Finansowanie rozwoju infrastruktury w Polsce po 2004 roku ― w obszarze transportu lądowego, rynku energii i telekomunikacji

Tomasz Tyc

Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej w 2004 roku stało się przyczynkiem do zmian w krajowym modelu społeczno-gospodarczym. Jednym z obszarów, dla którego przemiany przyjęły nadzwyczaj pozytywną formę, jest szeroko rozumiany segment infrastrukturalny. Polepszenie stanu technicznego, jak również wzrost dostępności terytorialnej, było powiązane ze zwiększoną dostępnością mechanizmów finansowych. Dotyczy to w szczególności: 1) środków unijnych; 2) środków krajowych (budżetowych); 3) środków komercyjnych.   Dostępność właściwej infrastruktury jest powszechnie wskazywana w literaturze dotyczącej ekonomii rozwoju jako jeden z endogenicznych czynników wzrostu gospodarczego, a zatem mechanizm zapewniający zrównoważony rozwój danego terytorium. Dodatkowo stanowi ona ważny czynnik budowania trwałych przewag konkurencyjnych. Tożsame stanowisko jest prezentowane przez kluczowe międzynarodowe agencje rozwoju czy Komisję Europejską.   Jednym z najważniejszych wyzwań dotyczących rozwoju infrastruktury jest zapewnienie odpowiednich mechanizmów jej finansowania. Takich, które z jednej strony nie będą stanowić zbytniego obciążenia dla bieżących wydatków budżetowych, z drugiej zaś – będą odpowiednie do mobilizacji niezbędnych środków finansowych dla długoterminowych projektów inwestycyjnych o znacznej wartości.   Instrumenty finansowania wymienionych działań inwestycyjnych powinny być dostosowane do potrzeb i możliwości danego kraju i równoceśnie uwzględniać system prawnoorganizacyjny.   W prezentowanej pracy analizie poddano mechanizmy finansowania rozwoju infrastruktury, które dotyczą trzech wyraźnych segmentów: 1) infrastruktury liniowej i punktowej transportu drogowego i kolejowego, a także transportu morskiego oraz wodnego śródlądowego; 2) infrastruktury przesyłowej i dystrybucyjnej rynku energii, a w szczególności energii elektrycznej oraz gazu ziemnego; 3) infrastruktury liniowej sektora telekomunikacji.   Takie ograniczenie segmentów infrastrukturalnych, przy jednoczesnym pominięciu finansowania usług bazujących na infrastrukturze (przykładowo wytwarzanie energii elektrycznej), przyczyni się do pełniejszego przeglądu stosowanych w Polsce mechanizmów finansowych. Ułatwi także realizację celu, jaki autorzy postawili przed niniejszym opracowaniem, czyli krytyczną analizę dotychczas wykorzystywanych rozwiązań oraz wskazanie tych spośród nich, które charakteryzują się najwyższą skutecznością. Taki cel opracowania wymaga zastosowania właściwego instrumentarium, czyli: 1) analizy dokumentów strategicznych i planistycznych, 2) identyfikacji aktów prawnych wpływających na analizowane rodzaje infrastruktury, 3) analizy danych statystycznych (finansowych i technicznych), aby możliwe było zdefiniowanie modelu systemu infrastrukturalnego, który istnieje w Polsce.   Opracowanie składa się z dwóch oddzielnych części, stanowiących spójną całość merytoryczną. Część pierwsza składa się z czterech rozdziałów. Zawierają one analizę stanu finansów publicznych w latach 2004–2020, ze szczególnym uwzględnieniem wpływu pandemii na dostępność środków budżetowych. W tej części przedstawiono opis krajowego systemu infrastrukturalnego oraz poddano analizie jego stan. W części drugiej poddano krytycznej analizie i ocenie wykorzystywane mechanizmy i instrumenty finansowania analizowanej infrastruktury. Analizy i oceny dotyczą wykorzystania budżetu, środków unijnych, partnerstwa publicznoprawnego oraz instrumentów rynku finansowego.

