Drzwi do plakatu. Mieczysław Górowski rozmawia z Agatą Hołobut

Mieczysław Górowski, Agata Hołobut

"Pomysł powstania tej książki zrodził się podczas Piątego Międzynarodowego Sympozjum "Ikoniczność w języku i literaturze", które odbyło się w dniach 17-19 marca 2005 roku w Krakowie. Było to wydarzenie szczególne, ponieważ po raz pierwszy do grona językoznawców i literaturoznawców z całego świata dołączyli również wybitni przedstawiciele świata sztuki (...). Spotkaniem, które wszystkim głęboko zapadło w pamięć, był wykład Mieczysława Górowskiego, znakomitego plakacisty, profesora Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, gdzie na Wydziale Form Przemysłowych kieruje Pracownią Projektowania Alternatywnego. Wobec wielkiego zainteresowania, jakie podczas Sympozjum wzbudziły jego refleksje nad rolą interpretacji w twórczości plakatowej, Mieczysław Górowski zgodził się raz jeszcze opowiedzieć o swoim warsztacie, ilustrując rozważania wybranymi przez siebie pracami. Niniejsza publikacja ma zatem charakter rozmowy, która pozwoli nam nie tylko "zajrzeć" do pracowni wybitnego plakacisty, lecz także "wsłuchać się" w jego niezwykłą osobowość." Agata Hołobut

Od chuliganów do aktywistów? Polscy kibice i zmiana społeczna

Radosław Kossakowski

Książka Radosława Kossakowskiego (…) stanowi niewątpliwie istotny wkład w stan wiedzy o przemianach w polskim ruchu kibicowskim, bowiem jak dotąd nikt nie podjął tak głębokich empirycznych studiów nad przemianami w tym środowisku. Badania nad społecznym zjawiskiem kibicowania w Polsce w ostatnich latach znacząco przyspieszyły i ta oto publikacja jest kolejną poważną próbą zmierzania się ze społecznym fenomenem, który przez lata pozostawał gdzieś na marginesie „poważnych” badań społecznych. Dominik Antonowicz

O zdobnictwie książek dawnych i nowych

Walter Crane

Wydana po raz pierwszy w 1896 roku O zdobnictwie książek dawnych i nowych (Of the Decorative Illustration of Books Old and New) Waltera Crane’a (1845–1915) to praca, która znakomicie wpisała się w nurt toczonych u schyłku XIX stulecia dyskusji nad książką, jej kondycją i przyszłością. Nie jest to przy tym klasyczne studium poświęcone historii zdobnictwa książkowego, gdyż – jak zaznacza Crane – jego celem nie było dokonanie całościowego przeglądu dziejów zdobienia i ilustrowania książek, lecz raczej przyjrzenie się z własnej perspektywy projektanta temu, w jaki sposób podchodzono do wyglądu książkowej stronicy od strony artystycznej. Nie znajdzie się tu zatem pełnego, prowadzonego stulecie po stuleciu omówienia poszczególnych zjawisk. Ale zamiast tego zyska się możliwość obcowania z tekstem pełnym osobistych refleksji, w którego każdej stronicy wyczuwa się prawdziwą fascynację autora zdobnictwem książkowym i jego pragnienie, by swoją pasją zarazić czytelnika.

Jak czytać architekturę

Andrzej Nowakowski, Andrzej Basista

Spojrzenie na architekturę, jakie proponujemy, jest niepodobne do powszechnie stosowanych. Punktem wyjścia nie jest historia architektury, wielcy twórcy, przegląd stylów czy przeznaczenie budynków, choć wszystko to jest w książce jakoś obecne, punktem wyjścia są różne, kolejne stopnie kontaktu z budynkiem. Tak na ogół przebiega doświadczanie architektury. Zaczyna się od kontaktu z oddali, pierwszego ujrzenia budynku na fotografii lub w rzeczywistości. Jeżeli nas zaciekawi, ruszamy, by się z nim spotkać, i wówczas kolejno oglądamy najpierw jego otoczenie, kontekst, w którym się znajduje, następnie przyglądamy się mu z zewnątrz, by wreszcie wejść do jego wnętrza.

