Analizy weryfikacyjne - przeszłe i obecne doświadczenia badawcze. Tom XIII

Katarzyna Grzeszkiewicz-Radulska, Aneta Krzewińska

Autorki, uczennice twórców i przedstawicieli łódzkiej szkoły metodologicznej w socjologii, podejmują refleksję nad analizami weryfikacyjnymi, które przez wiele lat stanowiły w tej szkole przedmiot dociekań teoretycznych oraz empirycznych. Szczególnie ważnym punktem odniesienia dla tych rozważań jest unikatowa w metodologii badań sondażowych koncepcja analiz weryfikacji wewnętrznej autorstwa Jana Lutyńskiego. Próbie zmierzenia się z dorobkiem szkoły, jego omówieniu i ocenie, towarzyszą głosy jej przedstawicieli odnoszących się z dzisiejszej perspektywy do ówczesnych koncepcji, przedsięwzięć badawczych i dokonań. Wzbogacenie retrospektywy o ten element było możliwe dzięki przeprowadzeniu wywiadów z większością badaczy tworzących szkołę. W efekcie w zagadnienia natury metodologicznej wplecione są wątki interesujące z punktu widzenia socjologii jako nauki. Kontynuując zainteresowania badawcze swoich nauczycieli, autorki eksplorują też możliwości szeroko rozumianej weryfikacji wewnętrznej i badają technikę winiet zakotwiczających.  

Andrzej Kojder, Godność i siła prawa. Szkice socjologicznoprawne

Andrzej Kojder

Kiedy ktoś pyta, co to znaczy, że prawo ma godność, odpowiadamy: znaczy to tylko tyle (i aż tyle), że strzeże godności człowieka, a więc w jednakowym stopniu przypisuje podstawowe uprawnienia i wolności wszystkim ludziom i na wszystkich nakłada w dziedzinie praw publicznych te same obowiązki. Prawo, któremu można przypisać godność, nie zachęca do zdrady, dwulicowości, kłamstwa, wiarołomstwa, nie naraża nikogo na zgubę, ból i poniżające traktowanie, nie wymusza poddańczej uległości i nie nakłania do określonych wyborów religijnych, politycznych, moralnych, estetycznych czy jakichś innych. Nikogo również nie wywyższa tylko z tego powodu, że to jest on, a nie ktoś inny, nikogo też nie czyni obywatelem drugiej kategorii. Prawo, które ma na widoku godność człowieka, wdraża do powszechnej życzliwości, dobrych uczynków, pielęgnuje cnoty osobiste - ambicję, dumę, odwagę, prawdomówność, skromność - wzmacnia również cnoty obywatelskie, takie jak odpowiedzialność, obowiązkowość, przychylność, serdeczność. (...) tak jak każdy człowiek ma mniej lub bardziej wyrazistą osobowość (charakter, temperament, postawę życiową), podobnie każdy system prawny ma w danej epoce cechy swoiste, szczególne. O ile jednak godność człowieka najwyraźniej przejawia się w sytuacjach zagrożenia, a jej probierzem są niebezpieczeństwa i trudy, którym musi on sprostać, o tyle godność prawa uwidacznia się w jego codziennym funkcjonowaniu. O nabywaniu przez prawo coraz większej godności świadczy to, że rozdziela ono coraz więcej dobrodziejstw i jest powściągliwsze aniżeli w przeszłości w szafowaniu surowymi karami.