Zarządzanie strategiczne. Ocena potencjału strategicznego przedsiębiorstwa

Grażyna Gierszewska, Michael Jaksa

Książka jest II tomem serii „Zarządzanie strategiczne” W drugim tomie podręcznika zaprezentowano wybrane metody służące do sprawdzenia, jakie zasoby i sposoby budowania potencjału strategicznego organizacji są najbardziej skuteczne. Wybrano nie tylko sprawdzone i skuteczne narzędzia analizy strategicznej wnętrza przedsiębiorstwa, ale ukazano także ich różnorodność. Omówiono m.in. macierze portfelowe, których celem jest stworzenie zrównoważonych aktywów organizacji, oraz ogólną ideę analizy portfelowej służącej do diagnozy otoczenia i rynku oraz wnętrza organizacji istniejącego w przedsiębiorstwie portfela produkcji, aż do zbudowania portfela docelowego. Następnie zapoznano czytelników ze Zrównoważoną (Strategiczną) Kartą Wyników, która jest uważana za jeden z najpopularniejszych modeli pomiaru wydajności biznesowej i zarządzania pomiarem osiągnięć wydajności. SKW podkreśla potrzebę integracji finansowych i niefinansowych miar wyników, z jednoczesnym powiązaniem strategii i pomiaru wyników, a cztery jej perspektywy: finansowa, klienta, procesów wewnętrznych, rozwoju, pozwalają na ocenę realizacji strategii z różnych punktów widzenia i uwzględnienie interesów wszystkich grup zaangażowanych w działalność przedsiębiorstwa. Kolejnym omawianym w opracowaniu narzędziem analizy poprawności działań podejmowanych przez przedsiębiorstwo w celu wytworzenia wartości i budowania przewagi konkurencyjnej jest łańcuch wartości. Założeniem podstawowym modelu łańcucha wartości jest podział działalności przedsiębiorstwa na strategicznie istotne czynności, aby móc określić miejsca powstawania kosztów i zysków oraz potencjalne źródła przewag konkurencyjnych. Łańcuch wartości to sekwencja działań przekształcania zasileń, technologii i pracy ludzi na produkty finalne. Składa się on z funkcji podstawowych i pomocniczych oraz marży (zysku). Działalność podstawowa może być przedprodukcyjna, produkcyjna i sprzedaży, natomiast działalność pomocnicza koncentruje się w każdym przedsiębiorstwie na innych elementach. Kolejna zaprezentowana metoda to bilans strategiczny przedsiębiorstwa, czyli „teoretycznie prosta” metoda oceny potencjału strategicznego, wymagająca jednak skrupulatnego przestrzegania założeń analizy, czyli: wyodrębnienia obszarów analizy potencjału, określenia czynników/elementów organizacyjnych w ramach poszczególnych obszarów, zdefiniowania skali ocen i charakteru oceny, wyszczególnienie kluczowych czynników sukcesu w obszarach oceny itp. Następnie omówiono analizę SWOT, czyli metodę integrującą wszystkie istotne informacje uzyskane w trakcie diagnozowania organizacji i szacowania zmian w otoczeniu w procesie zmierzającym do sformułowania strategii. Jest to metoda bardzo trudna, gdyż wymaga udzielenia odpowiedzi dotyczących profilu działalności przedsiębiorstwa, zakresu jego działania, określenia klientów i ich potrzeb oraz orientacji naczelnego kierownictwa organizacji. Niezbędna jest też identyfikacja makrootoczenia i otoczenia konkurencyjnego organizacji oraz ich ocena w kategoriach szans i zagrożeń. To są podstawy do dokonania diagnozy oraz oceny słabych i mocnych stron organizacji, a także określenia wewnętrznych zasobów przedsiębiorstwa, którymi będzie ono dysponowało w przyszłości. Kolejnym krokiem jest sformułowanie wariantów strategicznych oraz określenie działań i taktyk, które musi podjąć przedsiębiorstwo, aby zrealizować cele strategiczne. Całościowy plan strategiczny wieńczy analizę. Ponieważ zarządzanie strategiczne jest procesem formułowania i wdrażenia strategii, w którym wyróżnia się: etap analizy strategicznej, etap oceny pozycji strategicznej przedsiębiorstwa oraz zdefiniowanie lub redefiniowanie misji oraz strategii i ustalenie celów strategicznych, końcowym etapem jest formułowanie i wybór strategii oraz jej wdrażanie. Z tego powodu podręcznik wieńczą modele strategii. Zaprezentowano modele „klasyczne” – strategie konkurencji M.E. Portera, macierz H. Ansoffa – oraz zbiór różnych strategii zbudowanych według kryterium pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstwa w sektorze i prognozy jego wzrostu. Pokazano także poszukiwania nowych rozwiązań w budowaniu przyszłości przedsiębiorstwa, odwołując się do metafor strategicznych i opisując modele strategii „nieoczywistych”.

