Sibi, suisque et Patriae ornamento. Fundacje artystyczne Koniecpolskich w XV-XVII wieku

Zbigniew Bania

Inspiracją dla sformułowanego tytułu książki Sibi, suisque et Patriae ornamento jest akapit z pamiętnika Stanisława Albrychta Radziwiłła, który tymi słowami ujął wrażenie, jakie na nim wywarła oglądana willa-pałac hetmana Stanisława Koniecpolskiego w Podhorcach. Bo rzeczywiście to, co zdążył zrealizować hetman, zaliczane jest do kreacji architektonicznych reprezentujących najwyższy poziom rozwiązań formalnych w dziejach naszej architektury. Należy również podkreślić, że fundacje architektoniczne hetmana stanowią apogeum przedsięwzięć realizowanych przez przedstawicieli tej rodziny przez niemal 300 lat jej funkcjonowania w życiu politycznym Królestwa Polskiego i Rzeczypospolitej. Zachętą do podjęcia się scharakteryzowania tak długo trwającego procesu inwestycyjnego jednego rodu było poznanie faz jego następowania, odniesienia go do dziejów poszczególnych pokoleń i gałęzi rodu, zależności między ich potencjałem ekonomicznym a skalą i klasą powstających obiektów. W działaniach tych znakomite potwierdzenie zyskuje przesłanie wyrażone przez Arystotelesa w Etyce, opublikowanej w tłumaczeniu Sebastiana Petrycego w 1618 roku, które zwięźle podsumowuje autor Krótkiej nauki budowniczej…, że „budowanie trwałą pamiątkę po sobie zostawuje”. Na dwu terenach dawnej Rzeczypospolitej rodzina ta odgrywała niezwykle ważną rolę: w okresie średniowiecza i wczesnej nowożytności były to ziemie Polski Centralnej, w XVII wieku – tereny południowo-wschodnich Kresów. Koniecpolscy byli rodem w dziejach Polski bardzo zasłużonym, którego przedstawiciele działali konsekwentnie w sytuacjach, gdy sprzyjały ku temu okoliczności polityczne i odznaczali się zapobiegliwością w budowaniu swych podstaw ekonomicznych.

Silesia incognita.Architektura kościołów ewangelickich Górnego Śląska 1945-2017

Ewa Chojecka

Silesia incognita - Śląsk nieznany - te słowa w tytule obecnej książki zapowiadają odsłonę zjawiska dotąd niemal niedostrzeżonego. Chodzi o zespół ewangelickich kościołów powstałych w czasach trudnych: po drugiej wojnie i w następnych dziesięcioleciach, w czasach przełomu 1989 roku i aż do początków XXI wieku. Wtopione w malowniczy wiejski krajobraz, na uboczu wielkich wydarzeń artystycznych swego czasu, kościoły te odzwierciedlają losy niewielkich społeczności konfesyjnych na ziemi, kędy przeszedł przysłowiowy walec dziejowy, co "wyrównywał". Tu, mimo wielu przeciwności, było pragnienie przetrwania żywione pamięcią leśnych kościołów sprzed wieków - symbolu przezwyciężania trudów. Jak to się stało, że w czasach, kiedy ewangelickie kościoły masowo przepadały, tutaj zaczęto wznosić nowe? Wiemy, że wszelkie budowle - sakralne, jak i świeckie - zawierają czytelne świadectwa i przesłania swoich twórców i inspiratorów. Te świadectwa rozpoznajemy na wiele sposobów: odnajdujemy ich wymiar historyczno-kulturowy, estetyczny i stylowy, śledzimy artystyczne powiązania, określamy treści ideowe, na koniec definiujemy ich wartość jako nasze wspólne dziedzictwo. Tak dzieje się i tym razem. Omawiane tu budowle kościelne, pozostając częścią obrazu nowoczesnej sztuki architektonicznej, wpisują się zarazem w ciąg wielowiekowej tradycji śląskiej architektury protestanckiej jako jej kolejny, najnowszy rozdział. Owa tradycja sięga odległych czasów: pamięta świetność baroku - kościoły Pokoju XVII wieku i te późniejsze, zwane kościołami Łaski, liczne dzieła subtelnego osiemnastowiecznego klasycyzmu, monumentalne założenia historyzmu XIX wieku, wreszcie obiekty wczesnego modernizmu początku XX stulecia. Kościoły te, mimo iż przemawiają wieloma językami form adekwatnych do swojego czasu, przekazują niezmienione przesłanie ideowe protestanckich treści konfesyjnych. Podobnie stało się i tym razem. I niech nie niepokoi nas to, że obecnym budowlom daleko do wielkości i reprezentacyjności ich historycznych poprzedników. W swej kameralnej formie one także dają świadectwo - tu i teraz.

