Pod dworcem głównym w Warszawie

Józef Czechowicz

pod dworcem głównym w warszawie z okien bryzgało blaskiem  królował w niklach bufet  biły pod sufit płaski  fontanny kwiatów kruche      są tam firanki płyną  dają tło cieniom sytych  czy to nocną godziną  czy szronowym przedświtem      alkoholu symfonie  fugi jarzyn i mięsa  ciszej grajcie w agonii  żywy głód się wałęsa    jeden głód kaszle szczeka  drugi głód palce łamie  na cóż trzeci głód czeka  drżąc we wnęce przy bramie    wielookie zarosłe  twarze głodów człowieczych  to są biedne księżyce  spustoszałych wszechrzeczy      dyszą kaszlają w runo  wytartego szalika      mówię wam przez nie runą  mocne twierdze jerycha    [...]Józef CzechowiczUr. 15 marca 1903 r. w Lublinie Zm. 9 września 1939 r. w Lublinie Najważniejsze dzieła: ballada z tamtej strony, żal, nic więcej, nuta człowiecza, tomy wierszy: Kamień (1927), Dzień jak co dzień (1930), Ballada z tamtej strony (1932), W błyskawicy (1934), Nic więcej (1936), Nuta człowiecza (1939). Polski poeta dwudziestolecia międzywojennego, w latach trzydziestych związany z grupą literacką Kwadryga, przedstawiciel tzw. drugiej Awangardy, której twórczość cechował katastrofizm. Jako ochotnik jeszcze przed zdaniem matury wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 r. Z wykształcenia, zamiłowania i zawodu nauczyciel (ukończył też studia w zakresie pedagogiki specjalnej). Redaktor m. in. czasopism dla dzieci "Płomyk" i "Płomyczek". Współpracował z wieloma pismami: "Reflektorem" (tu debiutował jako poeta w 1923 r.), Zet, Głosem Nauczycielskim, Pionem i Kameną, w Polskim Radiu pracował w dziale literackim, pisał słuchowiska radiowe. Zginął tuż po wybuchu II wojny światowej, podczas bombardowania. Charakterystyczną cechą wierszy Czechowicza jest niestosowanie wielkich liter i znaków interpunkcyjnych, co decyduje o poetyckiej wieloznaczności tekstów. Kupując książkę wspierasz fundację Nowoczesna Polska, która propaguje ideę wolnej kultury. Wolne Lektury to biblioteka internetowa, rozwijana pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej. W jej zbiorach znajduje się kilka tysięcy utworów, w tym wiele lektur szkolnych zalecanych do użytku przez MEN, które trafiły już do domeny publicznej. Wszystkie dzieła są odpowiednio opracowane - opatrzone przypisami oraz motywami.

Projekcje

Stefan Grabiński

Projekcje Maj 1880 Nazywam się Tadeusz Śnieżko — z zawodu jestem architektem; mam lat 42 i jestem kawalerem. W piórze nie próbowałem szczęścia nigdy i jeśli dzisiaj zaczynam spisywać swe przeżycia, to naprawdę nie z pobudek literackich. Właściwie sam nie wiem, co mnie skłania do prowadzenia tego dziennika, który prawdopodobnie nie wyjdzie nigdy drukiem, bo mam zamiar zniszczyć go przed śmiercią. Może piszę dlatego, by uświadomić względnie wytłumaczyć sobie później to, co od jakiegoś czasu przeżywam. [...]Stefan GrabińskiUr. 26 lutego 1887 w Kamionce Strumiłowej Zm. 12 listopada 1936 we Lwowie Najważniejsze dzieła: Demon ruchu (1919), Księga ognia (1922) Jeden z czołowych przedstawicieli przedwojennej polskiej fantastyki, nazywany "polskim Edgarem Allanem Poe". Absolwent Uniwersytetu Lwowskiego (filologia klasyczna i literatura polska). Za życia zyskał krótkotrwałą popularność dzięki opowiadaniom, które i dziś są uznawane za trzon jego twórczości, zdecydowanie ważniejszy niż powieści. Doceniony został jednak przez Karola Irzykowskiego, a po wojnie przez Artura Hutnikiewicza. Grabiński interesował się okultyzmem, stąd jego twórczość pełna jest duchów i zjawisk nadprzyrodzonych. Charakterystyczny jest jednak fakt, że zjawiska te dzieją się zwykle we współczesnej, realistycznie oddanej scenerii. W Demonie ruchu obszarem, w jakim się pojawiają, jest symbol nowoczesności - kolej. Również język Grabińskiego oscyluje między realizmem a poetycznością (sam autor był wielbicielem twórczości Bolesława Leśmiana). Kupując książkę wspierasz fundację Nowoczesna Polska, która propaguje ideę wolnej kultury. Wolne Lektury to biblioteka internetowa, rozwijana pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej. W jej zbiorach znajduje się kilka tysięcy utworów, w tym wiele lektur szkolnych zalecanych do użytku przez MEN, które trafiły już do domeny publicznej. Wszystkie dzieła są odpowiednio opracowane - opatrzone przypisami oraz motywami.

