Umysł matematyczny

Bartosz Brożek, Mateusz Hohol

Skąd wzięła się matematyka? Jaką drogę przyjęła ewolucja zdolności matematycznych? Co ma wspólnego matematyka z metaforami? Czy obiekty matematyczne istnieją poza czasem i przestrzenią? Czy nauka potrafi wyjaśnić niepojętą skuteczność matematyki w odkrywaniu praw przyrody? W Umyśle matematycznym Bartosz Brożek i Mateusz Hohol przedstawiają najnowsze ustalenia nauk neurokognitywnych i ewolucyjnych, w odniesieniu do natury matematyki. Pokazują, że ewolucję zdolności matematycznych wyjaśnić można odwołując się nie tylko do wrodzonych umiejętności protomatematycznych, ale także do roli ewolucji kulturowej. Pytają także, czy współczesne teorie neurobiologiczne stanowią, jak się czasem sądzi, wyzwanie dla tradycyjnych koncepcji matematyki, w szczególności zaś dla platonizmu matematycznego. Autorzy rozważają także, skąd wzięła się – jak nazywa ją Eugene Wigner – niepojęta skuteczność matematyki w naukach przyrodniczych. Umysł matematycznyny to pierwsza w literaturze polskiej pozycja, która zdaje relację z najnowszych ustaleń neurobiologii i psychologii odnośnie do zdolności matematycznych, a przy tym dostarcza pogłębionej, filozoficznej refleksji w odpowiedzi na pytanie, czy da się wyjaśnić naturę matematyki. 

Ziemia. Cztery miliardy lat historii w ośmiu rozdziałach

Andrew H. Knoll

Być może w miejscu, w którym teraz stoisz, niegdyś wrzało morze lawy, topniał ogromny lodowiec albo piętrzył się łańcuch górski. Być może tam, gdzie stawiasz kroki, po dnie morskim hasały trylobity, a po obrośniętych miłorzębem stokach stąpały dinozaury.  Jak wyjaśnić powstawanie kontynentów, gór i dolin, trzęsień ziemi i wybuchów wulkanów? W jaki sposób zrodziło się otaczające nas nieprzebrane bogactwo życia biologicznego? Historia Ziemi ma większy rozmach niż hollywoodzkie hity kinowe, a występujące w niej zwroty akcji trzymają w napięciu bardziej niż niejeden thriller. Andrew H. Knoll, wybitny geolog, przedstawia nam wszechstronnie udokumentowaną, a zarazem przystępną biografię Ziemi – epicką opowieść o 4,6 miliarda lat dziejów.

Cztery rodzaje istnienia. Nowa koncepcja człowieka

Joseph LeDoux

Światowej sławy ekspert w dziedzinie umysłu i mózgu wyjaśnia, co czyni nas tym, kim jesteśmy Joseph LeDoux opisuje poszczególne części naszej osobowości, dzieląc je na cielesną, neuronową, kognitywną i świadomą. Jak wyjaśnia badacz, wszystkie żywe istoty istnieją biologicznie. Niektóre z nich (zwierzęta) wykształciły też układy nerwowe, więc istnieją również neurobiologicznie. Pośród nich znajdują się takie, które potrafią myśleć i planować, a zatem istnieją poznawczo. Wreszcie, są i takie, które istnieją także świadomie. Taką istotą jest człowiek. Wszystko, czym jesteś, co robisz i myślisz, mieści się w tych powiązanych ze sobą sferach istnienia. Joseph LeDoux wyjaśnia najbardziej zawiłe tajemnice naszej świadomości w sposób jasny i zrozumiały dla każdego. Jedyny warunek? Musisz być istotą świadomą. Wiele jeszcze musimy się dowiedzieć o świadomości, ale dobra teoria jest najlepszą drogą do zrozumienia. Chociaż naturalnie uważam, że moja koncepcja jest całkiem dobra, dopiero czas pokaże, czy mam rację. Tymczasem zamierzam podążać tą drogą i sprawdzić, co się wydarzy. Dołącz na własne ryzyko! Joseph Le Doux

