Słownictwo pism Stefana Żeromskiego. Topografia. Tom 11

Magdalena Czachorowska

Do słownictwa topograficznego zaliczone zostały jednostki wyrazowe, które definicyjnie i kontekstowo mają funkcję nazywania obiektów topograficznych, służą jako punkty orientacyjne w przestrzeni otwartej, dostarczają informacji o miejscu w realnej rzeczywistości lub rzeczywistości świata wykreowanego.

Ikoniczność znaku: słowo - przedmiot - obraz - gest

Elżbieta Tabakowska

Niniejsza książka jest zbiorem artykułów stanowiących pokłosie piątego międzynarodowego sympozjum zatytułowanego Iconicity in Language and Literature („Ikoniczność w języku i w literaturze”), które odbyło się w Krakowie w marcu 2005 roku.

Twórczość Leśmiana w kręgu filozoficznej myśli symbolizmu rosyjskiego

Anna Sobieska

Książka sytuuje twórczość Bolesława Leśmiana na szerokim tle – mało dotychczas przeanalizowanego w literaturze przedmiotu – zjawiska symbolizmu rosyjskiego (w jego wersji późniejszej, związanej z działalnością symbolistów tzw. drugiego pokolenia – A. Biełego, A. Błoka, W. Iwanowa). Zestawia podstawowe elementy światopoglądu Leśmianowskiego z myślą filozoficzno-religijną Włodzimierza Sołowjowa, ojca i patrona symbolizmu rosyjskiego, z symbolistycznymi koncepcjami słowa poetyckiego, teoriami dotyczącymi muzyczności, kreacyjności, idei Wiecznej Kobiecości. Wskazuje również na analogie między wybranymi motywami poezji Leśmiana a twórczością ulubieńców symbolistów – romantyków rosyjskich takich jak: A. Fet i F. Tiutczew. Dzięki temu przedstawione w książce badania są cennym uzupełnieniem wiedzy na temat literackich związków polsko-rosyjskich okresu Młodej Polski, a także pozwalają spojrzeć na dzieło i filozofię poetycką Leśmiana z całkiem nowej perspektywy.

Holokaust. (Nie)odrobiona lekcja historii

Robert Szuchta, Piotr Trojański

Tematem pracy autorstwa Piotra Trojańskiego i Roberta Szuchty jest historia zagłady Żydów dokonana przez III Rzeszę w latach 1933-1945. Monografia ma charakter popularny i została przygotowana jako książka pomocnicza do nauczania historii w szkołach ponadpodstawowych. Autorzy omówili temat wieloaspektowo, wnikliwie i obszernie. [...] Opracowanie zawiera bardzo użyteczne rozwiązania redakcyjno-merytoryczne: wydzielone objaśnienia kluczowych pojęć i biogramy, bogaty materiał ilustracyjny z wyczerpującymi podpisami, a także fragmenty tekstów źródłowych. Dużym walorem publikacji jest część dydaktyczna [...] To bardzo cenna i potrzebna w polskiej szkole książka pomocnicza do nauczania historii Holokaustu. Zasługą Autorów jest omówienie tego tak trudnego, bolesnego i wymagającego tematu w sposób interesujący, zrozumiały i przystępny. Dodatkową wartością książki jest bogaty materiał ikonograficzny i źródłowy. Jej ogromną zaletą jest ponadto harmonijne połączenie wykładu popularnonaukowego z celami dydaktycznymi nowoczesnego procesu edukacyjnego, w którym kluczową rolę odgrywają analiza krytyczna poznawanych treści oraz samodzielne formułowanie opinii i wniosków. Dr Tomasz Kranz Pomysł napisania podręcznika przez wyżej wspomnianych Autorów, doświadczonych historyków i dydaktyków, nie jest całkowicie nowy. Dwadzieścia lat temu wspólnie przygotowali program nauczania o historii i zagładzie Żydów w latach II wojny światowej wraz z przydatnym do tego celu skryptem podręcznikowym. Niemniej nauka historyczna przez ten czas nie stała w miejscu, wiele nowego o przebiegu zagłady polskich Żydów wnieśli polscy historycy, przetłumaczono na język polski również dziesiątki monografii dotyczących innych krajów oraz syntez historycznych. Autorzy [...] z tych prac skorzystali, przebudowując i uzupełniając swój podręcznik. [...] Omawiana publikacja w udany sposób łączy autorski wykład historyczny, liczne doskonale dobrane, różnorodne teksty źródłowe oraz wskazówki metodyczne dla nauczycieli, pomagające w prowadzeniu lekcji. [...] Wspomniane wskazówki spełniają wszystkie wymagania pedagogiczne. Przede wszystkim uwrażliwiają uczniów na tragizm losów żydowskich oraz pomagają pozbyć się wielu krzywdzących dla Żydów stereotypów. Prof. dr hab. Andrzej Żbikowski

