Wincentego Skrzetuskiego "Prawo polityczne narodu polskiego"

Wojciech Organiściak

Polski pijar Wincenty Skrzetuski, żyjący w latach 1745-1791, był uznanym historykiem, prawnikiem, pisarzem politycznym, nauczycielem oraz tłumaczem doby stanisławowskiej. Do jego ważniejszych dzieł należy zaliczyć "Mowy o głowniejszych materiach politycznych" oraz historie Szwecji i starożytnej Grecji. W swoich pracach Skrzetuski niejednokrotnie nawiązywał do zagadnień moralno-etycznych, stawiając sobie za cel wychowanie dobrego obywatela łączącego w sobie światopogląd chrześcijański, idee humanitarne, oświeceniowe, nowożytne koncepcje prawnonaturale i etykę opartą na podstawach racjonalnych. Skrzetuski pozostawał pod silnym wpływem republikańskiej ideologii Mably’ego i Rousseau oraz innych myślicieli oświeceniowych z Monteskiuszem i Beccarią na czele. Najważniejszym dziełem Skrzetuskiego, wydanym w latach 1782-1784, było "Prawo polityczne narodu polskiego". Pijar spopularyzował w nim obraz ustroju i prawa Rzeczypospolitej obowiązujący przed Sejmem Czteroletnim, propagując konieczność dalszych reform politycznych, społecznych i ekonomicznych w państwie szlacheckim. Swoją pracę Skrzetuski oparł częściowo na erudycyjnym dziele Gotfryda Lengnicha "Ius publicum Regni Poloniae", które uzupełnił o nowe rozwiązania ustrojowe wprowadzone w Rzeczypospolitej po 1764 roku. Dokonana w przedmiotowej rozprawie analiza "Prawa politycznego narodu polskiego" pozwala na stwierdzenie, że było to solidne kompendium wiedzy o ustroju Rzeczypospolitej szlacheckiej, mające miejscami cechy traktatu politycznego. W swym stosowanym w szkołach podległych Komisji Edukacji Narodowej podręczniku Skrzetuski zaprezentował szerokie spektrum zagadnień odnoszących się zarówno do ustroju politycznego, społecznego oraz gospodarczego, jak i ustroju sądów.  Podobnie jak dla Monteskiusza, dla polskiego pijara prawo polityczne było tą gałęzią prawa, która regulowała system rządów. Według Skrzetuskiego, na prawo polityczne składały się: sposób sprawowania władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej, obrady publiczne oraz prawa i obowiązki wszystkich stanów, funkcjonowanie różnych organów i urzędów, religia, skarb, wojsko, handel, ludność, a także traktaty i umowy z obcymi państwami. Przeprowadzona w rozprawie analiza "Prawa politycznego narodu polskiego" pozwala na stwierdzenie, że pijar prezentował własne oceny i postulaty reform, które niejednokrotnie były kontynuacją głosów i myśli poprzedzających go pisarzy politycznych na czele ze Stanisławem Konarskim. Analiza poglądów Skrzetuskiego pozwala przyznać mu poczesne miejsce wśród polskich pisarzy politycznych doby stanisławowskiej, szczególnie tych tworzących przed Sejmem Wielkim ‒ propagatorów, a nawet projektodawców niektórych reform.

Opcja czy osoba?Upartyjnienie versus personalizacja w wyborach samorządowych

Jarosław Flis, Agnieszka Hess, Michał Bukowski, Agnieszka Szymańska

Co jest kryterium decydującym o rezultacie wyborów samorządowych: opcja czy osoba? Dylemat zawarty w tytule książki pojawia się przy okazji wielu zjawisk towarzyszących wyborom lokalnym. Wybory to przecież nie tylko sam akt wrzucenia głosu do urny - to wielomiesięczny proces będący wypadkową zachowania licznych podmiotów. Autorzy strukturyzują ten proces zgodnie z modelem swoistej matrycy samorządowej, na którą składają się trzy zasadnicze obszary analizy: po pierwsze, rozwiązania instytucjonalne, w ramach których wybory są realizowane; po drugie, publiczność, występująca w roli wyborców; i wreszcie, po trzecie, media, odgrywające ważną rolę w komunikowaniu towarzyszącym wyborom. Wspólna prezentacja wyników badań w jednym tomie pozwoliła autorom na wieloaspektową analizę zjawisk towarzyszących wyborom samorządowym, umożliwiła podjęcie próby odpowiedzi na pytania dotyczące czynników wpływu na preferencje wyborcze oraz odwołanie się, w wielu miejscach publikacji, do wyników badań z roku 2006.