Anegdoty, limeryki, epifanie o socjologii i socjologach

Andrzej Kojder

Znaczna część zamieszczonych w tym tomiku tekstów ukazywała się w ostatnich latach w biuletynie Polskiego Towarzystwa Socjologicznego „Informacja Bieżąca”, najczęściej pod kryptonimem Ankor. Najżywszy odzew wywołały limeryki. Niektórzy socjologowie, a nawet ich spadkobiercy, poczuli się bardzo urażeni, autor zaś wzywany był do publicznych przeprosin. Nie uczynił tego, musiałby bowiem przyznać, że imiona Jana, Piotra czy Stefana oznaczają konkretne osoby, a tak nie jest. Wszelako w sytuacji, jaka zaistniała, autor czuje się w powinności, aby stwierdzić, że jakiekolwiek podobieństwo postaci i sytuacji tutaj przywołanych do żyjących i nieżyjących socjologów (a także przedstawicieli innych zawodów) jest najzupełniej przypadkowe. Co się tyczy anegdot, które Merriam Webster’s Dictionary & Theasaurus definiuje jako short narrative of interesting, amusing, or biographical incident, to spotkały się z zarzutem, że ten czy ów socjolog (zwłaszcza rodzimy socjolog!) nie mógł powiedzieć lub zrobić tego lub owego, kłóciłoby się to bowiem z jego wizerunkiem, jego charakterem, temperamentem, poczuciem humoru lub innymi znanymi(?) jego przymiotami. Według tej opinii jeden z nadzwyczaj sympatycznych profesorów (notabene promotor doktoratu autora tych słów, a także, notabene, mąż kilku żon), nie mógł porównać wykładanego przez siebie przedmiotu do kostiumu bikini, bo to jakoby nie licowało z jego z sylwetką i stylem bycia... Niedorzeczną pretensją jest oczekiwanie, że każda anegdota będzie opatrzona stemplem autentyczności. Do anegdotycznej narracji nie stosuje się bowiem kryterium prawdy i fałszu, co najwyżej prawdopodobieństwa. Nie ma więc sensu dociekać, czy opisana w anegdocie sytuacja na pewno się wydarzyła i czy jej bohaterem była ta właśnie, a nie inna osoba. Zapewne sporną jest kwestią, czy powtarzane z pokolenia na pokolenie anegdoty, złote myśli, aforyzmy, maksymy, sentencje, facecje, dykteryjki, powiastki, dewizy, kalambury i fabulacje należą do dóbr (kanonu) kultury, czy też powinno się im przyznać znacznie niższą rangę. Zdaje się natomiast nie ulegać wątpliwości (choć nie jest to oczywiste dla wszystkich socjologów), że owe drobne, ulotne w większości utwory, mniej lub bardziej udane lub zupełnie chybione, są nośnikiem nie tyle treści poznawczych, choć i takie w nich się znajdzie, ile emocjonalnych pobudzeń i nastrojów raczej żartobliwych niż poważnych.

Antychryst

Fryderyk Nietzsche

Fryderyk Nietzsche (1844-1900) – jeden z najważniejszych filozofów niemieckich, także filolog, poeta. Człowiek, którego poglądy znacząco wpłynęły na całą późniejszą filozofię, myślenie o człowieku, kulturze, religii. Głosił upadek cywilizacji zachodniej, opartej na myśli greckiej, sokratejskiej i etyce chrześcijańskiej. Tej apollińskiej postawie przeciwstawiał dionizyjską, witalną (połączoną z ideą woli mocy i pojęciem nadczłowieka). Krytykował chrześcijaństwo, ale jednocześnie podziwiał Chrystusa. Jego myśl doczekała się setek interpretacji i omówień. Nie sposób sobie wyobrazić współczesną filozofię bez przemyślenia jego wpływu, wpływu intelektualnego jego idei. "Antychryst" to oprócz "Yako rzecze Zaratustra" jedna z najważniejszych jego - mimo niewielkich rozmiarów - książek. Jest bowiem "Antychryst" zasadniczą rozprawą niemieckiego filozofa nie tylko z chrześcijaństwem, ale wręcz szerzej z całą tradycją judeochrześcijańską (dla przyszłych antysemitów to niestety była jedna z zasadniczych nietzscheańskich tez - ta o nafatalniejszym ludzie w historii). Ma jednak Nietzsche problem z samą postacią Chrystusa, negując jego postawę typu miłość bliźniego, nadstawianie drugiego policzka, traktuje go jednak z niekłamanym szcunkiem. Traktuje go jako postać historyczną i przypisuje mu krańcowo przeciwstawne żydowskiej hierarchii i tradycji - intencje. ba wręcz traktuje Chrystusa jako uosobienie buntu - z czym się solidaryzuje - przeciwko wszelkim dotychczasowym hierarchiom i porządkom. Warto poznac ten niezwykle interesujący, dekonstruujący dotychczasowe osądy punkt widzenia tego geniusza niemieckiej, europeskiej myśli filozoficznej.