Jak scena stała się dramatem. Filozofia w kontekście teorii względności

Wojciech P. Grygiel

Wewnętrzna doskonałość oraz piękno teorii względności po dziś dzień zachwycają nie tylko fizyków, ale także i filozofów. Wojciech Grygiel ukazuje drogę, jak w matematycznych zawiłościach tej teorii doszukać się głębokich problemów filozoficznych, i przekonać się, że teoria względności to nie tylko hermetyczna gra matematycznych symboli, ale oryginalny produkt ludzkiego geniuszu, będący szeroką syntezą dziedzictwa europejskiej myśli. Teoria ta wciąż inspiruje do dalszego namysłu nie tylko nad kolejnym unifikacyjnym krokiem fizyki, ale też nad pytaniami o sens Wszechświata jako ontycznej całości.   Jak scena stała się dramatem to kompendium wiedzy fizycznej oraz niezwykle wartościowe studium filozoficzne i historyczne. Jest dla czytelnika szansą całościowego spojrzenia na najważniejsze komponenty teorii względności. Może być także punktem wyjścia do badań, w których można podążać tropem Autora lub, korzystając z dostarczonej w książce wiedzy, pójść własną drogą ku zrozumieniu tego, co odkryte lub ku odkryciu czegoś nowego. prof. Jerzy Dajka, Uniwersytet Śląski Wojciech Grygiel podjął ciekawą próbę odpowiedzi na pytanie, dlaczego einsteinowska teoria względności jest nie tylko skuteczna, ale również piękna. Podążając za przekonaniem Greków, że to symetria decyduje o pięknie i pozwala precyzyjnie opisać świat pokazuje, jak przekonanie to manifestuje się w jednej z najwspanialszych naukowych teorii. Kompetentnie i w sposób interesujący dowodzi, jak filozofia i fizyka były i nadal są głęboko ze sobą powiązane. prof. Bogdan Dembiński, Uniwersytet Śląski

Granice wytrzymałości. W poszukiwaniu barier ludzkiego organizmu

Marcus Ranney

W Granicach wytrzymałości Marcus Ranney zabiera nas w najdalsze, najgroźniejsze zakątki świata - od ubogiego w tlen szczytu Mount Everest przez lodowce bieguna południowego i rozżarzone piaski pustyni do miażdżących kości głębin Oceanu Spokojnego. Opowiada historie legendarnych sportowców, uczestników wielkich wypraw oraz poszukiwaczy przygód i wyjaśnia, jak ich ciała przystosowały się do niezwykle surowych warunków środowisk, w których się znaleźli. Niejednokrotnie bohaterom tych opowieści groziła utrata zdrowia lub życia. W wielu przypadkach groźba ta się ziściła. Po co więc szli dalej? Dlaczego chcieli przekraczać granice własnej wytrzymałości i udowodnić, że niemożliwe jest możliwe? Ta książka jest dla Was, jeśli choć raz usłyszeliście pytanie "Po co sobie to robisz?", kiedy ból rozrywał Wam mięśnie po treningu, łapaliście oddech po maratonie albo odpoczywaliście po wspinaczce. Ta książka jest dla Was, jeśli to Wy o to zapytaliście.

Darwinowskie paradygmaty. Mit teorii ewolucji w kulturze współczesnej

Dominika Oramus

Teoria ewolucji i jej popularne przeróbki pełnią w cywilizacji zachodniej i globalnej rolę teorii wszystkiego: bardzo różni autorzy przedstawiają darwinizm jako podstawowy mit tłumaczący funkcjonowanie Wszechświata, Ziemi, życia, ludzkości i człowieka. Darwinowski klucz stosowany bywa do wyjaśniania całego wachlarza zjawisk: od selekcji naturalnej teorii naukowych, przez tłumaczenie procesów kosmologicznych po naukę o moralności. Używa się go również w socjobiologii, językoznawstwie, wiedzy o matematyce, badaniach rozprzestrzeniania się mód i wynalazków, antropologii i antropogenezie. Książka omawia darwinowskie wątki w literaturze popularnonaukowej, a także unaocznia,  jak tezy popularyzatorów nauki przeniknęły do literatury pięknej i kultury popularnej.

