Łódzki ośrodek geografii społeczno-ekonomicznej (1945-2015). W stulecie urodzin Profesora Ludwika Straszewicza

Tadeusz Marszał

Publikowany tom składa się z trzech części. Pierwsza z nich służy przedstawieniu historii łódzkiego ośrodka antropogeografii w kontekście przekształceń struktur organizacyjnych, wzrostu potencjału kadrowego, rozwoju badań naukowych oraz procesu poszerzania oferty dydaktycznej. Część druga w całości jest poświęcona Ludwikowi Straszewiczowi. Trzecia część publikacji to biogramy samodzielnych pracowników naukowo-dydaktycznych, którzy w minionym siedemdziesięcioleciu tworzyli łódzki ośrodek geografii społeczno-ekonomicznej, również tych, którzy uzyskali habilitację dopiero w 2015 r. Łącznie ponad czterdzieści biogramów profesorów i doktorów habilitowanych.  

Łódzkie geobiografie zamieszkiwania

Małgorzata Rejter

Małgorzata Rejter jest doktorem nauk społecznych i pasjonuje się humanistycznym, spersonalizowanym podejściem do człowieka i jego biografii zapisanej w przestrzeni geograficznej, czyli geobiografii. Powstanie tej monografii zostało zainspirowane pragnieniem interpretacji geobiografii zamieszkiwania poszczególnych osób na historycznym tle ich życia, zapisanych w przestrzeni miasta. Cel pracy zrealizowano dzięki biografiom siedemnastu narratorów, a nie da się zaprzeczyć, że los każdego człowieka jest unikatowym fenomenem biograficznym. * Małgorzata Rejter poprzez dopracowanie autorskiego narzędzia badawczego uzupełnia naszą wiedzę odnoszącą się do biografii zamieszkiwania. Zaproponowała nowatorską technikę "suwaka biograficznego", która pozwala uporządkować kluczowe momenty karier mieszkaniowych i topobiografii. [...] O ile założeniem klasycznej wersji metody biograficznej jest zrozumienie ludzkiego życia w kontekście społecznych procesów, o tyle sensem geobiografii jest analiza miejsc/przestrzeni w przebiegu życia i doświadczeniu jednostki. Z recenzji dr. hab. Macieja Kowalewskiego, prof. Usz Problematyka poświęcona geobiografiom zamieszkiwania zapisanym w przestrzeni konkretnego miasta (w tym przypadku: Łodzi), a opowiedzianym przez indywidualne podmioty należy do niezmiernie istotnych. [...] Recenzowane opracowanie ma szansę stać się jednym z pierwszych na współczesnym polskim rynku geograficznym publikacji naukowych poświęconych miejskim geobiografiom zweryfikowanym empirycznie, a nie tylko teoretycznie. Z recenzji dr. hab. Mikołaja Madurowicza, prof. UW

Miasto - region - tożsamość geografii. Wybór prac Andrzeja Suliborskiego

Marcin Wójcik

Zebrane w tym tomie artykuły stanowią mały, choć reprezentatywny fragment rozległych zainteresowań naukowych Profesora Andrzeja Suliborskiego. Publikację podzielono na trzy części, które odzwierciedlają główne pola badań prowadzonych przez Profesora: problematyka geografii miasta (osadnictwa), region jako przedmiot badań geografii oraz ideowe korzenie i tożsamość geografii jako dyscypliny naukowej i edukacyjnej. Myślą przewodnią zbioru prac jest odwołanie się do przekonania Profesora, że geografia jest społecznie potrzebna i stanowi interesujący punkt widzenia miejsca człowieka w środowisku życia, a jej podstawy teoretyczno-metodologiczne pozwalają tworzyć pewne nadbudowy interpretacyjne oraz komunikować się z pokrewnymi dziedzinami wiedzy. Wyrażamy nadzieję, że książka będzie inspirująca dla osób podejmujących badania naukowe z tego zakresu oraz okaże się przydatna w pracy dydaktycznej. Pragniemy, aby jej treść wzmocniła geograficzną tożsamość oraz pobudzała do twórczego działania, zwłaszcza młodych geografów.  

Moja mapa. Tworzenie map w technologiach geoinformacyjnych. Przewodnik uzupełniający do laboratoriów z podstaw kartografii + Płyta CD

Joanna Ewa Szafraniec

Przewodnik „Moja mapa. Tworzenie map w technologiach geoinformacyjnych” jest pomocą dydaktyczną do realizacji zagadnień kartograficznych przy wykorzystaniu otwartego oprogramowania geoinformacyjnego, jak QGIS, SAGA GIS czy GRASS GIS. Jego celem jest – na podstawie prostych ćwiczeń – przygotowanie studentów i innych osób zainteresowanych do utworzenia samodzielnego opracowania kartograficznego, czyli mapy. Przewodnik jest tak zaprojektowany, by wprowadzić najpierw w zagadnienia teoretyczne, terminologię. Są to cztery rozdziały poświęcone matematycznym podstawom kreślenia map, informacjom ogólnym o mapach i źródłach danych, kartograficznym metodom prezentacji danych przestrzennych oraz rzeźbie na mapie. Poprzez gotowe scenariusze zajęć w formie laboratoryjnej i instrukcje publikacja umożliwia wykorzystanie nabytej wiedzy w praktycznych czynnościach, czyli etapach konstrukcji mapy. Przewodnik zawiera również spis literatury, indeks pojęć oraz załącznik z odnośnikami do różnych informacji i danych, jak też zbiory danych do ćwiczeń dla tych, którzy nie dysponują własnymi przykładami. Tego typu opracowanie zapełnia lukę na rynku polskiej literatury dydaktycznej, łącząc dwie ważne dziedziny: kartografię i Systemy Informacji Geograficznej. Jego niewątpliwą zaletą jest umożliwienie realizacji ćwiczeń samodzielnie, dzięki dostępnym danym (na płycie CD i w Internecie), otwartemu oprogramowaniu geoinformacyjnemu oraz szczegółowym instrukcjom. Ponadto załączona płyta CD oraz spis bibliograficzny pozwalają na poszerzanie i uzupełnianie wiedzy i umiejętności.

