Dziwny Żyd

Alter Kacyzne

Dziw­ny Żyd Nad sze­ro­kim sta­wem słoń­ce przedar­ło się przez po­ran­ną mgłę i uka­za­ło swo­je uśmiech­nię­te, pro­mien­ne, wcze­sne ob­li­cze. Od na­głe­go wtar­gnię­cia słoń­ca za­drża­ła sre­brzy­sta wo­da. Za­fa­lo­wa­ła, za­szu­mia­ła, po czym znie­ru­cho­mia­ła. Gład­ka po­wierzch­nia sta­wu wy­glą­da­ła te­raz jak wy­po­le­ro­wa­na sta­lo­wa bry­ła. Nie­opo­dal, w gę­stym, wy­so­ko pną­cym się le­sie, wi­sia­ły jesz­cze na ga­łę­ziach strzęp­ki mgły. Na wy­so­kim brze­gu rze­ki, ścież­ką bie­gną­cą ku mo­sto­wi szedł mło­dy, bo­sy szaj­gec w żoł­nier­skiej czap­ce na gło­wie. Szedł, wy­gry­wa­jąc na fu­jar­ce smut­ną me­lo­dię. [...]Alter KacyzneUr. 31 maja 1885 w Wilnie Zm. 7 czerwca 1941 w Tarnopolu Najważniejsze dzieła: Der Gajst der mejlech (1918, Duch-król, poemat), Arabeskn (1922, Arabeski) Sztarke un szwache (1929-1930, Silni i słabi, powieść) Dzieła przełożone na język polski: Chore perły i inne opowiadania (przeł. Michał Friedman, Wydawnictwo Dolnośląskie ? seria Biblioteka Pisarzy Żydowskich, Wrocław 1999, fragm. także [w:] ?Literatura na świecie? nr 12(161)/1984; opowiadanie Nasturcje (przeł. Karolina Szymaniak [w:] Warszawska awangarda jidysz. Antologia tekstów, red. Karolina Szymaniak, Gdańsk 2005); Fragmenty powieści Silni i słabi: Stare miasto, przeł. Michał Friedman, ?Midrasz? nr 13(45) 2001; Dziwny Żyd, przeł. Michał Friedman, ?Midrasz? nr 3 (59)2002; Remedium dla literatów, przeł. Michał Friedman, ?Midrasz? nr 5(73) 2003. Dramaturg, poeta, autor opowiadań. Pochodził z ubogiej wileńskiej rodziny robotniczej ? jego ojciec był murarzem, a matka krawcową. Alter początkowo uczył się u mełameda, potem uczęszczał do rosyjsko-żydowskiej szkoły podstawowej. Przez cały ten czas samodzielnie pogłębiał też swoją wiedzę z różnych dziedzin. Po śmierci ojca postanowił przerwać naukę i wyjechał do wuja mieszkającego w Jekaterynosławiu (obecnie Dniepropietrowsk), od którego nauczył się zawodu fotografa. Debiut literacki Altera Kacyzne przypada na rok 1909, kiedy to Szymon An-ski wydrukował w swoim periodyku ?Jewrejski mir? dwa jego opowiadania napisane w języku rosyjskim. W 1910 Kacyzne wyjechał do Warszawy, gdzie założył swoje, legendarne potem, atelier fotograficzne. Bezpośrednim impulsem do przeprowadzki była osoba mieszkającego w Warszawie Icchoka Lejbusza Pereca. Pod jego wpływem Kacyzne zaczął pisać w języku jidysz (choć oprócz rosyjskiego doskonale znał też: polski, niemiecki, francuski i hebrajski), a przez krytyków obwołany został pierwszym uczniem ?szkoły Pereca?. W roku 1915, po śmierci Pereca, Alter Kacyzne