Czytaj po polsku. T. 17: Maria Konopnicka:

Zaadapt. i oprac. Katarzyna Szczotka

Seria: Czytaj po polsku (17), ISSN 2720-5800 Mendel Gdański to nowela Marii Konopnickiej opublikowana w 1890 roku. Stanowiła odpowiedź pisarki na antysemityzm, który w tamtym czasie był problemem powszechnym w społeczeństwie polskim. Akcja noweli rozgrywa się w XIX-wiecznej Warszawie. Głównym bohaterem opowiadania jest tytułowy Mendel Gdański - stary, ubogi introligator, Żyd polskiego pochodzenia, który od 27 lat mieszka na tej samej ulicy. Wydarzenia opisane w noweli pokazują, z jakimi trudnościami na co dzień zmagał się starzec. Pomimo szerzącego się wokół antysemityzmu i przemocy Mendel Gdański nie zrezygnował ze swojej tożsamości i z uporem bronił własnej godności.

Diverse concettualizzazioni delle relazioni attraverso preposizioni neutre in italiano. Un approccio cognitivo

Katarzyna Kwapisz-Osadnik

Monografia zawiera spójny opis funkcjonowania czterech włoskich przyimków di, da, a oraz in, które zaliczane są do grupy przyimków neutralnych, tj. na tyle polisemicznych, że dotarcie do znaczenia rozpatruje się w oparciu o funkcję relacyjną w kontekście. Przyimki te konkurują ze sobą i z innymi przyimkami w wyrażaniu tych samych relacji między tymi samymi obiektami, np. andare in Francia/a Roma, stare al bar/nel bar/dentro il bar; interessarsi a/di; parlare a/di/con; di più/al più/per lo più. Problematyczne jest również ich funkcjonowanie w formie prostej lub ściągniętej, co związane jest z obecnością rodzajnika, np. andare in/nel Portogallo; saltare di felicità/dalla gioia.

Dusza, ciało i tabu. Studia nad sakralnością praindoeuropejskiego formantu *u w łacińskiej terminologii anatomicznej

Katarzyna Tilgner

Przedstawiona książka jest pierwszym polskim studium poświeconym funkcji praindoeuropejskiego formantu *u, który miał być w głębokiej przeszłości nacechowany konotacjami związanymi ze sferą świętości i z tabu. Dokonując próby weryfikacji hipotezy dotyczącej domniemanej funkcji formantu *u, autorka koncentruje się na poszukiwaniach jego refleksów w praindoeuropejskich i łacińskich nazwach części ciała. Ich ekscerpcję uwarunkowała m.in. zrekonstruowana przez Richarda Oniansa pierwotna koncepcja rozlokowania duszy, obiektu tabu par excellence. Studium dopełnia analiza potencjalnie tabuizowanych nazw części ciała, postrzeganych w zamierzchłych czasach jako obdarzone ponadnaturalną, apotropeiczną mocą, oraz nazw organów wykorzystywanych jako narzędzie poznania woli bóstw. W książce nie zabrakło również tekstów autorów starożytnych, które odzwierciedlają wyobrażenia Rzymian dotyczące ciała, jego członków i przypisywanych im funkcji, odziedziczonych być może z epoki praindoeuropejskiej, a nieświadomie wykorzystywanych także i przez nas w epoce współczesnej.

Dyskurs w aspekcie porównawczym

red. Andrzej Charciarek, Anna Zych

Ambicją monografii nie jest sformułowanie jednej obowiązującej definicji dyskursu, lecz analiza i opis różnych jego odmian zarówno w planie jednego języka, jak i w aspekcie konfrontatywnym. Autorzy poszczególnych opracowań zwracają uwagę na historyczną i kulturową zmienność interakcji werbalnych, a tym samym na dynamiczny charakter analizowanej kategorii. W centrum ich uwagi znalazły się z jednej strony problemy związane z opisem różnych odmian dyskursu, wyłonieniem ich cech dyferencjalnych, relacji między kategorią dyskursu a językowym obrazem świata, z drugiej zaś zagadnienia dotyczące zmian strukturalno-językowych, dających się zaobserwować w obrębie tradycyjnych gatunków, a także opis gatunków nowych, kształtujących się pod wpływem interaktywnych mediów. Omówione zostały również zmiany w dotychczasowych modelach zachowań językowych, przede wszystkim w funkcjonowaniu form adresatywnych i grzecznościowych, będące efektem przemian społeczno-politycznych i kulturowych. Monografia skierowana jest do wszystkich zainteresowanych problematyką dyskursu, metodologią jego opisu oraz relacji dyskursu do takich kategorii, jak styl, tekst, językowy obraz świata.

Edukacja humanistyczna V4 dla klimatu. Rozpoznania - dobre praktyki - rekomendacje / The V4 Humanities Education for the Climate. Diagnoses - Best Practices - Recommendations

Red. Bernadeta Niesporek-Szamburska, Maria Wacławek, Zuzana Obertová, współpr. Ivana Dobrotová, ...

Publikacja jest efektem współpracy badaczy oraz nauczycieli z Polski, Czech, Słowacji i Węgier w ramach projektu "Edukacja humanistyczna V4 dla klimatu. Rozpoznania - dobre praktyki - rekomendacje" (VF 22020071), koordynowanego przez Interdyscyplinarne Centrum Badań nad Edukacją Humanistyczną w Uniwersytecie Śląskim w Katowicach. Publikacja przybliża problematykę zmian klimatycznych oraz ideę przeformułowania zadań współczesnej humanistyki w krajach V4 i na świecie. Artykuły podejmują zagadnienia związane z interdyscyplinarną perspektywą w akademickiej i szkolnej edukacji proekologicznej oraz prezentują szeroką przestrzeń jej realizacji: od teorii ekodydaktyki - uniwersyteckiej i szkolnej, przez badania edukacyjne, koncepcje nauczania, ekotransformacje w edukacji, nowe metodologie, aż po przykłady dobrych praktyk (w postaci scenariuszy lekcji, ekoaktywności czy prezentacji realizowanych projektów). Publikacja jest kierowana do środowisk uniwersyteckich i szkolnych, badaczy, dydaktyków i nauczycieli zainteresowanych interdyscyplinarną humanistyczną edukacją proekologiczną.

