Filozofia i etyka interpretacji

Adam F. Kola, Andrzej Szahaj

Andrzej Szahaj, Zwrot antypozytywistyczny dopełniony (zamiast wstępu)     CZĘŚĆ I Interpretacja - skąd się wzięła i dokąd zmierza    Ewa Rewers, Interpretacja jako lustro, różnica i rama Teresa Pękala, Aura interpretacji w doświadczeniu estetycznym Andrzej Stoff, Jaką koncepcję prawdy implikuje interpretowalność/interpretacja dzieła literackiego Krzysztof Wieczorek, Od reprezentacji do interpretacji Ewa Szczęsna, Semiotyczne uwarunkowania interpretacji Ewa Bińczyk, Interpretacja poza dualizmem - monizm interpretacyjny Stanleya Fisha Katarzyna Rosner, Stanley Fish, czyli pozorny radykalizm konstruktywistycznej teorii interpretacji Wojciech Małecki, "Bardzo zły substytut dla prawd absolutnych". Pragmatyzm i teoria interpretacji Grzegorz marzec, Poza głosem i fenomenem. W sprawie dekonstrukcji i hermeneutyki Piotr Śniedziewski, Jeśli interpretacja jest lekturą - teoria lektury Stephane'a Mallarmego Agnieszka Kaczmarek, O interpretacji Charlesa taylora. Patrymonium Wilhelma Diltheya Maciej Maryl, Interpretator czy czytelnik? Projekt badań empirycznych nad stylami odbioru Andrzej W. Nowak, Methodenstreit , podmiot, phronesis. Wpływ sposobu interpretacji opozycji humanistyka a przyrodoznawstwo, na rozumienie etyki, polityki i podmiotu Rafał Paweł Wierzchowski, Interpretacja, translacja czy redukcja. Wokół pewnych dyskusji nad kwestią interpretacji rzeczywistości społecznej   CZĘŚĆ II   Interpretacja a etyka Jan P. Hudzik, Interpretacja - tożsamość - etyka Mieczysław Dąbrowski, Etyczny wygłos interpretacji. Rozumienie, warunki, sens Marcin Adamiak, Autor-dzieło-czytelnik: trzy wymiaty zwrotu etycznego w literaturoznawstwie ponowoczesnym Adam F. Kola,  Dlaczego literaturoznawstwo polskie jest etycznie ślepe? Danuta Szajnert, Intencje autora i etyka interpretatora Krzysztof Abriszewski, Interpretacja i etyka dalekiego zasięgu Michał Januszkiewicz, Etyczny wymiar hermeneutyki (wokół Gianni Vattimo) Dariusz Skórczewski, Interpretacja postkolonialna: etyka nauki, nauka etyki Andrzej Michalak, Etyczne granice interpretacji w filmie dokumentalnym. Perspektywa filozofii odpowiedzialności   Indeks nazwisk  

Włosko-polskie pogranicze literackie za panowania Stanisława Augusta

Justyna Łukaszewicz

Autorka książki przeanalizowała świadectwa włosko-polskich relacji kulturowych za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego, biorąc pod uwagę m.in. libretta oper wystawionych przez Wojciecha Bogusławskiego, dwie włoskie powieści oraz polskie edycje prawniczo-filozoficznych tekstów Cesarego Beccarii, Giacinta Dragonettiego i Gaetana Filangieriego. Efektem analiz polskich wersji tych utworów słynnych w drugiej połowie XVIII wieku, ale nadal w dużej mierze aktualnych, jest uwidocznienie roli pośrednictwa francuskiego. Francuskie wydanie wykorzystał także – tym razem przewrotnie – największy manipulator spośród przedstawionych tu polskich pośredników: tłumacz dzieła o życiu i masońskiej działalności Giuseppe Balsamo (Cagliostra), opublikowanego pod auspicjami inkwizycji. Tłem rozważań dotyczących przekładów i adaptacji jest obraz Włoch i Włochów w polskiej prasie drugiej połowy XVIII w., twórczości Ignacego Krasickiego oraz pamiętnikach ostatniego króla Polski. Justyna Łukaszewicz jest profesorem Uniwersytetu Wrocławskiego, gdzie kieruje Zakładem Italianistyki w Instytucie Filologii Romańskiej. Redaktor naczelna półrocznika naukowego „Italica Wratislaviensia”, romanistka, komparatystka, przekładoznawczyni, tłumaczka. Autorka wielu prac poświęconych francusko-polskim i włosko-polskim relacjom w dziedzinie literatury i teatru od XVIII do XXI wieku, literaturze dziecięcej, seriom przekładowym, paratekstom przekładu, problemom kulturowym w tłumaczeniu. Opublikowała m.in. monografie Carlo Goldoni w polskim Oświeceniu (1997) i Dramaty Franciszka Zabłockiego jako przekłady i adaptacje (2006). Książka przynosi ważną porcję nowej wiedzy na temat procesów transferu kulturowego między Italią i Polską, poszerza o istotne ustalenia obraz polskiej kultury literackiej stanisławowskiego trzydziestolecia, ukazuje w nowym świetle jej otwartość na zewnętrzne kontakty i niepozbawioną dystansu reakcję na inspiracje płynące z innych kręgów kulturowych. prof. dr hab. Teresa Kostkiewiczowa Przedstawiona w monografii panorama polskich przekładów włoskich utworów (czasem dokonywanych za pośrednictwem francuskich wersji) pozwala przyjrzeć się całej palecie typowych, ale także zaskakujących postaw dawnych tłumaczy. prof. dr hab. Jadwiga Miszalska  

