Metamizol - znany lek o ugruntowanej pozycji w leczeniu bólu i gorączki - co wiemy, a czego jeszcze powinniśmy się dowiedzieć? 5 faktów, które należy znać

Jarosław Woroń

W farmakoterapii bólu oraz gorączki powinniśmy zawsze dokonywać kontekstowego zarówno w stosunku do objawów, jak i cech pacjenta wyboru farmakoterapii. W praktyce nie można dokonywać przypadkowego wyboru leku, gdyż w poszczególnych grupach nie ma tzw. efektu klasy, co powoduje, że każdy lek charakteryzuje się unikalnym profilem farmakokinetyczno-farmakodynamicznym, a te cechy powinny być jednym z istotniejszych elementów personalizacji wyboru leku. Jednym z leków stosowanych w leczeniu bólu i gorączki jest metamizol. Jego profil farmakokinetyczno-farmakodynamiczny oraz szerokie zastosowanie kliniczne umożliwiają personalizację stosowanej farmakoterapii.

Borelioza - praktyczne rozwiązania, dla lekarzy rodzinnych, pediatrów i internistów

Rafał Pawliczak

W ostatnich latach wraz ze zmianami klimatycznymi następuje szybki wzrost zachorowalności na boreliozę. Za sprawą mediów elektronicznych problem ten staje się istotnym zagadnieniem, budzącym niepokój społeczny, a co za tym idzie - częstym tematem zapytań pacjentów w gabinetach lekarzy pierwszego kontaktu. Niestety, wiedza "medialna", często niezgodna z obecnym stanem wiedzy, wywołuje presję pacjentów, wpływając na sposób postrzegania zagadnienia, również przez lekarzy. Potrzebują oni wiarygodnego i zarazem syntetycznego źródła aktualnej wiedzy praktycznej dotyczącej diagnostyki, terapii i profilaktyki boreliozy. Takie zadanie postawił przed sobą prof. Rafał Pawliczak, autor niniejszej monografii. Jest ona adresowana do wszystkich lekarzy, którzy w swojej praktyce stykają się z przypadkami zakażeń krętkami Borrelia bądź jedynie z pacjentami poszukującymi informacji na temat omawianej choroby. Niniejsze kompendium dostarcza zwięźle sformułowanych odpowiedzi na wiele szczegółowych pytań. Jego ogromny atut stanowi przedstawienie danych dotyczących terenu Polski. Prezentowane informacje są zgodne z aktualnymi konsensusami, zarówno polskimi, jak i europejskimi. Ich wybór i układ wynikają z przeglądu najnowszego piśmiennictwa, a także z doświadczenia klinicznego Autora. Publikacja będzie zapewne pomocnym narzędziem w pracy lekarza pierwszego kontaktu - niezbędnym w biblioteczce jego gabinetu, jak również wygodnym brykiem dla wielu innych lekarzy, którym kontakt z chorym na boreliozę zdarzyć się może okazjonalnie.

Zastosowanie kwetiapiny i donepezilu w leczeniu otępienia u starszych pacjentów

Piotr Wierzbiński

Celami leczenia chorób otępiennych powinny być: spowolnienie postępu zmian neurologicznych i redukcja nasilenia objawów. Jednym z wczesnych objawów rozwoju chorób neurologicznych jest depresja o późnym początku. Wiąże się ona z upośledzeniem funkcjonowania obwodów przedczołowych, dysfunkcją przedczołowo-prążkowiową, która odpowiada za dysfunkcję depresyjno-poznawczą. Zespół ten słabo reaguje na leki przeciwdepresyjne, lepiej zaś na leki dopaminergiczne. Na podstawie piśmiennictwa oraz doświadczeń klinicznych możemy stwierdzić, że leczenie skojarzone donepezilem i kwetiapiną może przynieść pacjentom z otępieniem wiele korzyści i jest dobrze tolerowane. Inhibitory cholinesterazy, takie jak donepezil, mają najlepiej udokumentowane działanie w pierwszym okresie choroby, gdy niedobór cholinergiczny jest najbardziej dominujący, i pozwalają uzyskać korzyści u 30-50% chorych. Kwetiapina ma mniejszy potencjał rozwoju przyrostu masy ciała i powikłań metabolicznych oraz wywoływania hiperprolaktynemii, objawów pozapiramidowych i jest lepiej tolerowana.

