"Czyim to jestem wymysłem?" Ja - niedokończony projekt. Poezje

Stanisław Wyspiański

Wyspiański nie był poetą i równocześnie był poetą we wszystkim, co robił. Gdy tworzył swoje dramaty i projektował dla nich teatr, gdy komponował witraże i snuł fantazje architektoniczne o wzgórzu wawelskim. Był nim także wtedy, gdy pisał listy i eseje –to z nich głównie pochodzą teksty składające się na ten niewielki wybór. Poetyckie fragmenty przypominają Wyspiańskiego kameralnego i refleksyjnego; tworzą najbardziej osobiste przesłanie artysty: pod ściszoną tonacją pulsuje dramatyczne napięcie, pod ironią skrywa się rozpacz. Najlepiej pozwalają zrozumieć ten liryczny autoportret: „jakimś poematem wydaje mi się życie moje […], ale wciąż drżę, że ten poemat się nagle rozerwie…, że przepadnie niedokończony”… Teksty Wyspiańskiego komentują historycy literatury i artyści teatru, podejmując próbę odpowiedzi na ponawiane od stulecia pytanie: czym jest fenomen Wyspiańskiego. Geniusz to, grafoman czy jeden z wielu modernistycznych artystów? Magdalena Popiel

Niezatarte piętno? Wpływ I wojny światowej na ludność miasta Krakowa

Bartosz Ogórek

Opis książki: Wpływ I wojny światowej na ludność miasta Krakowa uchwycony został z wielu perspektyw – historii społecznej i gospodarczej oraz demografii historycznej. W niespotykanym dotąd stopniu autor łączy metody historycznej analizy źródeł narracyjnych, dokumentów osobistych i urzędowych z badaniami ilościowymi zaczerpniętymi ze statystyki, ekonomii, antropologii fizycznej i współczesnej demografii. Książka udowadnia, że analizy ilościowe i jakościowe nie wykluczają się, lecz uzupełniają, a jednoczesne wykorzystanie obu rodzajów źródeł w badaniach historycznych jest możliwe i korzystne dla pełniejszego poznania przeszłości. Każdy bowiem element tej publikacji, niezależnie od użytych źródeł oraz przyjętych metod, ma odpowiedzieć na pytania o relację między społeczeństwem i człowiekiem w ich codziennym funkcjonowaniu a konfliktem totalnym.

Inwencje i repetycje. Formy doświadczenia poetyckiego w twórczości Juliana Przybosia

Hanna Marciniak

Książka Hanny Marciniak poświęcona jest twórczości poetyckiej Juliana Przybosia oraz - stanowiącym jej integralne dopełnienie - esejom i szkicom o charakterze teoretycznym, krytycznym i refleksyjno-autobiograficznym. Klucz interpretacyjny do poetyckich i prozatorskich dzieł Przybosia stanowi tu kategoria doświadczenia, robiąca od pewnego czasu karierę w literaturoznawstwie, zwłaszcza tym zorientowanym antropologicznie. Książka stanowi propozycję reinwencji dotychczasowego instrumentarium interpretacyjnego, która umożliwi precyzyjne mówienie o problematyce doświadczenia w literaturze, bez uciekania się do utrwalonych schematów i kategoryzacji.

Wokół piękna. Szkice z estetyki

Władysław Stróżewski

Długo oczekiwana kolejna książka wybitnego polskiego filozofa zawiera zawiera prace z zakresu filozofii dzieła sztuki, studia z historii kluczowych pojęć, kategorii i wymiarów, eseje poświęcone estetycznym aspektom literatury, sztuk plastycznych i muzyki, rozprawy dociekające natury procesu twórczego oraz istoty twórczości. Rozważania te budowane sa w ramach jednorodnej perspektywy filozoficzno-teoretycznej, a ześrodkowane na kluczowych zagadnieniach klasycznego modelu estetyki, w którego centrum znajduje się kategoria piękna. Władysław Stróżewski - profesor filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prowadzi badania w zakresie historii filozofii, ontologii i estetyki. Członek PEN-Clubu, wydawca Kwartalnika Filozoficznego. Główne prace: Istnienie i wartość (1981), Dialektyka twórczości (1983), Wykłady o Platonie. Ontologia (1992).

Związki chorwacko-polskie w latach 1918-1965

Josip Jagodar

Tematem niniejszej publikacji są sylwetki najwybitniejszych Chorwatów, którzy żyli lub przebywali w Polsce na początku i w połowie XX wieku. Opis wydarzeń politycznych uzupełniają przedstawione tu stosunki dyplomatyczne między Polską a Królestwem Serbów, Chorwatów i Słoweńców/Królestwem Jugosławii i najważniejsze porozumienia międzynarodowe. Autor wymienia Chorwatów, których wysiłek i działalność przyczyniły się do połączenia obu narodów w sensie literackim i społecznym, a w pewnym stopniu także politycznym oraz ekonomicznym. Największą uwagę poświęcono życiu i działalności Julijego Benešicia, Miroslava Krležy, Ivo Andricia i Vilima Frančicia, ze szczególnym uwzględnieniem ich osobistych powiązań z Polakami, polskim językiem i kulturą polską. 