Prawo socjalne Rady Europy

Andrzej M. Świątkowski

Część I STRUKTURA EUROPEJSKIEJ KARTY PRAW SPOŁECZNYCH I. Europejska Karta Społeczna z 1961 r. II. Protokoły Dodatkowe III. Zrewidowana Europejska Karta Społeczna z 1996 r. IV. Podsumowanie Część II PRAWA SPOŁECZNE Wprowadzenie: Kategorie praw społecznych i metody ich ochrony I. Prawa społeczne regulowane przepisami indywidualnego prawa pracy - Prawo do pracy - Prawo do odpowiednich warunków pracy - Prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy - Prawo do sprawiedliwego wynagrodzenia - Prawo dzieci i młodocianych do ochrony - Prawo pracownic do ochrony macierzyństwa - Prawo do poradnictwa zawodowego - Prawo do szkolenia zawodowego - Prawo do równych szans i równego traktowania w sprawach zatrudnienia i wykonywania zawodu bez dyskryminacji ze względu na płeć - Prawo do ochrony w przypadku zwolnienia z pracy - Prawo pracowników do ochrony ich roszczeń w przypadku niewypłacalności pracodawcy - Prawo do poszanowania godności w pracy - Prawo pracowników mających obowiązki rodzinne do równości szans i równego traktowania II. Prawa społeczne regulowane przepisami zbiorowego prawa pracy - Prawo do organizowania się - Prawo do rokowań zbiorowych - Prawo informacji i konsultacji - Prawo do brania udziału w określaniu i polepszaniu warunków pracy i środowiska pracy - Prawo pracowników do informacji i konsultacji w procesie zwolnień grupowych - Prawo przedstawicieli pracowników do ochrony w przedsiębiorstwie i udzielania im ułatwień III. Prawa społeczne regulowane przepisami prawa zabezpieczenia społecznego - Prawo do ochrony zdrowia - Prawo do zabezpieczenia społecznego - Prawo do pomocy społecznej i medycznej - Prawo do uzyskania porady i niezbędnej pomocy - Obowiązek równego traktowania własnych i obcych obywateli - Prawo do korzystania ze służb opieki społecznej - Prawo osób niepełnosprawnych do samodzielności, integracji społecznej i do udziału w życiu wspólnoty - Prawo rodziny do ochrony społecznej, prawnej i ekonomicznej (art. 16 Karty) - Prawo dzieci i młodocianych do ochrony socjalnej, prawnej i ekonomicznej - Prawo osób w podeszłym wieku do ochrony socjalnej - Prawo do ochrony przed ubóstwem i marginalizacja społeczną - Prawo do mieszkania IV. Prawa obywateli innych Państw - Stron Europejskiej Karty Społecznej - Prawo do prowadzenia działalności zarobkowej na terytorium innych państw - Prawo pracowników migrujących i ich rodzin do ochrony i pomocy V. Ograniczenia i wyłączenia obowiązku przestrzegania postanowień Europejskiej Karty Społecznej III. NADZÓR NAD PRZESTRZEGANIEM EUROPEJSKIEJ KARTY SPOŁECZNEJ I. Organy nadzoru - Europejski Komitet Praw Społecznych - Komitet Rządowy - Komitet Ministrów II. Rozpoznawanie skarg zbiorowych - Wprowadzenie - Podmioty uprawnione do inicjowania postępowania w sprawie skarg zbiorowych - Badanie legitymacji skarżącego do wniesienia skargi zbiorowej - Podstawy skargi zbiorowej - Warunki formalne postępowania w sprawie skargi zbiorowej - Postępowanie w sprawie skargi zbiorowej - Podsumowanie ANEKS Europejska Karta Społeczna Protokół zmieniający Europejską Kartę Społeczną protokół dodatkowy do Europejskiej Karty Społecznej ustanawiający system skarg zbiorowych Europejska Karta Społeczna (Zrewidowana)

Dzieje rodu Krasuskich herbu Nowina z Piasków-Druszkowa w województwie krakowskim