En busca de la imaginería y la atmósfera de la obra original en la traducción

Joanna Wilk-Racięska

Autorka proponuje analizę tak nieuchwytnej wydawałoby się rzeczy jak opis atmosfery tekstu źródłowego w tekście docelowym. Zadanie to prowadziło stosunkowo niedawno do formułowania zdawkowych i subiektywnych uwag, które z naukowością nic, albo niewiele miały wspólnego, bowiem nie istniały wyspecjalizowane środki językowe do tworzenia i odtwarzania autorskich wyobrażeń, które tworzą literacki klimat. Jednak tej publikacji udało się uniknąć tego niebezpieczeństwa dzięki propozycjom kognitywistów. Punktem wyjścia jest przekonanie, że pisarze - mając do dyspozycji jedynie znaki językowe - tworzą obrazy utrwalane przed oczami czytelników. Narzędzia badawcze służące do analizy dzieła literackiego i jego przekładu zostały przedstawione w części pierwszej. Natomiast część II to aplikacja owych "narzędzi" do przekładów dokonanych przez doświadczonych tłumaczy [na język angielski, francuski, polski i rosyjski] i krytyczny komentarz rezultatu ich pracy. La autora se propone analizar algo tan elusivo como una descripción de la atmósfera del texto de origen en el texto de destino. Hace relativamente poco tiempo, esta tarea ha llevado a la formulación de comentarios superficiales y subjetivos que nada o poco tienen que ver con la ciencia, ya que no existian medios lingUisticos especializados para crear y recrear ideas originales que creen una atmósfera literaria. No obstante, la publicación logró evitar este peligro gracias a las propuestas de los cognitivistas. El punto de partida es la convicción de que los escritores, al disponer unicamente de signos lingUisticos, crean imagenes grabadas ante los ojos de los lectores. Pensamos con imagenes, no con palabras. La autora lo detalla en la Parte II, al tiempo que en la Parte I describe las "herramientas poeticas cognitivas para analizar una obra literaria". La antes citada Parte II es la aplicación de estas "herramientas" a las traducciones realizadas al ingles, frances, ruso y polaco por traductores experimentados, mas un comentario critico sobre el resultado de su trabajo.

English semantic loans, loan translations, and loan renditions in informal Polish of computer users

Marcin Zabawa

Monografia Marcina Zabawy to całościowe i szczegółowe omówienie angielskich zapożyczeń semantycznych oraz kalk leksykalnych i frazeologicznych (dokładnych i niedokładnych) w potocznej polszczyźnie informatyki. Podstawą pracy jest korpus tekstów zebrany samodzielnie przez autora; w jego skład wchodzą krótkie teksty (posty, wpisy) pochodzące z wybranych 32 forów internetowych o tematyce komputerowo-internetowej. Łączna wielkość korpusu to ponad półtora miliona słów. Monografia zawiera bardzo szczegółowy opis ponad 200 zapożyczeń semantycznych oraz ponad 500 kalk z dziedziny informatyki. Poza częścią stricte materiałową, praca zawiera także obszerne omówienie teoretyczne problematyki zapożyczeń semantycznych i kalk, a także języka forów internetowych. Monografia opisuje również w bardzo szczegółowy sposób proces budowy korpusu językowego. Publikacja adresowana jest do badaczy zajmujących się problemem kontaktu językowego, zapożyczeniami (zwłaszcza zapożyczeniami semantycznymi i kalkami), a także językiem informatyki oraz Internetu (ze szczególnym uwzględnieniem języka forów internetowych). Może ona także zainteresować badaczy planujących budowę własnego korpusu językowego. Praca może być również pomocą słownikową dla tłumaczy zajmujących się tekstami informatycznymi, a ponadto może zainteresować osoby, które chcą rozumieć współczesny język informatyki, zwłaszcza w jego mniej oficjalnej odmianie.

Explicitation in Simultaneous Interpreting. A Study into Explicitating Behaviour of Trainee Interpreters

Ewa Gumul

Przedmiotem pracy jest zjawisko eksplicytacji w tłumaczeniu symultanicznym. Do niedawna uważano, że eksplicytacja, jako zjawisko często przybierające formę amplifikacji tekstowej, występuje niezwykle rzadko w przekładzie symultanicznym, gdzie ograniczenia czasowe nie pozwalają na tego typu operacje tekstowe. Niedawne badania dowodzą jednak, że eksplicytacja występuje w tłumaczeniu symultanicznym i choć uwarunkowana w dużej mierze ograniczeniami medium, nie jest bynajmniej zjawiskiem marginalnym. Autorka omawia eksplicytację w tłumaczeniu symultanicznym z trzech perspektyw: instrumentalnej, gdzie badany jest aspekt strategiczności i intencjonalności tego typu operacji powierzchniowych, orientacyjnej, gdzie eksplicytacja omawiana jest w kontekście kierunku tłumaczenia tekstu, oraz psycholingwistycznej, w której Autorka bada eksplicytację jako jeden z wykładników stylu kognitywnego tłumacza. Monografia jest adresowana zarówno do przekładoznawców, jak i do językoznawców zainteresowanych tekstowymi aspektami tłumaczenia konferencyjnego.