Morfologiczne przekształcenia przestrzeni miejskiej Katowic

Marta Chmielewska

Monografia w sposób syntetyczny przedstawia ewolucję przestrzeni miejskiej Katowic, we współczesnych granicach miasta, od momentu powstania w jej obrębie pierwszych jednostek osadniczych (XIII w.) po wiek XXI. Jest to praca geograficzna, bazująca na archiwalnych materiałach kartograficznych, opracowanych z wykorzystaniem narzędzi GIS. Pod względem naukowym monografia lokuje się w badaniach morfologii miast w ujęciu conzenowskim. W pracy zidentyfikowano jednostki morfologiczne Katowic, oraz wyodrębniono i scharakteryzowano kierunki i etapy sukcesji morfologiczno-funkcjonalnej przestrzeni. Analiz morfologicznych dokonano w rzadko spotykanej u polskich morfologów miasta makro skali. Mimo rozbudowanej części teoretycznej opracowania, publikacja kierowana jest nie tylko do naukowców zajmujących się morfologią miast i badaczy przestrzeni miejskiej w ujęciu geograficznym czy historycznym, ale przede wszystkim do wszystkich osób zaineresowanych Katowicami, ich przestrzenią, oraz przeszłością rozwojową.

Nanostruktura i mikrotekstura antracytów

Stanisław Duber

W prezentowanej monografii obiektem badań była grupa węgli silnie zmetamorfizowanych – od semiantracytów do metaantracytów. Abstrahując od lokalnych warunków geologicznych, przedstawiono opis nanostruktury antracytów od skali atomowej (wielkości rzędu nanometrów) do wielkości strukturalnych rzędu dziesiątek mikrometrów (mikrotekstura) pochodzących z różnych kontynentów. Badania nanostruktury i mikrotekstury skoncentrowane były na znalezieniu wspólnych cech budowy tej grupy zmetamorfizowanej substancji organicznej – wykazano, że niejednorodność struktury i tekstury jest immanentną cechą wszystkich antracytów. Wyniki pracy powinny zainteresować studentów i pracowników naukowych kierunków geochemia, petrografia i geologia węgla, a także technologów zajmujących się otrzymywaniem materiałów węglowo-grafitowych dla hutnictwa.

Niże śródziemnomorskie jako czynnik klimatu Polski

Jan Degirmendžić, Krzysztof Kożuchowski

Publikacja zawiera wyniki badań klimatologicznych, mających na celu ocenę roli działalności niżów, wędrujących znad Morza Śródziemnego na północ wzdłuż tzw. szlaku Vb i przynoszących często gwałtowne opady, wezbrania rzek i powodzie w Europie Środkowo-Wschodniej, w tym w Polsce. Przedstawiono w niej ponad 50-letnią historię występowania niżów śródziemnomorskich. Wyróżniono najczęściej obserwowane szlaki ich wędrówki oraz określono wielkość opadów pochodzenia śródziemnomorskiego w Polsce. Zidentyfikowano także formy cyrkulacji atmosferycznej, sprzyjające aktywności niżów śródziemnomorskich. Książka jest pierwszym w literaturze polskiej monograficznym opracowaniem niżów śródziemnomorskich. Może być wykorzystana przez klimatologów i hydrologów, w tym także przez synoptyków w prognozowaniu ekstremalnych warunków hydrometeorologicznych w Polsce.  

Od nauk geograficznych w kierunku nauki o geoinformacji

Iwona Jażdżewska

Od kilkudziesięciu lat funkcjonuje w nauce światowej pojęcie „GIScience”, zaś w polskiej literaturze naukowej i na konferencjach związanych z Systemami Informacji Geograficznej pojawiło się ono jako „nauka o geoinformacji” lub jego angielski odpowiednik – „GIScience”. Naukowa dyskusja na jego temat trwa od wielu lat w literaturze światowej, a w jednym z jej nurtów stawiano pytanie o możliwości uznania GIScience za dyscyplinę naukową. […] Nauka o geoinformacji ma odniesienie do różnych koncepcji filozoficznych, które były szczegółowo opisane w literaturze przez filozofów i socjologów nauki, a także przedstawicieli różnych dyscyplin, w tym również geografii. Niniejsza publikacja nie ma na celu włączania się w dyskusję nad dziełami filozofów nauki, ale przypomnienie ich najważniejszych poglądów z punktu widzenia nauk geograficznych oraz nauki o geoinformacji. Nie bez znaczenia jest fakt, że wiele kluczowych publikacji z zakresu filozofii i metodologii nauk pojawiło się w przed pierwszą połową XX w., czyli w czasie przed „rewolucją cyfrową i internetową”, dlatego dyskusja na temat nauki o geoinformacji powinna uwzględniać nowe wyzwania stojące przed nauką i łączące się z tym nowe paradygmaty. Są one ściśle związane z nowymi technologiami wykorzystywanymi w badaniach naukowych oraz z gwałtownym przyrostem danych. Ze Wstępu