyczne zadecydowało o tym, że przyimki stanowią grupę niejednolitą i trudną do scharakteryzowania. Toteż – choć wiele już ukazało się prac poświęconych rozwojowi tej klasy – w dalszym ciągu jest to zagadnienie wymagające dopełnienia. Zadaniem monografii było nie tylko zebranie dotychczasowego stanu badań, ale przede wszystkim w wielu wypadkach zaproponowanie innego spojrzenia na opisywane zjawiska. Autorce zależało na wskazaniu najważniejszych kierunków ewolucji tej klasy, przedstawieniu mechanizmów, które pozwalają przejść wyrazowi z jednej klasy leksemów do drugiej. Szczególne miejsce zajmuje w pracy analiza związków zachodzących między przyimkami a przysłówkami i rzeczownikami. Nieco odrębnym zagadnieniem poruszanym w monografii jest problem rozbudowywania form przyimkowych.

W komunikacyjnej przestrzeni nazw własnych i pospolitych. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Robertowi Mrózkowi

red. Izabela Łuc, Małgorzata Pogłódek

Zbiorowy tom poświęcony Profesorowi Robertowi Mrózkowi charakteryzuje się rozmaitością tematyczną i metodologiczną. Dzieli się na trzy części: I. W przestrzeni onimicznej, II. W przestrzeni apelatywnej, III. W przestrzeni komunikacyjnej. Różnorodność podejmowanej przez autorów poszczególnych tekstów problematyki (46 artykułów) jest jednym z wielu walorów księgi. Tom ten z całą pewnością  stanowi nie tylko ciekawą i pożyteczną lekturę dla językoznawców oraz dydaktyków, którzy interesują się onomastyką, dialektologią oraz zróżnicowanymi zjawiskami komunikacyjnymi, lecz także dla wnikliwego czytelnika zainteresowanego zmianami języka zachodzącymi na różnych jego płaszczyznach.

Kultura muzyczna ewangelików na Śląsku Cieszyńskim w pierwszej połowie XVIII wieku. T. 2: Zachowane utwory wokalno-instrumentalne z repertuaru Kościoła Jezusowego (1710-1740)

Zenon Mojżysz

Odkrycie nieznanych rękopisów muzycznych w archiwum Kościoła Jezusowego w Cieszynie w roku 2008 było impulsem do podjęcia kompleksowych badań naukowych. W ich świetle osiemnastowieczny Cieszyn jawi się jako jeden z głównych ośrodków protestanckiej kultury muzycznej na Śląsku, promieniujący na cały Górny Śląsk i regiony ościenne. Od roku 1710, mimo wielu trudności, cieszyńskim kantorom udało się stworzyć prężnie działający zespół wokalno-instrumentalny i zapewnić muzyczną oprawę uroczystości i nabożeństw na wysokim poziomie artystycznym. "Kantaty cieszyńskie", zachowane do dziś utwory z ówczesnego repertuaru, stanowią żywe świadectwo tego fascynującego rozdziału historii muzyki.