napisał wspomnienie o swoim Mistrzu, które było pierwszym opublikowanym przez niego tekstem w języku jidysz. Jego debiutem literackim w tym języku, był z kolei fragment poematu Der Gajst der mejlech (Duch-Król) wydany w 1918 roku w Kijowie. Tytuł nawiązywał do poematu historiozoficznego Król-Duch autorstwa Juliusza Słowackiego. Po śmierci Preca, Kacyzne odnowił znajomość z przebywającym w Warszawie od 1918 An-skim, z którym dawniej intensywnie korespondował wymieniając poglądy i nowiny z żydowskiego życia kulturalnego. Po śmierci An-skiego (8 listopada 1920) Kacyzne, zgodnie z ostatnią wolą pisarza, dopisał trzeci akt niedokończonej sztuki Dzień i noc, która potem z powodzeniem grana była na deskach europejskich teatrów żydowskich. W latach 20. na zamówienie nowojorskiego dziennika ?Forwerts?, Alter Kacyzne fotografował życie w żydowskich miasteczkach Europy Środkowo-Wschodniej. Jednocześnie współpracował także z działającą w Warszawie awangardową grupą artystyczną Chaliastre (nigdy nie został jednak jej oficjalnym członkiem). Był współzałożycielem literackiego pisma ?Literarisze Bleter?, współredagował także periodyki: ?Di Tejwe?, ?Di Glokn?, ?Literatur?, ?Der Frajnd?. W ?Bicher welt?, ?Ilustrirte welt?, ?Folkscajtung? i in. publikował wiersze, ballady ludowe, fragmenty utworów dramatycznych, eseje o literaturze, sztuce i teatrze. Ten szeroki wachlarz wybieranych przez niego form literackich dobrze pokazuje ciągłą potrzebę do eksperymentowania, testowania możliwości literatury, szukania najbardziej odpowiedniej formy wyrazu dla treści, które chciał przekazać. Jednoczesna działalność na polu fotografii i literatury znalazła swoje odbicie w charakterystycznym dla Kacyzne sposobie opisu ? obrazowości, wrażliwości na barwy, a także umiejętność ?kadrowania? obrazów literackich. Inspirację czerpał zarówno z tradycji żydowskiej jak i kultury europejskiej próbując połączyć je ze sobą w swojej twórczości. W 1939 roku wyjechał wraz z żoną i córką do Lwowa, gdzie przez jakiś czas pracował w miejscowym radio i teatrze. Po wejściu Niemców do Lwowa ucieka do Tarnopola. 7 lipca 1941 roku został zamordowany przez Ukraińców podczas pogromu w Tarnopolu. Kupując książkę wspierasz fundację Nowoczesna Polska, która propaguje ideę wolnej kultury. Wolne Lektury to biblioteka internetowa, rozwijana pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej. W jej zbiorach znajduje się kilka tysięcy utworów, w tym wiele lektur szkolnych zalecanych do użytku przez MEN, które trafiły już do domeny publicznej. Wszystkie dzieła są odpowiednio opracowane - opatrzone przypisami oraz motywami.