Antykruchość Jak żyć w świecie, którego nie rozumiemy

Nassim Nicholas Taleb

Do audiobooka jest dołączony plik PDF z rysunkami i materiałami z wydania drukowanego!! Antykruchość pokazuje, jak żyć w świecie Czarnych Łabędzi... Długookresowe strategie obecnie już nie działają taką tezę stawia Nassim Nicholas Taleb. W dzisiejszym świecie przeważa to, co nieznane, przypadkowe i zmienne, co autor błyskotliwie opisał w swoim światowym bestsellerze Czarny Łabędź. Jak więc przetrwać w tej niepewności, oswoić nieobliczalność zjawisk i chaos, a nawet na tym wygrać? Odpowiadając na te pytania w swojej erudycyjnej i dowcipnej książce Taleb dotyka najważniejszych dylematów gospodarki, biznesu, życia społecznego w XXI wieku. Po potężnym krachu finansowym w 2008 roku, w trakcie największego w historii kryzysu długu w Europie, Taleb uspokaja: Niektórym rzeczom służą wstrząsy; rozwijają się i rozkwitają pod wpływem zmienności, przypadkowości, nieładu i stresu; przygody, ryzyko i niepewność to ich żywioł. Te rzeczy nazywa antykruchymi. Potem błyskotliwie i z pasją wykorzystuje pojęcie antykruchości do wyjaśnienia, jak dziś postrzegać rzeczywistość, istnieć w świecie, podchodzić do podejmowania decyzji. Antykruchość to lektura prowokacyjna, intrygująca i inspirująca. Świetna książka dla tych, którzy są gotowi spojrzeć z zupełnie nowej perspektywy na swoje decyzje, inwestycje, przedsięwzięcia biznesowe, życie prywatne. To także wielka, znakomicie napisana pochwała przedsiębiorczości.

Armia Nowego Wzoru

Jacek Bartosiak, Marek Budzisz, Albert Świdziński

Długo oczekiwany raport przygotowany przez think tank geopolityczny Strategy&Future Koniunktura geostrategiczna zmienia się wyraźnie na niekorzyść Polski. Rosja wzmocniła się w wyniku reformy sił zbrojnych i wraca do europejskiej polityki, a Europie Środkowo-Wschodniej chciałaby dyktować warunki. Nawet jeśli w dającej się przewidzieć przyszłości nie wybuchnie wojna na naszych granicach, będzie rosło znaczenie sił zbrojnych jako narzędzia polityki państwowej. Strategy&Future ponad rok temu, nie czekając na przebudzenie opinii publicznej i elity strategicznej, rozpoczęło prace nad Armią Nowego Wzoru. To nowa formuła sił zbrojnych, diametralnie wzmacniająca ich skuteczność. Bez wsparcia społecznego, dyskusji na temat głębokości i zakresu reform żadne zmiany się nie powiodą. Albo zmodernizujemy nasze siły zbrojne wspólnym wysiłkiem całego społeczeństwa, albo ich nie zreformujemy w ogóle. Autorzy traktują Raport jako głos w dyskusji, która rozpoczyna się w Polsce. Wszystkie prace nad raportem zostały sfinansowane z wpłat darczyńców, którym zespół Strategy&Future bardzo dziękuje. Wojna nowej generacji: pokonać Rosję, czyli jak być podmiotem, a nie przedmiotem polityki międzynarodowej Realny potencjał NATO w perspektywie wojny z Rosją a sytuacja Polski, czy Stany Zjednoczone są przygotowane, aby bronić Europy? Przebieg ćwiczeń wojskowych prowadzonych przez Rosję od 1999 roku, zaawansowanie techniczne rosyjskiego arsenału niestrategicznej broni jądrowej Wnioski z symulacji, gier seminaryjnych i wojennych