Średniowieczne opowieści biblijne. Paleja historyczna w tradycji bizantyńsko-słowiańskiej. Series Ceranea 4

Małgorzata Skowronek

Czwarty tom Series Ceranea stanowi monografia dotycząca drugiego przekładu słowiańskiego Palei historycznej -bizantyńskiej kompilacji tekstów rozmaitej proweniencji na tematy biblijne, zaczerpnięte ze Starego Testamentu. Zamiarem moim było ukazanie sposobów odczytania pewnego średniowiecznego tekstu literackiego - zarówno odczytów skierowanych w głąb niego samego, jak i ukazujących go w najbliższym mu środowisku relacji intertekstualnych. Pozostaję jednak z nadzieją, że każdy głos dotyczący nawet jednego tylko zabytku z niezmierzonego dziedzictwa Slaviae Orthodoxae, tym bardziej zabytku przekazywanego w odmiennych szatach językowych i przyjmującego rozmaite postacie, prowadzi do lepszego poznania nie tylko tego jego komponentu, jakim jest stricte literatura, lecz także tworzących go: myśli i ducha. Z Zakończenia

Polska. Skarby architektury

Anna Willman

Historia Polski liczy ponad 1000 lat. Świadkami tych długich i burzliwych dziejów są budowle powstałe na przestrzeni wieków, które do dziś świadczą o często gwałtownych decyzjach władców, fanaberiach architektów czy po prostu o potrzebach społeczeństwa. Ponad sto obiektów przedstawionych w książce Polska. Skarby architektury przybliży Czytelnikowi klimat dawnych czasów. Warto posłuchać zaskakującej opowieści o dziejach każdego z tych obiektów i odbyć niezwykłą podróż do miejsc i ludzi.

Komisarz Barbarotti (tom 2). Całkiem inna historia

Hkan Nesser

W drugiej książce o Gunnarze Barbarottim, Całkiem inna historia, ponownie spotykamy wyrafinowanego sceptyka szukającego czasami wskazówek w Piśmie Świętym, którego poznaliśmy w powieści Człowiek bez psa. Ma coraz więcej wątpliwości związanych ze swoją karierą zawodową, a życie osobiste obfituje w nieoczekiwane zmiany akcji i planów. Kilkoro Szwedów spędza wspólnie czas podczas dwutygodniowego urlopu w Finiste`re w Bretanii na początku XXI stulecia dwie pary, dwóch singli w sumie sześcioro świeżo poznanych przyjaciół. Zażywają kąpieli, rozkoszują francuskim jedzeniem, organizują wycieczki i flirtują, nie zważając na zobowiązania małżeńskie. Na pamiątkę zostaje kilka fotografii, może jakieś zdjęcie grupowe, jakaś akwarelka i anonimowy pamiętnik opisujący ich eskapady. Pięć lat później ktoś zaczyna ich zabijać, jedno po drugim, informując wcześniej listownie o swoich planach inspektora kryminalnego Gunnara Barbarotti w Kymlinge. Sprawa odbija się szerokim echem w mediach, które rozpętują nagonkę na policję. Morderca ciągle zwodzi śledczych, a jego działanie jest coraz bardziej niezrozumiałe i pełne zagadek. Pozornie jego ofiary nie mają ze sobą nic wspólnego. Dlaczego seryjny morderca wybiera właśnie ich? Dlaczego seryjny morderca za każdym razem stosuje inną metodę zabijania?

Posągi i utopie. Rzeźba jako metafora nowoczesnej formy artystycznej, podmiotowości i politycznej wspólnoty