Marsjanie i Wenusjanki? O języku młodych Polek i Polaków

Jolanta Szpyra-Kozłowska

Różnice w języku kobiet i mężczyzn to temat wzbudzający powszechne zainteresowanie. Narosło wokół niego wiele prawdziwych i nieprawdziwych opinii i przekonań. Czy prawdą jest, że kobiety są bardziej gadatliwe od mężczyzn, znają więcej nazw kolorów, posługują się emocjonalnym i poprawniejszym językiem, a mężczyźni częściej używają wulgaryzmów? Czy, jak sugeruje głośna książka Johna Graya pt. Mężczyźni są z Marsa, kobiety z Wenus, obie grupy mówią odmiennymi językami: marsjańskim i wenusjańskim, przez co prawdziwe porozumienie między nimi nie jest możliwe? Na podstawie obszernych i nowatorskich badań własnych z udziałem ponad 700 młodych Polek i Polaków autorka pierwszej tego typu w Polsce, przystępnie napisanej książki próbuje znaleźć odpowiedzi na te i inne intrygujące pytania.

Muzeum sztuki. Antologia

Maria Popczyk

Muzeum sztuki, instytucja powołana przez oświecenie jest dla wielu tradycyjnie nastawionych odbiorców miejscem przeżyć estetycznych i edukacji. Jednakże ten model muzeum został poddany w XX wieku daleko idącej modernizacji, po części za sprawą nowej historii sztuki i nowej muzeologii, wprowadzeniu do badań nad muzeum min. antropologii, semiotyki i socjologii, a także dzięki awangardowym poczynaniom artystów. Antologia Muzeum sztuki odzwierciedla zasadnicze wątki wszystkich toczonych w XX wieku dyskusji proponując reprezentatywny wybór tłumaczeń i komentarzy. Trzy rozdziały przeprowadzają czytelnika od wypowiedzi historyka sztuki i filozofów (H. Sedlmayr, Th. Adorno, N. Goodman, J. Margolis, A. Malraux, J-F Lyotard), przez zagadnienia instytucjonalnych kontekstów dzieła sztuki w muzeum (D. Crimp, C. Duncan, P.Vergo, M. Bal, C. Deliss, G. Porter), aż po teoretyczne teksty krytyków i artystów (B. O’Dohery, B. Buchloh, J. Kosuth), problematykę architektury muzealnej (V. Newhouse) by na koniec przybliżyć specyfikę muzeum wirtualnego (S. Dietz). Wybór przywołuje teksty starsze i już klasyczne, ważne dla zrozumienia problematyki muzeum, jak i te odzwierciedlające najnowsze stanowiska.  

"Czyim to jestem wymysłem?" Ja - niedokończony projekt. Poezje

Stanisław Wyspiański

Wyspiański nie był poetą i równocześnie był poetą we wszystkim, co robił. Gdy tworzył swoje dramaty i projektował dla nich teatr, gdy komponował witraże i snuł fantazje architektoniczne o wzgórzu wawelskim. Był nim także wtedy, gdy pisał listy i eseje –to z nich głównie pochodzą teksty składające się na ten niewielki wybór. Poetyckie fragmenty przypominają Wyspiańskiego kameralnego i refleksyjnego; tworzą najbardziej osobiste przesłanie artysty: pod ściszoną tonacją pulsuje dramatyczne napięcie, pod ironią skrywa się rozpacz. Najlepiej pozwalają zrozumieć ten liryczny autoportret: „jakimś poematem wydaje mi się życie moje […], ale wciąż drżę, że ten poemat się nagle rozerwie…, że przepadnie niedokończony”… Teksty Wyspiańskiego komentują historycy literatury i artyści teatru, podejmując próbę odpowiedzi na ponawiane od stulecia pytanie: czym jest fenomen Wyspiańskiego. Geniusz to, grafoman czy jeden z wielu modernistycznych artystów? Magdalena Popiel

Kalający własne gniazdo. Artyści i obrachunek z przeszłością

Karol Franczak

Wizja odrzucenia przez grupę to jeden z silniejszych lęków od zawsze towarzyszący życiu człowieka. Sprzeciw wobec ogółu, wyjście z cienia konformizmu i zrobienie tego, co publicznie niedopuszczalne, jest natomiast jedną z większych ludzkich pokus. Zazwyczaj pozostaje ona niezrealizowana, może jedynie liczyć na zastępczą sublimację w formie podziwu dla nonkonformistycznych artystów lub bohaterów ze świata sztuki i kultury popularnej. Publiczne łamanie porządku narzuconego przez większość to przypadek jeszcze rzadszy, zarezerwowany dla najbardziej wytrwałych jednostek, które ze społecznego odtrącenia tworzą często „profesję” skandalisty. Tematem książki jest próba opisania takich właśnie osób i zrozumienia fenomenu figury „kalającego własne gniazdo” (niem. Nestbeschmutzer) – postawy rezygnującej z nakazu grupowej lojalności na rzecz brutalnej krytyki własnego społeczeństwa. „Kalanie gniazda” analizowane jest na przykładzie dyskursu publicznego w Austrii i sporów o jej narodowosocjalistyczną przeszłość, które prowokowali niepokorni artyści, m.in. Thomas Bernhard, Elfriede Jelinek, Peter Turrini, Robert Menasse i Martin Pollack.    Karol Franczak – socjolog i kulturoznawca, adiunkt w Instytucie Socjologii UŁ. Zajmuje się problematyką sfery publicznej, pamięci zbiorowej oraz analizą działalności współczesnych elit symbolicznych. Autor licznych tekstów z obszaru literatury austriackiej, m.in. posłowia do powieści Thomasa Bernharda Kalkwerk (2010).  

Prawda i złudzenie. Esej o myśleniu

Hanna Buczyńska-Garewicz

Tematem książki jest krytyczna analiza filozoficznego myślenia o prawdzie w ostatnich około stu latach. Jest to okres istotny w historii zachodniego dyskursu toczącego się wokół znaczenia pojęcia prawdy, okres zdominowany z jednej strony ostrymi atakami na niesione przez to pojecie treści, z drugiej zaś - wobec tych krytyk -  odznaczający się silną i zdecydowaną obroną idei prawdy oraz uwydatnieniem jej niezbywalności w horyzoncie myślowym człowieka.

The College Anthology of American Literature

Zygmunt Mazur

Nowe wydanie Antologii literatury amerykańskiej, prezentującej szeroki wybór tekstów od początków literatury amerykańskiej do końca II wojny światowej. Utwory każdego autora poprzedzone są notatką biograficzną oraz krótką charakterystyką twórczości.  

YouTube w edukacji. Strategie nadawcze wideoblogerów

Katarzyna Maciejak

Możliwości warsztatowe oraz znakomite rozeznanie co do istoty mediów społecznościowych pozwoliły Autorce na przygotowanie rozprawy nowatorskiej i wartościowej poznawczo, [która jest] ważnym punktem odniesienia w badaniach nad mediami społecznościowymi i działalnością popularnonaukową w ogóle. Z recenzji dr hab. prof. UMCS Danuty Kępy-Figury     Wybór tematyki badawczej jest ze wszech miar trafny. Nie mieliśmy dotąd w nauce takiego opracowania […]. Autorka jest w swoich założeniach „harmonijnie” eklektyczna i umiejętnie łączy sprawdzone, utrwalone w językoznawstwie, klasyczne metody strukturalne badania tekstu (także całego dyskursu) popularnonaukowego z metodami nowszymi dotyczącymi badań językowych stylów, strategii komunikacyjnych i badań medioznawczych. Praca stanowi duże osiągnięcie badawcze Autorki i znacząco rozszerza naszą wiedzę o współczesnych relacjach między językiem i kulturą (medialną, internetową). Z recenzji prof. dr. hab. Kazimierza Ożoga

Myśl i zdarzenie. Pojęcie zdarzenia historycznego w historiografii francuskiej XX wieku

Tomasz Falkowski

Myśl i zdarzenie to oryginalna próba zrozumienia, w jaki sposób historiografia francuska XX wieku budowała wiedzę o różnorodnych wydarzeniach historycznych. Na podstawie gruntownych analiz kilkudziesięciu prac francuskich historyków (m.in. Paula Bois, Georges’a Canguilhema, Alaina Corbina, Georges’a Duby’ego, Arlette Farge, Michela Foucaulta, Emmanuela Le Roy Laduriego, Jacques’a Revela, Pierre’a Touberta, Paula Veyne’a i Nathana Wachtela) autor książki wyodrębnia cztery zasadnicze formy pojęciowe, za pomocą których badacze ci stworzyli spójne obrazy konkretnych wydarzeń z przeszłości. Są to pojęcia „zdarzenia strukturalnego”, „mikro-zdarzenia historycznego”, „zdarzenia dyskursywnego” i „obiektu zdarzeniowego”. W efekcie stają się widoczne intelektualne bogactwo, konceptualny rygor, złożona logika i niewyczerpana pomysłowość obecne w poznaniu historycznym. Jednocześnie, dzięki wypracowanemu w książce teoretycznemu ujęciu, autor twórczo powraca do podstawowych pytań o istotę, specyfikę i warunki myśli rozwijanej w obrębie humanistyki.       Tomasz Falkowski (ur. 1981) – historyk, krytyk historiografii, tłumacz. Pracuje w Instytucie Historii UAM. Studiował w Toruniu (UMK), a także Poznaniu i Paryżu (Paris I, EHESS). Główne zainteresowania badawcze: historia historiografii, historia nauki, współczesna humanistyka francuska.

Pisma ostatnie

Henryk Markiewicz

W ostatnich latach życia polemiczny odruch pojawiał się u profesora Henryka Markiewicza ze zwiększoną częstotliwością. Działo się tak zapewne zarówno dlatego, że mniej niż dotąd pochłonięty poważną pracą własną, uważniej śledził bieżące życie naukowe, jak i z tego głównie względu, że spora część tendencji i postaw badawczych, wyłaniających się z postmodernistycznego paradygmatu, napotykała na opór jego racjonalności, wychodziła poza aksjologiczną ramę, w obrębie której pracował jego intelekt; rozmijała się też wyraźnie z wyobrażeniami o naukowości i profesjonalizmie, jakie go ukształtowały. (…) Wciąż spierał się o literaturoznawcze imponderabilia i korygował tezy aktualnie krążące w jego naukowej biosferze, ale też z pasją prowadził walkę podjazdową, pokazując na konkretnych przykładach, jakie są skutki interpretacyjnego leseferyzmu i badawczej dezynwoltury – brak wiedzy, lekceważenie profesjonalnego warsztatu, językowe niechlujstwo. Trwał przy przeświadczeniu, że istnieją granice interpretacyjnej dowolności, zwalczał „wirusa nadinterpretacji i programowego subiektywizmu”, pisał kąśliwie, że nawet jeśli historię literatury charakteryzować (za jedną z badaczek) jako „fikcję, dyskurs, który nie odtwarza rzeczywistości, lecz nadaje jej znaczenie”, to jednak „nawet nie odtwarzając rzeczywistości, należy się choć trochę z nią liczyć. W przeciwnym wypadku mamy do czynienia z zabawą, która nie ma swych reguł. A zabawa bez reguł to licha zabawa”. Teresa Walas, ze Wstępu

