Skazani na wychowanie. Stosowanie środków izolacyjnych wobec nieletnich

Justyna Włodarczyk-Madejska

Książka została poświęcona zagadnieniu realizacji dyrektyw ustawowych przy orzekaniu środków o charakterze izolacyjnym, tj. umieszczenia w młodzieżowym ośrodku wychowawczym lub skierowania do zakładu poprawczego. Zgodnie z Europejską konwencją o ochronie praw człowieka i podstawowych wolnościach pozbawienie wolności nieletniego może nastąpić zarówno na etapie kończącym postępowanie, jak i w toku postępowania, które de facto do takiego pozbawienia zmierza. Nieletniego można także pozbawić wolności wskutek skazania przez właściwy sąd. Możliwość taką przewiduje zarówno Kodeks karny w art. 10 § 210, jak i ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich w art. 94. Bezsporna wydaje się również możliwość pozbawienia wolności nieletniego, który zachorował na chorobę zakaźną, jak i umieszczenie w zakładzie leczniczym nieletniego, u którego stwierdzono upośledzenie umysłowe, chorobę psychiczną, inne zaburzenia psychiczne, nałogowo używającego alkoholu lub innych środków celem wprowadzenia się w stan odurzenia, a zatem sytuacja, o której mowa w Ustawie o postepowaniu w sprawach nieletnich (art. 12).   Publikacja składa się z czterech rozdziałów. Pierwszy z nich omawia modele postępowania z nieletnimi. W drugim zamieszczono opis metodologii przeprowadzonych badań oraz badanych prób. Rozdział trzeci dotyczy zbierania informacji o nieletnim w praktyce polskich sądów. Ostatni rozdział jest natomiast poświęcony dyrektywie dobra dziecka i indywidualizacji w praktyce orzeczniczej polskich sądów. Obie dyrektywy mają znaczenie dla stosowania środków wobec nieletnich, w tym również i tych o charakterze izolacyjnym.

Zakres ingerencji prawa konkurencji Unii Europejskiej w autonomię samoregulacyjną federacji sportowych

Wojciech Lewandowski

Niniejsza publikacja została przygotowana na podstawie rozprawy doktorskiej i analizuje różne aspekty związane z ingerencją prawa konkurencji Unii Europejskiej w autonomię samoregulacyjną federacji sportowych. Federacje sportowe, będąc podmiotami prawa prywatnego, regulują różnorodne kwestie związane z rywalizacją sportową w Europie i tworzą oddzielne systemy regulacyjne, które różnią się od krajowych i ponadnarodowych systemów prawnych. Ten rodzaj działalności regulacyjnej rodzi szereg praktycznych i teoretycznych zagadnień dotyczących wpływu na sytuację prawno-ustrojową jednostek, funkcjonowanie podmiotów prawnych w transakcjach gospodarczych oraz miejsce regulacji sportowych w ramach prawnego porządku Unii Europejskiej. Sport odgrywa istotną rolę w społeczeństwach europejskich, wykraczając poza prozaiczne aktywności rekreacyjne i generuje powstawanie różnych zagadnień społeczno-ekonomicznych, w tym prawnych. Złożoność systemu prawnego Unii Europejskiej wymaga poszanowania różnorodności systemów prawnych w Europie oraz poszukiwania metod zachowania ich autonomii. W tym zakresie publikacja czerpie z tradycji pluralistycznych koncepcji porządku prawnego UE i przedstawia relacje między regulacjami tworzonymi przez federacje sportowe i przepisy prawa unijnego w oryginalny sposób. Przybliża ewolucję kształtowania się wzajemnych relacji między autonomicznym systemem regulacyjnym tworzonym przez federacje sportowe i prawem Unii Europejskiej od lat 70. do współczesności. Analiza oparta jest w szczególności na przepisach unijnego prawa konkurencji, ale uwzględniono także ogólny zarys prawa antydyskryminacyjnego UE, swobód rynku wewnętrznego i praw podstawowych. W celu przedstawienia granic ingerencji w autonomię samoregulacyjną federacji sportowych z perspektywy prawa unijnego wskazano na przesłanki stosowania prawa konkurencji UE, uzasadnienie aksjologiczne dla interwencji prawa UE, jak również znaczenie zasady proporcjonalności i obiektywnego uzasadnienia. Publikacja zawiera analizę aktów prawnych Unii Europejskiej, regulacji przyjmowanych przez federacje sportowe, orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, decyzji Komisji Europejskiej i literatury przedmiotu zgodną ze stanem prawnym na październik 2023 r. Rozdział pierwszy wprowadza czytelnika w model organizacji rywalizacji sportowej w Europie, nazywany "europejskim modelem sportu". Omawia się w nim wielowymiarowy charakter sportu jako zjawiska społecznego, gospodarczego i kulturowego. Podkreśla się również cechy charakterystyczne tego modelu, co pozwala na zrozumienie kontekstu dalszych rozważań. Drugi rozdział skupia się na znaczeniu autonomii federacji sportowych w kontekście europejskiego modelu sportu. Zawiera analizę różnych aspektów tej autonomii, takich jak polityczny, organizacyjny czy prawny. Pozwala to lepiej zrozumieć, jakie są jej źródła i wymiary. Podkreśla się również autonomię samoregulacyjną federacji sportowych i jej wpływ na procesy normotwórcze w środowisku sportowym. Trzeci rozdział analizuje relacje między systemem regulacyjnym federacji sportowych, lex sportiva, a systemem prawnym Unii Europejskiej. Podkreślono znaczenie gwarancji dla autonomii federacji sportowych zawartych w prawie UE oraz omówiono, w jaki sposób instytucje UE kształtują te relacje poprzez działania miękkie i twarde. W czwartym rozdziale przedstawiono kształtowanie się warunków stosowania przepisów prawa UE do działalności sportowej na podstawie orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości. Następnie analizuje się podmiotowy i przedmiotowy zakres przepisów prawa UE jako granicy autonomii federacji sportowych w świetle dotychczasowej działalności TSUE i Komisji. Piąty rozdział skupia się na objęciu działalności sportowej zakresem stosowania przepisów prawa konkurencji UE. Analizuje się celowość stosowania tych przepisów oraz ich prawne możliwości zastosowania, w tym szczegółową analizę przesłanek "przedsiębiorstwa", "wpływu na handel między Państwami Członkowskimi" i formy naruszeń. W szóstym rozdziale zawarto rozważania, w jaki sposób stosowanie przepisów prawa konkurencji UE do sportu wyznacza granice autonomii federacji sportowych i warunki korzystania z niej. Przeanalizowane są zagadnienia proceduralne i materialne związane z ingerencją prawa konkurencji UE. W siódmym rozdziale udzielone zostają odpowiedzi na pytania badawcze dotyczące możliwych środków zaradczych oraz sformułowane zostały wnioski i propozycje rozwiązań na moment ukończenia rozprawy. Pozostają one aktualne w świetle najnowszego orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z grudnia 2023 r., które wyznacza dalszy horyzont badań i rozważań zawartych w publikacji.