Katarzyna Trzeciak

Posągi i utopie. Rzeźba jako metafora nowoczesnej formy artystycznej, podmiotowości i politycznej wspólnoty to opowieść o literaturze europejskiego modernizmu poprzez interpretację obecnych w niej rzeźbiarskich metafor, służących konceptualizacji problemów istotnych dla jej twórców: formy artystycznej, podmiotowości i wspólnoty. Rzeźbiarska materialność posągów i ich właściwości wywołują wiele możliwych skojarzeń – od stałości i zamknięcia materii w harmonijnym kształcie klasycystycznego artefaktu po ulotność i kruchość form Alberta Giacomettiego. Nowoczesna literatura rejestruje to zróżnicowanie i szuka w nim utopijnych projektów estetycznych, antropologicznych i politycznych, ocalających przed chaosem modernizującego się świata. Rzeźba daje bowiem poczucie niezmienności świata wobec przepływu zdarzeń, jest jego nieporuszonym punktem. Ale literacka rzeźbiarskość równie skutecznie rozbija iluzję trwałości ideału, ujawniając jego rewers – pozbawiony życia bezruch posągowego ciała. Nowoczesność jest formacją sprzecznych tendencji – pragnienie formalnej dyscypliny i porządku świata współistnieje tu z demaskacją jego sztuczności i poszukiwaniem pęknięć dyscyplinującej formy. To napięcie kumuluje się w literackich sposobach wykorzystania rzeźby. Ich różnorodność rozpina się  choćby między parnasistowskim cyzelowaniem formy poetyckiej a jego nieoczekiwanym powtórzeniem w monumentalności realizmu socjalistycznego. Literackie reprezentacje rzeźb i ich właściwości nie tylko materializują idee nowoczesności, ale ponadto służą ich weryfikacji. Techniczna precyzja formowania kształtu rzeźbiarskiego i tekstowego podszyta jest bowiem przemocą narzucania scalającej formy na nieukształtowane słowa i materiały. Książka ta jest próbą ujęcia rzeźby nie tylko jako figury opisowej, ale przede wszystkim krytycznej wobec nowoczesnych utopii sztuki i życia.

W stronę antropologii inkluzywnej: głęboka niepełnosprawność intelektualna a człowieczeństwo. Studium z zakresu katolickiej teologii niepełnosprawności

Anna Maliszewska

Czy osoby upośledzone intelektualnie w stopniu głębokim, a więc jednostki pozbawione umiejętności werbalnej komunikacji ze światem, nie potrafiące zadbać o swoje podstawowe potrzeby egzystencjalne, zupełnie bezradne i – jak się zwykle uważa – bezrefleksyjne są osobami ludzkimi? A jeśli tak, to czy są osobami ludzkimi dokładnie tak samo, jak wszyscy inni przedstawiciele gatunku zwanego homo sapiens? Czy możemy skonstruować taką „definicję” człowieczeństwa, która swym zasięgiem obejmie wszystkie istoty ludzkie? I kto ostatecznie do owych istot ludzkich powinien być zaliczony? Próba odpowiedzi na powyższe pytania podejmowana jest w niniejszej pracy z perspektywy katolickiej, co jak się okazuje ułatwia zadanie tylko w pewnym zakresie. Z jednej strony bowiem Kościół stoi twardo na stanowisku broniącym prawa do życia osób z upośledzeniem umysłowym szczególnie w kontekście toczących się nieustannie debat na temat dopuszczalności aborcji eugenicznej, jak i eutanazji. Działanie takie wydaje się równoznaczne z obroną ich w pełni ludzkiej kondycji i godności. Z drugiej strony kościelna narracja przepełniona jest wątkami mówiącymi o człowieku jako podmiocie rozumnym i wolnym, równocześnie posługując się kategorią osób pozbawionych „używania rozumu”, do której zalicza małe dzieci i osoby niepełnosprawne intelektualnie.

Lata nadziei: 17 września 1939 - 5 lipca 1945

Stanisław Cat-Mackiewicz

W 1945 roku Polska znalazła się w otchłani klęski. Stało się tak nie tylko ze względu na zły los, ale też na skutek własnych naszych błędów, błędnej polityki kierowników naszego państwa i błędnych nastrojów społeczeństwa. (…) Możemy więc załamywać ręce i twierdzić, że zostaliśmy perfidnie oszukani i porzuceni przez sojuszników, i będzie to zgodne z prawdą. Ale to, co się nazywa „rozumem stanu” nie polega na biadaniu ex post nad przewrotnością wspólników, lecz na umiejętności przewidywania, czy układy nam proponowane będą czy też nie będą przez kontrahenta dotrzymane. A ci, którzy podjęli się kierować naszymi losami, nie tylko politycznie przewidywać, lecz politycznie myśleć nie umieli. Stanisław Cat-Mackiewicz   Do zasadniczych kwestii postawionych przez autora, takich jak oceny polityki brytyjskiej, skuteczność działań podejmowanych przez władze polskie czy celowość polskiego wysiłku wojennego, historycy ciągle wracają i na nowo podejmują o nich dyskusję. (…) nie można także pominąć faktu, że książka zawiera liczne wartościowe przemyślenia i oceny, jak chociażby ta dotycząca rzeczywistych skutków powstania warszawskiego. Prof. Andrzej Leon Sowa