Tadeusz Kantor 1947. Nowoczesne doświadczenie z nauką, sztuką i Paryżem w tle

Wojciech Bałus

Gdy Tadeusz Kantor udawał się z początkiem 1947 roku w swoją pierwszą w życiu podróż do Paryża, nie przypuszczał zapewne, że przyjdzie mu się tam zetknąć nie tylko ze sztuką klasycznej awangardy i twórczością aktualną artystów z Europy i obu Ameryk. Wizyty w Palais de la découverte otwarły przed nim świat nowoczesnej nauki i spowodowały głęboki światopoglądowy wstrząs. Książka po raz pierwszy tak dogłębnie – i na podstawie nieznanych wcześniej materiałów źródłowych – analizuje różne aspekty doświadczenia nowoczesnego, jakie stało się udziałem krakowskiego artysty, pokazuje, na czym polegało dotknięcie przez niego „Inferna”, jaką rolę w tych przeżyciach odegrał surrealizm oraz jak to wszystko wpłynęło na  własną twórczość i poglądy na świat przyszłego autora Umarłej klasy.   Świetna książka, znacząco uzupełnia naszą wiedzę, proponuje ciekawe strategie interpretacyjne, krytycznie podchodzi do źródeł, wsparta na imponujących lekturach, zmienia obraz sztuki Kantora lat 40-tych ale także późniejszej twórczości. Napisana wartko.                                                                                       z recenzji prof. Wojciecha Włodarczyka Wojciech Bałus – ur. 1961, historyk sztuki; studiował też filozofię. Profesor w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zajmuje się teorią i historią sztuki XIX–XXI wieku, związkami sztuki z filozofią, antropologią kulturową i literaturoznawstwem. Przewodniczący Polskiego Komitetu Narodowego Corpus Vitrearum, członek Polskiej Akademii Umiejętności i członek AICA. Autor książek: Mundus melancholicus. Melancholiczny świat w zwierciadle sztuki (1996), Figury losu (2002), Krakau zwischen Traditionen und Wegen in die Moderne. Zur Geschichte der Architektur und der öffentlichen Grünanlagen im 19. Jahrhundert (2003), Sztuka sakralna Krakowa w wieku XIX: część druga. Matejko i Wyspiański (2007) i Gotyk bez Boga? W kręgu znaczeń symbolicznych architektury sakralnej XIX wieku (Monografie FNP, 2011 – wersja niemiecka: 2016), Efekt widzialności. O swoistości widzenia obrazów, granicach ich odczytywania i antropologicznych aspektach sztuki (2013).  

Miejsce dla kpiarza. Satyra w latach 1948-1955

Karol Alichnowicz

Książka próbuje określić rolę, jaką w socrealizmie wyznaczono małym formom satyrycznym. Pytając o miejsce "kpiarza" w kulturze stalinowskiej, autor stara się zrekonstruować postulaty wysuwane pod adresem satyry oraz zaprezentować sposoby ich realizowania. Zwraca także uwagę na to, jak małe formy były ipowszechniane przez środki masowego przekazu, m.in. przez czasopisma i plakaty. Temu syntetycznemu ujęciu towarzyszą w "Miejscu dla kpiarza" analizy bardziej szczegółowe, w których autor skupia się na wybranych aspektach podejmowanej problematyki: zjawisku przenikania języka polityki do satyry (metaforyka "czystki"), opisie ubioru bikiniarza czy redakcji "Szpilek" (i "Krokodyla") na śmierć Stalina.

Słownictwo pism Stefana Żeromskiego. Miasto i wieś. Tom 12

Katarzyna Sobolewska

I.   MIASTO I WIEŚ JAKO OPOZYCJA KULTUROWA   II.  MIASTO I WIES W ŚWIECIE PRZEDSTAWIONYM ŻEROMSKIEGO   III. CEL BADAŃ I METODY GROMADZENIA MATERIAŁU SŁOWNIKOWEGO   IV. ZAWARTOŚĆ CZĘŚCI SŁOWNIKOWEJ       1. Semantyczna charakterystyka słownictwa      a. Ludzie      b. Miejsca      c. Infrastruktura      d. Zajęcia      e. Kultura i życie społeczne      f. Realia życia      g. Nazwy miast, wsi i ich określenia      2. Formalna charakterystyka słownictwa      a. Formacje z dywizem      b. Zdrobnienia, zgrubienia      c. Elementy dialektalne      d. Cytaty z języków obcych i zapożyczenia    V. HASŁA WSPÓLNE Z INNYMI TOMAMI SŁOWNIKA WYKAZ NAJCZĘŚCIEJ UŻYWANYCH SKRÓTÓW LITERATURA PRZEDMIOTU   SŁOWNIK część I: MIASTO część II: WIEŚ   WYKAZ ALFABETYCZNYCH HASEŁ ZAMIESZCZONYCH W SŁOWNIKU

