Details zum E-Book

Lektury subwersywne. Filozoficzne eseje o literaturze i sztuce. Kant, Derrida, Lacan, Freud i inni

Lektury subwersywne. Filozoficzne eseje o literaturze i sztuce. Kant, Derrida, Lacan, Freud i inni

Paweł Dybel

E-book

Lektury subwersywne to lektury przekorne, w których teksty czyta się „pod włos”, wskazując na to, że zawarty w nich sens nie do końca pokrywa się z intencjami ich autorów. Jest on w pewnym sensie „mądrzejszy” od tego, co zamierzali powiedzieć, i często nie daje się z tym pogodzić. Efektem tego typu lektury jest przemieszczenie sensu tekstu, jego radykalne przewartościowanie. Tę przewrotną strategię interpretacyjną Dybel obiera zarówno w odniesieniu do wybranych filozoficznych tekstów Gadamera, Kanta, Derridy i Lacana, jak i do tekstów literackich Szekspira, Kafki, Schulza i Gombrowicza.  Wyrafinowanie takiej strategii polega na tym, że starając się z dużą precyzją zrekonstruować sens tych tekstów, dociera do jego ukrytych założeń, co każe mu poza ów sens wykroczyć i ukazać go w nowym świetle. Jeśli więc dokładnie przyjrzymy się estetyce Kanta, okazuje się, że ‒ wbrew temu, co twierdzi Gadamer ‒ pojęcie piękna jest w niej ściśle powiązane z tym, co etyczne; przeformułowana przez Derridę relacja między ergonem i parergonem dzieła, przemieszczona na plan ludzkiej egzystencji, wskazuje na zdumiewające pokrewieństwo doświadczenia piękna z doświadczeniem śmierci; twierdzenie Felman, że literatura jest ślepą subwersywną plamką psychoanalizy, implikuje między nimi relację kolistą, w której inspirują się nawzajem; zablokowane pragnienie Hamleta nie bierze się stąd, że – jak sugeruje Freud ‒ chce on zająć miejsce ojca przy matce, ale stąd, że nie jest ona zdolna do żałoby po zamordowanym mężu; okrutny sposób, w jaki w Procesie Kafki funkcjonuje prawo, nie wynika z jego deformacji, ale z samych podstaw prawa pozytywnego, ukształtowanego w tradycji europejskiej. Na podobne paradoksy możemy wskazać, przyglądając się bliżej motywom mesjańskim w prozie Schulza czy toposowi „gęby” u Gombrowicza. Nasz tradycyjny sposób lektury tych tekstów zatem się załamuje i oto nagle skonfrontowani jesteśmy z całkiem nowymi pytaniami. 

 

WSTĘP

Od myślenia krytycznego do subwersywnego

CZĘŚĆ I. ESEJE FILOZOFICZNE

Rozdział I

NIEBO GWIAŹDZISTE NAD KROLEWCEM A PRAWO MORALNE

Dyskusja Gadamera z estetyką Kanta

1. Ambiwalentny stosunek Gadamera do estetyki Kanta

2. Estetyka Kanta a tradycja europejskiego humanizmu

3. „Wolne” piękno przyrody i „zależne” piękno dzieła sztuki

4. Pojęcia smaku i geniuszu u Kanta. Prymat wyobraźni nad intelektem

5. „Spoglądanie” artysty na pojęcia i ich „rozszerzanie”

6. Niebo nad Królewcem a prawo moralne

Rozdział II

POJĘCIA ERGONU I PARERGONU W JACQUES’A DERRIDY MYŚLI O SZTUCE

Uwagi na marginesie książki Prawda w malarstwie

1. Derridy strategia dekonstrukcji

2. Metafora złożenia w krypcie i Kanta ujęcie relacji ergonu do parergonu dzieła

3. Parergon jako immanentny brak ergonu

4. Samo-obrona parergonu dzieła przed dyseminującą robotą differance

5. Parergon jako kopia differance

6. Parergon i pisanie „na marginesie” dzieła

7. „Otchłannienie” koła sztuki i myśli o sztuce w estetyce Hegla

8. „Błędne” hermeneutyczne koło Heideggera myśli o sztuce?