Skutki braku uznania państwa w świetle prawa międzynarodowego

Szymon Zaręba

Głównym celem monografii Szymona Zaręby Skutki braku uznania państwa w świetle prawa międzynarodowego jest ocena rzeczywistego wpływu braku uznania międzynarodowego na międzynarodowoprawny status podmiotu, który rości sobie prawo, by nazywać się państwem. Książka stanowi pierwsze w literaturze polskiej opracowanie mono- graficzne poświęcone problemowi braku uznania państw, a tym bardziej jego skutkom. Dotychczasowe studia nad tymi zagadnieniami prowadzone w Polsce miały charakter dużo skromniejszy. Wyniki poniższych badań mogą okazać się użyteczne dla szeregu osób, zarówno teoretyków, jak i praktyków. Pozwolą one spojrzeć z innej perspektywy na zagadnienia uznania międzynarodowego państwa i jego skutków, a także podmiotowości międzynarodowoprawnej, wzbogacając polski dyskurs w tej materii oraz włączając w obieg naukowy w Polsce szereg refleksji obecnych literaturze w światowej. W ten sposób będą mogły pośrednio wpłynąć także na to, jak oceniane są poszczególne przypadki powstawania państw, nie tylko przez przedstawicieli doktryny prawa, ale także chociażby dziennikarzy i publicystów. Wnioski z przeprowadzonej analizy będą mogły zostać wykorzystane przez polską służbę zagraniczną w sytuacjach, w których pojawia się konieczność wejścia przez nią w różnego rodzaju kontakty oficjalne lub nieoficjalne z podmiotami, których Polska nie uznaje za państwa, a także mogą okazać się interesujące również dla sędziów i urzędników, którzy w codziennej praktyce spotykają się z koniecznością rozwiązywania konkretnych problemów, z jakimi wiąże się istnienie podmiotów, które nie są uznawane jako państwa przez polskie władze. z Wprowadzenia Monografia jest poprawioną i uzupełnioną wersją pracy doktorskiej, obronionej przez autora w 2018 roku w Instytucie Nauk Prawnych PAN.