Wschodnim pograniczem literatury polskiej. Od Średniowiecza do Oświecenia

Andrzej Romanowski

Czy literatura ruska, tworzona niegdyś także w języku polskim, może być uznana za część literatury polskiej? Czy Rusini wykształceni w szkołach Rzeczypospolitej dokonywali polonizacji XVII-wiecznej Moskwy? Czy w dziele rozprzestrzenienia polskiej cywilizacji miał udział również język cerkiewnosłowiański? Czy siła atrakcyjna kultury staropolskiej była też dziełem Rusi? Splot polsko-ruski, a z biegiem czasu także polsko-litewski, zadecydował o obliczu polskiej literatury. Na ogół nie pamiętamy, że pierwsze na świecie druki cyrylickie pojawiły się w XV-wiecznym Krakowie, a w gronie pisarzy języka polskiego znalazło się dwóch świętych prawosławnych…

Między sensem a musem - i inne rozważania

Jan Widacki

Jest czas, gdy historia musi pełnić rolę mitu, być „ku pokrzepieniu serc”. To czas niewoli. Czas, gdy naród nie ma swego niepodległego państwa. Wówczas mit jednoczy, pozwala przetrwać niewolę. Ale dla narodu żyjącego w wolnym państwie mit jest szkodliwy. Nie pozwala wyciągać wniosków z błędów przeszłości, często te błędy utrwala i, co gorsza, sakralizuje. (Jan Widacki)   Historia głęboko obecna jest w tej książce. Ale bez zacietrzewienia, bez obrazy. Raczej lekko przetkana nitką sarkazmu. Fakty, źródła, anegdoty. Konkret. Bardzo przyjaźnie czytelnikowi podane. Jak prezent. (Andrzej Celiński)   Jan Widacki, ur. 1948, profesor prawa, wiceminister spraw wewnętrznych (1990-1992), współtwórca zreorganizowanych służb policyjnych i specjalnych III RP, pierwszy ambasador RP na Litwie (1992-1996), poseł na Sejm RP (2007-2011), adwokat, publicysta. Publikował w „Przekroju”, „Gazecie Wyborczej”, „Tygodniku Powszechnym” , paryskiej „Kulturze”, „Polityce”. Stały felietonista tygodnika „Przegląd” i miesięcznika „Kraków”. Aktualnie jest profesorem Krakowskiej Akademii im. Frycza Modrzewskiego, w przeszłości profesor KUL i UJ.

Cień wiśni. Natura w kulturze japońskiej: Doi, Saito, Kagawa-Fox

Maria Korusiewicz

Książka proponuje krytyczne spojrzenie na miejsce i funkcje natury w kulturze japońskiej, w perspektywie społecznej, estetycznej i, przede wszystkim, etycznej, przy czym punktem wyjścia są prace trzech współczesnych autorów/autorek japońskich, Takeo Doi, Yuriko Saito oraz Midori Kagawy-Fox. „Za nader cenne uważam przedstawienie polskiemu czytelnikowi rewizji powszechnie obowiązującego „sentymentalnego” poglądu na temat wzajemnych odniesień człowieka i natury w kulturze Japonii. Poglądowi temu ulegają nadal sami Japończycy i dopiero w ostatnich latach japońscy badacze, reprezentujący różne dyscypliny i posiadający doświadczenie zdobyte na Zachodzie, podjęli wysiłek analitycznego rozpatrzenia problemu w całej jego złożoności, wskazując na jego – dotąd pomijane – negatywne strony. I tak pozytywny ładunek konotacyjny zawarty w pojęciach takich jak amae czy mono no aware może obrócić się w swe przeciwieństwo, wywołując postawy obojętności wobec przyrody lub też prowadzić do jej wyniszczającej eksploatacji”.    „…jest to niezwykle interesująca, wręcz porywająca książka…”    prof. dr hab. Krystyna Wilkoszewska   Maria Korusiewicz – adiunkt w Katedrze Anglistyki Akademii Techniczno-Humanistycznej w Bielsku-Białej. Doktorat uzyskała w dziedzinie filozofii, jest również anglistką, poetką, tłumaczem literatury anglojęzycznej i artystą plastykiem. Odbyła staż naukowy na Uniwersytecie Stanforda u Rene Girarda. Jest autorką licznych publikacji z zakresu kultury japońskiej, teorii kultury, teorii literatury oraz estetyki.  

W stronę ontologii. Nicolaia Hartmanna i Martina Heideggera postneokantowskie projekty filozofii

Alicja Pietras

  Tematem książki są dwa dwudziestowieczne projekty ontologii: ontologia krytyczna Nicolaia Hartmanna oraz ontologia fundamentalna Martina Heideggera. Autorka dokonuje ich ujęcia zarówno w aspekcie historyczno-filozoficznym, jak i problemowym. Praca ogniskuje się wokół tych kontekstów ich myśli, które do tej pory często było pomijane. Filozofia Hartmanna i filozofia Heideggera zostają więc przedstawione po pierwsze w odniesieniu do filozofii Kanta, po drugie w odniesieniu do neokantyzmu, po trzecie zaś także w odniesieniu do siebie nawzajem. Hartmann i Heidegger dokonują reinterpretacji – w stosunku do interpretacji neokantowskiej – filozofii Kanta, wskazując na zapoznany przez neokantystów, a istotny dla królewieckiego myśliciela, aspekt ontologiczny. Mimo wspólnego punktu wyjścia myślenie Hartmanna oraz myślenie Heideggera rozwijają się w różnych kierunkach, różnie oceniają wartość analiz neokantowskich, w konsekwencji czego ich własne filozoficzne projekty znacznie się od siebie różnią . Obok kontekstu historycznego równie ważny pozostaje kontekst problemowy. Jednym z najważniejszych problemów, które zostają podjęte w książce, jest problem metafizyki oraz nierozerwalnie z nim związany problem wieloznaczności Kantowskiego pojęcia rzecz sama w sobie.