Słowo architekta. Opowieści o architekturze Polski Ludowej. Wydanie II

Błażej Ciarkowski

W latach 60. i 70. człowiek siedział w domu i albo pił wódkę albo myślał. Był czas na myślenie, bo nie było co robić. Francuz, Niemiec czy Amerykanin ciągle pracował, a ten się nudził. Wobec tego robił konkursy. W ten żartobliwy sposób architekt Stefan MUller opisywał genezę międzynarodowych sukcesów polskich projektantów. Czy rzeczywiście szarzyzna peerelowskiej codzienności zmuszała do ucieczki w sferę wyobraźni, a fantastyczne wizje nowoczesnych budynków miały być odskocznią od projektowania nudnych osiedli z wielkiej płyty? A może to zasługa organizacji wielobranżowych biur projektów i doskonałej edukacji, jaką młodzi polscy projektanci odebrali od starych mistrzów? By spróbować odpowiedzieć na te pytania i wiele innych, autor postanowił wsłuchać się w głosy wybitnych architektów działających w latach 1945-1989. Kilkadziesiąt wywiadów, setki anegdot, różne stanowiska i wybory - to wszystko tworzy rozproszoną strukturę książki Słowo architekta. Opowieści o architekturze Polski Ludowej. Mnogość osobistych narracji i wspomnień układa się tu w wielowarstwowy obraz, w którym pojęcie "prawdy" stale podlega negocjacjom. Zamiast jednej, wiodącej ścieżki interpretacyjnej autor przedstawia wielość równoprawnych, indywidualnych mikrohistorii - fascynujących i niejednoznacznych jak architektura tamtych czasów.

Sześć pięter luksusu. Przerwana historia Domu Braci Jabłkowskich

Cezary Łazarewicz

To ma być coś, czego Warszawa jeszcze nie widziała. Wielki dom towarowy jak angielski Harrods czy niemiecki KaDeWe. Dom Towarowy Bracia Jabłkowscy był największym sklepem w tej części Europy, nowoczesnym i urządzonym według zagranicznych standardów. W czasie powstania warszawskiego okolica domu została zrujnowana, a ostateczna zagłada dokonała się w 1948 roku, gdy powstawała nowa Warszawa. Ale dom braci Jabłkowskich przetrwał i to. Komuniści uznali jednak, że w nowej Polsce sklep taki jak ten nie może należeć do osób prywatnych. Został więc Jabłkowskim odebrany i upaństwowiony. Potem sprzedawano tam obuwie, a niegdyś nowoczesny budynek popadał w ruinę. W stanie wojennym władze Warszawy oddały go Związkowi Rzemiosła Polskiego, ale i z tych planów niewiele wyszło. Na początku lat dziewięćdziesiątych do rzemieślników zgłosił się pewien biznesmen i zaproponował wspólny interes, który miał wszystkim przynieść krociowe zyski. Cezary Łazarewicz, opisując ponadstuletnią historię najsłynniejszego warszawskiego domu towarowego, prowadzi jednocześnie reporterskie śledztwo w sprawie reprywatyzacji i rysuje obraz przemian społecznych w XX i XXI wieku. A gdy książka ukazywała się po raz pierwszy, nie wiedział, że w tej historii nastąpi jeszcze niejeden zwrot akcji i jej zakończenie trzeba będzie napisać na nowo.

Sztuka sakralna Krakowa w wieku XIX. Część II. Matejko i Wyspiański

Wojciech Bałus

WSTĘP   I KOŚCIÓŁ MARIACKI Wprowadzenie Restauracja bazyliki i powstanie dekoracji malarskiej Opis malowideł Kontekst europejski Kontekst krakowski Ikonografia i sens ideowy Dekoracja tryforiów Pierwsze witraże Wyspiańskiego i Mehoffera   II KOŚCIÓŁ FRANCISZKANÓW Wprowadzenie Wielki pożar Krakowa, zniszczenie i odbudowa kościoła Franciszkanów Konkurs na dekorację malarską kościoła i historia jej wykonania Dyspozycja malowideł ściennych i jej stosunek do architektury Dekoracja ornamentalna, jej system, reguły i wzory Program dekoracji malarskiej Intermezzo: witraże dominikańskie, projekty dla Biecza i prace przy krakowskim kościele św. Krzyża Historia powstania witraży Witraż ze świętym Franciszkiem Witraż z błogosławionymi klaryskami (bł. Salomeą) Witraże z przedstawieniami żywiołu wody i ognia Witraż z Bogiem Ojcem Nowa koncepcja witrażu Sens ideowy dekoracji kościoła Franciszkanów Dygresja: zagadka "Żywiołów"   III KATEDRA NA WAWELU Wprowadzenie Okoliczności i czas powstania projektów Wyspiańskiego Tragiczny wybór - tragiczne skutki Niesamowite i nieredukowalne Czyn, dojrzewanie i wybór Losu Dwa oblicza chłopa Historia monumentalna ZAKOŃCZENIE Zasammenfassung Indeks nazwisk Źródła ilustracji  