Teologia a nauka - z nostalgią ale bez frustracji

Michał Heller

 Teologia a nauka – z nostalgią, ale bez frustracji ks. prof. Michała Hellera otwiera serię mini e-booków, której celem jest pokazanie rozmaitych związków między nauką i duchowością – od (pozornej) sprzeczności, przez twórcze napięcie, po harmonijną syntezę. W ramach serii filozofowie, historycy, fizycy, biologowie, prozaicy i poeci będą, korzystając z rozmaitych form literackich, rozważać, jak nauka zmienia duchowe wymiary ludzkiej egzystencji, i co refleksja nad wartościami i kondycją ludzką może dać nauce. Obowiązkowa lektura dla humanistów chcących stawiać czoła wyzwaniom współczesności i dla inżynierów zainteresowanych czymś więcej, niż DHCP, FLOPS i NVRAM!   Gdy podczas studiów teologicznych w Seminarium Duchownym musiałem wkuwać historyczne detale i doktrynalne subtelności dotyczące herezji i dysput pierwszych wieków chrześcijaństwa, wydawały mi się one tak abstrakcyjne i tak odległe od współczesnego życia, iż byłem pewny, że nigdy potem do nich nie wrócę. Ale wróciłem, i to szybciej niż się spodziewałem. Trochę tylnymi drzwiami. Cóż może być w teologii bardziej na dzisiejsze czasy niż zagadnienie „nauka a wiara”? Czym dzisiejsza teologia różni się od tamtej? Oczywiście tym wszystkim, co nagromadziły wieki pośrednie. Dzisiejszy, dobrze wykształcony teolog wie znacznie więcej niż Augustyn lub Orygenes. Jesteśmy też od nich bogatsi o naszą wiedzę o świecie. Dzisiejszym teologom może być trudniej z naszym wyrafinowanym obrazem świata niż Augustynowi czy Orygenesowi z ich ówczesną wiedzą o Kosmosie, ale pod tym względem my jesteśmy bliżej prawdy niż oni. Istnieje jednak coś, co teologia dzisiejsza utraciła w porównaniu z teologią dawnych czasów – kontakt z głównymi nurtami myślowymi swojej współczesności. Czy można cofnąć bieg historii? MICHAŁ HELLER

W świecie powinności

praca zbiorowa

Niniejszy zbiór esejów zapoznaje Czytelnika z badaniami dotyczącymi problemu normatywności podjętymi nie tylko z perspektywy filozoficznej, lecz również psychologicznej oraz kognitywistycznej. W tomie znaleźć można eseje dotyczące normatywności dyskursu epistemicznego, problemu naturalizacji normatywności, jak również analizujące podstawowe pojęcia normatywne. Ponadto Czytelnik będzie mógł zapoznać się z normatywnymi aspektami etyki, matematyki, języka, moralności oraz umysłu.

Świat emocji. Jak tworzyć relacje w wielokulturowym społeczeństwie

Batja Mesquita

Ludzie we wszystkich kulturach mają emocje związane z osobami, które są dla nich ważne, wyzwaniami związanymi z ich pozycją społeczną oraz z tym, co uważają za dobre, piękne, wstydliwe lub wulgarne. Jednak czy na całym świecie okazuje się radość czy smutek tak samo? Oczywiście, że nie! W swojej najnowszej książce Świat emocji psycholożka kulturowa Batja Mesquita przedstawia radykalnie odmienny sposób patrzenia na emocje: taki, który wiąże je z naszym miejscem w świecie, naszymi relacjami oraz kulturą, w której się wychowaliśmy. Dzięki nim tworzymy związki, rodziny, grupy znajomych, społeczeństwa. Dlatego dotyczą nie tylko nas, ale wszystkich, którzy z nami przebywają. Jeśli się gniewamy, wpływa to przecież także na nasze otoczenie. Dlatego kluczowe dla budowania relacji międzyludzkich jest zrozumienie, jak czują inni. Co oznacza dla nich radość, spokój, duma, miłość, złość, strach, żal, obrzydzenie, wstyd, zazdrość? Spojrzenie na emocje z takiej perspektywy wzbogaci Twoje życie emocjonalne, sprawi, że lepiej zrozumiesz, jak czują inni ludzie i jak to wpływa na Ciebie i Twoje relacje z nimi.