Pojazdy tramwajowe z niezależnie obracającymi się kołami. Wybrane zagadnienia w zakresie modelowania i badania układu pojazd szynowy-tor w zastosowaniu do pojazdów tramwajowych

Andrzej Chudzikiewicz, Mariusz Kostrzewski

Prezentowana praca zawiera wybrane wyniki uzyskane w trakcie realizacji projektu Opracowanie i przetestowanie całkowicie niskopodłogowego tramwaju z niezależnie obracającymi się kołami w skali demonstracyjnej (lider projektu: Pojazdy Szynowe PESA Bydgoszcz SA ) w zakresie Przedsięwzięcia pilotażowego NCBR Wsparcie badań naukowych i prac rozwojowych w skali demonstracyjnej DEMONSTRATOR+, finansowanego przez Naukowe Centrum Badań i Rozwoju. Projekt był wykonywany przez zakład Pojazdy Szynowe PESA Bydgoszcz SA oraz Wydział Transportu PW . Wynikiem tego przedsięwzięcia był prototyp całkowicie niskopodłogowego tramwaju (100% niskiej podłogi) z niezależnie obracającymi się kołami, który po przetestowaniu posłużył następnie do uruchomienia produkcji tramwaju typu Jazz Duo. 80 sztuk tego pojazdu zostało, w wyniku wygranego przez PES -ę przetargu, dostarczonych do Warszawy w latach 2014-2017 i zasiliło tabor ZTM w Warszawie, a także 5 sztuk w Gdańsku. Rozważania zawarte w książce dotyczą takich zagadnień, jak: modelowanie dynamiki ruchu pojazdu z niezależnie obracającymi się kołami z uwzględnieniem rzeczywistych geometrycznych nieregularności toru, modelowanie elementów układu napędowego i sterowania kołami, analiza warunków bezpiecznego ruchu pojazdu w torze, badanie zużycia profili kół i szyn, dobór procedury sterowania oraz parametrów układu sterowania. Publikacja przeznaczona jest dla osób zajmujących się profesjonalnie konstrukcją i badaniami dynamiki pojazdów szynowych, a w szczególności nowoczesnymi pojazdami tramwajowymi. Może być pomocna pracownikom biur konstrukcyjnych, wyższych uczelni oraz studentom w ich pracy naukowo-badawczej.

Podstawy zarządzania w przedsiębiorstwie

Wojciech Werpachowski

Książka jest kompendium wiedzy o zarządzaniu organizacją. Podano w niej definicje pojęć z tej dziedziny. Przedstawiono kolejne fazy rozwoju teorii zarządzania. Opisano najnowsze podejście do tych zagadnień, systemy, metody, techniki i narzędzia. Skoncentrowano się zwłaszcza na zarządzaniu przez jakość (Kaizen, Six Sigma, TQM) i zarządzaniu wiedzą. Kompleksowo omówiono problemy zarządzania produkcją - od marketingu po recykling. W książce podano również przykłady różnych procedur, co pozwala na opracowanie systemów zarządzania na potrzeby własne. Tematyka pozostaje w obszarze zainteresowań studentów na kierunkach związanych z zarządzaniem, a także menedżerów w organizacjach różnego typu.

Zrównoważony rozwój jednostek samorządu terytorialnego oraz przyczyny spowolnienia realizacji celów strategicznych

Eugeniusz Sobczak

Autorzy rozdziałów: 1. Agnieszka Tomczak, Wydział Administracji i Nauk Społecznych Politechniki Warszawskiej 2. Alfreda Kamińska, Wyższa Szkoła Menedżerska w Warszawie 3. Eugeniusz Sobczak, Michał Staniszewski, Wydział Administracji i Nauk Społecznych Politechniki Warszawskiej 4. Elżbieta Kotowska, Wyższa Szkoła Menedżerska w Warszawie 5. Waldemar Kunz, Akademia Pomorska w Słupsku   Monografia jest jedenastą kolejną publikacją na temat zrównoważonego społeczno-gospodarczego rozwoju jednostek samorządu terytorialnego wydawaną przez Oficynę Wydawniczą Politechniki Warszawskiej. Świadczy to o kształtującym się ośrodku badawczym integrującym wiele zespołów badawczych.