Szkice o przekładzie literackim. Literatura rodem z Quebecu w Polsce

Joanna Warmuzińska-Rogóż

Monografia Szkice o przekładzie literackim. Literatura rodem z Quebecu w Polsce jest pierwszym opracowaniem mającym na celu opis istniejących przekładów literatury quebeckiej w języku polskim. Badaczka łączy perspektywę historycznoliteracką oraz przekładoznawczą: przybliża zatem rodzimemu odbiorcy kontekst i problematykę analizowanych dzieł, ukazując wybrany korpus badawczy przez pryzmat konkretnych ram teoretycznych, które wydają się najbardziej odpowiednie do opisu najbardziej reprezentatywnych zjawisk i problemów tłumaczeniowych. Autorka zastanawia się kolejno nad kwestią wyboru dzieł do przekładu i decyzjami wydawców oraz charakteryzuje parateksty cechujące przełożone na język polski quebeckie powieści. Opisuje szerzej jedyną istniejącą do tej pory serię przekładową, czyli powstałe w odstępie niemal stu lat dwa tłumaczenia należącej do kanonu literackiego powieści Maria Chapdelaine Louisa Hémona. Na podstawie przekładów czterech ważnych dla rozwoju powieści w Quebecu dzieł: Agaguka Yves’a Thériaulta, Une saison dans la vie d’Emmanuel Marie-Claire Blais, Kamouraski Anne Hébert i La fille qui aimait trop les allumettes Gaétana Soucy’ego ukazuje rolę tłumacza i nieodzownej w jego działalności inwencji. Przybliża ponadto polskiemu czytelnikowi zjawisko literatury neoquebeckiej (fr. écritures migrantes), czyli tworzonej przez autorów urodzonych poza Quebekiem, badając kolejno możliwości przekładu przesyconej wielością kodów kulturowych prozy pochodzącego z Haiti Dany’ego Laferrière’a oraz tekstów mającej polskie korzenie Régine Robin. Odrębny rozdział traktuje o specyfice twórczości najważniejszego dla rozwoju quebeckiego teatru dramatopisarza, Michela Tremblaya, oraz o niepośledniej roli, jaką we wszystkich jego utworach, także prozatorskich, odgrywa joual, czyli socjolekt używany w Montrealu. Autorka podejmuje ponadto próbę opisu specyfiki antologii, czyli publikacji typowej dla przekładowego rynku wydawniczego. Pretekstem do poruszenia tego zagadnienia jest obecność na liście polskich przekładów literatury quebeckiej dwujęzycznej Antologii poezji Quebeku (1985) oraz Antologii współczesnej noweli quebeckiej (2011). Monografię zamyka refleksja na temat obrazu literatury quebeckiej na podstawie przekładów i tekstów krytycznych publikowanych w czasopismach literackich.

Stosunki narodowościowe na Wileńszczyźnie w latach 1920-1939. Wyd. 2

Joanna Januszewska-Jurkiewicz

Wilno i ziemia wileńska – to teren niezwykle ważny dla polskiej kultury i historii. Istotny i interesujący również z uwagi na swoją wielokulturowość, na wieloetniczność i zróżnicowanie wyznaniowe zamieszkujących tu niegdyś społeczności. Na tle wielkich wydarzeń dziejowych Autorka maluje barwny obraz życia codziennego lokalnej społeczności oraz relacji między narodami zamieszkującymi ziemię wileńską w dwudziestoleciu poprzedzającym kataklizm II wojny światowej. Książka jest efektem wieloletnich badań Autorki, przede wszystkim w zasobie Centralnego Archiwum Państwowego Litwy w Wilnie, które pozwoliły zrekonstruować meandry relacji polsko-litewskich, polsko-białoruskich, polsko-żydowskich. Przywołanie źródeł nieznanych, a kapitalnych dla poruszanego tematu to atut pracy korygującej dotychczasowe i wnoszącej nowe ustalenia do stanu badań historycznych. Czytelnik znajdzie tu m.in. opis intrygujących planów wspólnych, polsko-białoruskich działań powstańczych przeciw władzy sowieckiej, poufne oceny polskich władz administracyjnych dotyczące struktury narodowościowej województwa wileńskiego, losy projektu wprowadzenia żydowskiej autonomii kulturalno-narodowej na Litwie, dzieje konfliktów, a także prób porozumienia.   Nagroda Honorowa Polskiego Towarzystwa Historycznego Oddział w Krakowie oraz Wydziału Historycznego Uniwersytetu Jagiellońskiego im. Wacława Felczaka i Henryka Wereszyckiego w 11. edycji Konkursu, 13 grudzień 2011 r.:   "Nagroda Honorowa za szczególne zasługi na polu naukowym i popularyzatorskim przyznana została: dr hab. Joannie Januszewskiej-Jurkiewicz Książka dr  hab. Joanny Januszewskiej-Jurkiewicz, STOSUNKI NARODOWOŚCIOWE NA WILEŃSZCZYŹNIE W LATACH 1920-1939 to efekt wieloletnich badań autorki, w których ukazuje ona różne aspekty relacji: polsko-litewskich, polsko-białoruskich oraz polsko-żydowskich. Praca nie tylko uzupełnia i poszerza badania nad problematyką stosunków narodowościowych na Wileńszczyźnie, ale również koryguje wiele dotychczasowych ustaleń. Książka ukazała się nakładem Wydawnictwa Uniwersytetu Śląskiego."  Recenzja wyd. 1. ukazała się w „Białoruskich Zeszytach Historycznych” nr 34, 2011 r. (dostępna pod adresem: www.kamunikat.org)