Popiół

Jerzy Kamil Weintraub-Krzyżanowski

Jerzy Kamil Weintraub-Krzyżanowski Popiół Cóż, żeś większy od ciszy, która w tobie narasta, że gdy zechcesz, podpalisz ją słowem, i jak drzewo, co w cieniu kryje ludzi i miasta, buchniesz w niebo płomieniem jodłowym? Lecz czym jesteś naprawdę? Krótkotrwałym płomieniem, echem wspomnień, wypaloną wiosną. G... Jerzy Kamil Weintraub-Krzyżanowski Ur. 1916 w Piotrogrodzie Zm. 1943 w Warszawie Najważniejsze dzieła: Próba odwrotu (tomik, 1937), Wrogi czas (tomik, 1939), przekład Sonetów do Orfeusza Rilkego. Poeta, tłumacz, publicysta i satyryk. Debiutował w Nowej Okolicy Poetów", przed wojną zdążył wydać dwie książki poetyckie, utrzymane w duchu katastrofizmu i tzw. drugiej awangardy. W latach 1940-1943 prowadził serię wydawniczą Wydawnictwo Sublokatorów Przyszłości". Przyjaciel Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, podobnie jak on pochodzenia żydowskiego, ukrywał się w Warszawie i w podwarszawskich miejscowościach. Umarł na zakażenie krwi, które wywiązało się po skaleczeniu podczas golenia. Kupując książkę wspierasz fundację Nowoczesna Polska, która propaguje ideę wolnej kultury. Wolne Lektury to biblioteka internetowa, rozwijana pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej. W jej zbiorach znajduje się kilka tysięcy utworów, w tym wiele lektur szkolnych zalecanych do użytku przez MEN, które trafiły już do domeny publicznej. Wszystkie dzieła są odpowiednio opracowane - opatrzone przypisami oraz motywami.

Mysi-królik i niedźwiedź

Wilhelm Grimm

Mysikrólik i niedźwiedź Pewnego razu latem wyszedł niedźwiedź z wilkiem na przechadzkę po lesie. Wtem niedźwiedź usłyszał ładny śpiew jakiegoś ptaka i rzekł: — Bracie wilku, co to za ptak tak ładnie śpiewa? — To król ptaków, — odparł wilk — przed nim musimy się korzyć. A był to mysikrólik, czyli strzyżyk. — Jeżeli to król, — rzecze niedźwiedź — to chciałbym obejrzeć jego pałac. Zaprowadź mnie tam. — To tak nie można, jak ci się zdaje — odparł wilk. — Trzeba zaczekać, aż przyjdzie królowa. Wkrótce potem przyleciała królowa z królem. Oboje mieli posiłek w dziobach i chcieli nakarmić dzieci. Niedźwiedź byłby chętnie zaraz ich odwiedził, ale wilk schwycił go za ramię i rzekł: — Nie, musisz poczekać, dopóki pan król i pani królowa nie odlecą. Przyjrzeli się z uwagą miejscu, na którym tkwiło gniazdo i odeszli. Ale niedźwiedź nie miał spokoju, chciał koniecznie obejrzeć pałac królewski i udał się tam znowu po niejakiej chwili. [...]Jacob i Wilhelm GrimmJacob Grimm ur. 4 stycznia 1785 w Hanau, zm. 20 września 1863 w Berlinie oraz Wilhelm Grimm ur. 24 lutego 1786 w Hanau, zm. 16 grudnia 1859 w Berlinie Najważniejsze dzieła: kolekcjonowany od roku 1806 a publikowany od 1812 zbiór baśni, bajek ludowych, podań i opowieści Bracia Grimm jako pierwsi zapisywali ludowe baśnie i podania w formie bliskiej tej, w jakiej zostały one opowiedziane, powstrzymując się od literackiego upiększania materiału. Można ich zatem uznać za pionierów badań etnograficznych, mimo że nie prowadzili badań terenowych, lecz zapraszali do swojego mieszkania osoby opowiadające baśnie. Zbieraniem materiału zajmował się głównie Jacob, natomiast Wilhelm nadawał tekstom ostateczny kształt literacki. Najbardziej znane utwory ze zbioru to Królewna Śnieżka, Kopciuszek czy Piękna i Bestia. Bracia Grimm są również autorami wielotomowego słownika języka niemieckiego (Deutsches Wörterbuch). Jacob jest odkrywcą "prawa Grimma" w językoznawstwie, dotyczącego rozwoju praindoeuropejskich spółgłosek w językach germańskich i sąsiednich. Kupując książkę wspierasz fundację Nowoczesna Polska, która propaguje ideę wolnej kultury. Wolne Lektury to biblioteka internetowa, rozwijana pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej. W jej zbiorach znajduje się kilka tysięcy utworów, w tym wiele lektur szkolnych zalecanych do użytku przez MEN, które trafiły już do domeny publicznej. Wszystkie dzieła są odpowiednio opracowane - opatrzone przypisami oraz motywami.

