Details zum E-Book

Pogranicze folkloru i kultury popularnej w wielkomiejskiej Łodzi. Od połowy XIX wieku do 1939 roku

Pogranicze folkloru i kultury popularnej w wielkomiejskiej Łodzi. Od połowy XIX wieku do 1939 roku

Przemysław Owczarek, Krystyna Radziszewska

E-book

Książka jest poświęcono literackiej kulturze popularnej kształtującej się w Łodzi - mieście, które przeżyło gwałtowną transformację z sennej osady w wielki ośrodek przemysłu włókienniczego. Publikacja składa się z dwóch zasadniczych części. W pierwszej badacze opisują obszary twórczości literackiej rzadko odwiedzane przez literaturoznawców czy kulturoznawców: pieśni i piosenki funkcjonujące w środowisku robotniczym w całej ich różnorodności gatunkowej i tematycznej; literaturę brukową (na przykładzie kupletów) skierowaną do masowego, słabo wykształconego odbiorcy i egzystującą na obrzeżach literatury "wysokiej"; popularną literaturę humorystyczną i satyryczną, której Łódź stała się w okresie międzywojennym ważnym ośrodkiem wydawniczym; gatunki kultury masowej rodzące się w dwudziestoleciu międzywojennym - odcinkową powieść popularną oraz "historyjki obrazkowe", czyli zaczątki komiksu pojawiające się na łamach "Expressu Wieczornego Ilustrowanego"; a na zakończenie tej części - teksty reklamowe. Druga część książki to antologia przybliżająca świat tekstów funkcjonujących w łódzkiej kulturze popularnej. Jej poszczególne działy odpowiadają artykułom z części pierwszej i stanowią uzupełnienie badawczych opisów i rozpoznań. Nie dąży ona do kompletności czy nawet reprezentatywności, ale ma jedynie dawać wyobrażenie o bogactwie zjawisk literackich i z pogranicza literatury, które współtworzyły kulturę popularną wielkomiejskiej Łodzi.

Krystyna Radziszewska, Wielokulturowa Łódź – między historią a codziennością 9

Przemysław Owczarek, Między folklorem a kulturą popularną              37

Przemysław Owczarek, Pieśni robotniczej Łodzi. Od połowy XIX w. do 1939 r        49

Katarzyna Badowska, „Podkasana Muza w druku. Przedwojenne łódzkie kuplety, czyli o pewnym typie „literatury-ulicznicy”  123

Bartłomiej Cieśla, Twórczość satyryczna na łamach łódzkiej prasy humorystycznej (do 1939 r.)           147

Karolina Kołodziej, Powieść odcinkowa na łamach „Expressu Wieczornego Ilustrowanego” w dwudziestoleciu międzywojennym           163

Karolina Kołodziej, Odcinkowe historyjki obrazkowe na łamach „Expressu Wieczornego Ilustrowanego” 171

Krystyna Piątkowska, Przemysław Owczarek, Mityzować i zarabiać. Impresje na temat łódzkiej reklamy do końca lat 30. XX w        185

 

ANTOLOGIA        197

 

  1. PIEŚNI I PIOSENKI ROBOTNICZE

1.1. Pieśni pamięci o wsi (pochodzenia ludowego)

N.N., Jechali panowie z rana na pole            199

N.N., Cego kalinko w dole stois?   200

N.N., Jasna nasza korona 201

N.N., Tu me nocka zdybała            203

N.N., Bodajże cię moja mała         203

N.N., U konika siwa noga              203

    1. Pieśni pracy

N.N., Wstaję rano, jak najraniej    204

N.N., A ty orzesz, a ty siejesz (przeł. z jidysz Dariusz Dekiert)  205

N.N., Fabryczna dziewczyna          206

N.N., Motor       207

Walenty Kotarski, Bóg się rodzi      208

    1. Pieśni wiary

Jan Gutner, Gdybyś się Jezuniu w Łodzi urodził           208

[Szymon Frug], Piasek i gwiazdy (przeł. z jidysz Dariusz Dekiert)             209

    1. Pieśni walki (o upodmiotowienie w społeczeństwie klasowym)

N.N., Boże, coś Polskę            210

Eugeniusz Pottier, Międzynarodówka             212

Bolesław Czerwieński, Czerwony sztandar      214

N.N., 1 maj 1896 roku     215

N.N., Śmierć prowokatora  216

N.N., Na barykady            217

N.N., Oprawcom Łodzi      218

N.N., Ballada o Okrzei     219

N.N., Śmierć Kunitzera       220

Zygmunt Ból, Łodzianka  221

N.N., Jest na Długiej kamienica        222

N.N., Pieśń więzienna        223

Aleksy Rżewski, Bez pracy i chleba  224

Jan Gutner, Kolęda dziadowska       226

Zula Pacanowska, Pieśń o Łodzi      227

    1. Ludyczne pieśni masowe (zabawa, rozrywka, sensacja, miłość)

N.N., Zawsze klawo jest w zapusty     228

N.N., W czynszowej kamienicy          229

N.N., Kominiarz 230

Walenty Kotarski, W bałuckiej cichej dzielnicy             231

N.N., Moc było zbrodni na świecie    233

N.N., Na jednym cmentarzu              234

N.N., Życie złodzieja          237

    1. Pieśni o mieście

Antoni Teodorczyk, W mieście Łodzi na Szlezyngu          238

N.N., Cztery mile lasu        239

N.N., Niedziela w Czarnocinie         240

N.N., Przyjechał Wojtek do Łodzi      241

N.N., Hej, Łodzianko, czemuś smutna              242

Anna Eckersdorf-Kalinowska, Stara Łódź       243

N.N., Bałuty       245

N.N., Nie ma jak to w mieście Łodzi 246

    1. Ulica i plac

Carl Heinrich Schultz, Szlagiery łódzkiej ulicy (przeł. z niemieckiego Małgorzata Półrola) 247