Marek Tomasz Piekarczyk

Marek Tomasz Piekarczyk ur. 1957 w Krakowie, wnuk Zofii Friedleinowej z domu Krasuskiej, jest absolwentem II Liceum Ogólnokształcącego im. Króla Jana III Sobieskiego w Krakowie, inżynierem budownictwa lądowego i profesorem nauk technicznych. Od 40 lat pracuje jako nauczyciel akademicki na Wydziale Inżynierii Lądowej Politechniki Krakowskiej jako specjalista w zakresie konstrukcji metalowych. Jest autorem książek ze wspomnianego obszaru techniki. Z zamiłowania badacz współczesnych dziejów Polski. Nagrodzony medalem za współudział w tworzeniu kolekcji Muzeum Niepodległości w Warszawie. Niniejsza książka stanowi debiut autora w dziedzinie literatury historycznej. Przybliżanie dziejów rodu w szerokiej perspektywie historycznej to dzieło ważne i potrzebne nie tylko dla odtworzenia historii danej rodziny, ale również dla opisu dziejów Polski. Marek Piekarczyk opisał w swojej pracy dzieje rodu Krasuskich herbu Nowina z Piasków-Druszkowa w województwie krakowskim. Mimo że nie jest zawodowym historykiem, zgromadził sporo interesujących informacji, które warto przekazać czytelnikom […]. Jako szczególnie wartościowe należy uznać zgromadzone w trzech osobnych rozdziałach informacje o wybitnych członkach rodu. (z rec. dr hab. Rafała Łatki) Smutnym dziedzictwem czasów powojennych jest bardzo słaba na ogół znajomość dziejów ojczystych przez pokolenia wychowane w Polsce „ludowej” i w czasach tzw. transformacji ustrojowej. Autor przedstawił losy trzech pokoleń żołnierzy niepodległości wywodzących się z rodziny, w której zakorzeniona była idea suwerennej Polski. Czytelnik znajdzie w książce obfity materiał źródłowy, ikonograficzny i kartograficzny, ukazujący jednocześnie historię tzw. Państwa Piaski-Druszków sąsiadującego z Czchowem, położonego malowniczo na obu brzegach Dunajca połączonych promem, który niegdyś wchodził w skład majątku ziemskiego. Udając się na wycieczkę krajoznawczą w tamte okolice, książkę można wykorzystać jako gotowy przewodnik turystyczny.

Alternatywność w poezji i dramacie. Intersubiektywność tekstowa i ramy semantyczne

Barbara Dancygier

Alternatywność jest pojęciem szeroko wykorzystywanym w teoriach światów tekstowych i przestrzeni mentalnych. Badacze tych zagadnień analizują przede wszystkim negację. Pojęcie alternatywności ma zastosowanie zwłaszcza do takich konstrukcji, w których pojawia się nie jeden, lecz dwa pakiety treści pojęciowej – negacja jest tu więc doskonałym przykładem, gdyż profiluje alternatywę, dwie sytuacje, z których jedna, negatywna, jest opisana, a druga, pozytywna, implikowana. Najnowsze badania nad negacją prowadzone w ramach nauk kognitywnych, językoznawstwa i stylistyki dotyczą zagadnień statusu i roli tego typu znaczeń oraz ich specyficznej funkcji w dyskursie. W większości dostępnych prac przyjęto wcześniejsze założenie, zgodnie z którym negacja ma zasadniczo charakter binarny: X i nie-X to  jedyne pojawiające się w dyskursie możliwości. Celem niniejszego tekstu jest jednak wykazanie, że alternatywność, w tym negację, da się wykorzystywać w dyskursie, zwłaszcza literackim, do ustanawiania wielu punktów widzenia i kierowania nimi. W rezultacie alternatywność może służyć przede wszystkim do wyrażania stanowiska, a nie do przedstawiania przeciwnych wersji budowanej w tekście rzeczywistości. Analizy pokażą również, że w literaturze alternatywność realizuje się za pomocą różnych typów konstrukcji.

Marie de Gournay (1565-1645): pierwsza francuska emancypantka

Barbara Marczuk-Szwed

  Publikacja traktuje o Marie de Gournay, przybranej córce (fille d’alliance) Michela de Montaigne, autorce wciąż dziś mało znanej wśród specjalistów zajmujących się literaturoznawstwem, historią kobiet czy też feminizmem. Tymczasem w swojej epoce była ona jedną ze znaczących postaci panoramy intelektualnej Paryża, a sławę (niekiedy kontrowersyjną) zapewniły jej, obok jej własnych dzieł, opracowywane przez nią kolejne wydania Essais jej przybranego ojca. Autorka książki określa ją mianem „pierwszej francuskiej emancypantki”, podkreślając jej prekursorską rolę w powstawaniu idei, które przybiorą konkretny kształt dopiero dwa stulecia później. Marie de Gournay ośmielała się wkraczać w swoich pismach w obszar refleksji zarezerwowany dla mężczyzn, a więc polityki, reformy języka literackiego, filozofii moralnej, teologii czy alchemii. Monografia przybliża polskiemu czytelnikowi nie tylko samą postać tej wyjątkowej kobiety, ale także kontekst historyczno-literacki francuskiego przełomu XVI i XVII wieku oraz sylwetki postaci związanych z twórczością Marie de Gournay. „Należy również wspomnieć o olbrzymim atucie dopełniającym całości monografii, czyli aneksie zawierającym przekłady całych dzieł lub ich fragmentów – dzieł napisanych ręką kobiecą: Marie de Gournay, Louise Labé oraz Małgorzaty de Valois. Teksty te wpisują się w spór o kobiety, stanowią zatem nieocenione źródło dla badań nad historią kobiet i feminizmem”. (z recenzji dr hab. Moniki Malinowskiej) Dr hab. Barbara Marczuk, prof. UJ jest wykładowcą literatury francuskiej w Instytucie Filologii Romańskiej, autorką licznych publikacji dotyczących pisarstwa kobiecego w wieku XVI i XVII, jak również polsko-francuskich związków literackich w tych epokach. W swym dorobku ma także cenione przekłady dawnej literatury francuskiej na język polski (Krwawy amfiteatr. Antologia francuskich historii tragicznych epoki renesansu i baroku, Kraków, Universitas 2007, Francuskie pisma o dramacie (1537–1631), Kraków, WUJ 2016).  