Tradycyjna architektura chińska i jej uwarunkowania kulturowe

Liu Su

Tradycyjna architektura chińska i jej uwarunkowania kulturowe to erudycyjna opowieść o architekturze chińskiej osadzona w bardzo szerokim kontekście cywilizacyjnym. Autor - szanowany badacz - ze swadą i ogromną pewnością siebie porusza się po historii budownictwa i urbanistyki w Chinach, pokazując, jak losy tych dziedzin aktywności ludzkiej odzwierciedlają różne aspekty chińskiej tożsamości kulturowej. Książka obfituje w ciekawostki, błyskotliwe syntezy i oryginalne porównania. Czytelnicy z lektury wynoszą więc nie tyle szczegółową wiedzę o historii architektury, ile pogłębione zrozumienie rozmaitych niuansów cywilizacji chińskiej, odnoszących się do tego, jak budowano i mieszkano w Chinach na przestrzeni wieków. Autor nie szczędzi przy tym krytycznych uwag dotyczących modernizacji kraju i niewystarczającego szacunku do zabytków oraz ich odpowiedniej konserwacji w czasach współczesnych. dr hab. Marcin Jacoby sinolog, profesor Uniwersytetu SWPS Liu Su urodził się w 1956 roku. Jest szeroko znanym badaczem chińskiej architektury tradycyjnej. Ukończył japoński Uniwersytet w Kagoshimie, pracuje na stanowisku profesora uczelni w Szkole Architektury Uniwersytetu Hunańskiego w Changsha w ChRL. Jest autorem 14 publikacji książkowych oraz kilkudziesięciu artykułów poświęconych architekturze, publikowanych w Chinach, Japonii, Korei Południowej i Tajwanie. Wykładowca akademicki. Aktywny popularyzator wiedzy o chińskiej architekturze tradycyjnej i jej ochronie oraz członek licznych gremiów naukowych i specjalistycznych związanych z tą problematyką. Piotr Karpiński urodził się w 1978 roku. Absolwent stosunków międzynarodowych oraz sinologii na Uniwersytecie Warszawskim. Ukończył studia podyplomowe z zakresu historii sztuki PAN. Tłumacz języka chińskiego, od lat aktywnie zaangażowany w kreowanie przyjaznego środowiska rozwoju relacji polsko-chińskich. Autor opracowań wspierających promocję Polski w Chinach, współpracownik mediów singapurskich. Propagator wiedzy o Chinach, pilot wycieczek i przewodnik.

Transformacje i redefinicje. Adaptacja dziedzictwa architektonicznego do nowej funkcji a zachowanie ciągłości historycznej miejsca

Julia Sowińska-Heim

Autorka prezentowanej książki ukazu je wagę oraz złożoność problemów i wyzwań wynikających z wprowadzenia nowej funkcji do obiektu architektonicznego, stanowiącego część ważnego dziedzictwa kulturowego. Współczesne zjawisko adaptacji do nowej funkcji zostało ukazane z jednej strony jako konsekwencja przemian zachodzących w sposobie myślenia o dziedzictwie i jego ochronie, a z drugiej - jako ważny czynnik pobudzający zmiany, tytułowe transformacje i redefinicje, nie tylko na poziomie ingerencji w substancję materialną, lecz także roli dziedzictwa we współczesnym mieście, jego znaczeniu społecznym i kulturowym. Skala tego zjawiska oraz jego wpływ za równo na aktualny i przyszły wygląd miast, jak i na to, czy następne pokolenia będą miały możliwość odczytania pierwotnego znaczenia ważnego dla miasta i jego kultury dziedzictwa architektonicznego, sprawia, że problematyka ta ma współcześnie szczególne znaczenie. „Adaptacja historycznej tkanki architektonicznej do nowej funkcji, będąca tematem książki dr Julii Sowińskiej-Heim, staje się jednym z najbardziej charakterystycznych i reprezentatywnych elementów określających współczesną architekturę. Nie znam przykładu współczesnej adaptacji, który byłby jednoznacznie odbierany i nie budził skrajnych emocji. W tym temacie potrzeba głosu kogoś neutralnego, arbitra stojącego z boku, na przykład historyka architektury. Ta książka jest takim głosem i jest to głos niezwykle interesujący.” prof. nadzw. dr hab. Bartosz Hunger „Podjęta w pracy tematyka odpowiada istotnym, współczesnym wyzwaniom z zakresu konserwacji, projektowania i planowania przestrzennego. W mojej ocenie przyjęte przez Autorkę założenia i osiągnięte efekty są wartościowym, przesiąkniętym humanistyczną refleksją głosem w dyskusji związanej ze współczesnymi, zakrojonymi na szeroką skalę praktykami konserwatorsko-architektonicznymi. prof. nadzw. dr hab. Piotr Gryglewski

Urban Amazement

Marta Mamet-Michalkiewicz

Tom pt. Urban amazement stanowi próbę interdyscyplinarnego spojrzenia, łączącego w sobie element teorii literatury, kultury oraz architektury na problematykę przestrzeni miejskiej, skupiając się na oszałamiającej różnorodności miasta. Monografia podejmuje problematykę miejskości i urbanistycznej różnorodności w ujęciu komparatystycznej refleksji kulturoznawczej, literaturoznawczej, filozoficznej i teoretycznej. Poszczególne teksty zajmują się materiałem literackim, filmowym oraz kwestiami teoretycznymi, natomiast w ujęciu chronologicznym skupiają się na problematyce miejskiej począwszy od wczesnego średniowiecza po czasy współczesne.