Miejsca Leśmiana. Topika recepcji krytycznoliterackiej

Małgorzata Gorczyńska

Nie jest to książka o Leśmianie, lecz o wielu „Leśmianach” jako tworach krytycznoliterackiej imaginacji. Przedstawia proces wcielania się twórczości poety w dyskurs krytyczny – proces długotrwały, bo zapoczątkowany ponad sto lat temu i nadal niezakończony, a przy tym przebiegający w zmiennym tempie, z przeplatającymi się okresami stagnacji i gwałtownych przyspieszeń. Dzieje krytycznoliterackiej recepcji Leśmiana tworzą odrębną całość, rządzącą się własnymi prawami i tworzącą własne konwencje dyskursywne, zarazem jednak stanowią wycinek całości większej – dziejów polskiej krytyki literackiej. Przyjęcie tej szerszej perspektywy pozwala traktować świadectwa odbioru jako reprezentacje języka krytycznoliterackiego w jego kolejnych stadiach historycznych, od schyłku Młodej Polski po czasy najnowsze. Mikrohistoria recepcji Leśmiana – jednego z patronów literackiej nowoczesności – daje zatem wgląd w procesy kształtowania się języka dwudziestowiecznej krytyki i formowania się modernistycznej świadomości estetycznej. W książce Miejsca Leśmiana. Studium topiki krytycznoliterackiej diagnoza języka krytycznoliterackiego skupia się na punktach węzłowych, jakimi są stałe schematy argumentacyjne (toposy). Jak się zdaje, podstawowe „miejsca” retoryczne leśmianologii tworzą zbiór w znacznej mierze pokrywający się z topiką nowoczesnej krytyki.

Krawiec, książę i chłopaki z brązu. Fantazmat homoseksualny w powojennym kinie czechosłowackim

Karol Szymański

Stosunek kina czechosłowackiego do męskiej nagości i seksualności – w tym zwłaszcza sposób, w jaki przenoszono na ekran (i sublimowano) fantazmaty homoseksualne – nieintencjonalnie odkrywa „odwrotną stronę” społeczeństwa realnego socjalizmu i zdradza ukryte strategie władzy totalitarnej w zakresie „urządzenia seksualności”. W książce Karola Szymańskiego na przykładzie dwóch filmów czeskich: Krawiec i książę Václava Krški (1956) oraz Chłopaki z brązu Stanislava Strnada (1980) śledzimy przemianę i degenerację ekranowych fantazmatów homoseksualnych między drugą połową lat pięćdziesiątych a latami siedemdziesiątymi – osiemdziesiątymi XX wieku. W utworze Krški – powstałym w czasach wychodzenia ze stalinizmu i socrealizmu – fantazmaty te stanowiły dla twórcy i odbiorców ucieczkę i schronienie oraz rodzaj obrony przed opresywnymi praktykami politycznymi. Natomiast film Strnada – którego kluczowym elementem było zobrazowanie i propagandowe wsparcie czechosłowackich spartakiad – ujawnia, w jaki sposób imaginarium homoseksualne zostało w czasach „normalizacji” zmanipulowane, zawłaszczone i zaprzęgnięte na użytek dyktatury komunistycznej. Między tymi filmami rozpościera się „osobna” epoka „złotych lat sześćdziesiątych”, znaczona rozkwitem czechosłowackiego kina nowofalowego bądź – szerzej – modernistycznego. Dzieła z tego okresu, jak Pierwszy dzień mego syna Ladislava Helgego, Dolina pszczół Františka Vláčila czy Raduz i Mahulena Petra Weigla, pokazują, że zasadniczym polem działania homotekstualności staje się wówczas nie tyle „kompleks cielesności” oraz różne strategie sublimacyjne i stylizacyjne (znane wcześniej choćby z  filmów Krški), co przede wszystkim osobliwość autorskiego głosu, specyficzność filmowego dyskursu i oryginalność formy. Wieloznaczność realizowanych w latach sześćdziesiątych utworów i programowana przez samych twórców swoboda ich odczytywania, a zarazem wpisane w nie sygnały, maski i tajne znaki homoseksualności, prowokują do testowania różnych metod interpretacji homotekstualnej w poszukiwaniu głębokiej a ukrytej tożsamości filmów. Możliwość tego rodzaju lektury świadczy zaś o dojrzałości i „normalności” czechosłowackiej kultury (filmowej) w siódmej dekadzie XX stulecia. Karol Szymański – filmoznawca, absolwent historii na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim oraz rachunkowości i finansów na Uniwersytecie Gdańskim. Z zawodu – redaktor, wydawca i print manager. Członek Polskiego Towarzystwa Badań nad Filmem i Mediami. Opublikował artykuły w książkach (Král Šumavy: komunistický thriller, Syndrom Pogorelicia, Aleksander Jackiewicz i Spojrzenie – spektakl – wstyd) oraz czasopismach naukowych (między innymi w „Kwartalniku Filmowym”, „Rocznikach Humanistycznych”, „Studiach z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej”, „Soudobych Dějinach“, „Przeglądzie Humanistycznym“). Autor, producent i wykonawca portalu NaEkranachPRL.pl poświęconego rozpowszechnianiu i recepcji filmów w Polsce w latach 1944–1989. Miłośnik sztuki piosenki Marty Kubišovej, Anny Prucnal i Marianne Faithfull. Za najlepszy film uważa od zawsze Piknik pod Wiszącą Skałą Petera Weira.