Noc listopadowa

Stanisław Wyspiański

Maria Prussak - WSTĘP I. Miejsce akcji II. Powstanie dramatu III. Kompozycja IV. Symbolika historiozoficzna V. Pytania o teatr VI. Historia i jednostka VII. Recepcja SŁOWNIKI Słownik postaci mitologicznych Słownik postaci historycznych Słownik miejsc akcji BIBLIOGRAFIA NOTA EDYTORSKA Stanisław Wyspiański - NOC LISTOPADOWA

Opowieści literackiej Ameryki. Zarys prozy Stanów Zjednoczonych od początków do czasów najnowszych

Krzysztof Andrzejczak

Opowieści literackiej Ameryki to lekko i przejrzyście napisana historia prozy amerykańskiej od czasów kolonialnych do pierwszej dekady naszego wieku, studium jakiego nie było u nas od trzydziestu lat.  Nie obciążając czytelnika nadmiarem dat, szczegółów biograficznych czy ocen krytyków, autor skupia się na fabule i wymowie utworów, słucha raczej niż ocenia, porządkuje strumień (literackich) opowieści, które czytelnicy w przeszłości i obecnie uznawali za ambitne i ważkie, intrygujące i wpływowe. Wskazuje na zmieniające się krytyczne tendencje i polityczne poprawności czasów, w których powstawały omawiane dzieła, i informuję o nowych interpretacjach dawnych tematów czy przeróbkach wcześniejszych źródeł, ale nie ulega powszechnej dziś presji reinterpretowania literatury.   Prof. dr hab. Krzysztof Andrzejczak, amerykanista, literaturoznawca, długoletni wykładowca literatury i kultury amerykańskiej na Uniwersytecie Łódzkim, a także jako visiting professor w USA, obecnie kieruje Katedrą Filologii Angielskiej przy Społecznej Akademii Nauk w Łodzi. Wydał m.in. The Writer in the Writing: Author as Hero in Postwar American Fiction (1998) i Długa czarna pieśń. Zarys literatury afroamerykańskiej  (2005).  

Nostalgia, solidarność, (im)potencja. Obrazy polskiej migracji w kinie europejskim (od niepodległości do współczesności)

Kris Van Heuckelom

Przedstawiając wieloaspektową analizę około 200 europejskich filmów fabularnych, w których pojawiają się polscy imigranci w rolach pierwszo- i drugoplanowych, autor książki Nostalgia, solidarność, (im)potencja śledzi zawiłe losy polskiej migracji na srebrnym ekranie na przestrzeni ponad stu lat. Krisa Van Heuckeloma interesują powiązania aspektów lokalnych i globalnych, zmienność wizerunku emigrantów w czasie oraz możliwości usytuowania produkcji filmowej w perspektywie transnarodowej. Wśród kluczowych koncepcji wyznaczających główną oś tematyczną książki najważniejsze są europejskość i modernizacja. W wielu filmach postacie polskich migrantów są portretowane jako „bliscy Inni” – podobni ze względu na wspólne dziedzictwo kulturowe czy kolor skóry, ale jednocześnie różni, ponieważ zamieszkują obszar peryferyjny kojarzony z zacofaniem.   Kris Van Heuckelom – prof. dr, pracownik Katedry Kulturoznawstwa Katolickiego Uniwersytetu w Leuven, prodziekan Wydziału Humanistycznego ds. współpracy międzynarodowej; polonista i kulturoznawca; jego dorobek naukowy obejmuje książki takie jak: „Patrzeć w promień od ziemi odbity”. Wizualność w poezji Czesława Miłosza (2004), (Un)masking Bruno Schulz. New Combinations, Further Fragmentations, Ultimate Reintegrations (2009, współred. Dieter De Bruyn), Polish Literature in Transformation (2013, red. Ursula Phillips przy współpracy z Knutem Andreasem Grimstadem i Krisem Van Heuckelomem), European Cinema after the Wall. Screening East–West Mobility (2014, współred. Leen Engelen), Polish Migrants in European Film 1918–2017 (2019).

