Jurysprudencja 10. W stronę krytycznej filozofii orzekania. Polityczność, etyka, legitymizacja

Rafał Mańko

Celem serii wydawniczej "Jurysprudencja" jest publikowanie monografii z zakresu teorii i filozofii prawa, a także dyscyplin prawniczych podejmujących problematykę teoretyczno- i filozoficzno-prawną w ramach własnych badań przedmiotowych. Inicjatywa powołania tego rodzaju serii wydawniczej spotkała się z dużym zainteresowaniem wszystkich ośrodków naukowych zajmujących się wskazaną problematyką, a także znanych naukowców z ośrodków zagranicznych. Redaktorzy serii Marek Zirk-Sadowski, Tomasz Bekrycht Prezentowana publikacja jest pierwszą w polskiej nauce próbą spojrzenia na zjawisko orzekania - sądowego stosowania prawa, w tym jego operatywnej wykładni - w perspektywie krytycznej filozofii prawa. Nawiązując do czołowych przedstawicieli tego nurtu w jurysprudencji anglosaskiej (takich jak Duncan Kennedy, Costas Douzinas, Adam Gearey), autor konstruuje własny model filozoficzno-prawny, który określa mianem krytycznej filozofii orzekania. Wychodząc od założeń ontologicznych, epistemologicznych i metodologicznych teorii krytycznej, za kluczowy punkt wyjścia uznaje uwzględnienie w teorii orzekania problematyki polityczności (thepolitical), rozumianej - za Chantal Mouffe - jako fundamentalny i nieusuwalny antagonizm społeczny, a także ideologii rozumianej w nawiązaniu w szczególności do koncepcji Slavoja Ziżka. Ponadto nawiązuje krytycznie do juryscentrycznego projektu Artura Kozaka, prowadząc m.in. rozważania nad granicami prawniczej władzy dyskrecjonalnej. Odsłonięcie politycznych i ideologicznych uwikłań orzekania skłania do przemyślenia na nowo etyki sędziowskiej, która - zdaniem Autora - powinna być oparta na imperatywie dążenia do sprawiedliwości, rozumianej niejako dająca się skodyfikować formuła, lecz przede wszystkim jako usuwanie przejawów niesprawiedliwości (adikia) i aktywne dążenie do emancypacji. Tak rozumiana polityczna etyka orzekania jest propozycją krytycznego przemyślenia społecznej odpowiedzialności sędziego i jego związków z prawem, a zarazem punktem wyjścia do rozważań o legitymizacji władzy sądowniczej. Skoro nie może ona znaleźć oparcia w tekście prawa i nie powinna jej szukać w innych subświatach, rozwiązaniem wydaje się jej oparcie na demokratycznej partycypacji i rzeczywistym dążeniu do realizacji ideału sprawiedliwości.

Jurysprudencja 11. Mind the Gaps. Economical Aspects in the Legal Thinking

Tomasz Bekrycht, Sergiy Glibko, Bartosz Wojciechowski

Celem serii wydawniczej "Jurysprudencja" jest publikowanie monografii z zakresu teorii i filozofii prawa, a także dyscyplin prawniczych podejmujących problematykę teoretyczno- i filozoficzno-prawną w ramach własnych badań przedmiotowych. Inicjatywa powołania tego rodzaju serii wydawniczej spotkała się z dużym zainteresowaniem wszystkich ośrodków naukowych zajmujących się wskazaną problematyką, a także znanych naukowców z ośrodków zagranicznych. Redaktorzy serii Marek Zirk-Sadowski, Tomasz Bekrycht We are presenting to Readers the work which is a result of co-operation between Polish and Ukrainian specialists in jurisprudence. The texts which are presented in this monography are an example of pursuing a postulate of external and internal integration of jurisprudence. In our opinion, the theses presented in it have a chance of becoming an important voice in discussions on various forms of law violation and use of loopholes in law (law avoidance, abuse of law, tax avoidance etc.). Undoubtedly, the theses also constitute an interesting view from the perspective of an analysis of the legal transformation process in the countries of Central and Eastern Europe (especially Poland and Ukraine).