Zrozumieć Innego. Próba rozumienia Innego w fenomenologii, hermeneutyce, filozofii dialogu i teorii systemu

Jaromir Brejdak

Niniejsza książka jest prezentacją problemu rozumienia Innego w wybranych perspektywach filozofii współczesnej: fenomenologii, hermeneutyce, filozofii dialogu czy teorii systemu. Z zaprezentowanych tu analiz wyłaniają się trzy zasadnicze paradygmaty rozumienia Innego: paradygmat egologiczny, relacyjny oraz pozaegologiczny. W perspektywie egologicznej Inny jest drugim Ja, alter ego. Max Scheler, przedstawiciel paradygmatu relacyjnego, zarzuci egologicznej próbie zrozumienia Innego narcyzm, przez który dostrzegamy w Innym tylko siebie. W paradygmacie relacyjnym Ja wyłania się ze wspólnego strumienia przeżyć, ale także z tradycji czy z języka. Współczesne prace psychologii rozwoju, głównie Michaela Tomasello, wydają się w empiryczny sposób potwierdzać śmiałe tezy fenomenologów, głównie Maxa Schelera, dotyczące emocjonalnie ufundowanej intencjonalności zbiorowej, fundamentu wspólnoty. Paradygmat pozaegologiczny, prezentowany przede wszystkim przez Lévinasa, ukaże Innego jako źródło naszej tożsamości wyłaniające się z pierwotnego odruchu odpowiedzialności. Uważne spotkanie z Innym zapoczątkowuje zarówno narodziny naszej tożsamości, jak i narodziny żywej wspólnoty, których cementem jest odpowiedzialność. Poznanie w odniesieniu do innego człowieka staje się majeutycznym współdziałaniem. Jaromir Brejdak – profesor filozofii,absolwent Politechniki Wrocławskiej, doktor filozofii Uniwersytetu Ludwiga-Maximiliana w Monachium (Philosophia crucis. Heideggers Beschäftigung mit dem Apostel Paulus,Frankfurt 1996). Habilitacja w IFiS PAN na podstawie rozprawy Odcienie obecności. Próba analizy fenomenu, Kraków 2007. Inne publikacje książkowe:Słowo i czas. Problem rozumienia Innego w hermeneutyce i teorii systemu, Szczecin 2004; Cierń w ciele. Myśl Apostoła Pawła w filozofii współczesnej, Kraków 2010; Ewangelia Zaratustry, Warszawa 2014; The Thorn in the Flesh. The Thought of Apostle Paul in Modern Philosophy, Zürich 2017. Współtwórca Szczecińskich Dni Kultury Żydowskiej Adlojada.

Kerygmatyczne figury interpretacji

Adam Regiewicz

Kerygmatyczne figury interpretacji przedstawia autorską koncepcję literaturoznawczej lektury i krytyki. Wraz z poprzednią książką Poza horyzontem. Eseje o sztuce czytania (Ćwiczenia z poszukiwania sensu) stanowi dylogię proponującą całkowicie nowe analityczno-interpretacyjne ujęcie teorii literatury. Odwołując się do chrześcijańskiej antropologii literatury i kerygmatycznej szkoły interpretacji tekstu literackiego, książka prowadzi do refleksji metakrytycznej i metainterpretacyjnej, odnosząc kategorię kerygmatyczności do lektury, interpretacji i krytyki. Zawarte w książce szkice osnute są wokół ważnych, a niekiedy – centralnych problemów współczesnej myśli literaturoznawczej, zwłaszcza tej, która występuje jako teoria (czy filozofia) lektury-interpretacji-krytyki. Mowa w nich o roli „olśnienia” w procesie interpretacji, o metaforach zdrady i walki, o prorockiej i mesjańskiej misji krytyków, o postawionej na nowo kwestii służebności interpretacji, o potrzebie odniesienia do źródłowego sensu. Podjęte rozważania, sięgające do tradycji badań literaturoznawczych i humanistycznych, zostały zderzone z reinterpretowanymi w kluczu hermeneutycznym fragmentami Pisma Świętego, które są tu aktualizowane w kontekście dylematów związanych z teorią interpretacji. W ten sposób książka pokazuje, w jak wielkim stopniu i w jak fundamentalnych kwestiach poststruktralne koncepcje oparte są na logice i strukturach narracyjnych wywodzących się z tradycji judeochrześcijańskiej, a także, jak przydatna i potrzebna dla krytycznej interpretacji poststruktualizmu jest perspektywa postsekularna.     Adam Regiewicz – dr hab. nauk humanistycznych, prof. nadzw. Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie; kierownik Zakładu Teorii Literatury oraz Pracowni Komparatystyki Kulturowej. Zajmuje się badaniem zjawisk na pograniczu literaturoznawstwa i komparatystyki kulturowej. Od lat realizuje projekt badań nad kulturą współczesną badaną w perspektywie chrześcijaństwa jako paradygmatu kulturowego Europy i jego kryzysu w dobie sekularyzmu, uwzględniający najszersze spektrum zjawisk: film, literaturę, muzykę. Podejmuje kwestie związane z kerygmatycznością przekazów kulturowych w ramach szeroko pojętych badań postsekularnych. W tym zakresie opublikował monografie: Kino a kultura w świetle antropologii współczesnej. Próba interpretacji kerygmatycznej (2011); Katechezy w obrazach. Kerygmatyczne czytanie filmu (2013); Poza horyzontem. Eseje o sztuce czytania (ćwiczenia z poszukiwania sensu) (2015); Dekalog polski. Kerygmatyczne rozmowy o filmie dokumentalnym (2016).  