Philosophy of Chance. A cosmic fugue with a prelude and a coda

Michał Heller

A new book by the 2008 Templeton Prize laureate Michael Heller in which the problems of chance and probability are seen in light of the advancements of physics and biology. The Author's claim is that chance finds its place within the structure of the universe and cosmic evolution. Heller's insightful remarks may be considered a critique of both Dawkins' 'blind watchmaker' approach and Dembski's 'intelligent design' perspective.

Nie pytajcie dlaczego

Maria Mierzyńska

 Poruszająca historia głodu, tęsknoty i konfliktów sumienia   Maria Mierzyńska (z domu Heller) zdawała właśnie maturę, gdy we wrześniu 1939 roku wybuchła wojna. Wtedy rozpoczęła się wojenna tułaczka rodziny Hellerów: najpierw na zatłoczonych uciekinierami drogach wschodniej Rzeczypospolitej, potem był Lwów i wywózka na Sybir do Jakucji. Wszystkie te wydarzenia głęboko zapadły w pamięć dziewczyny. Chcąc walczyć z Niemcami mogła to zrobić tylko u boku Armii Czerwonej, współodpowiedzialnej za zagładę jej przedwojennego świata. Książka została napisana na podstawie notatek robionych na bieżąco, które przetrwały wojnę i okres Polski Ludowej. Opowieść o osobistych przeżyciach Marii Hellerówny splata się z opowieścią o wydarzeniach historycznych. Warunkiem przeżycia - zdaniem Autorki - było nie pytać "dlaczego".   W tym ustroju kłamią wszyscy. Kłamią, czy potrzeba, czy nie. Przecież od samego początku naszego pobytu stawiamy im pytania, dlaczego tę i tamtą rzecz robi się w taki pokrętny sposób, jeśli można ją wykonać po prostu, zupełnie zwyczajnie - można powiedzieć: po ludzku. A odpowiedź jest zawsze taka sama: Nie pytajcie dlaczego. Tak jest, tak ma być i tak jest dobrze. /fragment książki/   Gdy chcę zajrzeć do swojego dzieciństwa, otwieram tę książkę i czytam. Spotykam tam Pawła. Dobrze, może być Paweł. Zawsze lubiłem to imię. Trafnie je dla mnie Marysia wybrała. Pozmieniała imiona swoim bohaterom, bo żaden z nich nie jest zmyślony i wszystkie opisane sytuacje są prawdziwe. Nie było wówczas taśm i instrumentów do nagrywania, ale młoda dziewczyna (była wtedy świeżo po maturze) robiła notatki, które ocalały. Na ich podstawie powstała ta książka. Afery taśmowej nie będzie - zawsze można nie rozpoznać siebie pod innym imieniem. Ks. Prof. Michał Heller

10:30 u Maksymiliana

Michał Heller

  Czym jest poszukiwanie prawdy? Dlaczego brak idei zmienia życie w wegetację? Czy czasami nie zamieniamy naszego chrześcijaństwa w ideologię?   10.30 u Maksymiliana to wyjątkowy zbiór homilii, które Ksiądz Profesor Michał Heller wygłosił w kościele św. Maksymiliana w Tarnowie – swoim rodzinnym mieście. Jego krótkie, rzeczowe, a jednocześnie obrazowe kazania odnoszą się do Ewangelii i głęboko osadzają ją w codziennym życiu każdego z nas.     Oto człowiek w swoim rozwoju osiągnął zdolność wolnego wyboru. Przedtem był uwikłany w konieczności przyrody i robił to, co mu konieczności dyktowały. Teraz stanął wobec wyboru. Na każdym kroku stajemy przed jakimś drzewem poznania dobrego i złego. Nasze życie jest utkane z wyborów i bardzo wiele z tych sytuacji ma charakter wybierania między tym, co dobre, a tym, co złe, lub przynajmniej między tym, co jest większym dobrem lub mniejszym dobrem. W tym wyborze jesteśmy wolni. Właśnie dlatego jesteśmy odpowiedzialni za swoje czyny. Niech przedmiotem refleksji będzie moja wolna wola i moje wolne wybory. Wiemy doskonale, że właściwy wybór często łączy się z wysiłkiem, z pewną pracą, jaką w sobie musimy wykonać. Ten wysiłek może być naszym dziełem. 