Poeta nowy. Coś nowego

Łukasz Opaliński

Łukasz Opaliński (ur. 1612, zm. 1662), pisarz polityczny, satyryk, moralista, teoretyk literatury. Jego twórczość (głównie polityczno-społeczna) łączy w sobie elementy ostrej krytyki polskich elit połowy XVII stulecia z nowatorstwem artystycznym. Opaliński jest autorem erudycyjnego dialogu Rozmowa Plebana z Ziemianinem, łacińskiej apologii Polski (Polonia defensa) oraz podręcznika etyki De officiis libri tres. Sławę przyniosła mu jednak satyra menipejska Coś nowego (w niniejszym tomie), a także poetycki traktat Poeta nowy (w niniejszym tomie), w którym prezentował swe poglądy na temat roli i funkcji poezji.

Poezje wybrane (Teofil Lenartowicz)

Teofil Lenartowicz

KLASYKA MNIEJ ZNANA

Chłopi południowej Małopolski wobec kryzysów żywnościowych od XVII do poł. XIX wieku

Piotr Miodunka

Nieurodzaje, braki żywności, wreszcie klęski głodu były zjawiskiem powszechnym w przednowoczesnej Europie, ale słabo zbadanym w przypadku ziem polskich. Dzięki wykorzystaniu wielu różnorodnych materiałów archiwalnych, w tym ksiąg metrykalnych, udało się ustalić, że dla południowej Małopolski nie tylko katastrofa roku 1847, będąca efektem zarazy ziemniaczanej, ale też klęski głodu z XVIII wieku skutkowały ogromną umieralnością i spadkiem urodzeń. Ich skutki demograficzne i gospodarcze były porównywalne co najmniej z epidemiami i bardziej dotkliwe niż zniszczenia wojenne. Paradoksem było, że to chłopi, czyli producenci żywności, byli jednocześnie głównymi poszkodowanymi, mimo podejmowanych prób zwiększenia bezpieczeństwa żywnościowego. Recenzowana publikacja (...) jest (...) pierwszym, niezwykle cennym opracowaniem poświęconym kryzysom żywnościowym i klęskom głodu w południowej Małopolsce. Jej wartość podnosi bogata baza źródłowa i nowa interpretacja znanych już historykom źródeł jak metryka józefińska, opisania urbarialne, księgi metrykalne. Dr hab. Tomasz Kargol, prof. UJ Nie tylko podjęta tematyka, ale też rozmach badawczy, mnogość postawionej problematyki, zaprezentowanie potencjału badawczego źródeł niekiedy jeszcze zapomnianych albo pomijanych z racji ich żmudnej obróbki (księgi metrykalne, supliki poddanych, inwentarze dóbr) składają się na konstatację, że dzieło Miodunki będzie wytyczać nowe tory badawcze w polskiej historiografii (...) Przydatność docenią przede wszystkim badacze dawnej gospodarki, demografowie historyczni, historycy społeczni, antropolodzy i socjologowie historyczni, ruch regionalistyczny i genealogiczny. Dr hab. Mateusz Wyżga, prof. UKEN Piotr Miodunka - historyk, prawnik, adiunkt w Katedrze Historii Gospodarczej i Społecznej Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, współautor monografii Pilzna, Wojnicza i Ekobiografii Krakowa, a także autor monografii Społeczność małych miast południowej Małopolski od końca XVI do końca XVIII wieku. Jego zainteresowania badawcze obejmują: historię społeczno-gospodarczą Polski do XIX wieku, demografię historyczną, geografię historyczną i historię środowiskową.

Charles Sanders Peirce. Między logiką a metafizyką

Sergiusz Tokariew

Charles Sanders Peirce jest myślicielem, którego nie sposób przypisać do żadnej szkoły lub kierunku filozoficznego. Niewierny uczeń Kanta, pragmatysta odcinający się od innych pragmatystów, wybitny logik uznający siebie za idealistę. Peirce niewątpliwie wyrastał ponad doktrynalne podziały, gdyż był jednym z myślicieli, który nadał zupełnie nowy kierunek filozofii. Jego twórczość przyczyniła się bowiem do najważniejszego przełomu we współczesnej filozofii – zerwania z paradygmatem mentalistycznym i powstania paradygmatu lingwistycznego. Dlatego książka ta stanowi próbę opisania kształtowania się wspomnianego przełomu w myśli amerykańskiego filozofa w oparciu o bogaty materiał źródłowy.