Arytmetyka codzienności. Antropologiczna analiza rachunków domowych

Katarzyna Orszulak-Dudkowska

W książce podjęto rozważania z zakresu antropologii ekonomicznej i antropologii codzienności. Na podstawie niepublikowanych materiałów źródłowych - prywatnych zeszytów z rachunkami domowymi prowadzonych przez wiele lat przez trzy kobiety o różnej sytuacji zawodowej i rodzinnej, w nieco odmiennych warunkach kulturowych - autorka dokonała interesującej antropologicznej analizy aktywności polskich gospodyń w czasach powojennych i w okresie potransformacyjnym, po 1989 roku. W monografii omówiła codzienne praktyki dotyczące prowadzenia gospodarstw domowych, rodzaju najczęściej kupowanych towarów i usług, nawyków żywieniowych i konsumpcyjnych, sposobów zamieszkiwania, zasad dbałości o ciało i higienę, form spędzania czasu wolnego, a także światopoglądu, religijności, stosunku do polskiej tradycji kulturowej. Publikacja jest adresowana do badaczy życia społecznego - antropologów, socjologów, ekonomistów i kulturoznawców. Może być również atrakcyjną lekturą dla szerszego grona czytelników, którzy szukają niekonwencjonalnej i drobiazgowej refleksji nad polską codziennością ostatnich sześćdziesięciu lat.

Austria w polskim dyskursie publicznym po 1945 roku / Österreich im polnischen öffentlichen Diskurs nach 1945

Agnieszka Kisztelińska-Węgrzyńska

„Austria jako temat obecny w polskim dyskursie publicznym posiada dwa zasadnicze wątki przewodnie: przeszłość i kulturę. Do wspólnych doświadczeń, relacji, mitów, dokonań, stosunków gospodarczych dziedziczonych i panujących odwołują się zarówno autorzy analizowanych tekstów, jak i współcześni badacze. Kultura zaś systemowo wzmacniana przez Wiedeń od wieków znajdowała w naszym kraju grono aktywnych odbiorców. Współcześnie kultura ukazuje się jako swoista marka młodej, aktywnej republiki, z jednej strony nawiązującej do tego, co we wspólnocie niemieckojęzycznej ważne i godne naśladowania, z drugiej zaś wyznaczająca własne drogi, wartości i cele.” Ze wstępu… Austria w polskim dyskursie publicznym po 1945 roku  to publikacja wymykająca się uproszczonej, jednoznacznej klasyfikacji jako zbiorowego wydawnictwa naukowego poświęconego powojennym relacjom polsko-austriackim i ich badawczej recepcji. Obecność tekstów źródłowych reprezentujących różne obszary ekspresji językowej (od danych statystycznych, poprzez zapis relacji ustnych, publicystykę, a wreszcie po literaturę piękną) każe dopatrywać się w niej respektującego szeroki kontekst interdyscyplinarny dokumentu historycznego. Zaś kompetentny, prowadzony z różnych punktów widzenia (bo przyjmujący perspektywę polską i austriacką) komentarz międzynarodowego kolegium autorskiego stanowi, bez wątpienia, inspirujący przyczynek do analizy zagadnienia, które w polskim piśmiennictwie naukowym nie znalazło jeszcze precedensu, sytuując publikację w kręgu tekstów aspirujących do miana komponentu całościowego namysłu na temat europejskiej historii najnowszej. Nowoczesna metodologia traktująca dyskurs jako podstawowe narzędzie i materiał badawczy pozwala wnikliwiej przyjrzeć się powojennym obrazom austriackim, a wzmiankowane już włączenie do antologii autentycznych materiałów archiwalnych, każe potraktować Austrię w polskim dyskursie publicznym po 1945 roku jako wartościową lekturę  dla "austriofilów", historyków, kulturoznawców, socjologów, prasoznawców, językoznawców oraz (a może przede wszystkim)... czytelników pragnących świadomie współuczestniczyć w procesie tworzenia narracji historycznych. Agnieszka Kisztelińska–Węgrzyńska – historyk, adiunkt na Wydziale Studiów Międzynarodowych i Politologicznych Uniwersytetu Łódzkiego. Zajmuje się historią dyplomacji i relacjami polsko-austriackimi. Autorka monografii- RFN w poglądach i dyplomacji Johna Fostera Dullesa w latach 1953-1959, współredaktorka prac zbiorowych na tematy austriackie min.  Austria i relacje polsko-austriackie w XX i XXI wieku. Publikowała teksty w Przeglądzie Zachodnim i Roczniku Polsko-Niemieckim. Od kilku lat współpracuje z Austriackim Forum Kultury nad projektami związanymi z dziejami współczesnej Austrii.