Wykłady o kulturze, tom 1-2

Rafał Augustyn

To nie jest książka o kulturoznawstwie, lecz o kulturze. Zawiera wprawdzie obszerną prezentację metod i osiągnięć badawczych, ale jej głównym przedmiotem jest sama kultura (czy kultury) w rozmaitych przejawach; strukturach społecznych, operowaniu czasem i przestrzenią, rolach i koncepcjach jednostki, systemach wartości, symbolach i ich funkcjonowaniu. Oparta na rzeczywistych wykładach dla studentów polonistyki, została przez autora znacznie rozbudowana, wzbogacona i – na ile było to możliwe – uaktualniona. Jest tu wiele prób diagnozy, ale jeszcze więcej pytań, pozornie naiwnych, lecz fundamentalnych, i paradoksów, niekiedy niedostrzeganych – także przez naukę. Są propozycje systematyki i anegdotyczne „ekskursy”, przykłady z kultur odległych i z życia codziennego, wycieczki na tereny nauk przyrodniczych i obserwacje zebrane przez autora. Z opisu książki W „kultowej” książce mego dzieciństwa, marynistycznych wspomnieniach kapitana Borchardta, który w młodości studiował prawo, jest scena egzaminu na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie. Jeden z ekscentrycznych profesorów pyta studenta o to, co można, rozejrzawszy się wkoło z wieży wileńskiego kościoła św. Janów, ujrzeć w dole oczyma prawnika. Właściwa odpowiedź brzmi: „Przedmioty i podmioty stosunków prawnych”. (Anegdota ta znana jest też przynajmniej w wersji krakowskiej). Marzeniem autora tej książki jest, by Czytelnikowi spoglądającemu – bezpośrednio, poprzez lektury, media czy rozmowy – na bogactwo otaczającej kultury, własnej i cudzej, dawnej i dzisiejszej, pomogła ona dostrzec fakty i tendencje, wielość odniesień, funkcji i sensów, obfitość poznawczych perspektyw i nieuchronnie towarzyszących im kłopotów. A zarazem, by poprzez przedmioty zobaczył na owej metaforycznej wieży świętojańskiej siebie samego jako podmiot kultury – poznający, przeżywający, opisujący i tworzący. Zachęcam zatem do uważnej, spokojnej, i co istotne – niezbyt pośpiesznej lektury. Autor przygotował nam dzieło o rozmiarach Wykładów o filozofii dziejów G.F.W. Hegla, z tą różnicą, że Hegel wykładał w nich swoją doktrynę historiozoficzną, zaś Augustyn przywołuje kilkadziesiąt doktryn sformułowanych w kilkunastu dyscyplinach i czyni to w sposób klarowny, zajmujący, potoczystym, bogatym i barwnym językiem, nie unikając swojego stanowiska. prof. Stefan Bednarek, Uniwersytet Wrocławski Wykłady Rafała Augustyna prezentują imponujące bogactwo przejawów świata kultury, które czerpie on ze swojej rozległej wiedzy o tym świecie – zarówno z prac badaczy, jak i z własnych obserwacji, doświadczeń, a nawet biografii. Sam czytałem ten obszerny tekst z niesłabnącym zainteresowaniem – jestem przekonany, że tak samo będzie z innymi czytelnikami. prof. Grzegorz Godlewski, Uniwersytet Warszawski Rafał Augustyn (ur. 1951) jest polonistą, krytykiem muzycznym i teatralnym, kompozytorem i organizatorem życia artystycznego. Absolwent i pracownik Uniwersytetu Wrocławskiego, wykładał i wykłada tam „wiedzę o kulturze”, a także przedmioty z pogranicza literatury, teatru i muzyki. Ukończył też Akademię Muzyczną w Katowicach w klasie H.M. Góreckiego. Stypendysta m.in. Salzburg Seminar, Centre Acanthes we Francji i MacDowell Colony w USA. Autor programów w radiowej Dwójce, Trójce i TVP, współpracownik miesięcznika „Odra”. Laureat Jazzu nad Odrą, zdobywca trzech nominacji do Fryderyka, Nagrody Muzycznej Wrocławia oraz brązowego i srebrnego medalu „Zasłużony Kulturze – Gloria Artis”. Członek Związku Kompozytorów Polskich i polskiego PEN Clubu.