Hetman Piotr Doroszenko a Polska

Jan Perdenia

Dzieło zmarłego przed laty badacza, jednego z najlepszych znawców przeszłości Ukrainy, poświęcone jest historii problemu kozackiego w Polsce przedrozbiorowej - w okresie rządów hetmana Piotra Doroszenki na Ukrainie (1665-1676). Wielki atut tej pracy stanowią liczne materiały źródłowe, użyte często po raz pierwszy. Z książki korzystać będą zarówno przedstawiciele świata nauki jak i miłośnicy historii.

"Niesłychana tyrania oraz inne postępki wielkiego księcia moskiewskiego..." (1566-1572). Relacja dla Pana Jana Chodkiewicza

Elert Kruse, Johann Taube

Relacja dla Jana Chodkiewicza z 1572 roku jest fascynującą opowieścią o dworze Iwana Groźnego, jego despotycznych rządach, jego podstępach i przerażających okrucieństwach, napisaną przez naocznych świadków, Inflantczyków, Johanna Taubego i Elerta Krusego, którzy przez jedenaście lat byli początkowo więźniami Iwana, a potem jego dyplomatami. Po nieudanej próbie zbrojnego odbicia Dorpatu z rąk cara uciekli do Rzeczpospolitej. Przeszli na służbę Zygmunta Augusta, który niezwykle ich cenił. Całkowita wiarygodność Relacji została potwierdzona w latach dwudziestych XX wieku przez rosyjskiego historyka Michała Grigoriewicza Rogińskiego, który konfrontował opisane fakty z innymi źródłami. Obecne wydanie jest pierwszym tłumaczeniem na język polski. Zawiera też biografie Elerta Krusego i Johanna Taubego oraz historię potomków Johanna Taubego, którzy pod koniec XVIII wieku przenieśli się z Kurlandii na Podole. Są wśród nich Karol Szymanowski i jego najbliższy kuzyn Karol Taube, jeden z twórców i dowódców Flotylli Pińskiej. Czytając dzieło Johanna Taubego i Elerta Krusego i widząc, do czego są zdolni współcześni władcy Rosji, do czego jest zdolne ich wojsko - okupanci Ukrainy, zdumiewa analogia między obecną Rosją i Rosją czasów Iwana Groźnego. Raport Taubego i Krusego jest zadziwiająco aktualny.