Zrównoważony rozwój społeczno-gospodarczy województw oraz miast i gmin wiejskich

Eugeniusz Sobczak

Współcześnie aktualnym paradygmatem w rozwoju społeczno-gospodarczym na poziomie lokalnym, regionalnym, jak również na poziomie Unii Europejskiej jest zrównoważony rozwój. Termin ten jest wynikiem tłumaczenia z angielskiego @sustainable development, co jest zwykle tłumaczone jako rozwój trwający, ciągły, samonapędzający lub też jako zrównoważony rozwój – ekorozwój. Początkowo termin ten był stosowany do siedlisk leśnych, w których chodziło o zabezpieczenie lasów przed nadmierną eksploatacją (wycinką), co miało prowadzić do utrzymania względnie stałego zalesienia obszarów. Koncepcja @sustainable development została przeniesiona również do rolnictwa, w wyniku czego zaczęto stymulować powstawanie tzw. gospodarstw ekologicznych-organicznych, w których odstąpiono od stosowania nawozów mineralnych oraz środków ochrony roślin na rzecz naturalnych nawozów oraz powrócono do gospodarki płodozmiennej, która w naturalny sposób zapobiega koncentracji zachwaszczenia, chorób i szkodników. Z czasem koncepcja zrównoważonego rozwoju była przenoszona na inne sektory gospodarki (przemysł wydobywczy i przetwórczy, usługi itp.). W dwudziestym pierwszym wieku znaczenia nabiera społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw (@corporate social responsibility – CSR). W CSR oprócz dbałości o środowisko naturalne dochodzą takie aspekty, jak cyrkulacyjna ekonomia, społeczność lokalna, w której przedsiębiorstwo prowadzi działalność, ustawiczne kształcenie pracowników i motywowanie do angażowania się w ciągłe poprawiane jakości wytwarzanego produktu. Na uwagę zasługuje nowe podejście do wartości dodanej, które powinno się koncentrować na innowacjach produktowych i technologicznych, których celem powinno być systematyczne zmniejszanie zużycia tzw. rzadkich surowców. W kontekście CSR duże znaczenie przypisuje się redukcji zużycia energii wytwarzanej na bazie klasycznych surowców energetycznych i przechodzeniu na odnawialne źródła energii. Społeczna odpowiedzialność odnosi się również do jednostek samorządu terytorialnego (JST), które pełnią podwójną rolę, a mianowicie jako specyficzne przedsiębiorstwo realizujące projekty inwestycyjne i jako interesariusz lokalny, zainteresowany odpowiedzialnym działaniem przedsiębiorstw komercyjnych. W odniesieniu do projektów inwestycyjnych realizowanych przez JST ważna jest ich ekonomiczna i społeczna zasadność (odpowiedzialność) przy jednoczesnym najmniejszym oddziaływaniu na środowisko naturalne. Podczas szczytu ziemi w Rio de Janeiro w 1992 roku przyjęto definicję, która stwierdza, że „rozwój zrównoważony jest strategią przekształceń ekologicznych, społecznych, techniczno-technologicznych i organizacyjnych, których celem jest osiągnięcie racjonalnego i trwałego poziomu dobrobytu społecznego, umożliwiającego przekazanie go następnym pokoleniom, bez obawy zagrożenia destrukcją zasobów przyrody i ekosystemów”. Jak wynika z powyższego rozwój zrównoważony jest strategią, która określa kierunki działań i ograniczenia, wynikające z eksploatatorskiego podejścia do zasobów środowiska naturalnego, w tym zasobów surowcowych oraz ekosystemów. Niezbędne jest zatem racjonalne podejście do wykorzystania zasobów naturalnych (stałe nakłady przy zwiększającej się liczbie wytwarzanych jednostek produktu, lub stała liczba wytwarzanych jednostek produktu przy malejących nakładach). Dążenie do optymalnego wykorzystania zasobów naturalnych występuje zwykle wówczas, gdy pojawia się zagrożenie wystąpienia radykalnych niedoborów, na przykład ropy naftowej lub innych nośników energii. Szczególnie mocno podkreśla to E.F. Schumacher, który zwraca uwagę na konieczność poszanowania środowiska przyrodniczego i rozumnego korzystania z jego zasobów. W wyniku tego poglądu kształtowana była koncepcja technik dostosowawczych, które powinny być kapitało-, energo- i materiałooszczędne, ale przy tym pracochłonne, łatwe do adaptacji i pozwalające na optymalne wykorzystanie miejscowych zasobów. Reasumując, można stwierdzić, że rozwój zrównoważony jest strategią rozwoju społeczno-gospodarczego, w której musi być uwzględniona spójność społeczna, rozwój ekonomiczny i ochrona środowiska naturalnego. Spójność społeczna nakłada na rządy i samorządy obowiązek uwzględniania harmonizacji przestrzennej w rozwoju regionów i krajów. Można zatem stwierdzić, że różna interpretacja zrównoważonego rozwoju przedstawiona przez L.J. Jasińskiego, powinna być uwzględniana przy kształtowaniu rozwoju zrównoważonego. Należy także podkreślić, że rozwój zrównoważony wyraża się w integrowaniu wszystkich dziedzin rozwoju społeczno-gospodarczego i jednocześnie ograniczania istniejących dysproporcji rozwojowych. W praktyce jest to trudne do osiągnięcia. Rozwój jest bowiem procesem bardzo złożonym, w którego realizacji pojawiają się coraz to nowe trudności-ograniczenia, dlatego trzeba stwierdzić, że jest to przechodzenie od jednego do drugiego stanu nierównowagi. Można zatem mówić o nieustannym równoważeniu sfery społecznej, ekonomicznej i przyrodniczej (środowiska naturalnego) i wykorzystywaniu procesu równoważenia do poprawy jakości życia ludności i kształtowania systematycznych działań rozwojowych. Niniejsza monografia jest ósmą, kolejną publikacją na temat zrównoważonego społeczno-gospodarczego rozwoju JST wydawaną przez Oficynę Wydawniczą Politechniki Warszawskiej. Świadczy to o kształtującym się ośrodku badawczym integrującym wiele zespołów badawczych z całej Polski.