Foundations of Legal Negotiations. Studies in the Philosophy of Law vol. 8

Bartosz Brożek, Jerzy Stelmach

A collection of essays from the leading scholars in the field dealing with various dimensions of legal negotiations. The contributions concern the logical structure of legal negotiations, as well as the possible philosophical assumptions behind the process of negotiating. The collection covers also the problem of the economic mechanisms and the psychological underpinnings of negotiationg in the shadow of the law. The essays address both conceptual and practical  issues.

Filozofia przypadku. Kosmiczna fuga z preludium i codą

Michał Heller

Jak oswoić przypadek? Czy jest on wyłomem w racjonalności, czy da się go jakoś ująć w matematyczne karby? Sformułujmy  problem kontrastowo: czy światem rządzi Bóg, czy czysty przypadek? Komu można zadedykować Filozofię przypadku? Michał Heller przyznaje, że sam mógłby ją zadedykować Richardowi Dawkinsowi i Williamowi Dembskiemu, którzy spierają się o to, czy biologiczna ewolucja jest „ślepym zegarmistrzem”, czy raczej świadczy o „Inteligentnym Projekcie”. W biologicznej ewolucji przypadek odgrywa rolę nadrzędną – jest źródłem zmienności gatunków. Autor Filozofii przypadku proponuje szersze spojrzenie. Odwołując się do historii pojęcia przypadku i jego ewolucji wskazuje miejsce, jakie przypadki zajmują w strukturze całego Wszechświata. A miejsca te są… nieprzypadkowe. Dlatego Filozofię przypadku można zadedykować i polecić każdemu, kto potrafi dostrzec głębię samego pytania o istotę przypadku. I ciekaw jest odpowiedzi.   „Na przedziwną symfonię Kosmosu możemy spoglądać z różnych punktów widzenia. Możemy, jak Richard Dawkins, tłumaczyć wszystko ślepym przypadkiem; możemy, jak zwolennicy Inteligentnego Projektu, w szczególnie misternych detalach kosmicznej struktury dopatrywać się interwencji Projektanta. Obydwie te próby są jednak chybione, trzeba niemałej intelektualnej ekwilibrystyki, by je utrzymać. Przypadki niczego nie wyjaśniają, bo same wymagają wyjaśnienia. Są tak subtelnie wplecione w strukturę Wszechświata, że bez niej tracą sens i nie mogą istnieć. W Kosmicznej Matrycy nie ma szczególnych miejsc; wszystko jest jedną Wielką Matrycą. Można by ją nazwać Inteligentnym Projektem, ale ta piękna nazwa została skompromitowana. Dlatego lepiej użyć określenia często powtarzanego przez Einsteina: The Mind of God – Zamysł Boga. Celem nauki jest odcyfrować ten Zamysł.” „Wyobraźmy sobie wszystkie prawa fizyki działające we Wszechświecie jako wielką siatkę lub sieć (…). W tę sieć są wkomponowane pewne „wolne miejsca” pozostawione na działanie przypadków. Bez nich cała struktura nie mogłaby funkcjonować. Co więcej, tych wolnych miejsc jest dokładnie tyle – ani mniej, ani więcej – by cała struktura mogła funkcjonować skutecznie”. „Bóg myśli matematycznie i nasze zmatematyzowane nauki nie są niczym innym jak tylko próbą odcyfrowania tego Zamysłu. Przypadki nie są wyłomami lub uszkodzeniami Zamysłu, są newralgicznymi punktami jego architektury” 

