E-book details

Wokół transcendentalnej apercepcji. Sąd, podmiot i jedność u Kanta i we wczesnej filozofii analitycznej

Wokół transcendentalnej apercepcji. Sąd, podmiot i jedność u Kanta i we wczesnej filozofii analitycznej

Włodzimierz Heflik

Ebook

Pojęcie transcendentalnej apercepcji zajmuje kluczową pozycję w głównym nurcie filozofii nowożytnej i współczesnej, jest punktem, w którym intuicja kryjąca się za kartezjańskim cogito została przez Kanta doprowadzona do kulminacji, stanowiąc jednocześnie dla filozofów analitycznych źródło inspiracji do rozwinięcia badań nad problematyką sądu i formy logicznej oraz nad kwestiami semantycznymi. Autor stara się wyodrębnić i przeanalizować podstawowe sposoby rozumienia transcendentalnej apercepcji, jakie można napotkać u Kanta, poszukuje też związku łączącego tę kwestię z zagadnieniami dotyczącymi sądu. Przedstawia źródła oraz historyczne tło (jakie stanowi filozofia Kartezjusza i Leibniza) problemu apercepcji i śledzi kontynuację tej tematyki po Kancie, ograniczając się do kręgu wczesnych filozofów analitycznych, takich jak Frege, Russell, Moore i Wittgenstein.


Zamiar osadzenia początków tradycji analitycznej w kontekście filozofii nowożytnej (...) jest zamierzeniem ze wszech miar cennym i nie często spotykanym w rodzimej literaturze przedmiotu. To niewątpliwa zaleta książki Włodzimierza Heflika, który w kompetentny i wnikliwy sposób porusza się w obu kierunkach. Autor zaproponował (...) spójną koncepcję ewolucji kluczowych dla epistemologii zagadnień podmiotu i sądu, mających swe źródło w filozofii Kanta.

Prof. dr hab. Piotr Dehnel


Książka Włodzimierza Heflika stara się wydobyć i przedstawić niektóre z wątków kantowskich, kształtujących wczesną filozofię analityczną. (...) stanowi interesującą próbę przedstawienia jednej z kluczowych idei filozofii Kanta i jej znaczenia dla rozwoju i interpretacji poglądów wybitnych przedstawicieli wczesnej filozofii analitycznej. Przyczynia się do lepszego zrozumienia rozważanych koncepcji filozoficznych i ich miejsca w ewolucji europejskiej myśli filozoficznej.

Prof. dr hab. Tadeusz Szubka

Włodzimierz Heflik - doktor hab., prof. Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie. Ukończył filozofię na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz inżynierię materiałową na Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Obszar jego zainteresowań badawczych obejmuje epistemologię, filozofię analityczną i filozofię transcendentalną. Opublikował monografię Problem formy w perspektywie transcendentalnej u Kanta i Wittgensteina oraz kilkadziesiąt artykułów, między innymi w takich czasopismach, jak "Analiza i Egzystencja", "Filozofia Nauki", "Kwartalnik Filozoficzny", "Principia", "Przegląd Filozoficzny", "Ruch Filozoficzny" i "Studia z Historii Filozofii", a także w wydawnictwach zagranicznych Walter de Gruyter czy Austrian Ludwig Wittgenstein Society.

Wykaz skrótów

 

Wstęp

 

Rozdział I

 

Kartezjusz i Leibniz – cogito a apercepcja

 

1.1. Kartezjusz

 

1.1.1. Sceptycyzm metodologiczny i metoda analizy jako punkt wyjścia rozważań Kartezjusza

 

1.1.2. Cztery płaszczyzny ujęcia problematyki cogito

 

1.1.3. Zagadnienie samoświadomości – dalsza analiza

 

1.1.4. Zarzut Gassendiego i jego odparcie przez Kartezjusza

 

1.2. Leibniz

 

1.2.1. Monadologia i harmonia przedustawna – dwa filary metafizyki Leibniza

 

1.2.2. Reprezentacja a świat zewnętrzny

 

1.2.3. Percepcja jako reprezentacja

 

1.2.4. Problematyczność istnienia świata zewnętrznego

 

1.2.5. Struktura i izomorfizm

 

1.2.6. Apercepcja – wstępne uwagi

 

1.2.7. Krytyczna dyskusja wokół rozumienia apercepcji

 

1.2.8. W stronę Kanta

 

Rozdział II.

