Деталі електронної книги

Formuły werbalne polskiej etykiety językowej od połowy XVIII do lat sześćdziesiątych XIX wieku. Analiza socjolingwistyczna

Formuły werbalne polskiej etykiety językowej od połowy XVIII do lat sześćdziesiątych XIX wieku. Analiza socjolingwistyczna

Anita Pawłowska

Eлектронна книга

W badaniach etykiety językowej szczególną wartość mają źródła autentyczne: pamiętniki, dzienniki i wspomnienia. Możemy w nich znaleźć zapisy fragmentów konwersacji. Ważną ich zaletą jest fakt, że w przeciwieństwie do konwersacji pochodzących z powieści czy dramatów, zwykle pozbawione są wpływów konwencji literackich i gatunkowych. Wybierając teksty do ekscerpowania, starano się, by ich autorzy prezentowali możliwie szeroki przekrój społeczeństwa: arystokrację, szlachtę, służbę, literatów, mieszczan i żołnierzy. Szczególnie ważne jest, że we wszystkich ekscerpowanych utworach można przynajmniej w przybliżeniu określić status społeczny rozmówców. Powieści i dramaty są właściwie jedynym źródłem, na podstawie którego można próbować rekonstruować repertuar formuł etykietalnych używanych przez najniższe warstwy społeczne, szczególnie chłopów. W przebadanych źródłach najlepiej poświadczony został oczywiście język szlachty. Autorami tekstów wspomnieniowych, utworów literackich i listów były niemal wyłącznie osoby wykształcone. Wybrane teksty dramatów i powieści ukazują szeroką panoramę całego ówczesnego społeczeństwa. Akcja w nich zawarta rozgrywa się w arystokratycznych pałacach i szlacheckich dworkach oraz w domach mieszczan i w wiejskich chałupach.
Celem założonym w pracy jest przedstawienie repertuaru formuł werbalnych pierwszego wieku doby nowopolskiej oraz ukazanie zależności między ich formą a uwarunkowaniami pragmatycznymi z uwzględnieniem aspektu socjolingwistycznego.
 

Wprowadzenie 9
Przedmiot, cel i metoda pracy 9
Charakterystyka źródeł 11
Stan badań 14
1. Prace dotyczące współczesnej etykiety językowej 14
2. Prace dotyczące dawnej etykiety językowej 17

1. Powitania i formuły inicjalne w listach 22
1.1. Formuły pochodzące od fraz zawierających 2. lub 3. osobę trybu rozkazującego 23
1.1.1. „Witaj” i przekształcenia 23
1.1.2. „Dzień dobry”/„dobry wieczór” 28
1.1.3. „Niech będzie pochwalony…” i przekształcenia 33
1.2. Formuły pochodzące od fraz zawierających 1. osobę trybu oznajmującego 35
1.2.1. „Padam/ścielę się do nóg/stóp” i przekształcenia 36
1.2.2. „Kłaniam”/„kłaniam się” 38
1.2.3. „Całuję rączki/stopy” i przekształcenia 40
1.2.4. „Sługa” 41
1.2.5. „Zdrowia życzę” itp. 42
1.3. Pytania powitalne 43
1.3.1. W rozmowach 43
1.3.2. W listach 46
1.4. Uwagi końcowe 46

2. Pożegnania i formuły końcowe w listach 48
2.1. Formuły pochodzące od fraz zawierających 2. lub 3. osobę trybu rozkazującego 49
2.1.1. „Bądź/bywaj zdrów/zdrowy” i podobne 49
2.1.2. „Dobranoc” i przekształcenia 55
2.1.3. „Idź/jedź/bądź z Bogiem” i przekształcenia 56
2.1.4. „Niech Bóg prowadzi” itp. 57
2.1.5. „Żegnaj/adieu” 58
2.1.6. „Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus” 59
2.1.7. „Przyjmij/racz przyjąć/proszę przyjąć” 60
2.2. Formuły pochodzące od fraz zawierających 1. osobę trybu oznajmującego 61
2.2.1. „Źegnam (się)” 61
2.2.2. „Kłaniam (się)” 65
2.2.3. „Upadam do nóg/stóp” i przekształcenia 68
2.2.4. „Całuję…” i przekształcenia 71
2.2.5. „Ściskam…” i przekształcenia 76
2.2.6. „Sługą uniżonym”, „najniższym sługą”, „podnóżkiem” itp. 80
2.2.7. „Zostaję z…”, „jestem z…” itp. 83
2.2.8. „Życzę” i przekształcenia 85
2.2.9. „Pozdrawiam” i przekształcenia 86
2.2.10. „Polecam się/mię”, „oddaję mnie” 87
2.3. Formy „do zobaczenia”, „do widzenia (się)” itp. 89
2.3.1. W rozmowach 90
2.3.2. W listach 91
2.4. Uwagi końcowe 92

3. Prośby 93
3.1. Czasowniki perlokucyjne 93
3.1.1. Tryb rozkazujący czasownika perlokucyjnego 93
3.1.2. Tryb przypuszczający czasownika perlokucyjnego 95
3.1.3. Tryb przypuszczający lub czas przyszły czasownika w zdaniu pytajnym 96
3.1.4. „Racz” ”+ infinitivus czasownika perlokucyjnego 97
3.1.5. „Raczysz”+ infinitivus czasownika perlokucyjnego 98
3.1.6. „Chciej”+ infinitivus czasownika perlokucyjnego 99
3.1.7. „Zechcesz” 100
3.1.8. „Pozwól” + czasownik 101
3.1.9. „Pozwolisz” + czasownik perlokucyjny 102
3.1.10. „Bądź łaskaw” + czasownik perlokucyjny 102
3.1.11. łuj się”, „zlituj się” + czasownik perlokucyjny 103
3.2. Czasowniki performatywne 104
3.2.1. „Proszę” 104
3.2.2. „Upraszam” 114
3.2.3. „Suplikuję” 116
3.2.4. „Dopraszam się” 117
3.2.5. „Życzyłbym” 117
3.2.6. „Zaklinam” i „błagam” 118
3.2.7. Formy analityczne 121
3.3. Uwagi końcowe 123

