Doświadczenie lektury. Między krytyką literacką a dydaktyką literatury

Krzysztof Biedrzycki, Anna Janus-Sitarz

Czytelnik dostaje do rąk książkę, w której zostały zebrane wypowiedzi krytyków literackich i badaczy krytyki, dydaktyków literatury i nauczycieli języka polskiego, teoretyków i historyków literatury. Układają się one w ciąg refleksji nad doświadczeniem lektury i otwierają przestrzeń do dyskusji o lekturze spontanicznej i profesjonalnej, o miejscu książki w świecie zdominowanym przez kulturę audiowizualną i cyfrową, o kryzysie czytelnictwa. Czytanie, bliski kontakt z literaturą, przeżywanie lektury są to doświadczenia, którymi warto się dzielić z innymi uczestnikami życia kulturalnego, czy będą to spontaniczni czytelnicy, czy uczniowie nakłaniani do obcowania z dziełami przez nauczyciela. Jak zachęcać ich do spotkań z literaturą, zarażać radością czytania i jednocześnie pogłębiać czytelnicze kompetencje? Warto kontynuować rozmowę na ten temat.

Historia najnowsza w literaturze i kulturze a edukacja polonistyczna

Agnieszka Kania, Anna Janus-Sitarz

W budowaniu tożsamości młodych ludzi i określaniu przez nich celów życiowych ogromnie ważne jest poczucie zakorzenienia w przeszłości, czerpanie z niej tego, co wartościowe, a zarazem krytyczne podejście do historycznych grzechów, wypaczeń i zaniechań. Autorzy XXX tomu serii „Edukacja Nauczycielska Polonisty”, podejmując tematykę obecności historii najnowszej na lekcjach języka polskiego, nie piszą jedynie o kulturowych i literackich sposobach poznawania przeszłości dalszej i bliższej, lecz także – a może przede wszystkim – o zdobywaniu narzędzi rozumienia teraźniejszości. Ważne jest, by nauka historii i kształcenie literackie wpisywały się w szczególną edukację ku wrażliwości, solidarności i empatii, która nie pozwala na zobojętnienie wobec wszelkich przejawów dyskryminacji, poniżania i umniejszania wartości innych ludzi, wobec postaw rasistowskich i antysemickich, wobec nieczułości i bezduszności, które prowadzą do dziejowych katastrof.    Zgromadzone w tomie artykuły dowodzą, że każdy polonista może znaleźć własny klucz do przekazania młodym ludziom w interesującej formie nie tylko wiedzy historycznej, ale także uniwersalnych wartości. Poszukiwanie prawdy, obrona wolności, uważność w obliczu manipulacji pomagają bowiem uniknąć pułapek i błędów, przed którymi ostrzega nas historia.   * * *   Jestem głęboko przekonana, że zawarte w tomie artykuły będą dobrze służyły realnym potrzebom praktyki polonistycznej; że zachęcą nauczycieli do opracowywania i weryfikowania własnych koncepcji tematyczno-problemowych, w których najnowsze dzieje zwiążą się lepiej niż dotąd z formacyjnymi potrzebami społeczeństwa obywatelskiego.   Z recenzji prof. dr hab. Zofii Budrewicz 

Lektury w ręku nauczyciela. Perspektywa polska i zagraniczna

Anna Janus-Sitarz

Czy i jak nauczyciel może przezwyciężyć uczniowską obojętność wobec książek? Autorzy artykułów zamieszczonych w tym tomie zakładają, że książka w ręku polonisty potrafi wpłynąć na postrzeganie literatury przez młodego człowieka albo w kategorii przymusu, albo ‒ świata odkryć i przyjemności. Przybliżają zatem te utwory, które mogą mieć siłę wzbudzania emocji i pobudzania myślenia o sobie, o „swoich” i „innych”, jeśli tylko nie pozwoli im się pokryć się patyną „szkolnej lektury”. Upominają się o niespieszną, wnikliwą lekturę, o nowe odczytania kanonicznych tekstów. Lektury w ręku nauczyciela. Perspektywa polska i zagranicznato zbiór interesujących artykułów wybitnych badaczy i nauczycieli języka polskiego oraz kandydatów do tego zawodu. Wszyscy oni przyglądają się, jak uczą literatury inni, poszukują inspiracji do podejmowania nowych strategii czytania w rodzimych i zagranicznych pracach literaturoznawców i dydaktyków literatury. Uważnie śledzą wyniki najnowszych polskich i światowych badań, rozpoznających potrzeby i preferencje czytelnicze młodych ludzi.   „Jakie utwory warto czytać na lekcjach literatury, aby rozbudzały emocje nastolatków i otwierały ich na myślenie o sobie i Innym? Jak je czytać? W jaki sposób zmieniać uczniowską niechęć do literatury? Skąd czerpać inspiracje w tym zakresie? Oto jedynie nieliczne pytania z wielu, na które czytelnik znajdzie odpowiedź (…). Jestem przekonana, że (…) tom będzie dobrze przyjęty przez szerokie grono odbiorców”.                                                                                  dr hab. Danuta Łazarska, prof. UP

Przyjemność i odpowiedzialność w lekturze. O praktykach czytania literatury w szkole

Anna Janus-Sitarz

Jak - w stanie kryzysu czytelnictwa, atrofii wartości, upadku autorytetu intelektualisty i wielu przeobrażeń społeczno-kulturowych obniżających rangę lektury- -uczyć czytania? Jak temu czytaniu przywrócić dwa zanikające, a niezbędne elementy: przyjemność i odpowiedzialność Książka, przeplatając dyskurs naukowy i dydaktyczny, stara się zarówno poszerzyć kompetencje nauczyciela o przemyślenia przydatne w nauczaniu literatury, wzbogacić jego "warsztat badacza", przybliżyć refleksje teoretycznoliterackie możliwe do aplikacji w szkolnych spotkaniach z lekturą, jak i zwrócić uwagę a te aspekty filozofii edukacji, które dopominają się zmian w podejściu  tak do ucznia, jak i do dzieła literackiego.

Szkolna lektura bliżej teraźniejszości

Anna Janus-Sitarz

Autorzy kolejnego tomu serii „Edukacja nauczycielska polonisty” przekonują o nieuzasadnionej nieobecności literatury współczesnej w szkolnej edukacji. Analizują przeszkody w jej odbiorze i proponują sposoby ich przezwyciężania. Podsuwają nauczycielom pomysły na motywowanie do lektury, dowodzą, że zmaganie z sensem dzieła staje się intelektualną przygodą, zachęcają do autorefleksji nad wartością spotkań z literaturą. Zawarty w tomie Lektura szkolna bliżej teraźniejszości dobór tytułów współczesnej prozy i poezji celowo odchodzi od kanonicznego spisu dzieł, stanowiąc pewną sugestię dla polonistów, aby to oni decydowali o wyborze nowych lektur, kierując się potrzebami i problemami, jakie dotyczą ich wychowanków, a nie przywiązaniem do polonistycznych konspektów lekcji i do swych lekturowych przyzwyczajeń. Autorzy proponują niebanalne odkrywanie poezji poprzez refleksje o poetach i wierszach uwrażliwionych na malarstwo, przez spotkania z twórcami nieznanymi i poezją nieopisaną przez znawców i prowokowanie odbiorcy do nieustannych reinterpretacji wątków, tematów, toposów obecnych w kulturze na przestrzeni wieków. Podsuwają nauczycielom rozmaite koncepcje na szkolne spotkania z najnowszą prozą Olgi Tokarczuk, Janusza Andermana, Doroty Masłowskiej, Andrzeja Stasiuka, Jarosława Marka Rymkiewicza, Wojciecha Kuczoka, Antoniego Libery i innych.