Sygnały, modulacje i systemy. Laboratorium

Kajetana Snopek

Skrypt stanowi pomoc dydaktyczną do zająć laboratoryjnych z przedmiotu "Sygnały, modulacje i systemy" prowadzonego na Wydziale Elektroniki i Technik Informacyjnych PW. Zawiera instrukcje do ćwiczeń laboratoryjnych wzbogacone o część teoretyczną z zakresu analizy częstotliwościowej sygnałów i modulacji, przetwarzania analogowo-cyfrowego oraz filtracji analogowej i cyfrowej.

Aspekty użytkowania i zarządzania mocą bierną w energetyce

Sławomir Bielecki

Celem pracy jest nakreślenie i przeanalizowanie wieloaspektowego obrazu współczesnej problematyki dotyczącej zagadnienia mocy biernej jako komponentu procesu użytkowania energii elektrycznej, w szczególności: identyfikacja i syntetyczne przedstawienie złożoności problematyki; analiza kwestii związanych z użytkowaniem mocy biernej w świetle aktualnego prawodawstwa i tendencji kształtujących sektor energetyki; wskazanie obszarów tematycznych wymagających uporządkowania i ujednolicenia oraz określenie propozycji metod szacowania efektów energetycznych wynikających z obciążeń mocą bierną. Tłem do szczegółowych rozważań są kwestie związane z teoretycznymi fundamentami pojęcia mocy biernej, omówione w rozdziale drugim. W rozdziale trzecim zanalizowano problematykę kształtowania opłat za użytkowanie mocy i energii biernej w Polsce oraz innych krajach. Na podstawie rezultatów badania stosowanej formuły na opłaty oraz symulacji obliczeniowej wskazano na konieczność uporządkowania zagadnienia (najlepiej na poziomie międzynarodowym). Rozdział czwarty dotyczy problematyki użytkowania mocy biernej w związku z tematem efektywności energetycznej procesu dostarczania energii. Na podstawie szerokiego przeglądu publikacji zidentyfikowano praktyczne metody określania strat energii powodowanych mocą bierną i zaproponowano nowe metody szacowania zakresu wspomnianych strat. Metody te mogą znaleźć zastosowanie w audytach efektywności energetycznej jako indykatory istotności problemu i zasadności działań ograniczających zapotrzebowanie na moc bierną w danym punkcie sieci. Kwestia gospodarowania mocą bierną jest analizowana w rozdziale piątym. Przytoczono informacje charakteryzujące współczesne odbiory, sygnalizując problem rozpowszechniania się obciążeń o charakterze pojemnościowym. Zaprezentowano także możliwości techniczne jednostek generacji rozproszonej, w tym opartych na źródłach odnawialnych. W kontekście nowych środków gospodarowania energią zwrócono uwagę na pojawiającą się w ostatnich latach koncepcję wykorzystania układów ładowania pojazdów elektrycznych do regulacji mocy biernej. Zaprezentowano przegląd tego zagadnienia w świetle światowych publikacji z przytoczeniem modelu matematycznego. Ostatni, szósty rozdział zawiera podsumowanie i wnioski końcowe.