Słownik form koniugacyjnych czasowników polskich

Stanisław Mędak

Nowa, skrócona wersja słownika wydanego w 1997 roku. Około 150 wzorów odmiany, opracowanych oddzielnie dla czasowników niedokonanych, dokonanych oraz czasowników niefleksyjnych dla ponad 6000 czasowników zawartych w indeksie w przejrzysty sposób prezentuje wszystkie możliwe formy fleksyjne czasowników podstawowych. Poszczególne hasła paradygmatów ułożono na zasadzie ich produktywności. Czytelność układu oraz łatwość używania tego słownika jest bez wątpienia jedną z jego zalet.  

Literatura doby Internetu. Interaktywność i multimedialność tekstu

Małgorzata Janusiewicz

Autorka książki wnikliwie przedstawia aktualny obraz literatury Internetu wraz z szerokimi odwołaniami do tradycji kultury, a także pokazuje najnowsze zjawiska literackie na przykładzie różnorodnych odmian tekstów. Udowadnia, że zmiany w sposobie istnienia tekstu literackiego okazują się fundamentalne i tworzą „nową literackość” XXI wieku, kształtując tym samym odmienny od dotychczasowych wzorców paradygmat kultury.   W książce znajdziemy: • całościową monografię zjawiska e-literatury, • analizę przykładów multimedialności i interaktywności w dawnych i współczesnych tekstach literackich, • zastosowanie elementów teorii strukturalistycznej do analizy hipertekstu, • omówienie wpływu hipertekstu na współczesną literaturę, • nowatorską propozycję klasyfikacji gatunków i odmian utworów literackich, uwzględniającą teksty multimedialne i interaktywne.   Małgorzata Janusiewicz – wrocławianka, literaturoznawczyni i czynna nauczycielka-polonistka. Miłośniczka literatury współczesnej zafascynowana tzw. nowymi mediami i ich możliwościami literackimi. Nie wyobraża sobie życia bez Internetu, czytników, tabletów, smartfonów i multimedialnego tekstu literackiego, który – jak sądzi – ma przed sobą kolosalną przyszłość.   „Małgorzata Janusiewicz jako pierwsza tak rzetelnie zebrała materiał dotyczący interesującego ją zjawiska i podjęła się próby opracowania go (…). W naszym kręgu językowym praca Małgorzaty Janusiewicz jest pracą pionierską.”   Prof. Kazimierz Wolny-Zmorzyński   „…książki, w których podejmowana jest problematyka społecznych i cywilizacyjnych przemian zachodzących w rezultacie pojawienia się nowych mediów, są bardzo pożyteczne, ważne i potrzebne. Pod warunkiem oczywiście, że ich autorzy wykażą się odpowiednim poziomem kompetencji merytorycznych i umiejętności wykładu. Małgorzata Janusiewicz ten łączny warunek satysfakcjonująco spełnia, wprowadzając do polskiego dyskursu medialnego dzieło o niewątpliwej doniosłości poznawczej.”   Prof. Jerzy Jastrzębski

Być czyli mieć. Próba transpozycji projektu "Przyczynków do filozofii" Martina Heideggera

Łukasz Kołoczek

Ta książka wypływa z dwóch intuicji. Po pierwsze, dzieło Heideggera podobne jest do warowni, do której nie sposób ani wejść, ani zajrzeć. Niczego ono nie ujawnia, nie nazywa, nie komunikuje. Nie ma praktycznego zastosowania i jako takie nie poddaje się przekładowi. Druga intuicja może wydawać się na pierwszy rzut oka sprzeczna z pierwszą, ale w rzeczywistości ją dopełnia: Heidegger filozofuje, dokonując przekładu i tylko w przekładzie można jego dzieło zrozumieć. Jedną z konsekwencji tego przekładowego charakteru filozofii Heideggera jest jej narodowy, niemiecki charakter (pisanie o Heideggerze po polsku sprawia, że pozostaje się po zewnętrznej stronie dzieła-warowni). Z tych dwóch intuicji wynika podwójne zadanie. Z jednej strony chodzi tu o rozszyfrowanie tego, na czym polega przekład, którego dokonuje Heidegger w Beiträge zur Philosophie, czyli na czym polega powtórzenie pierwszego, greckiego początku filozofii w języku niemieckim. Z drugiej zaś strony o rozwikłanie tego, co jest efektem tego przekładu – swoistej struktury (Gefüge) zbudowanej ze słów języka niemieckiego, w której przesyła się Bycie. Obie intuicje i to podwójne zadanie skłaniają do podjęcia wyzwania: powtórzenia Heideggerowskiego przekładu w języku polskim. Efektem tego przedsięwzięcia nie jest i nie mógłby być lepszy przekład dzieła (skoro nie poddaje się ono przekładowi), lecz odkrycie, że język polski jest także językiem myślenia Bycia. Efektem proponowanej tu transpozycji nie jest lepsze zrozumienie filozofii Heideggera, lecz próba wzniesienia warowni w żywiole polszczyzny.   Łukasz Kołoczek – doktor filozofii, badacz późnej myśli Heideggera, zajmuje się także współczesnymi teoriami kultury. Pracuje w Instytucie Polonistyki i Kulturoznawstwa Uniwersytetu Szczecińskiego. Stypendysta OaAD na Uniwersytecie w Wiedniu. Opublikował książkę Bóg Heideggera. Onto-teo-logiczny wymiar »Przyczynków do filozofii« (Kraków 2013). Swój projekt transpozycji, przedstawiony w Być czyli mieć, dopełnia odczytaniami tekstów polskiej literatury utrzymanymi w duchu komentarzy Heideggera.