Fenomen normatywności

Bartosz Brożek, Anna Brożek, Jerzy Stelmach

Książka stanowi próbę zmierzenia się z zagadką normatywności. Autorzy starają się odpowiedzieć na pytanie, jak należy rozumieć pojęcia normatywne, takie jak obowiązek, powinność czy poprawność. Analizują także normatywny wymiar rozmaitych dziedzin ludzkiego życia – moralności, prawa i języka. Stawiają wreszcie problem granic normatywności, rozważając go w kontekście sporu o tzw. błąd naturalistyczny. Fenomen normatywności to unikalna w polskiej literaturze filozoficznej próba spojrzenia na kwestie związane z normatywnością w całej ich złożoności, a przy tym poszukująca wspólnych podstaw dla rozmaitych wcieleń dyskursu normatywnego. Autorzy stawiają prowokacyjną tezę, że utrwalony przez filozofów nowożytnych schemat rozważań o normatywności stanowi przeszkodę w zrozumieniu, czym ona jest.   Autorzy:   Anna Brożek – filozof i pianistka, adiunkt w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego. Autorka 8 książek, w tym Principia musica (Semper 2008), Kazimierz Twardowski. Die Wiener Jahre (Springer 2011) i Theory of Questions (Rodopi 2012) oraz kilkudziesięciu artykułów z zakresu metodologii, semiotyki logicznej, aksjologii, historii filozofii polskiej i muzykologii.   Bartosz Brożek – filozof i prawnik, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, pracownik Katedry Filozofii Prawa i Etyki Prawniczej UJ oraz Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych. Autor lub współautor 11 książek, w tym Normatywność prawa (Wolter Kluwer 2012), Rule-following. From Imitation to the Normative Mind (Copernicus Center Press 2013) oraz kilkudziesięciu artykułów z zakresu filozofii prawa, etyki, filozofii nauki, filozofii logiki i kognitywistyki.   Jerzy Stelmach – filozof i prawnik, profesor zwyczajny, doktor honoris causa uniwersytetów w Heidelbergu i Augsburgu, kierownik Katedry Filozofii Prawa i Etyki Prawniczej UJ, autor lub współautor kilkuset artykułów naukowych i kilkunastu książek, w tym Die hermeneutische Auffasung der Rechtsphilosophie (Gremer 1991), Methods of Legal Reasoning (Springer 2006) oraz Sztuka negocjacji prawniczych (Wolters Kluwer 2011). 

Zdolność przewidywania. Jak odczytywanie przyszłości wpływa na nasze życie

Thomas Suddendorf, Jonathan Redshaw, Adam Bulley

Jesteśmy jedynymi zwierzętami, które żegnają się w oczekiwaniu, że niedługo mogą znowu się spotkać. Jesteśmy zdolni do umysłowych podróży w czasie, dzięki czemu możemy z wyprzedzeniem przygotować się do przyszłych zdarzeń, starając się wpłynąć na to, jak będzie wyglądała przyszłość. Nasz umysł łatwo przeskakuje pomiędzy przeszłymi, teraźniejszymi i możliwymi przyszłymi wypadkami. Możemy dzięki niemu przeżywać kolejny raz przeszłe zdarzenia i wyobrażać sobie przyszłe scenariusze, nawet jeśli wcześniej nie doświadczaliśmy niczego podobnego. Robimy to nieustannie: wybiegamy myślami ku nadchodzącym wakacjom, rozkoszujemy się wizją umówionej kolacji i dumamy z niepokojem o wynikach testu. Za pomocą naszych umysłowych wehikułów czasu tkamy historię naszego życia - to, skąd pochodzimy i dokąd zmierzamy. Przezorność, czyli zdolność przewidywania zdarzeń oraz podejmowania stosownych działań, jest prawdopodobnie najpotężniejszym z naszych wszystkich narzędzi. Zapraszamy do wspólnej podróży w przyszłość, a na wypadek, gdybyśmy spotkali się w kolejnej książce: do zobaczenia!