Góralki, taterniczki, turystki. Kobiety w literaturze o Tatrach do 1939 roku

Anna Pigoń

Monografia Góralki, taterniczki, turystki. Kobiety w literaturze o Tatrach do 1939 roku stanowi swoistą herstory (terminem tym określa się narracje, które w historycznej refleksji szczególnie uwzględniają kobiety), w której autorka dokonuje próby usytuowania bohaterek i autorek w historii literatury o Tatrach - z punktu widzenia zarówno męskiego wzorca, jak i samodzielnej roli kulturotwórczej, jaką odgrywają. Punktem wyjścia analizy zgromadzonego w monografii materiału, obejmującego okres do 1939 roku, stało się wyodrębnienie najbardziej wyrazistych i charakterystycznych typów kobiet w zależności od odgrywanych przez nie ról społecznych oraz ich rozległych i zróżnicowanych związków z przestrzenią Tatr i Zakopanego. W pracy wskazano następujące typy: góralki, rezydentki oraz gościnie (taterniczki i turystki wysokogórskie, narciarki, kuracjuszki, wczasowiczki). Selekcję zgromadzonego materiału źródłowego - obejmującego utwory etnograficzne, wspomnieniowe i publicystyczne, a także reprezentującą różne obiegi literackie i zróżnicowaną gatunkowo twórczość beletrystyczną - przeprowadzono w odniesieniu do tych reprezentatywnych typów oraz w nawiązaniu do charakterystycznych relacji z przestrzenią wysokogórską i podhalańską, w jakie wchodzą bohaterki. Analiza materiału prowadzi do charakterystyki wyodrębnionych grup, zawierającej ich ewolucję oraz opis funkcji i znaczenia kobiet: po pierwsze, w literaturze o Tatrach - z perspektywy zarówno jej rozwoju, jak i obrazu świata przedstawionego, po drugie, w życiu społecznym, popularyzacji aktywności w przestrzeni oraz budowaniu wizerunku regionu i kształtowaniu się lokalnych mitów.

Słowo-obraz-dźwięk. Literatura i sztuki wizualne w koncepcjach polskiej awangardy 1918-1939

Beata Śniecikowska

Książka omawia kilka zrealizowanych w polskim międzywojniu wariantów relacji literatura-sztuki wizualne. Część pierwsza skupia się na dorobku futurysty-formisty T. Czyżewskiego (typograficzna „słowografia”; problem kolażu w poezji; przejawiające się w plastyce i literaturze: symbolizm, secesja, surrealizm, dadaizująca „wielopłaszczyznowość”, poszukiwanie stylu narodowego), część druga to analiza działalności teoretycznej i praktyki twórczej J. Przybosia (unizm i architektonizm tomu Sponad?) i W. Strzemińskiego (problemy wizualizacji tekstu – m.in. związki prac Strzemińskiego z poezją konkretną, Strzemiński a Szczuka), przedmiotem rozważań w trzeciej części studium jest twórczość F. i S. Themersonów (kinematograficzna „manufaktura” Themersonów w kontekście nowoczesnej plastyki; związki awangardowego kina z literaturą i typografią: filmowa Europa I i II a opracowany przez Szczukę poemat Sterna, The Eye and the Ear a Tuwimowskie Słopiewnie; Themersonowska sztuka książki). W pracy zawarto ponad 70 ilustracji.  

Utopie dizajnu. Między afirmacją a krytyką nowoczesności

Monika Rosińska

Główną tezę mojej książki najlepiej wyrażają słowa teoretyczki i projektantki mediów, Anne Balsamo: „Projektanci (. . .) hakują teraźniejszość i stwarzają warunki dla przyszłości”. Przyjmuję, że dizajn, działalność projektowa, jest praktyką wychyloną w przyszłość, a podstawową zasadę pracy projektantów stanowi tryb zmiany, chęć ulepszenia tego, co zastane, pragnienie poprawienia rzeczywistości. (. . .) Projektowanie zawieszone jest między tym, co jest, a tym, co będzie, negocjuje marzenie z rzeczywistością. Pomysł na niniejszą książkę wziął się więc z tego prostego, a zarazem nieoczywistego spostrzeżenia.                                                                                                              fragment Wstępu Książka dobrze pokazuje mechanizmy funkcjonowania designu w jego wielopoziomowych funkcjach, a paradygmat utopijny (raczej utopia o utopii), który jest wyjściową tezą pracy, pozwala osadzić design jako model krytyczny, przydatny do diagnozowania potencjału kulturowego w różnych wymiarach czasowych (past–praesens–futurum).                                                                               prof. PAN dr hab. Marta Leśniakowska Monika Rosińska – doktor socjologii. Adiunkt w School of Form Uniwersytetu SWPS, gdzie koordynuje prace zespołu nauk społecznych i humanistyki. Koncentruje swoje zainteresowania naukowo-badawcze na współczesnych praktykach projektowych, dizajnie w życiu codziennym oraz socjologii przedmiotów. Autorka książki Przemyśleć użycie. Projektanci, przedmioty, życie społeczne (2010), współredaktorka tomu Kolaboratorium. Zmiana i współdziałanie (2012) oraz wielu artykułów naukowych i popularyzatorskich na temat projektowania. Laureatka stypendiów twórczych (MKiND) oraz naukowych (MNiSW). Współkuratorka wystaw dizajnu.