Jurysprudencja 13. Prawo w przestrzeni normatywnej

Tadeusz Biernat

Paradygmat prawa w przestrzeni normatywnej pozwala na inne spojrzenie na wiele kwestii odnoszących się do tradycyjnie ujmowanych obszarów refleksji naukowej nad prawem. Współcześnie, w relacjach między prawem a sferą normatywną (środowiskiem normatywnym), na szczególną uwagę zasługuje zjawisko formy normatywności i jej charakterystycznych cech w społeczeństwie postmodernistycznym. Pytanie o formę normatywności jest komplementarne z pytaniem, czy i jak zmieniające się i specyficznie ukształtowane formy artykułowania normatywności wpływają na prawo, a konkretnie na tworzenie prawa. Podlegające własnej dynamice otoczenie normatywne, przestrzeń normatywna, generuje szerszą dyskusję dotyczącą prawa i jego oceny, która obejmie inne, "niepaństwowe prawo" oraz to, co autor określa mianem "normatywnych źródeł prawa". Dyskusja wykracza więc poza ustalony przez lata i ściśle "zdefiniowany" krąg zależności systemowych. Szczegółowy, ale bardzo istotny problem polega na tym, że w polu dyskursu i sposobie przedstawiania normatywnych treści pojawiają się wypowiedzi nie tylko odnoszące się do poszczególnych elementów przestrzeni normatywnej, ale także mające charakter "normatywnych roszczeń". W tak charakteryzowanej rzeczywistości prawo jest mostem łączącym "roszczenia normatywne" z normatywnością zewnętrzną wobec prawa.

Jurysprudencja 16. Promisoryjna teoria umów na tle ontoetyki Paula Ricoeura

Marcin Pieniążek

Pytanie o przyczyny dotrzymywania umów nabiera szczególnego znaczenia w czasach nasilonej depersonalizacji stosunków prawnych. Stanowi też punkt wyjścia dla przedstawionej w monografii teorii umów, wyrastającej z poglądów filozoficznych Paula Ricoeura i zogniskowanej na problematyce obietnicy oraz wzajemności. W szkicowanej teorii kluczową rolę odgrywa założenie, zgodnie z którym dotrzymywanie obietnicy jest konstytutywne dla „bycia sobą” strony umowy. W „bycie sobą” strony wpisana jest z kolei relacja interpersonalna, pozwalająca scharakteryzować fenomen wzajemnej odpowiedzialności w umowie. Przyjmuje się także, że strony umowy do swego działania włączają elementy „wielkiej narracji” prawa, rozwijanej w sprawiedliwych instytucjach państwa. W tym kontekście głównym celem pracy jest budowa trójpłaszczyznowej promisoryjnej teorii umów, skoncentrowanej na ontoetyce osoby – sprzedającego, najemcy etc. Syntetyzująca perspektywa Ricoeura powoduje, że w proponowanym ujęciu dochodzą do głosu m.in. elementy arystotelizmu, kantyzmu oraz pokrewnego hermeneutyce paradygmatu narratologicznego. W perspektywie prawoznawstwa rozwijana teoria ma charakter niepozytywistyczny, postulując związek prawa i moralności oraz bytu i powinności. Dopełniającym elementem wywodu jest prezentacja filozoficzno-prawnych kontekstów promisoryjnej teorii umów w perspektywie historycznej oraz w perspektywie dorobku współczesnej, anglosaskiej jurysprudencji. Niniejsza praca skierowana jest do wszystkich zainteresowanych problematyką filozofii prawa umów. * Celem serii wydawniczej „Jurysprudencja” jest publikowanie monografii z zakresu teorii i filozofii prawa, a także dyscyplin prawniczych podejmujących problematykę teoretyczno- i filozoficzno-prawną w ramach własnych badań przedmiotowych. Inicjatywa powołania tego rodzaju serii wydawniczej spotkała się z dużym zainteresowaniem wszystkich ośrodków nauko­wych zajmujących się wskazaną problematyką, a także znanych naukowców z ośrodków zagranicznych. Redaktorzy serii Marek Zirk-Sadowski, Tomasz Bekrycht

Jurysprudencja 6. Transcendentalna filozofia prawa. O zewnętrznym obowiązywaniu i uzasadnieniu istnienia prawa

Tomasz Bekrycht

Skomplikowany charakter rzeczywistości „wymusza” normy działania, które zawarte są zwłaszcza w treści pojęcia prawa. Również jego powstawanie, istnienie, status ontologiczny i ważnościowy (odpowiednio deontologiczny) są intelektualnym wyzwaniem, które wprawia we frustrację poznawczą. Problematyka poznania zasadności prawa zawiera się w pytaniach o istnienie uniwersalnych struktur kategorii bytu, jaką jest prawo, a także o możliwość jego obiektywnego poznania (jako kategorii ontologicznej i deontologicznej – czyli bytu, który w osobliwy sposób określa powinność) w zakresie satysfakcjonującym o tyle, o ile poznanie takie odsłania uzasadnienie jego istnienia. Tym samym problem ten staje zagadnieniem transcendentalnym, opisującym warunki możliwości istnienia prawa. Nie pozwala ono zrezygnować z poszukiwania czegoś uniwersalnego, niezmiennego, być może tylko formalnie uchwytnego, co uzasadnia i warunkuje istnienie prawa niezależnie od przyjęcia tego uzasadnienia jako faktycznego i w jakikolwiek praktyczny sposób nośnego argumentu za istnieniem porządku społecznego bądź jako podstawy do budowy kolejnej czy wzmacniania którejś z istniejących już teorii normatywnych. Poszukiwanie to jest wyrazem transcendentalnej i transcendującej zastany porządek fenomenalny dążności intelektu. Tego rodzaju poznanie mogłoby dostarczyć koronnego, ale także powszechnie zrozumiałego i dlatego też wiążącego argumentu, przemawiającego za tym, by prawa po prostu przestrzegać. 