Procedury specjalne rady Praw Człowieka ONZ

Anna Hernandez-Połczyńska

Rada Praw Człowieka określana jest jako filar ONZ-owskiego systemu ochrony praw człowieka. Celem rozważań w tej książce jest określenie zdolności procedur specjalnych Rady Praw Człowieka do wywierania wpływu na przestrzegania praw człowieka, zarówno w wymiarze indywidualnym jak i instytucjonalnym. Przeprowadzona analiza posłużyła do weryfikacji dwóch głównych hipotez badawczych: -  procedury specjalne są, poprzez sposób ich ukształtowania i działania, zdolne do wywierania wpływu na stan przestrzegania praw człowieka. Wpływ wywierany jest poprzez działania o różnym charakterze polegające m.in. na: monitorowaniu stanu przestrzegania praw człowieka, ich promocji, prowadzeniu badań nad przedmiotem mandatu, interweniowaniu w sprawach indywidualnych, formułowaniu zaleceń kierowanych do państw lub innych podmiotów, czy udziale w kształtowaniu standardów. - zdolność procedur specjalnych do wywierania wpływu na realizację praw człowieka zależy od czynników o zróżnicowanej naturze, niezależnych lub zależnych od piastunów mandatów, które ponadto cechuje daleko idąca dynamika. W pracy podjęta została próba zidentyfikowania i oceny tych czynników. W pracy przedstawiono również postulaty zmian, których wprowadzenie pozwoliłoby na wzmocnienie wpływu procedur specjalnych. Potrzebne zmiany w niewielkim stopniu zależą od samych ekspertów procedur specjalnych. Odpowiedź na główne wyzwania dla funkcjonowania procedur specjalnych zależy przede wszystkim od państw: jako członków Rady Praw Człowieka, jako członków ONZ oraz jako adresatów działań ekspertów.

Koncepcja zbrodni przeciwko ludzkości w międzynarodowym prawie karnym

Michał Jan Filipek

Publikacja z serii „Rozprawy Prawnicze. Seria monograficzna Instytutu Nauk Prawnych PAN. Niniejsza praca służy trzem celom badawczym: Celem ogólnym jest określenie podstawy kryminalizacji zbrodni przeciwko ludzkości. Jego realizacji posłużyła analiza wszystkich ważniejszych międzynarodowych definicji bezprawności zbrodni przeciwko ludzkości, co wiązało się z wyróżnieniem i zbadaniem wszystkich elementów konstytutywnych tej kategorii zbrodni. Pierwszym szczegółowym celem badawczym było udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy aktorzy niepaństwowi, czyli podmioty o charakterze pozapaństwowym (tzw. non-state actors), mogą zostać uznani za organizację w rozumieniu art. 7 ust. 2 lit. a StMTK. Drugim  celem była  próba udzielenia od powiedzi na pytanie, czy państwa-strony Statutu Rzymskiego są zobowiązane do inkorporowania definicji zbrodni międzynarodowych do swoich wewnętrznych systemów prawa karnego. Przyjęte w pracy rozwiązania terminologiczne są powszechnie stosowane przez zagraniczną doktrynę międzynarodowego prawa karnego. W opracowaniu wykorzystano trzy metody badawcze powszechnie stosowane w badaniach z zakresu nauk prawnych. Podstawową metodą badawczą zastosowaną w pracy jest metoda formalno-dogmatyczna. Analizie poddano regulacje zbrodni przeciwko ludzkości zawarte w szeregu instrumentów międzynarodo- woprawnych. Materiał badawczy stanowiło również orzecznictwo międzynaro- dowych trybunałów karnych oraz wybranych sądów krajowych. Ponadto wykorzystano metodę prawnohistoryczną oraz prawnoporównawczą. Metoda prawnohistoryczna zastosowana została w celu przedstawienia procesu kształtowania się podstaw prawnych penalizacji zbrodni przeciwko ludzkości oraz ewolucji koncepcji tej zbrodni w międzynarodowym prawie karnym. Metoda prawnoporównawcza umożliwiła zaś porównanie rozwiązań i koncepcji prawnych wywodzących się z prawa krajowego i międzynarodowego. Książka jest uzupełnioną wersję rozprawy doktorskiej pt. Koncepcja zbrodni przeciwko ludzkości w w świetle Statutu Rzymskiego Międzynarodowego Trybunału Karnego obronionej w czerwcu 2018 r. w Instytucie Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk.