Zastosowanie ASU w terapii choroby zwyrodnieniowej stawów

Robert Rupiński , Maria Rell-Bakalarska

Choroba zwyrodnieniowa stawów (ChZS) związana jest z występowaniem przewlekłych dolegliwości bólowych oraz stanowi jedną z najczęstszych przyczyn niepełnosprawności na świecie. W ostatnich latach nastąpiła zmiana w rozumieniu patogenezy ChZS - z choroby "ze zużycia" na schorzenie o podłożu zapalnym. Mieszanina niezmydlających się frakcji olejów awokado i soi (ASU), jeden z objawowych wolno działających leków w ChZS (SYSADOA), moduluje odpowiedź zapalną i może spowalniać degradację chrząstki. Działanie chondroprotekcyjne odbywa się poprzez hamowanie czynników zapalnych, przede wszystkim interleukin (IL-1, IL-6) i czynnika martwicy nowotworów (TNF). Klinicznym efektem terapii ASU jest redukcja bólu i sztywności, poprawa ruchomości stawów, co przekłada się na zmniejszenie dawki leków przeciwbólowych. ASU wykazało skuteczność w badaniach dotyczących zmian zwyrodnieniowych stawów kolanowych, biodrowych oraz rąk.

Betahistyna i preparaty złożone zawierające cynaryzynę i dimenhydrynat w leczeniu przedsionkowych zawrotów głowy

Tomasz Berkowicz

Betahistyna jest szeroko stosowana w terapii przedsionkowych zawrotów głowy o różnej etiologii. Ostatnio w leczeniu przedsionkowych zawrotów głowy stosowane są również preparaty złożone zawierające cynaryzynę i dimenhydrynat. Nie wykazują one większej skuteczności niż betahistyna, a ponadto krótki dopuszczalny okres leczenia (do 4 tygodni) i działania niepożądane, takie jak senność i wpływ na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn, ograniczają ich zastosowanie. Z tego względu preparaty te mogą być krótkotrwale stosowane w ostrym okresie westybulopatii, także w polifarmakoterapii z betahistyną.

Pregabalina vs gabapentyna w leczeniu bólu neuropatycznego u pacjentów onkologicznych

Małgorzata Malec-Milewska

Ból neuropatyczny dotyczy średnio 7-10% populacji, częściej osób w wieku podeszłym i kobiet. Ma charakter przewlekłego bólu patologicznego, opornego na leki przeciwbólowe z pierwszego szczebla drabiny analgetycznej (paracetamol, metamizol, niesteroidowe leki przeciwzapalne). Przyczynami bólu neuropatycznego mogą być: choroby zakaźne, uraz, niedokrwienie, choroby metaboliczne, choroby neurologiczne, substancje toksyczne, następstwa uszkodzenia układu nerwowego wynikające z leczenia choroby nowotworowej, ucisk, zapalenie, jak również niedobory. American Academy of Neurology, Special Interest Group on Neuropathic Pain i European Federation of Neurological Societies rekomendują jako leki pierwszego wyboru w terapii bólu neuropatycznego gabapentynę/pregabalinę i leki przeciwdepresyjne. W bólu neuropatycznym towarzyszącym chorobie nowotworowej ze względu na jego mieszany charakter, czyli współistnienie bólu receptorowego, w leczeniu zawsze są stosowane opioidowe leki przeciwbólowe: tramadol w bólu o średnim natężeniu i silne opioidy w bólu o dużym natężeniu. Poniższy artykuł przedstawia różnice w farmakokinetyce i farmakodynamice gabapentyny i pregabaliny

Zaburzenia zmysłu węchu

Piotr Rapiejko

W codziennej praktyce klinicznej nierzadko spotykamy się z zaburzeniami zmysłu węchu. Są one objawem diagnostycznym wielu schorzeń laryngologicznych i neurologicznych. Lekarze różnych specjalności powinni częściej zadawać chorym pytanie o sprawność węchu, a także wykonywać jego proste przesiewowe badania. Książka Zaburzenia zmysłu węchu - pytania i odpowiedzi w ciekawej i przystępnej formie przybliża nam zagadnienia związane z tym bardzo ważnym i wciąż niedocenianym zmysłem.

Kiedy wybieram mebewerynę?

Dorota Waśko-Czopnik

Zespół jelita drażliwego (IBS, irritable bowel syndrome) jest jednym z najczęstszych zaburzeń czynnościowych przewodu pokarmowego stanowiącym wciąż problem diagnostyczny i terapeutyczny. Aktualne dane naukowe w odniesieniu do farmakoterapii sugerują wysoką skuteczność leczenia rozkurczowego np. mebeweryną w połączeniu z innymi lekami prokinetycznymi i rozkurczowymi stosowanymi doraźnie oraz anksjolitykami w razie potrzeby, nie zapominając o indywidualnej diecie i modyfikacji stylu życia. IBS nadal stanowi wyzwanie diagnostyczne ze względu na dynamicznie zmieniający się obraz kliniczny i interdyscyplinarność choroby, jest rozpoznaniem z wykluczenia, w którym leczenie dostosowujemy do objawów aktualnie dominujących.