9. Rożnica między ergonem a parergonem dzieła a jego materialny wymiar

10. Dekonstrukcja jako przemieszczenie/parergon tego, co dekonstruowane

Rozdział III

PIĘKNY TULIPAN, TRUP I BEZ CZYSTEGO CIĘCIA

Bez-duszna estetyka Derridy

1. Obrzeżenie kwiatu jako parergon

2. Parergon i „brak niczego”

3. Cięcie parergonu i cięcie śmierci

4. Piękno i darzenie trupem

Rozdział IV

DERRIDY SPOR Z LACANEM O FALLUSA

Pamięci Antony’ego Easthope’a

1. Dekonstrukcjonizm Derridy i „znaczące fallusa” Lacana

2. „Znaczące fallusa” Lacana jako transcendentalna podstawa języka?

3. Spor o relację głos‒litera

4. Trzy pojęcia fallusa według Lacana

5. Eks-centryczna pozycja fallusa symbolicznego wobec łańcucha znaczących

6. Czy Lacan był fallogocentrystą?

CZĘŚĆ II. INTERPRETACJE LITERACKIE

Rozdział V

LITERATURA ‒ WYZWANIE DLA PSYCHOANALIZY?

1. Psychoanalityczny dyskurs Freuda i literatura

2. Literatura jako „ciało języka”, psychoanaliza jako „ciało wiedzy”

3. Psychoanaliza „rozwija” w swoim dyskursie „zwinięty” dyskurs literacki

4. Literatura jako „subwersywna ślepa plamka” psychoanalizy

5. Trójkąt edypalny

6. Freudowskie metafory „pępka” marzenia sennego i „grzybni”

7. Dotyk Realnego w marzeniach sennych. Ojciec i płonący syn

8. Tekst literacki jako podmiot wiedzy i a-topiczna pozycja interpretatora

9. Dylematy interpretacji psychoanalitycznej

Rozdział VI

CZEGO PRAGNĄŁ HAMLET?

Uwagi wokół seminarium Jacques’a Lacana Le desir et son interpretation

1. Dzieło Szekspira i psychoanaliza. Hamleta interpretacja Freuda

2. „Pragnienie i jego interpretacja” ‒ seminarium Lacana o Hamlecie

3. Hamlet chrześcijanin i jego czekanie na „swoją godzinę”

4. Hamlet, matka i fallus Klaudiusza

5. Czego pragnął Hamlet?

Rozdział VII

„WSZYSCY OSKARŻENI SĄ PIĘKNI…”

Antynomie doświadczenia prawa w Procesie Franza Kafki

1. Kafka i sadystyczny ojciec. Pojęcie Prawa Jahwe

2. Franz jako Nikt dla ojca

3. Zapętlenie prawa pozytywnego i wina podmiotu

4. Adwokat Huld jako Mesjasz zdegradowany

5. Mityczne „wnętrze prawa”, którego nie ma

6. Bezgłowy Bóg prawa i jego ofiary

Rozdział VIII

SCHULZ, NIETZSCHE I ŚMIERĆ BOGA

1. Dlaczego Bóg umarł?

2. Opowiadanie Sierpień i biblijna opowieść o Abrahamie i Izaaku

3. Śmierć Boga u Schulza

4. Pusty czas matriarchatu i tęsknota za Mesjaszem

Rozdział IX

GOMBROWICZA GRA W GĘBY ALBO GRA GĄB

1. Forma jako styl

2. Walka gąb i poszukiwanie Formy jako Nad-Gęby

3. Śniące cogito Gombrowicza i Descartes’a

4. Od gęby własnej i innego nie ma ucieczki

5. Dialektyka relacji Pan‒Parobek. Różnica z Heglem

6. Czym jest Forma u Gombrowicza?

7. „Trzeci człowiek” i Wielki Inny

8. W pościgu za Formą

Indeks nazwisk

  • Titel: Lektury subwersywne. Filozoficzne eseje o literaturze i sztuce. Kant, Derrida, Lacan, Freud i inni
  • Autor: Paweł Dybel
  • ISBN: 978-83-242-6653-1, 9788324266531
  • Veröffentlichungsdatum: 2022-08-22
  • Format: E-book
  • Artikelkennung: e_2vr1
  • Verleger: Wydawnictwo UNIVERSITAS