Do spółobywateli

Zygmunt Miłkowski

Zygmunt Miłkowski Do spółobywateli list otwarty ISBN 978-83-288-2498-0 Zürich, 24 lutego 1905 Niegdyś w Polsce głos mój był jeżeli nie słuchany, to dosyć szeroko uwzględniany. Wspomnienie to nietylko daje mi prawo, ale do pewnego stopnia wkłada na mnie obowiązek odezwania się obecnie do spółobywateli moich. Do pełnienia obowiązku tego powołują mnie wypadki natury polityczno-społecznej, których z początkiem roku b. teatrem stała się dzielnica Ojczyzny naszej, znajd... Zygmunt Miłkowski Ur. 23 marca 1824 we wsi Saracei nad Dniestrem Zm. 11 stycznia 1915 w Lozannie Najważniejsze dzieła: Wasyl Hołub (1858), Udział Polaków w sprawie wschodniej (1858), Handzia Zahornicka (1859), Pamiętniki włóczęgi, Starodubowska sprawa (1862), Historia o pra-pra-pra... wnuku (1860), Uskoki (1870), Wrzeciono, Emancypowana (1873), Wnuk chorążego, Nad rzekami Babilonu, Rycerz chrześcijański, Od kolebki przez życie (1901), Sprawa ruska w stosunku do sprawy polskiej (1902) Polski powieściopisarz i publicysta, żyjący w Szwajcarii. Ukończył wydział matematyczno-fizyczny Liceum w Odessie, a w 1847 roku wyjechał do Kijowa, by dalej studiować matematykę. Jednak już rok później wyruszył na Węgry, by wziąć udział w tamtejszym powstaniu podczas Wiosny Ludów. Po upadku powstania dużo podróżował: do Serbii, Anglii, Turcji, Francji, Belgii, Galicji. W 1851 r. wyjechał do Mołdawii jako ajent Komitetu Centralnego Demokracji Europejskiej. W latach 1853-55 był obserwatorem wojny w Serbii i Bułgarii. W 1863 r. został mianowany pułkownikiem przez Centralny Komitet Narodowy i zorganizował w Tulczy oddział powstańczy, który został rozbrojony przez Rumunów. W 1872 r. osiadł w Lozannie w Szwajcarii, gdzie założył zakład naukowy. Nie był jednak w stanie go utrzymać i w 1877 r. zamknął go z wielkimi stratami. W latach 1866-67 redagował Niepodległość, a w latach 1887-97 Wolne Słowo Polskie w Paryżu. Współpracował z Dziennikiem Literackim, Demokratą Polskim, Gazetą Warszawską. W 1887 ogłosił pracę Rzecz o obronie czynnej i skarbie narodowym. Był jednym z założycieli Ligi Narodowej Polskiej. W powieściach przedstawiał życie Ukraińców i Polaków, pisał też o emancypacji kobiet oraz ruchach powstańczych. Jego twórczość charakteryzowały żołnierski rozmach, egzotyczne tła i radykalne poglądy społeczno-polityczne. Kupując książkę wspierasz fundację Nowoczesna Polska, która propaguje ideę wolnej kultury. Wolne Lektury to biblioteka internetowa, rozwijana pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej. W jej zbiorach znajduje się kilka tysięcy utworów, w tym wiele lektur szkolnych zalecanych do użytku przez MEN, które trafiły już do domeny publicznej. Wszystkie dzieła są odpowiednio opracowane - opatrzone przypisami oraz motywami.