Opieka nad osobą z otępieniem. Porady i ćwiczenia usprawniające pamięć

Tadeusz Parnowski

Poradnik Profesora Tadeusza Parnowskiego, przeznaczony dla opiekunów osób z otępieniem, składa się z dwóch części. Pierwsza omawia trudne zachowania chorego i możliwe reakcje, wskazuje, jak wzorcowo komunikować się z chorym, zawiera także szereg cennych wskazówek dotyczących codziennej opieki nad chorym. Druga część składa się z różnorodnych ćwiczeń-łamigłówek przeznaczonych dla chorego, których zadaniem jest usprawnienie funkcji poznawczych.

Tamsulosyna i solifenacyna jako forma leczenia skojarzonego pacjentów z objawami ze strony dolnych dróg moczowych - wskazania oparte na zasadach evidence-based medicine oraz praktycznych doświadczeniach

Piotr Zapała

Leczenie skojarzone tamsulosyną i solifenacyną jest jednym z częściej stosowanych skojarzeń lekowych u pacjentów z nasilonymi objawami z dolnych dróg moczowych w fazie napełniania. Objawy takie mogą mieć charakter wtórny do przeszkody podpęcherzowej, ale mogą być również patofizjologicznie niezależne od łagodnego rozrostu stercza. Duoterapia tamsulosyną i solifenacyną wydaje się leczeniem bezpiecznym, a z perspektywy klinicznej kluczowa pozostaje selekcja pacjenta, który odniesie największą korzyść z takiego leczenia.

Konsultacje kardiologiczne

Tomasz Pasierski

Książka powstała w oparciu o ponad 30-letnie doświadczenie autora i tam, gdzie to tylko możliwe, uwzględnia EBM, jednocześnie jednak wskazując, gdzie przebiegają jego granice. Niekiedy świadomie odbiega od wytycznych -w praktyce oznacza to krytyczne podejście do interwencji medycznych o nieudowodnionej skuteczności. Opracowanie obejmuje przede wszysztkim te obszary medycyny, w których autor zdobył doświadczenie. Jego pierwsza część, ogólna, odnosi się do większości specjalności zabiegowych, które nie znalazły odniesienia w części szczegółowej. Każdy rozdział części szczegółowej omawia działania kardiologa w dwóch ważnych dziedzinach - identyfikacji chorych o zwiększonym ryzyku sercowo-naczyniowym i profilaktyce żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej.

Otyłość a otępienie

Agata Szulc, Weronika Dębowska

Oprócz zaburzeń kontroli przyjmowania pokarmów, osoby otyłe wykazują globalne zaburzenia funkcji poznawczych, takich jak pamięć czy funkcje wykonawcze. Otyłość wydaje się istotnym czynnikiem rozwoju otępienia, w tym choroby Alzheimera (AD, Alzheimer’s disease). Jedna z ostatnich metaanaliz wykazała, że otyłość w średnim wieku wraz z komplikacjami takimi jak nadciśnienie i cukrzyca znalazły się wśród najsilniejszych czynników ryzyka otępienia. Co więcej – otyłość (i dodatkowo cukrzyca) jako choroba może wpływać na funkcjonowanie mózgu i dodatkowo pogarszać funkcje poznawcze. Zmiany dotyczą głównie hipokampa, co w konsekwencji pogarsza kontrolę poznawczą nad przyjmowaniem pokarmów, tworząc rodzaj zamkniętego koła.

Profile pacjentów - leki β-adrenolityczne (nebiwolol, bisoprolol, metoprolol, karwedilol)

Bartosz Krzowski, Paweł Balsam

B-adrenolityki stanowią trzon armamentarium lekarzy opiekujących się pacjentami z szeroko pojętymi chorobami sercowo-naczyniowymi. Skuteczność przedstawicieli tej grupy leków w różnych wskazaniach oraz korzystny profil bezpieczeństwa przełożyły się na popularność tych leków. Dysponujemy obecnie danymi potwierdzającymi wpływ na redukcję śmiertelności określonych grup chorych po zastosowaniu danych molekuł z tej grupy. Na przestrzeni ostatnich dekad B-adrenolityki były bardzo często stosowanymi lekami. Przeprowadzono szereg badań, których celem było wyznaczenie optymalnego leku dla określonej grupy pacjentów. Warto mieć jednak na uwadze, że istnieją znaczące różnice pomiędzy poszczególnymi przedstawicielami tej grupy leków, a zalecaną terapię należy każdorazowo indywidualizować. Obecnie dysponujemy lekami silnie kardioselektywnymi, dzięki czemu istnieje możliwość ograniczenia wpływu tych leków poza układ sercowo-naczyniowy. Głównymi przedstawicielami B-adrenolityków najczęściej przepisywanymi pacjentom są: bisoprolol, metoprolol, nebiwolol oraz karwedilol.

Miejsce naproksenu w farmakoterapii bólu i gorączki. Co wiemy w 2022 roku?

Jarosław Woroń

Podwyższenie temperatury ciała 38 stopni C należy traktować jak stan niepożądany i dążyć do jej obniżenia do bezpiecznego poziomu. Najczęściej stosowanymi w tym celu lekami są niesteroidowe leki przeciwzapalne, które hamują syntezę prostaglandyn pośredniczących w rozwoju stanu zapalnego. Ta grupa leków nie jest jednak jednolita pod względem efektu działania przeciwgorączkowego. Jedną z najczęściej stosowanych substancji z tej grupy jest naproksen, który wyróżnia się korzystną farmakokinetyką. Ulega on szybkiemu wchłanianiu z przewodu pokarmowego i ma obwodowy okres półtrwania 12-15 h, co gwarantuje stabilny efekt przeciwgorączkowy.

Szczepienia przeciw COVID-19 u dzieci 5-11-letnich ze szczególnym uwzględnieniem niepożądanych odczynów poszczepiennychiegu neuropatii obwodowej indukowanej chemioterapią - opis przypadku

Adam J. Sybilski

W komunikacie z 10 października 2021 r. minister zdrowia poinformował o rozpoczęciu szczepień przeciw COVID-19 dzieci w grupie wiekowej 5-11 lat. Wprowadzenie powszechnych szczepień przeciw COVID-19 u osób po 18. r.ż., a następnie po 12. r.ż. spowodowało, że dzieci w wieku 5-11 lat stanowią populację o najwyższej zachorowalności. Dodatkowo, nawet po bezobjawowym zakażeniu SARS-CoV-2, dzieci i młodzież są zagrożone wieloukładowym zespołem zapalnym u dzieci. Najlepszą formą profilaktyki są szczepienia ochronne. Preparat opracowany przez firmę Pfizer/BioNTech (Comirnaty) w dawce pediatrycznej 10 ug (0,2 ml) jako jedyny jest zarejestrowany do szczepienia dzieci w wieku 5-11 lat. Schemat szczepienia polega na podaniu dwóch dawek szczepionki w odstępie 3 tygodni. Szacowana skuteczność tej szczepionki 7. dnia po drugiej dawce wyniosła 90,7%. Szczepionka była dobrze tolerowana, a niepożądane odczyny poszczepienne - łagodne i przemijające. Reakcje miejscowe (ból i zaczerwienienie w miejscu wkłucia oraz obrzęk) były częste i przeważnie miały nasilenie od łagodnego do umiarkowanego. Zdarzenia ogólnoustrojowe obejmowały głównie zmęczenie, bóle głowy, bóle mięśni, dreszcze, gorączkę i ból stawów oraz występowały częściej po drugiej dawce. Lekami, które są zalecane w przypadku wystąpienia bólu lub gorączki, są paracetamol i niesteroidowe leki przeciwzapalne. Obecnie paracetamol jest lekiem pierwszego wyboru. Podsumowując, poważne niepożądane odczyny poszczepienne przy szczepieniu przeciw COVID-19 pojawiają się rzadko, ale zawsze należy o nich poinformować pacjentów oraz być na nie przygotowanym. Każdy lekarz ma obowiązek śledzenia wszelkich nowych informacji oraz aktualizacji rekomendacji.

Dlaczego warto rozważyć iniekcje domięśniowe na pierwszych etapach terapii?

Ewa Walewska

W pracy opisano sposoby poprawienia skuteczności i bezpieczeństwa leczenia bólu przy użyciu meloksykamu. Główny nacisk położono na uzyskanie szybkiego efektu terapeutycznego dzięki zastosowaniu podania domięśniowego oraz wzmocnienie efektu analgetycznego przez dodanie witaminy B12.