Calineczka

Hans Christian Andersen

Calineczka Pewna dobra kobieta bardzo pragnęła mieć maleńkie dziecko, ale nie wiedziała, skąd by je wziąć. Poszła więc do czarownicy i rzekła: — Tak bym chciała mieć malutkie dziecko. Powiedz mi, co tu robić, żebym je miała? — O! To nietrudno — odpowiedziała czarownica — mogę ci doskonale poradzić. Masz tu ziarnko jęczmienia — ale to nie jest takie zwyczajne ziarnko, które sieją w polu albo sypią kurom na pokarm; zasadź je starannie w doniczce do kwiatów, a zobaczysz, co z tego będzie. [...]Hans Christian AndersenUr. 3 kwietnia 1805 r. w Odense na wyspie Fionii Zm. 4 sierpnia 1875 r. w Rolighed koło Kopenhagi Najważniejsze dzieła: baśnie: Brzydkie kaczątko, Calineczka, Dziewczynka z zapałkami, Dzielny ołowiany żołnierz, Królowa Śniegu, Księżniczka na ziarnku grochu, Krzesiwo, Mała Syrena, Nowe szaty cesarza, Słowik, Świniopas; powieści: Improwizator (1835), O.T. (1836), Tylko grajek (1837) Duński baśniopisarz i poeta. Po śmierci ojca, ubogiego szewca, który dla zarobku wziął udział w kampanii napoleońskiej, 14-letni Hans Christian opuścił dom i ruszył do Kopenhagi. Marzył o teatrze, lecz ani jego występy aktorskie, ani dzieła sceniczne (debiut 1829 r. Miłość na Wieży Mikołaja) nie zyskały uznania. Dzięki stypendium królewskiemu (1822) i wsparciu życzliwych ludzi skończył szkołę i został sławnym autorem. W uznaniu zasług otrzymał tytuł profesora (1851) i radcy (1874). Przyjaźnił się m.in. z Dickensem i braćmi Grimm. Andersen podkreślał, że jego baśnie są utworami poważnymi, nie tylko dla dzieci, ale i dla dorosłych. autor: Kamil Jackowicz Kupując książkę wspierasz fundację Nowoczesna Polska, która propaguje ideę wolnej kultury. Wolne Lektury to biblioteka internetowa, rozwijana pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej. W jej zbiorach znajduje się kilka tysięcy utworów, w tym wiele lektur szkolnych zalecanych do użytku przez MEN, które trafiły już do domeny publicznej. Wszystkie dzieła są odpowiednio opracowane - opatrzone przypisami oraz motywami.

Na grzebień

Jan Kochanowski

Jan Kochanowski Fraszki, Księgi pierwsze Na grzebień Nowy to fortel a mało słychany: Na śrebrną brodę grzebień ołowiany. ----- Ta lektura, podobnie jak tysiące innych, dostępna jest na stronie wolnelektury.pl. Wersja lektury w opracowaniu merytorycznym i k... Jan Kochanowski Ur. 6 czerwca 1530 r. w Sycynie koło Zwolenia Zm. 22 sierpnia 1584 r. w Lublinie Najważniejsze dzieła: Odprawa posłów greckich (1578), Psałterz Dawidów (parafrazy psalmów, 1579), Treny (1580), Fraszki (1584), Pieśni ksiąg dwoje (1586) Wybitny poeta polski okresu odrodzenia, którego twórczość odegrała ogromną rolę w rozwoju języka, literatury i kultury polskiej. Syn zamożnego ziemianina, studiował w Akademii Krakowskiej (1544-1547) oraz na uniwersytetach w Królewcu i Padwie (1555-1559). Podróżował po Włoszech i Francji, gdzie poznał poetów Plejady (Ronsard). Po powrocie do Polski dzięki biskupowi Myszkowskiemu rozpoczął karierę na dworze Zygmunta Augusta, w 1563 r. został sekretarzem królewskim. Ok. 1575 r. ożenił się i osiadł na wsi. Śmierć jednej z córek stała się pobudką do napisania oryginalnego cyklu trenów. Zmarł nagle na serce. W jego pogrzebie uczestniczył król Stefan Batory, kanclerz J. Zamojski i in. autor: Katarzyna Migdał Kupując książkę wspierasz fundację Nowoczesna Polska, która propaguje ideę wolnej kultury. Wolne Lektury to biblioteka internetowa, rozwijana pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej. W jej zbiorach znajduje się kilka tysięcy utworów, w tym wiele lektur szkolnych zalecanych do użytku przez MEN, które trafiły już do domeny publicznej. Wszystkie dzieła są odpowiednio opracowane - opatrzone przypisami oraz motywami.

Do Anny (Królowi rówien, a jeśli się godzi...)

