"Forum Lingwistyczne" 2019, nr 6

Joanna Przyklenk, Mirosława Siuciak

Szósty numer „Forum Lingwistycznego” to tom monograficzny: dotyczący zagadnień języka zdeterminowanego regionalnie. Zgromadzono w nim teksty autorów obejmujących naukową refleksją Śląsk i Kresy. W dziale Studia znalazły się artykuły dotyczące obecnej sytuacji na tych terenach i analizy materiałów historycznych. Artykuł Gerda Hentschela, Istvána Feketego i Jolanty Tambor stanowi wstępny raport z prac nad tym materiałem. Drugi tekst, autorstwa Tadeusza Lewaszkiewicza, odnosi się do polszczyzny kresowej, znajdującej reprezentację w języku mieszkańców okolic Nowogródka. Artykuł  Wioletty Wilczek  przenosi nas na Górny Śląsk z przełomu XIX i XX wieku – do okresu ważnego dla przyszłości tego regionu oraz zachowania polskiej tożsamości jego rdzennych mieszkańców. Przedmiotem jej analizy jest prasa górnośląska, kształtująca postawy patriotyczne. Tematem artykułu Jolanty Klimek-Grądzkiej jest regionalna polszczyzna kijowska w polsko-łacińskich panegirykach pióra Stefana Jaworskiego (1656‒1722) pisanych ku czci Warłama Jasińskiego. Podobnego okresu dotyczy artykuł Agaty Haas, która przeprowadziła analizę słownictwa oraz frazeologii Dyszkursu o grzechách szostego przykazaniá Bożego (1682) autorstwa kluczborskiego pastora Adama Gdacjusza. Autorkę kolejnego tekstu, Katarzynę Konczewską, interesuje występujący w Aktach Grodzieńskiego Sądu Ziemskiego typ języka urzędowego, ukształtowanego na bazie ówczesnych grodzieńskich gwar białoruskich, z wpływami języka polskiego. Artykuł Goranki Blagus Bartolec przynosi deskrypcję użycia imiesłowów biernych w wieloelementowych jednostkach oraz prezentację ich statusu we współczesnych słownikach języka chorwackiego. W dziale Archiwalia pomieszczono artykuł Aliny Kowalskiej The Social Differentiation of the Polish Language of the Upper Silesia in the Second Half of the 19th Century (tytuł oryginału: Zróżnicowanie socjalne polszczyzny górnośląskiej w drugiej połowie XIX wieku). Ten tekst sprzed ponad 30 lat doskonale łączy wątki podejmowane w publikowanych tu artykułach dotyczących Śląska. W dziale Polemiki opublikowano krytyczne omówienia trzech zróżnicowanych tematycznie publikacji. Autorami recenzji są Irmina Kotlarska, Kinga Wąsińska oraz Bernadetta Ciesek-Ślizowska. Dział Varia otwiera artykuł o umiejętnościach wykorzystywanych w procesie rozumienia żartów, gry słów, zagadek czy dowcipów. Autorami studium są Sandra Levey i Joseph Aigus. Następny tekst autorstwa Mirosławy Siuciak to krótka historia Instytutu Języka Polskiego – jednostki badawczej, która w ramach Uniwersytetu Śląskiego działała 42 lata, a jej tradycje sięgają lat 50. XX wieku. W Kronice, ostatnim dziale „Forum Lingwistycznego”, zamieszczono sześć sprawozdań dokumentujących naukowe życie środowiska – nie tylko językoznawczego – zarówno w kraju, jak i za granicą. Prelegentami tych wydarzeń są Aleksandra Kalisz i Ewelina Tyc; Karolina Lisczyk i Marcin Maciołek; Mariola Gawrońska, Jadwiga Maksym-Kaczmarek, Ewelina Niemiec oraz Magdalena Paprotny; Joanna Sobczykowa; Małgorzata Grzonka i Katarzyna Romaniuk; Dorota Hamerlok.