Kazusy.Prawo karne

Olga Sitarz

Ze wstepu. Kazusy z prawa karnego to nic innego jak - nieco uproszczone - prawo w działaniu. To właśnie mniej lub bardziej rozbudowane stany faktyczne wymuszają - dla ich karnoprawnej oceny - prawne poruszanie się w całym obszarze prawa karnego. Zazwyczaj kazus to opis zdarzenia, wobec którego należy zastosować określone przepisy decydujące o tym, czy i jaką dpowiedzialność w obszarze prawa karnego ponieść może uczestnik (uczestnicy) zdarzenia. Z reguły historia opowiedziana jest słowem, autor dokonuje więc już wstępnej selekcji informacji. W naszej publikacji zdarzenie opowiedziane jest natomiast obrazem - komiksem. To oznacza, że czytelnik otrzymuje więcej informacji i sam - niczym prokurator czy sędzia - musi dokonać wstępnego wyboru istotnych elementów zdarzenia. Selekcję tę, a później podejmowanie decyzji odnośnie do odpowiedzialności, czytelnik powinien podjąć w oparciu o zasady dpowiedzialności karnej przewidziane w obowiązującym prawie. I chociaż same przepisy zmieniają się dość często, wspomniane zasady tworzą względnie trwały i stabilny kręgosłup,

Kodeks wyborczy. Komentarz. T. 1: Komentarz do artykułów 1-151

red. Artur Biłgorajski

„Niniejszą pracę można niejako podzielić na trzy „części”, przyjmując za kryterium autorów komentarzy i sposób narracji. Pierwsze dwie zostały ujęte w sposób typowy, znany z innych komentarzy do aktów prawnych. Zawarte są w nich szersze omówienia przepisów, będące ich swoistą wykładnią, uzupełnioną przywołaniem aktów prawnych wykonawczych oraz wytycznymi i wyjaśnieniami Państwowej Komisji Wyborczej. Znajdujemy w nich również omówienia tematycznych orzeczeń trybunałów i sądów oraz aktów prawa międzynarodowego i europejskiego. Na pewno te „części” są w większym stopniu dedykowane studentom i tym osobom, które będą poszukiwać w niniejszej publikacji wiedzy praktycznej. Natomiast składające się na „część” trzecią art. 104–151 zostały skomentowane w całkowicie odmienny sposób. Otóż jej autor, komentując wskazane przepisy, w większym stopniu koncentruje się na ich ocenie, dokonywanej w wielu płaszczyznach. Choć można dyskutować na temat niektórych, być może zbyt radykalnych czy rewolucyjnych wręcz opinii oraz propozycji rozwiązań, to jednak styl przyjęty przez autora sprawia, że komentarze do przepisów stają się niemalże odrębnymi glosami zawierającymi ich krytyczną analizę, broniąc takich zapisów. Rezygnacja z przyjęcia jednolitego sposobu wykładni była świadomym zabiegiem autorów niniejszego Komentarza.” (fragment z Uwag wprowadzających)

Kształtowanie bezpieczeństwa wewnętrznego w wymiarze administracyjno-prawnym jako zadanie wybranych podmiotów administracji publicznej i sektora prywatnego

Justyna Trubalska, Łukasz Wojciechowski

Monografia analizuje kształtowanie bezpieczeństwa wewnętrznego w wymiarze administracyjno-prawnym, jako zadania wybranych podmiotów administracji publicznej i sektora prywatnego. Zwraca też uwagę, że do wykonywania takich zadań są potrzebne odpowiednie uwarunkowania prawne, wykwalifikowana kadra oraz nowoczesne metody zwalczania zagrożeń i przestępstw. Głównym kryterium doboru podmiotów był ich realny wpływ na kształtowanie bezpieczeństwa wewnętrznego. Poza klasycznymi formacjami mundurowymi, takimi jak Policja, Straż Graniczna oraz Państwowa Straż Pożarna, zwrócono uwagę na rolę samorządu terytorialnego w kształtowaniu bezpieczeństwa oraz na rolę sektora prywatnego. Dużo miejsca w monografii poświęcono podmiotom kształtującym bezpieczeństwo finansowe związane z funkcjonowaniem sektora bankowego oraz podatkowego. Warto podkreślić, że efektywne ściąganie danin umożliwia finansowanie państwowych formacji oraz innych podmiotów wpływających na bezpieczeństwo wewnętrzne. Stąd podkreślenie roli instytucji mających realny wpływ na środki dostępne w budżecie państwa oraz mechanizmy ich gromadzenia