Prokuratoria Generalna Rzeczypospolitej Polskiej jako instytucjonalny zastępca prawno-procesowy Skarbu Państwa

Joanna Mucha-Kujawa

Problematyka ochrony dobra publicznego (własności publicznej), a zwłaszcza ochrony interesów majątkowych państwa oraz zastępstwa prawnego (procesowego) państwa (Skarbu Państwa) należy do zagadnień doniosłych pod względem społeczno-gospodarczym, złożonych pod względem jurydycznym, a przy tym budzących kontrowersje w doktrynie, gdyż znajdują się one na styku dwóch metod regulacyjnych: metody prywatnoprawnej i metody publicznoprawnej. W książce poddano analizie – z uwzględnieniem tła prawno-porównawczego – regulację prawną ochrony dobra publicznego (własności publicznej). W płaszczyznach gospodarczej i prawnej współistnieją w tej sferze w Europie różne i o różnym natężeniu metody regulacyjne (o charakterze publicznoprawnym i prywatnoprawnym) zarządu majątkiem państwa i reprezentacji interesów państwa (Skarbu Państwa) na gruncie prawnoprocesowym. Głównym celem rozważań prezentowanych w książce jest ocena pod kątem teoretycznoprawnym Prokuratorii Generalnej RP jako przedstawiciela ustawowego (instytucjonalnego) państwa (Skarbu Państwa) w sferze prawnoprocesowej, w tym ustalenie, czy w czasach europeizacji krajowy model reprezentacji i ochrony majątku państwa odpowiada wymogom efektywnego działania.

Obstrukcja w procesie karnym

Joanna Grygiel

Monografia stanowi pierwsze obszerne opracowanie dotyczące problematyki występowania zjawiska obstrukcji w procesie karnym. W opracowaniu dokonano ogólnej charakterystyki pojęcia obstrukcji na podstawie dostępnych źródeł. Następnie autorka przedstawia katalog potencjalnych zachowań obstrukcyjnych, na podstawie którego dokonuje teoretycznoprawnych rozważań związanych z występowaniem obstrukcji w kontekście granic legalności korzystania z prawa oraz nadużycia prawa. W opracowaniu przedstawiono również sposoby zwalczania obstrukcji wraz z ich oceną. Przeprowadzona analiza prowadzi autorkę do wniosku, że aby skutecznie przeciwdziałać obstrukcji w procesie karnym, należy również odpowiedzieć na pytanie, co skłania uczestników postępowania do zakłócania właściwego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości. W monografii przedstawiono rozważania na temat tego, jak powinien zostać ukształtowany model procesu, aby miał pozytywny wpływ na zachowania jego uczestników. Ponadto autorka zwraca uwagę na rozwiązania, które mogą pomóc zmienić opinię publiczną na temat wymiaru sprawiedliwości, w tym na niezbędne zmiany legislacyjne oraz środki o charakterze pozaprawnym. W opracowaniu uwzględniono również aspekty zachowań obstrukcyjnych z wykorzystaniem sytuacji wywołanej pandemią COVID-19.  

Uprawnienia rodzicielskie pracowników

Ewa Suknarowska-Drzewiecka

Zasadność naukowego zainteresowania problematyką uprawnień rodzicielskich pracowników wydaje się istotna z wielu powodów społecznych i ekonomicznych. Zabezpieczenie rodziców-pracowników (początkowo matek w trakcie sprawowania opieki nad dziećmi jest obecne w działaniach ustawodawcy od ponad 150 lat. Dynamiczne przemiany, które są udziałem przepisów dotyczących ochrony rodzicielstwa, wynikające ze zmian społeczno-gospodarczych i kulturowych generują potrzebę ciągłego interpretowania tych przepisów. Na wybór tematu wpłynęła także wielość i różnorodność związanych z nim zagadnień badawczych oraz szczegółowych problemów. Podjęta problematyka jest przedmiotem licznych wypowiedzi doktryny, niemniej jednak nowelizacją kodeksu pracy z 24 lipca 2015 r. wprowadzono rozwiązania normatywne, budzące wątpliwości i wymagające analizy dogmatyczno-prawnej. Z uwagi na szeroki zakres badawczy i związki z prawem rodzinnym na odrębne potraktowanie zasługuje analiza uprawnień rodzicielskich rodziców adopcyjnych, poza niniejszą pracą. Zastosowaną metodą badawczą jest analiza formalno-dogmatyczna tekstów prawnych, a więc interpretacja obowiązujących przepisów z odwołaniem się do piśmiennictwa i orzecznictwa. Dokonano analizy poszczególnych instytucji, koncentrując się na konkretnych rozwiązaniach normatywnych oraz instrumentów ochronnych, wpisując je w system prawa pracy. Tekst zawiera szereg twierdzeń  i tez w szczegółowych kwestiach  interpretacji analizowanych przepisów. Tezy mogą mieć także znaczenie praktyczne. Sformułowano również szereg wniosków de lege ferenda. Sformułowanym w przedstawiony wyżej sposób założeniom ma sprzyjać przyjęta systematyka rozdziałów pracy. Początkowe rozdziały poświęcono zagadnieniom dotyczącym uprawnień pracownic w ciąży i planujących rodzicielstwo. W kolejnych odniesiono się do urlopów: macierzyńskiego, ojcowskiego, rodzicielskiego oraz wychowawczego. Na koniec przedmiotem analizy były pozostałe uprawnienia rodziców.