Kształcenie nauczycieli szkolnictwa ogólnokształcącego na Górnym Śląsku w latach 1865-1976

Grażyna Kempa

Tematem niniejszej monografii historycznoandragogicznej są dzieje kształcenia nauczycieli elementarnych, powszechnych i podstawowych szkół na Górnym Śląsku od momentu powstania miasta Katowice aż do utworzenia Wydziału Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu Śląskiego. W tym ponad stuletnim okresie kształtowania się zawodu nauczyciela na Śląsku dokonały się najbardziej żywotne i głębokie procesy oświatowe. Opisano je, uwzględniając dorobek polskiej myśli pedeutologicznej oraz terytorialną, społeczno-wyznaniową i kulturalną specyfikę regionu. W rozprawie ukazano także niebagatelną rolę pedagogów, którzy w trudnych czasach zaborów, a później okupacji, dzięki swej działalności oświatowej integrowali młode pokolenia Ślązaków, pielęgnując w nich poczucie tożsamości narodowej. Publikacja adresowana jest nie tylko do nauczycieli czy kandydatów do tej profesji, ale również do tych, którzy interesują się zawiłą historią Śląska i chcieliby przez jej pryzmat poznać korzenie zawodowe śląskich pedagogów.

From Shakespeare to Sh(Web)speare

Monika Sosnowska

 Shakespeare’s place in culture can only be captured by many relocations and recreations of his works in/via old and new media. From Shakespeare to Sh(Web)speare provides analysis of Shakespeare’s cultural presence in various spheres of human creative activity and in different locations, both in real and virtual worlds. The volume explores cultural significance of Shakespeare in a broad array of contexts: historical, social, and political; local and global; national and international; highbrow and popular. In order to demonstrate the multiplicity of perspectives used by scholars in Shakespeare studies, this collection of essays offers three approaches to Shakespeare: Polish, senesory, and popcultural. From Shakespeare to Sh(Web)speare demonstrates how cultural transformations of Shakespeare’s works, both using and constructing his cultural authority, have shaped his status as the world’s most popular playwright in high and popular cultural registers. The volume will appeal to Shakespeare scholars, cultural critics, students, and anyone with an interest in Shakespeare’s influence on cultures of the past and present.

Imagologia - pamięć zbiorowa - umysł i kultura

Aleksandra Niewiara

Dostęp do wszystkich rysunków zamieszczonych w Zestawieniach ankiet obrazkowych z 1994 i 2012 roku, przedmiotu analizy w Imagologii, jest dostępna pod linkiem: www.imagologia.us.edu.pl   Tematem książki są zagadnienia zbiorowych wyobrażeń o narodach, które scharakteryzowano jako konceptualizacje kulturowe i opisano  pod względem ich powstawania, przetwarzania i ewolucji zarówno w indywidualnym umyśle, jak i w kulturze. Zostały one także przedstawione jako kategorie pamięci zbiorowej, istotne w procesie wyłaniana się aktualnych dla danego czasu tożsamości wspólnotowych.  W pracy omówiono wyniki trwającego ponad dwadzieścia lat badania, w którym zastosowano oryginalną metodę porównania badania asocjacyjnego wizualnego, polegającego na rysowaniu przez respondentów przedstawicieli narodów, z tradycyjnym badaniem nastawionym na uzyskanie wyników werbalnych. Publikacja adresowana jest do etnolingwistów, antropologów, psychologów oraz do wszystkich zainteresowanych problematyką stereotypów narodowych oraz pamięci zbiorowej.

Święci wokół nas

Dlaczego kierowcy wieszają w autach medaliki ze św. Krzysztofem? Po co przy remizach strażackich stoją figury św. Floriana? Przed czym chroni krzyż św. Andrzeja przy przejeździe kolejowym? Komu zawdzięczamy Bożonarodzeniową szopkę? Na te i wiele innych pytań dzieci znajdą odpowiedzi w książce „Święci wokół nas”, która w ciekawy i przystępny sposób przedstawia biografie najsłynniejszych świętych Kościoła katolickiego i to, jak różne mogą być drogi do świętości. Każda z opowieści zachęca do odszukania świętych w otaczającym dziecko świecie: w znakach, dziełach sztuki, legendach, pomnikach, powiedzeniach, obyczajach. Pokazuje, że święci, choć żyli dawno temu, wciąż są obecni w naszym życiu – są wokół nas.