Wojciech Jastrzębiec - w służbie monarchii i Kościoła

red. Bożena Czwojdrak, Feliks Kiryk, Jerzy Sperka

W 2016 roku przypadła 580. rocznica śmierci Wojciecha Jastrzębca, piastującego kolejno godności: biskupa poznańskiego, krakowskiego, arcybiskupa gnieźnieńskiego i kanclerza Królestwa Polskiego czasów króla Władysława Jagiełły. Jubileusz stał się okazją do zorganizowania w Sandomierzu konferencji poświęconej tej wybitnej postaci. Miejsce obrad nie było przypadkowe, Sandomierz gościł już bowiem wybitnych naukowców dwukrotnie, w 2005 i 2010 roku, kiedy to dyskutowano nad postaciami biskupa krakowskiego Zbigniewa Oleśnickiego i arcybiskupa gnieźnieńskiego Mikołaja Trąby. Konferencja poświęcona Wojciechowi Jastrzębcowi niejako zamyka tryptyk sandomierskich obrad. Jednakże w przypadku bohatera ostatniego naukowego spotkania ziemia sandomierska i samo miasto mają szczególne znaczenie, Wojciech Jastrzębiec urodził się bowiem w niedalekich od Sandomierza Łubnicach, a leżąca obok wieś Beszowa do tej pory szczyci się wspaniałym kompleksem kościelno‑klasztornym (popaulińskim) jego fundacji. To tam Jastrzębiec pobierał pierwsze nauki, a upór i ambicja pozwoliły mu sięgnąć po najwyższe stanowiska duchowne i koronne, osiągnąć status jednego z najbliższych współpracowników króla Władysława Jagiełły. Tym bardziej wydało nam się naturalne, że trzecia konferencja sandomierska powinna być poświęcona właśnie postaci Wojciecha, nieodrodnego syna tej ziemi. Organizacja konferencji spoczęła w rękach przedstawicieli Instytutu Historii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach – dr hab. Bożeny Czwojdrak i prof. dr. hab. Jerzego Sperki, oraz Instytutu Historii i Archiwistyki Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie – em. prof. dr. hab. Feliksa Kiryka i prof. dr. hab. Zdzisława Nogi. W maju 2016 roku na nasze zaproszenie do Sandomierza przybyli naukowcy z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, Polskiej Akademii Nauk w Poznaniu i Krakowie, Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Uniwersytetu Gdańskiego, Uniwersytetu Warszawskiego i Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Podczas dwóch dni obrad – 23 i 24 maja – wygłoszono kilkanaście interesujących referatów, które wzbudziły burzliwą dyskusję. Sylwetkę Wojciecha Jastrzębca przeanalizowano pod kątem działalności kościelnej, politycznej, jego mecenatu artystycznego, prześledzono jego fundacje i najbliższe otoczenie. W trakcie obrad okazało się, że wiele zastałych do tej pory opinii na temat biskupa udało się zweryfikować i przedstawić w nowym świetle, zaprezentowano też nieznane dotychczas aspekty jego życia. Tym bardziej cieszymy się, mogąc oddać do Państwa rąk teksty wygłoszonych referatów, oczywiście poszerzonych i wzbogaconych w stosunku do wersji konferencyjnych, które – mamy nadzieję – zainteresują nie tylko historyków i historyków sztuki, ale także miłośników ziemi sandomierskiej. (fragment Wstępu)