Wyszydzający

Ignacy Krasicki

Ignacy Krasicki Bajki i przypowieści Wyszydzający Żartował, a od śmiechu trzymał się za boki, Na ślepego kompana patrząc, jednooki. Nadszedł, co krzywo patrzył: śmiał się. Nadszedł stary: I ten się śmiał włożywszy na nos okulary. Przyszedł na koniec jeden z dobrze patrzających, Żałował i wyśmian... Ignacy Krasicki Ur. 3 lutego 1735 r. w Dubiecku (Sanockie) Zm. 14 marca 1801 r. w Berlinie Najważniejsze dzieła: Myszeida (1775), Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki (1776), Monachomachia (1778), Pan Podstoli (1778 i 1784), Bajki i przypowieści (1779), Satyry (1779 i 1782), Antymonachomachia (1779), Wojna chocimska (1780) Wybitny polski poeta, prozaik, komediopisarz i publicysta. Kasztelanic chełmski, hrabia, przeznaczony do stanu duchownego ze względu na trudną sytuację materialną rodziny. Od 1766 r. biskup warmiński. Blisko współpracował z królem Stanisławem Augustem w dziele kulturalnego ożywienia kraju. Tworzył w duchu oświecenia (m.in. napisał w latach 1781-83 dwutomową encyklopedię Zbiór potrzebniejszych wiadomości, był twórcą pierwszego pol. czasopisma, (Monitor), ale jego Hymn do miłości ojczyzny (1774) oraz przekład Pieśni Osjana odegrały znaczącą rolę w kształtowaniu polskiego romantyzmu. Kupując książkę wspierasz fundację Nowoczesna Polska, która propaguje ideę wolnej kultury. Wolne Lektury to biblioteka internetowa, rozwijana pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej. W jej zbiorach znajduje się kilka tysięcy utworów, w tym wiele lektur szkolnych zalecanych do użytku przez MEN, które trafiły już do domeny publicznej. Wszystkie dzieła są odpowiednio opracowane - opatrzone przypisami oraz motywami.

Polacy

Józef Czechowicz

polacy więc najpierw blaski pną się po domach  wyżej i wyżej i gasną na rosie okien  warszawa wisła w układzie zodiakalnym nieomal  bo widzę wodnika pannę ryby    wieczór niweluje zieleń i purpurę  wchodzi po schodach wyżyn na niebo krok za krokiem  otrząsa się w zenicie zatrzymuje rdzawe obłoki  ciemno  jak gdyby  aksamitu fałdy urosły w całą górę    wieczór codzienna daremna  forma syntez    wsparci wzrokiem o rzekę o kratowany most  dajemy się ogarniać muzyce horyzontu  błyski w wodzie chodzą gwintem  gwintem spływa hałas uliczny  rozplusk mokry klaszcze dłońmi czarnymi o ponton    rejestrując zdarzenia milczmy  bowiem pod świateł strażą sypią się perły uroku  pod świateł strażą błogo leją się wieczór i lato  wiatr żarliwy radośnie parska  zginęły w drzew zadymce geniusze mroku  jest tak jakby nie grzmiała granica zamorska  jakby nigdy przez falę nie stąpał skrzydlaty tanatos    przypomnij  przypomnij przypomnij  za miastem sprężona droga  przestrzeń mdli na niej w okrytych pyłem stopach  rozpostarły się szerokie rozłogi  zły ugór pod noc podsuwa się bezdomnie  o uwierzyć że to ona  obmyta w zimnych potopach  jak ranni    w syntez formie którą jest wieczór  utkwił po rękojeść głos  jego stal drży  jego smukłość wyrywa się z porządku rzeczy    we mnie to czy w nas czy za mną  ten gniew bez żalu  czyś to ty ojczyzno serce los  czyś to ty słoneczna Jeruzalem    [...]Józef CzechowiczUr. 15 marca 1903 r. w Lublinie Zm. 9 września 1939 r. w Lublinie Najważniejsze dzieła: ballada z tamtej strony, żal, nic więcej, nuta człowiecza, tomy wierszy: Kamień (1927), Dzień jak co dzień (1930), Ballada z tamtej strony (1932), W błyskawicy (1934), Nic więcej (1936), Nuta człowiecza (1939). Polski poeta dwudziestolecia międzywojennego, w latach trzydziestych związany z grupą literacką Kwadryga, przedstawiciel tzw. drugiej Awangardy, której twórczość cechował katastrofizm. Jako ochotnik jeszcze przed zdaniem matury wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 r. Z wykształcenia, zamiłowania i zawodu nauczyciel (ukończył też studia w zakresie pedagogiki specjalnej). Redaktor m. in. czasopism dla dzieci "Płomyk" i "Płomyczek". Współpracował z wieloma pismami: "Reflektorem" (tu debiutował jako poeta w 1923 r.), Zet, Głosem Nauczycielskim, Pionem i Kameną, w Polskim Radiu pracował w dziale literackim, pisał słuchowiska radiowe. Zginął tuż po wybuchu II wojny światowej, podczas bombardowania. Charakterystyczną cechą wierszy Czechowicza jest niestosowanie wielkich liter i znaków interpunkcyjnych, co decyduje o poetyckiej wieloznaczności tekstów. Kupując książkę wspierasz fundację Nowoczesna Polska, która propaguje ideę wolnej kultury. Wolne Lektury to biblioteka internetowa, rozwijana pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej. W jej zbiorach znajduje się kilka tysięcy utworów, w tym wiele lektur szkolnych zalecanych do użytku przez MEN, które trafiły już do domeny publicznej. Wszystkie dzieła są odpowiednio opracowane - opatrzone przypisami oraz motywami.