Był bal

PISMA WYBRANE STANISŁAWA CATA-MACKIEWICZA W swoich szkicach o XIX wieku starałem się jak najbardziej o rozbudowanie anegdoty i ilustracji. Sugerowałem raczej, niż wypowiadałem swoje poglądy filozoficzne. Nie mogę pisać nierozwodnionej anegdotami książki filozoficznej nie dlatego, że mnie na taką nie stać, lecz dlatego, że jej nikt czytać nie zechce. Owszem, są książki tak napisane, że ich nikt przeczytać nie może, i to zapewne stanowi podstawę ich wielkiego autorytetu, ale autorzy tego rodzaju książek mieli zwykle bardzo dużo wyznawców, a ja wyznawców nie miałem nigdy i teraz ich już nie mam na pewno. Stanisław Cat-Mackiewicz Stanisław Mackiewicz był w gruncie rzeczy człowiekiem XIX stulecia. (...)W realiach XX wieku, narastających nacjonalizmów, totalitaryzmów, tworzenia się społeczeństw masowych, upadku znaczenia elit, stawał się reliktem przeszłości. Zdawał sobie z tego sprawę, tym bardziej dotkliwą, iż pogłębioną utratą miejsc rodzinnych, czyli Kresów, oraz koniecznością zawarcia bolesnego kompromisu z reżimem komunistycznym. Ucieczka w XIX wiek była zapewne dla niego wytchnieniem, a dla czytelników możliwością penetrowania tego stulecia oczami nieszablonowego publicysty. Prof. Michał Baczkowski

The Fundamentals of Economic Research

Władysław Milo

In this monography there are presented and discussed the following categories of concepts: truth and causes, randomness, isomorphism, homomorphism, models, modelling, expectations, tools and effects of the use of monetary policy, potentia and calculus of potentias, theory and theorizing. These categories make themes of successive chapters of this book. It seeks to provide both theoretical and empirical foundations for doing economic research by economists, econometricians, financiers, and management scientists who want to deepen their economic and methodological backgrounds. The author presents the essence of the considered concepts from the point of view of the philosophy of science, logic, mathematics, economics and finance, as well as, empirical testing of models and theories.

Liryka ks. Jana Twardowskiego. Spotkanie ze św. Teresą z Lisieux

Alicja Mazan-Mazurkiewicz

 Książka zawiera nowy kontekst interpretacyjny twórczości lirycznej Jana Twardowskiego. Świętej Teresie, spośród wszystkich postaci wymienionych z imienia, poświęcony jest najdłuższy jej fragment. U schyłku XX i w początkach wieku XXI ta powszechnie znana w Kościele katolickim święta odkrywana jest ponownie; żywotny i aktualny okazuje się jej wkład w rozwój europejskiej kultury. Inspiracja terezjańska pozwala inaczej niż dotąd odczytać twórczość polskiego poety, cieszącą się ogromnym powodzeniem czytelniczym. Autorkę ma szeroką wiedzę z zakresu dziejów chrześcijańskiej duchowości kształtującej całą kulturę europejską, źródeł i żywotnych nurtów teologii, w szczególności zaś nurtu karmelitańskiego, w który swój oryginalny wkład wniosła św. Teresa od Dzieciątka Jezus. Nie ogranicza się do korzystania z metod wybranej szkoły interpretacyjnej, ale potrafi korzystać ze zdobyczy różnych teoretyków „literackiej sakrologii” w zależności od tego, jakie potrzeby odsłaniają się w trakcie badania konkretnego materiału literackiego. Praca ukazuje świetny warsztat literaturoznawczy, dodatkowo wzbogacony poprzez znajomość teoretycznej refleksji nad metodologią badania obecności sacrum w literaturze.