Szkolna polonistyka zanurzona w języku

Anna Janus-Sitarz, Ewa Nowak

Kolejny tom serii „Edukacja nauczyciela polonisty” podejmuje zagadnienia szkolnego kształcenia językowego. Wychodząc z założenia, że świat istnieje w języku i wyraża się poprzez język, autorzy rozważają między innymi problemy dotyczące koncepcji, modeli i kierunków szkolnej dydaktyki języka. Jednym z jej fundamentów mogą stać się dokonania współczesnych teorii językoznawczych, funkcjonalnie wykorzystanych w szkolnej praktyce. Zamieszczone teksty przedstawiają sposoby kształtowania i rozwijania  uczniowskiej świadomości językowej, której wykładnikiem staje się interpretacja różnych tekstów kultury, a tym samym interpretacja świata. Prezentują praktyczne rozwiązania pozwalające na pokonywanie barier językowych w odbiorze tekstów literackich, a także proponują postrzeganie lekcji w kategoriach dyskursu. Drugą część tomu stanowią poważne i żartobliwe, naukowe i prywatne materiały  z uroczystości jubileuszu czterdziestolecia pracy naukowo-dydaktycznej dr Marii Madejowej, badaczki problemów szkolnego kształcenia językowego, kultury języka, szeroko pojętej dydaktyki polonistycznej.

Szkolne spotkania z literaturą

Anna Janus-Sitarz

Kolejny tom z serii "Edukacja nauczycielska polonisty" stawia pytanie o to, jak pracować z lekturą szkolną, by praca ta zachęcała młodych ludzi do sięgania po lektury pozaszkolne. by uczyła dokonywania wyborów i czerpania przyjemności ze spotkania z literacka przygodą. Autorzy włączają się w ważne aktualnie dyskusje o potrzebie istnienia kanony; konieczności ciągłej weryfikacji praktyk czytania lektur szkolnych, tak by przełamać uczniowską obojętność; przygotowaniach do rozpoznawania konwencji, stylów, gier literackich, kształceniu gotowości do odbiory nowych zjawisk kulturowych; sposobach czytania literatury najmłodszej, budzącej wiele kontrowersji; obecności e-fikcji na lekcji języka polskiego i roli nauczyciela jako pośrednika między uczniem a przywołaną przez dzieło literacką tradycją.

Wartościowanie a edukacja polonistyczna

Anna Janus-Sitarz

Podjęte w kolejnym tomie z serii "Edukacja nauczycielska polonisty" zagadnienia wpisują się w nurt refleksji na temat odpowiedzialności nauczyciela przygotowującego młodych ludzi do wyboru wartości. Zamieszczone w książce teksty metodyków, psychologów i znawców literatury są dowodem poszukiwań odpowiedzi na pytania, w jakim kierunku zmienia się kanon lekturowy; w jakim stopniu edukacja polonistyczna na wpływ na kształtowane świata wartości uczniów  i jak przywrócić wiarę poloniście, że wychowywanie młodych ludzi przez literaturę i dla literatury wciąż na sens. Problematyka tomu obejmuje etykę odbioru dzieła, poszukiwanie prawdy tekstu, kształcenie umiejętności wartościowania, aspekty aksjologiczne kształcenia językowego i wartościowanie pracy nauczyciela.   

W trosce o dobrą edukację. Prace dedykowane profesor Jadwidze Kowalikowej z okazji 40-lecia pracy naukowej

Anna Janus-Sitarz

X tom serii „Edukacja nauczycielska polonisty” zawiera 34 teksty dedykowane profesor Jadwidze Kowalikowej z okazji 40-lecia pracy naukowej. Cenne dla dydaktyki języka polskiego dokonania prof. Kowalikowej uhonorowali uniwersyteccy przyjaciele i uczniowie artykułami, które łączy wspólny motyw – troska o dobrą edukację na wszystkich poziomach kształcenia. Prace zamieszczone w jubileuszowym tomie poszerzają wiedzę polonistów w zakresie badań nad językiem, literaturą i kulturą. Książka prezentuje aktualne problemy kształcenia językowego i kompetencji komunikacyjnej (wartościowanie, język młodzieży, neologizmy słowotwórcze w polityce, błędy językowe etc.) oraz kształcenia literacko-kulturowego (nowe spojrzenie na dzieła literatury polskiej i inne teksty kultury).