Kerygmatyczne figury interpretacji

Adam Regiewicz

Kerygmatyczne figury interpretacji przedstawia autorską koncepcję literaturoznawczej lektury i krytyki. Wraz z poprzednią książką Poza horyzontem. Eseje o sztuce czytania (Ćwiczenia z poszukiwania sensu) stanowi dylogię proponującą całkowicie nowe analityczno-interpretacyjne ujęcie teorii literatury. Odwołując się do chrześcijańskiej antropologii literatury i kerygmatycznej szkoły interpretacji tekstu literackiego, książka prowadzi do refleksji metakrytycznej i metainterpretacyjnej, odnosząc kategorię kerygmatyczności do lektury, interpretacji i krytyki. Zawarte w książce szkice osnute są wokół ważnych, a niekiedy – centralnych problemów współczesnej myśli literaturoznawczej, zwłaszcza tej, która występuje jako teoria (czy filozofia) lektury-interpretacji-krytyki. Mowa w nich o roli „olśnienia” w procesie interpretacji, o metaforach zdrady i walki, o prorockiej i mesjańskiej misji krytyków, o postawionej na nowo kwestii służebności interpretacji, o potrzebie odniesienia do źródłowego sensu. Podjęte rozważania, sięgające do tradycji badań literaturoznawczych i humanistycznych, zostały zderzone z reinterpretowanymi w kluczu hermeneutycznym fragmentami Pisma Świętego, które są tu aktualizowane w kontekście dylematów związanych z teorią interpretacji. W ten sposób książka pokazuje, w jak wielkim stopniu i w jak fundamentalnych kwestiach poststruktralne koncepcje oparte są na logice i strukturach narracyjnych wywodzących się z tradycji judeochrześcijańskiej, a także, jak przydatna i potrzebna dla krytycznej interpretacji poststruktualizmu jest perspektywa postsekularna.     Adam Regiewicz – dr hab. nauk humanistycznych, prof. nadzw. Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie; kierownik Zakładu Teorii Literatury oraz Pracowni Komparatystyki Kulturowej. Zajmuje się badaniem zjawisk na pograniczu literaturoznawstwa i komparatystyki kulturowej. Od lat realizuje projekt badań nad kulturą współczesną badaną w perspektywie chrześcijaństwa jako paradygmatu kulturowego Europy i jego kryzysu w dobie sekularyzmu, uwzględniający najszersze spektrum zjawisk: film, literaturę, muzykę. Podejmuje kwestie związane z kerygmatycznością przekazów kulturowych w ramach szeroko pojętych badań postsekularnych. W tym zakresie opublikował monografie: Kino a kultura w świetle antropologii współczesnej. Próba interpretacji kerygmatycznej (2011); Katechezy w obrazach. Kerygmatyczne czytanie filmu (2013); Poza horyzontem. Eseje o sztuce czytania (ćwiczenia z poszukiwania sensu) (2015); Dekalog polski. Kerygmatyczne rozmowy o filmie dokumentalnym (2016).  

Sacrum w literaturze dziecięcej i młodzieżowej

Anna Nosek, Małgorzata Wosnitzka-Kowalska

Studia naukowe pomieszczone w monografii oscylują między wąskim (związanym z bezpośrednim przejawianiem się świętości, praktykowaniem religii) i szerokim (odwołującym się do pośrednich znaczeń, różnych sfer duchowości) rozumieniem sacrum. Jego literacko-kulturowe reprezentacje mają swoje źródło w dzieciństwie doświadczanym w kręgach chrześcijańskich, na ich obrzeżach, i poza nimi – w czasie motywowanym społecznie, kulturowo, historycznie, politycznie. Czynniki te decydują o zbliżaniu się do religii i oddalaniu od niej, uwypuklają ludzkie i nieusuwalne potrzeby duchowe, wpływające na przemiany bohaterów literackich, ale przede wszystkim formujące całe pokolenia odbiorców dzieł literatury i kultury. Literatura i sztuka dla dzieci i młodzieży jest obszarem szczególnie wrażliwym na wszelkie zmiany w systemie wartości, również ufundowanych na wierze i religii. Reaguje na skrajności, zafałszowanie obrazu rzeczywistości, wszelkie nadmiary i niedomiary w realizacjach artystycznych opisujących doświadczenie duchowości, którego poetyka (formułę „poetyki doświadczenia duchowego” zapożyczam z tytułu monografii Antoniny Lubaszewskiej) wyraża się nie tylko w konfiguracjach świętych znaków i rytuałów, ale także poprzez architekturę, naturę czy ludzkie postawy egzystencjalne. Pokazały to również alianse sacrum i fantastyki, opisane w tej monografii, jak również proza historiograficzna (także dla dzieci i młodzieży), odnosząca się między innymi do religii w czasach totalitaryzmów. Z recenzji dr hab. prof. UP Katarzyny Wądolny-Tatar