N.N., Panna Franciszka      250

N.N., Dorożkarz łódzki     251

N.N., Hej, na Rynku Geyera             251

    1. Szynki

Carl Heinrich Schultz, Szlagiery łódzkiej ulicy (przeł. z niemieckiego Małgorzata Półrola).  252

    1. Podwórka

Mojżesz Puławer, Żydowscy muzykanci podwórkowi w Łodzi (przeł. z jidysz Dariusz Diekiert)      253

Mojżesz Puławer, Ślepy Maks (przeł. z jidysz Julia Makosz)        255

Mojżesz Puławer, Berke – śpiewak podwórkowy z laską (przeł. z jidysz Krystyna Radziszewska)             257

Alfred Renner, Podwórkowi muzykanci (przeł. z niemieckiego Krystyna Radziszewska)            259

Mojżesz Puławer, Kataryniarze (przeł. z jidysz Natalia Krynicka)             261

    1. Majówki w parkach i na terenach zamiejskich

N.N., Na majówkę w Mani lesie       264

N.N., W Łagiewnikach na majówce 265

    1. Imieniny

N.N., Na Bałutach klawa dzisiaj jest zabawa 266

N.N., Mańki imieniny        267

 

  1. ŁÓDZKIE KUPLETY

J. Ciechanowski, Ja nie, już nie       269

N.N., Obrazki łódzkie       270

N.N., Na Bałutach            273

As-Pik, Niedziela na Bałutach           274

N.N., Andzia z Kozin         276

Stanisław Śliwiński, Frajda w Helenowie        277

Stanisław Śliwiński, Oj-ra łódzka    278

B. Bronowski, Kominiarczyk 280

N.N., Karnawał w Łodzi    281

Walenty Kotarski, Boże Narodzenie w Łodzi  282

 

  1. HUMOR I SATYRA WIELOJĘZYCZNEJ ŁODZI

… po polsku

Hieronim Schiff, Łódzkich rymów kilkoro      283

X.X., Szopka łódzka            283

Mi-mo, Czekaj tatka…     289

Daktyl, Kraina płócien      290

N.N., 30-lecie     292

N.N., Strofy o Łodzi i łodzianach [I]  292

Daktyl, Łódzki asymilator   297

N.N., Strofy o Łodzi i łodzianach [II] 298

Loup, Sąd           301

Karol Śmich, Łódź            304

N.N., Bije Kuba… 305

H.Pł., Lew          305

Wacław Drozdowski, Budowa teatru. Komedia w 3 aktach        306

H. Płochocki, Pod pręgierz: BUDUJĄ, BUDUJĄ  307

Pierrot, Oda do łodzianki 307

Wład., Łódzkie bajki        308

Meteor, Poetom z łaski swojej          310

… w jidysz (przeł. Agnieszka Żółkiewska)

Josef Miler, Dzisiejsi narzeczeni        311

[Lejb Berman], Pytania    311

Graf Kali, Minuta dla śmiechu           312

[Lejb Berman], Moja kuczka          313

Graf Kali, Zarobek mojego wujka Eliego. Humoreska      314

Ge-Ka, Żydowski nudnik      314

Graf Kali, Purimowy liścik z Zakopanego. Od żony do męża             316

Graf Kali, Zarobek po amerykańsku   317

Kowner, Moja żona          319

Graf Kali, Wielki spadek    320

Graf Kali, Nasza kuczka    322

Bag., Moje spotkanie z cadykiem aleksandrowskim, oby żył długo i szczęśliwie, amen…    323

… po niemiecku (przeł. Małgorzata Półrola)

Wilfried Spectator, Łódź stoi na głowie         324

Wilfried Spectator, Wolny jak ptak... (Piosenka o forsie) 324

Wilfried Spectator, Idzie plajta      325

Wilfried Spectator, Sekutnica albo jak to wygląda w gazecie „Echo”            325

… po rosyjsku (przeł. Anna Bednarczyk)

Wujek Mitia, Pieśń bałuciarza        326

 

  1. POWIEŚĆ BRUKOWA W ODCINKACH

Ludwik Starski, Helena Ordężanka, Tajemnice łódzkiego cmentarza. Sensacyjny romans z życia Łodzi           327

 

  1. ODCINKOWE HISTORYJKI OBRAZKOWE

O żywocie Moryca Konto – rapsody frywolne. Wielki łódzki film obyczajowo-kryminalno-manufakturowy w aktach i częściach  341

Łódź w dobie chłopczycy. Wielka rewia karnawałowa „Expressu” w 4 seriach. Rys. St. Dobrzyński          345

 

VI. TEKSTY REKLAMOWE

    1. Teksty reklamowe z kalendarza „Łodzianka” i tygodnika „Śmiech”, 1903–1913      350
    2. Teksty reklamowe Grafa Kali (Lejba Bermana) z jednodniówki Akdumos, 1936 (przeł. z jidysz Julia Makosz)         355

 

Indeks nazwisk  365

  • Titel: Pogranicze folkloru i kultury popularnej w wielkomiejskiej Łodzi. Od połowy XIX wieku do 1939 roku
  • Autor: Przemysław Owczarek, Krystyna Radziszewska
  • ISBN: 978-83-8331-235-4, 9788383312354
  • Veröffentlichungsdatum: 2023-10-17
  • Format: E-book
  • Artikelkennung: e_3ox8
  • Verleger: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego