Social Inclusion for Older Persons and Human Rights Law. The Potential for Universal and European Instruments

Barbara Mikołajczyk

Globalne starzenie się stanowi wyzwanie dla międzynarodowego prawa praw człowieka, gdyż osoby starsze napotykają na szereg barier społecznych, ekonomicznych i politycznych, które skutecznie wykluczają je z głównego nurtu społeczeństwa. Niniejsza monografia proponuje zatem model poprawy krajowych polityk dotyczących starzenia poprzez instrumenty prawa międzynarodowego w celu odejścia od paradygmatu postrzegania osób starszych jako wyłącznie biernych beneficjentów pomocy medycznej lub społecznej. Autorka wskazuje na konieczność poprawy widoczności osób starszych na forum międzynarodowym, promuje ideę traktatu chroniącego ich prawa i identyfikuje obszary, w których państwa i podmioty niepaństwowe mogą pozytywnie wpływać na ich włączenie społeczne na szczeblu krajowym.

Artykulacje traumy: Andrzej Strug, Tadeusz Konwicki

Grażyna Maroszczuk

Artykulacje traumy: Andrzej Strug, Tadeusz Konwicki to monografia poświęcona prozie pisarzy doświadczonych wojną. Analizowane utwory pozwalają uchwycić pewne skomplikowanie, splot, w którym spotyka się tak silne doznanie wzniosłości, że poraża, obezwładnia i odbiera mowę. Traumatyczne wydarzenie może być zrozumiane jako takie wyłącznie po fakcie przez reminiscencje, powtórzenie. Następstwem tego mocnego, nagłego doznania jest rozciągnięcie w czasie, wpisane w traumę opóźnienie. Wzniosłość zatem, sama w sobie będąca mocnym afektem, paradoksalnie skutkuje artykulacją słabą, niedopowiedzeniem, słabością doświadczenia.

Wymowa młodych aktorów. Analiza wyników badań realizacji fonemów spółgłoskowych

Barbara Sambor

Prezentowane wyniki badań realizacji fonemów spółgłoskowych studentów szkół teatralnych pozwalają na stworzenie paradygmatu postępowania diagnostycznego odnoszącego się do wymowy studentów szkół aktorskich – jej badania, opisu i interpretacji w kategoriach heurystycznych, a także sformułowanie podstawowych założeń o charakterze aplikacyjnym. Analizy oparte na podstawach lingwistycznych dopełniają wiedzę o nienormatywnych realizacjach fonemów, ich istocie oraz wzajemnych powiązaniach. Niniejsza rozprawa wpisuje się w nurt badań empirycznych ważnych dla formułowania wniosków istotnych dla teorii lingwistycznej w aspekcie patofonetyki, logopedii, a także ortodoncji, laryngologii, foniatrii. Na podstawie analizy wyników badań i sformułowanych wniosków autorka prezentuje projekt programu kształcenia w zakresie logopedii medialnej.

Jednostki języka w systemie i w tekście 4

red. Andrzej Charciarek, Anna Zych, Ewa Kapela

Problematyka podejmowana w kolejnych rozdziałach monografii odzwierciedla różnorodność perspektyw badawczych we współczesnym językoznawstwie slawistycznym, z uwzględnieniem zarówno tradycyjnych, jak i nowych ujęć metodologicznych. W centrum uwagi autorów znalazły się zagadnienia opisu jednostek języka polskiego, rosyjskiego, czeskiego, słowackiego i macedońskiego na jego poszczególnych poziomach. Jednostki językowe badane są nie tylko jako elementy systemu, lecz także jako komponenty zróżnicowanych gatunkowo tekstów dawnych i współczesnych. Oprócz analiz czerpiących z tradycji strukturalistycznej zaprezentowano również takie, w których zjawiska językowe zostały opisane z perspektywy socjolingwistycznej, pragmalingwistycznej, kognitywistycznej, leksykograficznej czy mediolingwistycznej. W monografii znajdziemy opracowania dotyczące jednego języka oraz studia porównawcze: polsko-rosyjskie, polsko-słowackie, czesko-rosyjskie, polsko-macedońskie. Nie zabrakło też rozdziałów poświęconych kwestiom translatologicznym, terminologicznym i nauczaniu języka.

Sarmackie theatrum. T. 8: W poszukiwaniu nowości

red. Maria Barłowska, Marzena Walińska

Kolejny, już ósmy tom Sarmackiego theatrum zbiera artykuły przygotowane jako wynik namysłu nad kategorią nowości w dawnej literaturze. W perspektywie retorycznej poszukiwano rozumienia istoty novitas i analizowano funkcjonowanie topiki. W ujęciach faktograficznych przedstawione zostały odkrycia utworów z XVII w. zachowanych w rękopisach i nieznanych drukach, sformułowano hipotezy na temat autorstwa i opisano stosowane przez twórców strategie perswazyjne. Poddano także oglądowi sposoby funkcjonowania nowości z punktu widzenia dawnego czytelnika i rynku wydawniczego.

Czytaj po polsku. T. 2: Henryk Sienkiewicz: "Latarnik", "Janko Muzykant". Wyd. 4. Materiały pomocnicze do nauki języka polskiego jako obcego. Edycja dla początkujących

oprac. Aleksandra Achtelik, Wioletta Hajduk-Gawron

Niniejsze książeczki to materiały pomocnicze do nauki języka polskiego jako obcego, przeznaczone dla osób początkujących (każde opracowanie składa się z 300 słów), które chcą poznać polską klasykę literacką i wzbogacić swój zasób słownictwa. Książeczki zawierają streszczenia nowel oraz zestawy ćwiczeń, których celem jest doskonalenie już zdobytej przez obcokrajowców szeroko pojętej wiedzy językowej oraz ogólnokulturowej. W każdym tomie pomieszczono słownik zawierający wszystkie wyrazy użyte w tekstach opowiedzianych nowel (w formach gramatycznych, w jakich zostały użyte w tekście, i wzbogacone o gramatyczne informacje, np. formy podstawowe, tj. słownikowe, czy rekcje, a więc wiadomości przydatne dla osób uczących się języka polskiego).

Sarmackie theatrum. T. 5: Między księgami

red. Maria Barłowska, Marzena Walińska

Publikowany piąty tom wydawnictwa Zakładu Historii Literatury Baroku i Dawnej Książki zgodnie ze swym tytułem – Między księgami – odnosi się do szeroko pojmowanego procesu powstawania książki w okresie staropolskim, jej kolejnych edycji, ramy wydawniczej itp. Artykuły pomieszczono w trzech częściach. Autorzy omawiają w nich takie kwestie, jak: wybór i umiejscowienie w książce elementów ramy literacko-wydawniczej oraz wpływ wzajemnych oddziaływań autorów, nakładców, tłumaczy, drukarzy, a także rytowników i czytelników na kształtowanie się owej ramy; pierwodruk Kupca M. Reja i przyczyna różnych rozwiązań transkrypcyjnych w dawniejszych wydaniach; problem odbiorcy dzieła; zagadka autorstwa Muzy gór wielickich; przekłady P. Kochanowskiego w świetle współczesnych mu wydań Orlanda Szalonego i Jerozolimy wyzwolonej; edycja, poetyka i recepcja Wojska serdecznych afektów H. Falęckiego; problem staropolskich kradzieży literackich; rękopiśmienne i drukowane dedykacje do Biblii gdańskiej; charakter i funkcje elementów ramy wydawniczej tomików poetyckich W. Kochowskiego; treść i funkcje przypisów w młodzieńczej twórczości A. Mickiewicza; mechanizmy przygotowywania i odczytywania tekstów klasyków w renesansie; model lektury intensywnej propagowany w De ratione libros cum profectu legendi F. Sacchiniego; dzieje recepcji poradnika medytacji hiszpańskiego franciszkanina D. de Estella. Na osobną uwagę zasługuje artykuł na temat inskrypcji dotyczących bibliotek i książek, pomieszczonych w zbiorze N. Chytraeusa. Rozprawa ta ma charakter źródłowy, podaje teksty omawianych transkrypcji w wersji oryginalnej i przekładzie polskim.

Liber amicorum Professoris Ioannis Malicki

Piotr Wilczek, red. Dariusz Rott, współudz. Beata Stuchlik-Surowiak

Na tom ofiarowany Profesorowi Janowi Malickiemu w sześćdziesiątą rocznicę urodzin składają się artykuły poświęcone literaturze i kulturze staropolskiej, która od wielu lat stanowi główny przedmiot zainteresowań Jubilata. Obok tekstów skoncentrowanych wokół tematyki staropolskiej znalazły się takie, których tematem są: historia prasy, bibliografia, leksykografia, teatrologia, literatura młodopolska, romantyczna i współczesna. W pierwszej części książki zamieszczono kompletną bibliografię publikacji Profesora Jana Malickiego z lat 1974–2009. Publikację zamyka zbiór aforyzmów i refleksji o bibliotekach i bibliotekarzach.

Intellectual Property Rights and Scientific Authorship: Legal and Ethical Considerations Case Study in Hard Sciences and Natural Sciences

Anna Chorążewska, Adam Proń

Autorzy książki podejmują problematykę ochrony dzieła naukowego z punktu widzenia prawa i etyki badań, wykazując w jej pierwszej części, że do katalogu praw człowieka zalicza się podmiotowe prawo twórców dóbr niematerialnych, jakimi są twórcy nauki, do ochrony ich interesów moralnych i materialnych związanych z wkładem w prace badawcze. Autorzy zrekonstruowali treść tego prawa w oparciu o przepisy prawa i kodeksy etyki dla naukowców. W drugiej części książki regulacje prawne i etyczne są konfrontowane z rzeczywistością prowadzenia działalności badawczej w naukach ścisłych i przyrodniczych z perspektywy pracy zespołowej oraz ubiegania się o stopnie i tytuły nadawane w polskim systemie szkolnictwa wyższego i nauki.

Wiedza ekonomiczna, praca, przedsiębiorczość, konsumpcja. Świadomość ekonomiczna polskich studentów

Urszula Swadźba, Rafał Cekiera, Monika Żak

Książka jest efektem badań i analiz trzech autorów zajmujących się problematyką związaną ze świadomością ekonomiczną (pracą, przedsiębiorczością, mobilnością za pracą, konsumpcją). W niniejszej publikacji uwaga została skoncentrowana na młodym pokoleniu – studentach polskich i ich świadomości ekonomicznej. Książka adresowana jest do naukowców zajmujących się tą problematyką, praktyków społecznych oraz studentów. Autorzy swoją analizę oparli na przeprowadzonych badaniach socjologicznych. Badania te były częścią szerszego projektu zrealizowanego wśród studentów wyższych uczelni czterech krajów partnerskich Polski, Republiki Czeskiej, Słowacji, i Węgier. Zostały one wsparte finansowo w ramach Visegrad Standard Grant: „The economic awareness of the young generation of Visegrad countries” nr. 21420008. W monografii najpierw omówione są założenia teoretyczne badań. Przedstawiona jest definicja i rozumienie świadomości ekonomicznej oraz metodologiczne podstawy badań. W następnych rozdziałach, zgodnie z modelem teoretycznym badań Autorzy przedstawiają: system wartości i wiedzę ekonomiczną studentów, wartość pracy i jej cechy,  mobilność wewnętrzną i zagraniczną w celu podjęcia pracy, przedsiębiorczość, wartość pieniędzy i oszczędności, postawy wobec bogactwa i biedy oraz konsumpcję. Wyniki badań porównywane są do wyników badań studentów krajów Grupy Wyszehradzkiej. W Zakończeniu zarysowany jest syntetyczny stan świadomości ekonomicznej polskich studentów. Następnie skonstruowane typy studentów, uwzględniając różne elementy świadomości ekonomicznej.

Autopromocja, autoprezentacja, wizerunek w mediach audiowizualnych. T. 4

red. Aleksandra Kalisz, Ewelina Tyc

Autopromocja, autoprezentacja, wizerunek w mediach audiowizualnych stanowi zbiór artykułów, które tym razem strategii kreowania wizerunku poszukują w mediach audiowizualnych. Przywołane taktyki są zatem asumptem nie tylko do podjęcia refleksji nad rozmaitymi jednostkami czy grupami społecznymi wykorzystującymi przestrzeń publiczną w celu promowania własnego wizerunku, ale również doskonałym punktem wyjścia do analizy wybranej przestrzeni medialnej, w której za sprawą słowa i obrazu dokonuje się prezentacja określonych postaw. (fragment wstępu)

Obrazy Andaluzji w kinie hiszpańskim (1910-2021)

Joanna Aleksandrowicz

Bogata tradycja i pełne słońca pejzaże Andaluzji niezmiennie przyciągają uwagę filmowców już od początków kina, które zarówno odzwierciedla, jak i aktywnie kształtuje kulturowe obrazy regionu, nierzadko uwikłane w zależności społeczno-polityczne danego czasu. Analiza ponad trzystu hiszpańskich filmów fabularnych z lat 1910–2021 ukazuje zmiany zachodzące w przedstawianiu Andaluzji – od folklorystycznych klisz españolady, traktujących południe jako metonimię całego kraju i egzotyczną atrakcję, po parodystyczny stosunek do tej formuły, poszukiwanie realizmu i lokalnej tożsamości czy wykorzystywanie regionalnych lokacji jedynie jako tła dla narracji o czymś innym.

Modyfikacja procesu transpiracji a efektywność indukowanej fitoekstrakcji ołowiu i kadmu w wybranych gatunkach roślin

Eugeniusz Małkowski

W pracy zbadano zależności między transpiracją a efektywnością indukowanej fitoekstrakcji kadmu i ołowiu. Jako czynnik indukujący hyperakumulację obu metali w pędach roślin stosowano kwas etylenodiaminotetraoctowy. Eksperymenty prowadzone w kulturach hydroponicznych wykazały dodatnią korelację między poziomem transpiracji a zawartością Pb i Cd w pędach gorczycy sarepskiej. Jednak badania wazonowe z zastosowaniem gleby zanieczyszczonej Pb i Cd oraz pochodzącej z okolic huty cynku i ołowiu nie potwierdziły tej zależności. Stwierdzono natomiast, że o poziomie akumulacji Pb i Cd w pędach gorczycy sarepskiej i słonecznika zwyczajnego przede wszystkim decyduje stopień indukcji hyperakumulacji w roślinach. Praca adresowana jest do pracowników naukowych i doktorantów prowadzących badania nad fitoekstrakcją.

Jak przeżyć w afrykańskim mieście? Człowiek wobec pograniczności oraz procesów urbanizacyjnych w południowosudańskiej Dżubie

Maciej Kurcz

Przedmiotem prezentowanej publikacji jest dynamiczny proces kształtowania się Dżuby – stolicy Sudanu Południowego, opisany i analizowany z perspektywy działań życiowych zwykłego człowieka, niedawnego domiejskiego migranta. Wszystkie dane faktograficzne pochodzą z serii etnograficznych badań, przeprowadzonych w latach 2007–2008 w południowosudańskiej Dżubie. Najważniejszą rzeczą dla każdego migranta jest zaadaptowanie się do życia w mieście, w którym panują skrajnie trudne warunki – brak wody i kanalizacji, prądu, wysokie ceny, co wraz z wieloetnicznością i wielokulturowością powoduje poczucie wyobcowania. Ogromne znaczenie w radzeniu sobie mieszkańców z problemami podstawowymi ma rodzina. Układy społeczne w mieście cechuje współzależność różnych grup społecznych. Rośnie znaczenie takich grup, jak kobiety oraz dzieci i młodzież, odgrywających coraz większą rolę w gospodarce. W rodzinie miejskiej każdy domownik zaangażowany jest w praktyki ekonomiczne. Etniczność Dżuby w naturalny sposób wiąże się ze specyfiką życia miejskiego. Miasto to miejsce, w którym etniczności nie ma – na tym polega jego specyfika. Dżuba to miasto kultur i konfliktów, gdzie religia została podniesiona do rangi osnowy tożsamości grupowej. Religia (islam i chrześcijaństwo) w mieście służy zacieraniu etniczności, daje możliwość szybkiego wejścia w miejską ekumenę. Praca może być przydatna wszystkim zainteresowanym kontynentem afrykańskim, zwłaszcza etnografom, antropologom, specjalistom zajmującym się Sudanem Południowym.

Sophie Mereau-Brentano. "Dyletantka" na weimarskim parnasie

red. Renata Dampc-Jarosz, Nina Nowara-Matusik

Seria: Niemiecka Literatura Kobiet (3), ISSN 2719-8170     Sophie Mereau-Brentano (1770–1806) należała do nielicznego grona pierwszych profesjonalnych pisarek niemieckich. Dane jej było bowiem publikować pod własnym nazwiskiem, wydawać czasopisma czy pertraktować z wydawcami. Swoją pozycję na rynku wydawniczym zawdzięczała jednakże w dużej mierze wsparciu „kolegów” po piórze – Friedricha Schillera i Achima von Arnima. Publikacja Sophie Mereau-Brantano. „Dyletantka” na weimarskim parnasie, pod redakcją Renaty Dampc-Jarosz i Niny Nowary-Matusik, przybliża czytelnikom tę małą znaną w Polsce autorkę epoki klasyczno-romantycznej i jej dwa utwory prozatorskie w przekładzie na język polski – powieść epistolarną Amanda und Eduard oraz opowiadanie Marie. Opracowania monograficzne trzeciego tomu serii Niemiecka Literatura Kobiet nieprzypadkowo koncentrują się na tych aspektach twórczości Sophie Mereau-Brentano, które obrazują etapy jej rozwoju twórczego, wpływ pola kulturowego na kształtowanie się osobowości (Renaty Dampc-Jarosz/Katowice), współpracę z Schillerem (Norbert Oellers/Bonn), współtworzenie historii literatury kobiet, w szczególności gatunku powieści epistolarnej (Karina Becker/Paderborn) oraz paradygmatach artystki i sztuki w autobiograficznej noweli Marie (Nina Nowara-Matusik/Katowice). Także przełożone w ramach projektu translatorskiego, w którym uczestniczyli pracownicy badawczo-dydaktyczni, studenci oraz doktoranci Uniwersytetu Śląskiego, powieść Amanda i Eduard oraz opowiadanie Marie podejmują motywy artystowskie, samorealizacji kobiet w ówczesnym społeczeństwie mieszczańskim, a także – lub przede wszystkim – nieustannego poszukiwania miłości i szczęścia.

Предметный мир примет и поверий (Цикл рождения) / Priedmietnyj mir primiet i powierij (Cykł rożdienija)

Piotr Czerwiński

Na materiale rosyjskich ludowych wróżb i podań związanych z cyklem narodzin zaprezentowano czynności, role uczestników i ich znaczenie zarówno podczas przeżywanych w teraźniejszości stanów, jak i w perspektywie możliwych w przyszłości. Scharakteryzowano obraz położnicy jako głównej postaci z punktu widzenia jej znaczeń w etapach poprzedzających narodziny człowieka. Świat przedmiotów przedstawiono jako szczególny wobec realnej rzeczywistości, oddziałujący na ludzi oraz poddający się wpływom z ich strony. Na podstawie materiału autor proponuje szereg podejść do potencjalnych typologii wirtualnych znaczeń jednostek paradygmatycznych. Przedstawiono tu również ich budowę oraz pozycję w ogólnej semantyce.