 

Apercepcja i sąd. Rozważania wokół transcendentalnej dedukcji kategorii

 

2.1. Transcendentalna apercepcja w świetle dedukcji kategorii

 

2.2. Apercepcja a sąd

 

2.3. Obiektywność i intencjonalność

 

2.4. Numeryczna identyczność podmiotu i apercepcja

 

2.5. Synteza i apercepcja

 

2.6. Analiza sądu percepcji

 

2.7. Kant – prezentacjonista czy reprezentacjonista?

 

Rozdział III

 

Apercepcja i podmiot. Wokół Kantowskiej teorii świadomości

 

3.1. Kantowska krytyka psychologii racjonalnej

 

3.2. Dwa sposoby rozumienia transcendentalnej apercepcji

 

3.3. Czy „Ja myślę” jest identyczne z transcendentalną apercepcją?

 

3.4. Wiele różnych i wzajemnie nieredukowalnych podmiotów?

 

3.5. Analogia: Ja samo w sobie – rzeczy same w sobie. Kwestie terminologiczne

 

3.6. Metafora „oka” i podwójna rola Ja

 

Rozdział IV

 

Rozróżnienie: przestrzeń jako forma naoczności i formalna naoczność oraz jego rola w filozofii transcendentalnej Kanta

 

4.1. Natura przestrzeni w świetle Estetyki transcendentalnej

 

4.2. Rola przestrzeni jako formalnej naoczności w transcendentalnej dedukcji kategorii

 

4.3. Kontrowersje wokół natury jedności przestrzeni jako formy naoczności

 

Rozdział V

 

Wokół Der Gedanke. Spór Russella z Fregem o naturę myśli, sądu i faktu

 

5.1. Rozróżnienie: myśl – przedstawienie

 

5.2. Intencja, intencjonalność i ujmowanie myśli

 

5.3. Myśl prawdziwa a fakt  

 

5.4. Russell o sądach i faktach

 

5.5. Inne spojrzenie na Fregowskie rozróżnienie sensu i znaczenia

 

5.6. Sądy jako byty abstrakcyjne

 

Rozdział VI

 

Koncepcja sądu u Russella i ewolucja jego stanowiska

 

6.1. Platońska koncepcja sądu w The Principles of Mathematics

 

6.2. Motywy odrzucenia przez Russella sądów logicznych jako bytów

 

6.3. Natura bezpośredniej znajomości (acquaintance)

 

6.4. Noumenalizm kontra fenomenalizm?

 

Rozdział VII

 

Stanowisko Russella w Theory of Knowledge. The 1913 Manuscript. Sąd a forma logiczna

 

7.1. Pierwsza wersja nowej teorii aktu sądzenia jako relacji wieloargumentowej

 

7.2. Nowa wersja teorii MRTJ w Theory of Knowledge. Problem jedności sądu a forma logiczna

 

7.3. Status sądu logicznego (proposition)

 

7.4. Sąd w sensie logicznym a akt sądzenia (judgment)

 

7.5. Czy da się pogodzić MRTJ z realizmem bezpośrednim?

 

7.6. Dwa sposoby rozumienia formy logicznej

 

7.7. Russellowskie formy logiczne a Kantowskie kategorie

 

7.8. Relacja: podmiot (Jaźń) a forma logiczna kompleksu kognitywnego

 

7.9. Jeszcze raz o formie logicznej aktu rozumienia

 

7.10. Dwupoziomowe ujęcie aktów poznawczych i problem bezpośredniego dostępu do przedmiotów aktu sądzenia

 

Rozdział VIII

 

Moore: platonizm i odrzucenie idealizmu

 

8.1. Platońska koncepcja sądu w The Nature of Judgment. Rzeczywistość składająca się z pojęć i sądów

 

8.2. Pozostałe aspekty krytyki idealizmu u Moore’a

 

Rozdział IX

 

Teoria danych zmysłowych, realizm bezpośredni i zdrowy rozsądek. Filozofia percepcji Moore’a

 

9.1. Zasady Hume’a i ich odrzucenie przez Moore’a

 

9.2. Dane zmysłowe – rozmaite interpretacje

 

9.3. Cztery podstawowe teorie percepcji a kwestia danych zmysłowych

 

9.4. Realizm pośredni (Locke’owski) czy realizm bezpośredni?

 

9.5. Dane zmysłowe jako części powierzchni przedmiotów materialnych

 

9.6. Relacja: podmiot spostrzegania – dane zmysłowe. Kwestia natury podmiotu (Jaźni)

 

9.7. Próba obrony stanowiska Moore’a

 

Rozdział X

 

Czy pojęcie transcendentalnej apercepcji pozwoli rozjaśnić tak zwane metafizyczne tezy Traktatu Wittgensteina?

 

10.1. Problem podmiotu w metafizycznych tezach Traktatu (wstępne omówienie)

 

10.2. Kantowska teoria apercepcji

 

10.3. Interpretacja podmiotu metafizycznego w świetle Kantowskiej koncepcji transcendentalnej apercepcji

 

10.4. Mikrokosmos – makrokosmos. Wittgenstein jako kontynuator Leibniza i Schopenhauera?

 

10.5. Solipsyzm Wittgensteina wobec stanowiska Russella i Kanta

 

10.6. Podmiot metafizyczny jako język. Interpretacja lingwistyczna Jaakka Hintikki

 

Zakończenie

 

Summary

 

Indeks osobowy

 

Indeks rzeczowy

 

Bibliografia

  • Title: Wokół transcendentalnej apercepcji. Sąd, podmiot i jedność u Kanta i we wczesnej filozofii analitycznej
  • Author: Włodzimierz Heflik
  • ISBN: 978-83-242-6846-7, 9788324268467
  • Date of issue: 2025-03-06
  • Format: Ebook
  • Item ID: e_49wd
  • Publisher: Wydawnictwo UNIVERSITAS