Jan Kochanowski

Jan Kochanowski Fraszki, Księgi wtóre Do Anny Królowi rówien, a jeśli się godzi Mówić co więcej, i króla przechodzi, Anno, kto siedząc prawie przeciw tobie, Przypatruje się coraz twej osobie I słucha twego śmiechu przyjemnego, Co wszytkich zmysłów zbawia mię, smutnego, Bo skoro namniej wzrok skłonię ku tobie, Słowa nie mogę domacać się w sobi... Jan Kochanowski Ur. 6 czerwca 1530 r. w Sycynie koło Zwolenia Zm. 22 sierpnia 1584 r. w Lublinie Najważniejsze dzieła: Odprawa posłów greckich (1578), Psałterz Dawidów (parafrazy psalmów, 1579), Treny (1580), Fraszki (1584), Pieśni ksiąg dwoje (1586) Wybitny poeta polski okresu odrodzenia, którego twórczość odegrała ogromną rolę w rozwoju języka, literatury i kultury polskiej. Syn zamożnego ziemianina, studiował w Akademii Krakowskiej (1544-1547) oraz na uniwersytetach w Królewcu i Padwie (1555-1559). Podróżował po Włoszech i Francji, gdzie poznał poetów Plejady (Ronsard). Po powrocie do Polski dzięki biskupowi Myszkowskiemu rozpoczął karierę na dworze Zygmunta Augusta, w 1563 r. został sekretarzem królewskim. Ok. 1575 r. ożenił się i osiadł na wsi. Śmierć jednej z córek stała się pobudką do napisania oryginalnego cyklu trenów. Zmarł nagle na serce. W jego pogrzebie uczestniczył król Stefan Batory, kanclerz J. Zamojski i in. autor: Katarzyna Migdał Kupując książkę wspierasz fundację Nowoczesna Polska, która propaguje ideę wolnej kultury. Wolne Lektury to biblioteka internetowa, rozwijana pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej. W jej zbiorach znajduje się kilka tysięcy utworów, w tym wiele lektur szkolnych zalecanych do użytku przez MEN, które trafiły już do domeny publicznej. Wszystkie dzieła są odpowiednio opracowane - opatrzone przypisami oraz motywami.

Niedawno jeszcze - kiedym spoczywał uśpiony

Juliusz Słowacki

Niedawno jeszcze — kiedym spoczywał uśpiony... Niedawno jeszcze — kiedym spoczywał uśpiony,    A sen mój się zarzęśnił strzałem pełnym dymu  I w dymie stanął anioł jak ogień czerwony,    I szepnął mi do ucha: «Ja Mord — lecę z Rzymu...»    Jam uciekał i tęczę tak za sobą snował    Jak Irys. [...]Juliusz SłowackiUr. 4 września 1809 r. w Krzemieńcu Zm. 3 kwietnia 1849 r. w Paryżu Najważniejsze dzieła: Kordian (1834), Anhelli (1838), Balladyna (1839), Lilla Weneda (1840), Beniowski (1840-46), Sen srebrny Salomei (1844), Król-Duch (1845-49); wiersze: Grób Agamemnona (1839), Hymn o zachodzie słońca (1839), Odpowiedź na ?Psalmy przyszłości? (1848) Polski poeta okresu romantyzmu, epistolograf, dramaturg. W swoich utworach (zgodnie z duchem epoki i ówczesną sytuacją Polaków) podejmował problemy związane z walką narodowowyzwoleńczą, przeszłością narodu i przyczynami niewoli. Jego twórczość cechuje kunsztowność języka poetyckiego. W późniejszym, mistycznym okresie stworzył własną odmianę romant. mesjanizmu i kosmogonii (system genezyjski). Studiował prawo w Wilnie, krótko pracował w Warszawie w Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu oraz w Biurze Dyplomatycznym Rządu powstańczego 1831 r. Podróżował po Szwajcarii, Włoszech, Grecji, Egipcie i Palestynie. Osiadł w Paryżu, gdzie zmarł na gruźlicę i został pochowany na cmentarzu Montmartre. W 1927 r. jego prochy złożono w katedrze na Wawelu. autor: Katarzyna Starzycka Kupując książkę wspierasz fundację Nowoczesna Polska, która propaguje ideę wolnej kultury. Wolne Lektury to biblioteka internetowa, rozwijana pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej. W jej zbiorach znajduje się kilka tysięcy utworów, w tym wiele lektur szkolnych zalecanych do użytku przez MEN, które trafiły już do domeny publicznej. Wszystkie dzieła są odpowiednio opracowane - opatrzone przypisami oraz motywami.

Wiek Oświecenia

Bożena Keff

Bożena Keff Nie jest gotowy Wiek Oświecenia Bernard, trzydziestokilkuletni mężczyzna, prowadzi wyprawę, która jest na tropie najbardziej pierwotnych ludzi, jacy żyją na ziemi. Uczestnicy wyprawy są przeważnie Holendrami, niedawno przypłynęli do Ameryki, do Nowego Świata. Jest druga połowa XVIII wieku, wiek Oświecenia. Kiedyś Bernard widział biegnącego półdzikiego psa tamtych ludzi; ciągnął się za nim smrodliwy, odwieczny zaduch krwi i popiołu. Widziano też ślad... Bożena Keff ur. 1948 Najważniejsze dzieła: Sen o znaczeniu snów (1995), Nie jest gotowy (2000), Postać z cieniem (2001), Barykady. Kroniki obsesyjne (2006), Utwór o Matce i Ojczyźnie (2008), Antysemityzm. Nie zamknięta historia (2013) Poetka, eseistka, krytyczka filmowa, tłumaczka, publicystka, działaczka społeczna, wykładowczyni filozofii i etyki. Pracowała naukowo m.in. w Żydowskim Instytucie Historycznym im. E. Ringelbluma w Warszawie. Autorka kilku tomów poezji, dwukrotnie nominowana do Nagrody Literackiej NIKE: w roku 2002 za tom Postać z cieniem i w 2009 za Utwór o matce i ojczyźnie. Ten ostatni, postrzegany jako jej najważniejszy utwór, eksploruje temat wpływu żydowskiej tożsamości i pamięci na relacje między matką a córką. Utwór o matce i ojczyźnie był kilkakrotnie inscenizowany w teatrze, m.in. przez Jana Klatę (2011). Kupując książkę wspierasz fundację Nowoczesna Polska, która propaguje ideę wolnej kultury. Wolne Lektury to biblioteka internetowa, rozwijana pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej. W jej zbiorach znajduje się kilka tysięcy utworów, w tym wiele lektur szkolnych zalecanych do użytku przez MEN, które trafiły już do domeny publicznej. Wszystkie dzieła są odpowiednio opracowane - opatrzone przypisami oraz motywami.

Bąk i piłka

Hans Christian Andersen

Bąk i piłka Bąk i piłka leżały w pudełku drewnianym z innymi zabawkami. Bąk rzekł do piłki: — Czy nie zechciałabyś się ze mną ożenić, ponieważ i tak mieszkamy razem w tym pudełku? Ale piłka, która była obszyta safianem, nie raczyła mu nawet odpowiedzieć. Nazajutrz chłopczyk, właściciel zabawek, obejrzał zepsutego trochę bąka, usiadł na ziemi, wyjął pudełko z farbami, pomalował go na żółto i czerwono, umocował lepiej sztyfcik mosiężny pośrodku i bąk błyszczał jak złoto, kiedy go nakręcił i puścił na podłodze. — Spojrzyj na mnie — rzekł bąk do piłki. — Czy widzisz, jak wspaniale wyglądam? Cóż ty na to? Może byśmy się dziś ożenili, albo choć zaręczyli? Pomyśl, czy można dobrać lepszą parę: ty skaczesz a ja tańczę. Jesteśmy dla siebie stworzeni i szczęśliwszych małżonków nie znajdziesz na całym świecie. [...]Hans Christian AndersenUr. 3 kwietnia 1805 r. w Odense na wyspie Fionii Zm. 4 sierpnia 1875 r. w Rolighed koło Kopenhagi Najważniejsze dzieła: baśnie: Brzydkie kaczątko, Calineczka, Dziewczynka z zapałkami, Dzielny ołowiany żołnierz, Królowa Śniegu, Księżniczka na ziarnku grochu, Krzesiwo, Mała Syrena, Nowe szaty cesarza, Słowik, Świniopas; powieści: Improwizator (1835), O.T. (1836), Tylko grajek (1837) Duński baśniopisarz i poeta. Po śmierci ojca, ubogiego szewca, który dla zarobku wziął udział w kampanii napoleońskiej, 14-letni Hans Christian opuścił dom i ruszył do Kopenhagi. Marzył o teatrze, lecz ani jego występy aktorskie, ani dzieła sceniczne (debiut 1829 r. Miłość na Wieży Mikołaja) nie zyskały uznania. Dzięki stypendium królewskiemu (1822) i wsparciu życzliwych ludzi skończył szkołę i został sławnym autorem. W uznaniu zasług otrzymał tytuł profesora (1851) i radcy (1874). Przyjaźnił się m.in. z Dickensem i braćmi Grimm. Andersen podkreślał, że jego baśnie są utworami poważnymi, nie tylko dla dzieci, ale i dla dorosłych. autor: Kamil Jackowicz Kupując książkę wspierasz fundację Nowoczesna Polska, która propaguje ideę wolnej kultury. Wolne Lektury to biblioteka internetowa, rozwijana pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej. W jej zbiorach znajduje się kilka tysięcy utworów, w tym wiele lektur szkolnych zalecanych do użytku przez MEN, które trafiły już do domeny publicznej. Wszystkie dzieła są odpowiednio opracowane - opatrzone przypisami oraz motywami.

Zła zima

Maria Konopnicka

Maria Konopnicka Zła zima Hu! hu! ha! Nasza zima zła! Szczypie w nosy, szczypie w uszy, Mroźnym śniegiem w oczy prószy, Wichrem w polu gna! Nasza zima zła! Hu! hu! ha! Nasza zima zła! Płachta na niej długa, biała, W ręku gałąź oszroniała, A na plecach drwa Nasza zima zła! Hu! hu! ha! Nasza zima zła! A my jej się nie bo... Maria Konopnicka Ur. 23 maja 1842 r. w Suwałkach Zm. 8 października 1910 r. we Lwowie Najważniejsze dzieła: O Janku Wędrowniczku, O krasnoludkach i sierotce Marysi, Nasza szkapa, Miłosierdzie gminy, Rota, Dym, Mendel Gdański Poetka, publicystka, nowelistka, tłumaczka. Zajmowała się krytyką literacką. Pisała liryki stylizowane na ludowe i realistyczne obrazki (W piwnicznej izbie). Wydawała cykle nowel (Moi znajomi, Nowele, Na drodze). W otoczeniu ośmiorga swoich dzieci tworzyła bajki (Na jagody). Jako poetka, inspiracji szukała w naturze (Zimowy poranek). Swoje wiersze publikowała głównie w prasie. Wiersz patriotyczny Rota konkurował z Mazurkiem Dąbrowskiego o miano hymnu Polski. Wiele jej utworów powstało podczas podróży po Europie (Italia). Ostatnie lata życia poświęciła poematowi Pan Balcer w Brazylii. autor: Bartłomiej Chwil Kupując książkę wspierasz fundację Nowoczesna Polska, która propaguje ideę wolnej kultury. Wolne Lektury to biblioteka internetowa, rozwijana pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej. W jej zbiorach znajduje się kilka tysięcy utworów, w tym wiele lektur szkolnych zalecanych do użytku przez MEN, które trafiły już do domeny publicznej. Wszystkie dzieła są odpowiednio opracowane - opatrzone przypisami oraz motywami.