Ciężkie czasy

Michał Bałucki

Cięż­kie cza­sySa­ty­ra sce­nicz­na w 3 ak­tach OSO­BY:  LE­CHIC­KI, oby­wa­tel ziem­ski.   JU­LIUSZ, je­go syn.   BRO­NIA, cór­ka.   KWA­SKIE­WICZ.   PE­TRO­NE­LA, je­go żo­na.   LE­ONI­DAS, syn.   ŻU­RY­ŁO.   KA­ROL, je­go syn.   BAJ­KOW­SKI.   GIĘT­KOW­SKI.   AU­RO­RA, je­go żo­na.   IDA­LIA, cór­ka.   NA­TAL­KA.   MA­TLA­CHOW­SKI, eko­nom.   SŁU­ŻĄ­CY.   LO­KAJ.   Rzecz dzie­je się na wsi w do­mu Le­chic­kich. AKT I. Po­kój przy­zwo­icie, lecz skrom­nie ume­blo­wa­ny, jak w szla­chec­kich za­moż­niej­szych do­mach. [...]Michał BałuckiUr. 29 września 1837 w Krakowie Zm. 17 października 1901 w Krakowie Najważniejsze dzieła: komedie: Radcy pana radcy (1867), Grube ryby (1879), Sąsiedzi: Dom otwarty (1883), Sąsiedzi: Ciężkie czasy (1889), Sąsiedzi: Klub kawalerów (1890), powieści: Typy i sylwetki krakowskie (1881), Pan burmistrz z Pipidówki (1887), pieśń: Dla chleba (1874) Twórca komedii i powieści (pseudonim: Elpidon), związany z Krakowem; studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim matematykę, a następnie literaturę. Należał do grupy tzw. przedburzowców, pisarzy odrzucających romantyczną i mesjanistyczną retorykę zrywów narodowych, ale oczekujących przełomowej zmiany historycznej; większość z nich wzięło następnie udział w powstaniu styczniowym. Sam Bałucki nie walczył z bronią w ręku, ale działał w organizacjach spiskowych w Galicji i redagował wraz z Anczycem pismo "Kosynier"; aresztowany pod koniec 1863, spędził rok w więzieniu. Podobno tam poznał pewnego górala, którego los skłonił go do napisania popularnej pieśni Dla chleba (znanej jako pieśń ,,Góralu, czy ci nie żal" do muzyki Władysława Żeleńskiego). Debiutował utworami poetyckimi drukowanymi w prasie. W latach 60. Bałucki dołączył do grona pozytywistów, propagując w swych utworach bliskie im idee; był dowcipnym krytykiem stosunków społecznych w Galicji, szydził z mody na szlachetczyznę powszechnej wśród mieszczaństwa (m.in. w powieści Pan burmistrz z Pipidówki). Jako znakomity komediopisarz cieszył się wielką popularnością. U schyłku życia stał się obiektem ataków przedstawicieli Młodej Polski; toczył z nimi spór światopoglądowy na kartach swoich utworów, jednak szczególnie napastliwe recenzje Lucjana Rydla na łamach szacownego "Czasu" miały wpływ nie tylko na stan psychiczny, ale również na sytuację materialną. Ostatecznie bojkot przeprowadzili nawet aktorzy podczas premiery jednej z jego sztuk. Bałucki popełnił samobójstwo strzałem z rewolweru na krakowskich Błoniach; został pochowany na Cmentarzu Rakowickim. Kupując książkę wspierasz fundację Nowoczesna Polska, która propaguje ideę wolnej kultury. Wolne Lektury to biblioteka internetowa, rozwijana pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej. W jej zbiorach znajduje się kilka tysięcy utworów, w tym wiele lektur szkolnych zalecanych do użytku przez MEN, które trafiły już do domeny publicznej. Wszystkie dzieła są odpowiednio opracowane - opatrzone przypisami oraz motywami.