Tropy Prousta. Problemy recepcji literackiej w literaturze polskiej po 1945 roku

Anna Jarmuszkiewicz

„Zaprezentowana rozprawa otwiera proces zapełniania dotkliwej luki w polskim literaturoznawstwie, podejmując temat niesłusznie w badaniach pomijany. Anna Jarmuszkiewicz czyni to w sposób dojrzały, metodologicznie spójny, a co najważniejsze odzwierciedlający wielowątkowość rodzimych lektur prozy autora W stronę Swanna. Buduje w dysertacji nie tylko reprezentatywny i szeroki obraz polskiej recepcji Prousta po roku 1945, ale też odnosi interesujące ją zagadnienie recepcji do kluczowych trendów nowoczesnej humanistyki, z właściwą literaturoznawstwu tendencją do przechodzenia od badań literackich do badań kulturowych. Czytając tę wielce pożyteczną rozprawę możemy się zastanawiać na ile przedstawione interpretacje potwierdzają istotę owego przejścia, a na ile podpowiadają, że nie jest ono wcale tak radykalne, jak chcieliby nieraz sądzić teoretycy”. Z recenzji prof. dr hab. Agaty Stankowskiej (UAM)   „Muszę przyznać, że temat, którym zajęła się pani Jarmuszkiewicz wręcz domagał się opracowania. [...] jest on niewątpliwie ciekawy poznawczo (jak wiadomo książka Domagalskiego poświęcona obecności Prousta przed rokiem 1945 przysłużyła się do przetarcia szlaku jedynie w okresie wcześniejszym) i przede wszystkim wart wysiłku weń włożonego. Z recenzji prof. dr hab. Anny Łebkowskiej (UJ)   Anna Jarmuszkiewicz – literaturoznawczyni, doktor nauk humanistycznych, współautorka (z A. Smywińską-Pohl) książki Odkrywanie niedostępnego. Utwory osierocone w dorobku studentów pochodzenia żydowskiego z Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Jagiellońskiego (Kraków 2018) oraz kilkudziesięciu artykułów naukowych publikowanych m.in. w „Pamiętniku Literackim”, „Tekstach Drugich”, „Zagadnieniach Rodzajów Literackich”, „Bulletin Marcel Proust”, współredaktorka tomów naukowych Opus citatum. O cytacie w kulturze oraz Tradycja współcześnie – repetycja czy innowacja?. Zainteresowania badawcze: recepcja literacka, związki literatury i fotografii, badania nad obrazem, judaica. 

Literatura jako ćwiczenie duchowe. Dzieło Czesława Miłosza w perspektywie postsekularnej

Karina Jarzyńska

Przyjęta w książce perspektywa postsekularna sprzyja identyfikacji tych momentów w dziele Czesława Miłosza, w których religia i literatura stają się sojuszniczkami nowoczesności w dążeniu do (auto)refleksji oraz odpowiedzialności jednostek za własny rozwój i kondycję wspólnot, z jakimi decydują się identyfikować. Autorka analizuje wypowiedzi Miłosza na temat związków między religią, nowoczesnością a literaturą, wchodzące w dialog z przemyśleniami współczesnych badaczy kultury, oraz interpretuje jego hybrydyczne gatunkowo praktyki twórcze jako innowacyjne „ćwiczenia duchowe”. Zatrzymuje się również nad relacją między wybranymi utworami powstałymi w odpowiedzi na konkretne warunki historyczne, społeczne i egzystencjalne, co pozwala nakreślić mapę najważniejszych strategii artystycznych Miłosza i problemów, z którymi mierzył się w wybranym przez siebie medium. Myśl postsekularna zostaje przy tym wsparta innymi tendencjami w studiach kulturowych: postkolonializm pomaga zrozumieć stawkę pisania Zniewolonego umysłu, psychoanaliza – meandryczne zmagania z religią w Ziemi Ulro, krytyka afektywna i studia nad traumą towarzyszą interpretacji Ocalenia, a studia nad pamięcią i zwrot performatywny inspirują refleksję nad relacją Miłoszowych tekstów do tradycyjnych rytuałów.