4. Polecenia i rozkazy 124
4.1. Czasowniki perlokucyjne 125
4.1.1. Formy trybu rozkazującego czasownika perlokucyjnego 125
4.1.2. „Żebyś…” + czasownik perlokucyjny 126
4.1.3. Formy czasu przyszłego czasownika perlokucyjnego 126
4.1.4. Bezokolicznik czasownika perlokucyjnego 127
4.1.5. „Racz”, „chciej”, „pozwól”, „bądź łaskaw” + czasownik perlokucyjny 127
4.1.6. „zmiłuj się” + tryb rozkazujący czasownika perlokucyjnego 128
4.2. Czasowniki illokucyjne 128
4.2.1. „Rozkazuję” 128
4.2.2. „Proszę o”, „proszę” + gen., „proszę, aby (żeby, by)”, „proszę” + infinitivus 129
4.2.3. „Życzę”, „żądam” i warianty 132
4.3. Uwagi końcowe 133

5. Przeprosiny 134
5.1. „Przepraszam” 134
5.2. „Przepraszam za…” 137
5.2.1. W rozmowach 137
5.2.2. W listach 137
5.3. „Przepraszam, że…” 138
5.3.1. W rozmowach 138
5.3.2. W listach 139
5.4. „Przepraszam, ale…” 140
5.5. „Przepraszam, jeśli…” itp. 142
5.6. „Daruj”/„darujesz” i przekształcenia 142
5.6.1. W rozmowach 142
5.6.2. W listach 145
5.7. „Wybacz/przebacz”, „wybaczysz/przebaczysz” i przekształcenia 148
5.7.1. W rozmowach 148
5.7.2. W listach 152
5.8. „Nie gniewaj się” 153
5.8.1. W rozmowach 153
5.8.2. W listach 154
5.9. „Przepuść/odpuść” 155
5.10. Uwagi końcowe 155

6. Zaproszenia 157
6.1. Formuły oralne 157
6.1.1. „Zapraszam na” 157
6.1.2. „Prosimy” 158
6.1.3. „Proszę” + bezokolicznik 158
6.1.4. „Proszę na” 159
6.1.5. „Proszę do” 160
6.1.6. „Proszę” + zdanie okolicznikowe celu 161
6.1.7. Formy imperatywne 161
6.1.8. „Racz / pozwól” + infinitivus i przekształcenia 163
6.1.9. Inne formy 164
6.2. Formuły epistolarne 164
6.3. Uwagi końcowe 166

7. Podziękowania 168
7.1. „Dziękuję” 168
7.2. „Dziękuję za” 171
7.2.1. W rozmowach 171
7.2.2. W listach 172
7.3. „Dziękuję, że…” 176
7.4. „Składam dzięki” i przekształcenia 177
7.4.1. W rozmowach 177
7.4.2. W listach 179
7.5. „Proszę przyjąć/racz przyjąć podziękowania” itp. 182
7.6. „Jestem wdzięczny/obowiązany/obligowany” i przekształcenia 182
7.6.1. W rozmowach 182
7.6.2. W listach 185
7.7. „Bóg zapłać” i przekształcenia 188
7.7.1. W rozmowach 188
7.7.2. W listach 190
7.8. „Upadam do nóg”, „Całuję rączki” itp. 190
7.9. „Jakże mam dziękować…?” 191
7.10. Uwagi końcowe 192

8. Powinszowania (gratulacje) 193
8.1. „Winszuję” i przekształcenia 193
8.1.1. W rozmowach 193
8.1.2. W listach 195
8.2. Uwagi końcowe 196

9. Życzenia 197
9.1. „Życzę” i przekształcenia 197
9.2. „Winszuję” i przekształcenia 201
9.3. Formy imperatywne 202
9.3.1. Formuły z opisową formą trybu rozkazującego 203
9.4. Uwagi końcowe 204

10. Toasty 205
10.1. Formuły zawierające czasownik w 1. osobie i przekształcenia 205
10.2. „Niech żyje…” – wiwaty w funkcji toastów 207
10.3. Inne formy 208
10.4. Uwagi końcowe 208

11. Przedstawianie kogoś, przedstawianie się 209
11.1. „prezentuję/rekomenduję/przedstawuję” i przekształcenia 209
11.2. Inne formy 210
11.3. Formuły przedstawiania się 211
11.4. Odpowiedzi 212

12. Formuły używane przy wręczaniu 213
12.1. Formuły oralne 213
12.1.1. „przyjmij’ i przekształcenia 213
12.1.2. Inne formy 214
12.2. Formuły listowne 215

13. Kondolencje 216

14. Podsumowanie 218
14.1. Związek z tłem historycznym i kulturowym epoki 218
14.2. Aspekt formalnojęzykowy 219
14.3. Aspekt pragmatycznojęzykowy 220

Bibliografia 223
Wykaz tekstów źródłowych ze skrótami 223
Opracowania 228

  • Назва: Formuły werbalne polskiej etykiety językowej od połowy XVIII do lat sześćdziesiątych XIX wieku. Analiza socjolingwistyczna
  • Автор: Anita Pawłowska
  • ISBN: 978-83-796-9705-2, 9788379697052
  • Дата видання: 2015-06-11
  • Формат: Eлектронна книга
  • Ідентифікатор видання: e_0e5t
  • Видавець: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego