Konstelacje krytyczne. Tom I: Teorie i praktyki. Tom II: Antologie

Dorota Kozicka, Monika Świerkosz, Katarzyna Trzeciak

Pomysłodawczynie Konstelacji krytycznych odwołują się do tradycji Benjaminowskiej, wyszukując kontynuacje, przejęcia i modernizacje tej epistemologiczej metafory. Założenia teoretyczne są tu bardzo istotne, albowiem tytułowe pojęcie istnieje w postaci rozproszonej lub bywało używane intuicyjnie w humanistyce. Choć założona we wstępie metodologiczna rewolucja korzysta miejscami z dość klasycznego sposobu porządkowania, mieszczącego się w historii recepcji, analizie pola i komunikacji, a nawet w dziejach arcydzieł, idei i postaci, to wprowadza wiele nowych wątków, poza samym założeniem konstelacyjności. Staje się „inną historią kultury”, a także zatrzymuje uwagę na samej krytyce, o której w ostatnich latach rozmawiamy głównie w poetyce kryzysu, udowadniając, iż zapaść jest jednym jeszcze mitem dyskursywnym.                                                                                                                    prof. dr hab. Inga Iwasiów Obydwa tomy Konstelacji krytycznych – zbiór rozpraw i antologia – wzajemnie się oświetlają, są sobie potrzebne. Autorki i autorzy artykułów w tomie Teorie i praktyki zasadniczo odwołują się do wypowiedzi krytycznych z antologii, będących bazą dla układanych konstelacji. To świetne rozwiązanie praktyczne, mające m.in. zalety dydaktyczne w ramach edukacji uniwersyteckiej: o strategiach i dyskursach krytyki literackiej XX i XXI wieku ciekawie i kompetentnie powiadamiają autorzy szesnastu artykułów zgromadzonych w tomie pierwszym, ale też w owych strategiach i dyskursach dobrze orientują teksty zgromadzone w szesnastu blokach (tom drugi), które przecież mogą być przedmiotem osobnych lektur i podstawą „autonomicznych” studiów czy dociekań.                                                                                                           dr hab. prof. UŚ Dariusz Nowacki

Posągi i utopie. Rzeźba jako metafora nowoczesnej formy artystycznej, podmiotowości i politycznej wspólnoty

Katarzyna Trzeciak

Posągi i utopie. Rzeźba jako metafora nowoczesnej formy artystycznej, podmiotowości i politycznej wspólnoty to opowieść o literaturze europejskiego modernizmu poprzez interpretację obecnych w niej rzeźbiarskich metafor, służących konceptualizacji problemów istotnych dla jej twórców: formy artystycznej, podmiotowości i wspólnoty. Rzeźbiarska materialność posągów i ich właściwości wywołują wiele możliwych skojarzeń – od stałości i zamknięcia materii w harmonijnym kształcie klasycystycznego artefaktu po ulotność i kruchość form Alberta Giacomettiego. Nowoczesna literatura rejestruje to zróżnicowanie i szuka w nim utopijnych projektów estetycznych, antropologicznych i politycznych, ocalających przed chaosem modernizującego się świata. Rzeźba daje bowiem poczucie niezmienności świata wobec przepływu zdarzeń, jest jego nieporuszonym punktem. Ale literacka rzeźbiarskość równie skutecznie rozbija iluzję trwałości ideału, ujawniając jego rewers – pozbawiony życia bezruch posągowego ciała. Nowoczesność jest formacją sprzecznych tendencji – pragnienie formalnej dyscypliny i porządku świata współistnieje tu z demaskacją jego sztuczności i poszukiwaniem pęknięć dyscyplinującej formy. To napięcie kumuluje się w literackich sposobach wykorzystania rzeźby. Ich różnorodność rozpina się  choćby między parnasistowskim cyzelowaniem formy poetyckiej a jego nieoczekiwanym powtórzeniem w monumentalności realizmu socjalistycznego. Literackie reprezentacje rzeźb i ich właściwości nie tylko materializują idee nowoczesności, ale ponadto służą ich weryfikacji. Techniczna precyzja formowania kształtu rzeźbiarskiego i tekstowego podszyta jest bowiem przemocą narzucania scalającej formy na nieukształtowane słowa i materiały. Książka ta jest próbą ujęcia rzeźby nie tylko jako figury opisowej, ale przede wszystkim krytycznej wobec nowoczesnych utopii sztuki i życia.