W niewoli ciała. Doświadczenie utraty zdrowia i jego reprezentacje

Małgorzata Okupnik

Celem książki jest omówienie reprezentacji doświadczenia utraty zdrowia wskutek poważnej, przewlekłej, somatycznej, nieuleczalnej choroby. W części pierwszej podjęto próbę definicji utraty, będącej doświadczeniem  powszechnym i nieuchronnym. Odkrycia jej istoty dokonano za pomocą analizy fenomenologicznej.  Część druga dotyczy kulturowego wymiaru doświadczenia utraty zdrowia. Przedstawiono w niej konceptualizacje i metafory choroby. Szczegółowo omówiono motyw niewoli. Podjęto również próbę określenia specyfiki narracji o chorobie (patografii). Analiza tego typu świadectw wymaga od badacza specjalnego nastawienia i potraktowania, a mianowicie „lektury empatycznej”. Na część trzecią składają się analizy patografii i prac plastycznych tworzonych przez osoby chore (na nowotwory złośliwe, stwardnienie boczne zanikowe, degenerację siatkówki). Włączono także świadectwo osoby towarzyszącej bliskiemu zmagającemu się z nieuleczalną chorobą.   To książka na wysokim poziomie akademickim, interesująca zarówno dla literaturoznawców, kulturoznawców i filozofów, jak i adeptów medycyny, psychologii czy pedagogiki. Świetny warsztat literacki Autorki pozwala także na skierowanie jej do czytelników niezajmujących się literaturą na poziomie profesjonalnym, a zwyczajnie zainteresowanych tematem. Prof. dr hab. Bogumiła Kaniewska   Tym, co w mojej opinii decyduje o oryginalności pracy, jest nowy sposób ujęcia tej problematyki, oglądanej w perspektywie wiążącej utratę i dar. W tej właśnie perspektywie, na tle uznawanego dziś powszechnie za prywatne doświadczenia utraty zdrowia, Autorka zwraca uwagę na twórcze przezwyciężenie jej skutków (w narracjach i pracach plastycznych). Dr hab. Izolda Topp-Wójtowicz

Mroczny Rycerz Gotham - szkice z kultury popularnej

Michał Chudoliński

Mroczny Rycerz Gotham to zbiór esejów, z których dowiecie się o genezie powstania ikony amerykańskiej popkultury – Batmana, a także o najważniejszych tekstach związanych z obszarem mitologii DC Comics. W książce zarówno komiksy, jak i filmy poddane zostały dogłębnej analizie, prowadzonej zwłaszcza przez pryzmat aparatu poznawczego socjologii dewiacji. To również spojrzenie na postać Batmana w dobie politycznej poprawności, pozwalające na odkrycie, w jaki sposób progresywizm zmienia wymowę jednego z najbardziej znanych bohaterów literackich i transmedialnych.   [Książka] wzbogaciła niepomiernie moją wiedzę na temat postaci symbolicznej nie tylko dla świata komiksu, popkultury, czy kultury w ogóle. (…) studium poświęcone nie tyle Batmanowi, a – w swej istocie – współczesnemu człowiekowi, który, niczym zakapturzony mściciel, ukrywa swą wielowymiarową tożsamość pod maską tajemnicy czekającej na odkrycie. dr hab. Piotr Kletowski, prof. UJ, Instytut Bliskiego i Dalekiego Wschodu Pan Michał Chudoliński jest znakomitym znawcą kultury popularnej, w tym komiksu. Ujął mnie swoją pracowitością i wiedzą na ten temat. Media związane z kulturą i uczelnie powinny to wykorzystać. prof. Jacek Dąbała, medioznawca, Instytut Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej na Uniwersytecie Jagiellońskim Michał Chudoliński (ur. 1988) – krytyk komiksowy i filmowy. Prowadzi w Collegium Civitas zajęcia z zakresu amerykańskiej kultury masowej, ze szczególnym uwzględnieniem komiksów. Pomysłodawca i redaktor prowadzący bloga „Gotham w deszczu”. Polski korespondent ogólnoświatowego magazynu „The Comics Journal”. Współzałożyciel i członek rady nadzorczej Polskiej Fundacji Fantastyki Naukowej. Pisał dla pism naukowych takich jak „Kultura popularna”, „Literatura i Kultura Popularna” oraz „International Journal of Comic Art”.  

Deziluzja w kinie. Wybór przekładów

Adrianna Woroch

W niniejszym opracowaniu, stanowiącym pewnego rodzaju uzupełnienie refleksji podejmowanych przeze mnie w książce To tylko sztuczka. O samoświadomości kina i technikach deziluzyjnych we współczesnych filmach, zebrałam własne przekłady ośmiu artykułów lub rozdziałów monografii z zakresu badań nad autorefleksyjnością, synonimicznie w poszczególnych tekstach nazywaną metafikcyjnością, samoreferencyjnością, metalepsją czy - w moim ujęciu - deziluzją. Antologia, przez nieprzypadkowy dobór tłumaczonych tekstów, przedstawia zróżnicowane spojrzenia na problem samoświadomości w medium audiowizualnym (filmach, serialach telewizyjnych i streamingowych), ponieważ autorzy, których rozważania znalazły się w niniejszym zbiorze, prezentują w swoich teoriach postawy wywodzące się z rozmaitych dziedzin i metodologii humanistyki - z badań zarówno kognitywnych, formalistycznych, filozoficznych, jak i intermedialnych. "Antologia tekstów pt. Deziluzja w kinie, brawurowo przetłumaczona przez [...] Adriannę Woroch, jest pozycją, na jaką czeka rodzime środowisko filmoznawcze od dawna. Tematyka iluzyjnego/deziluzyjnego i autoreferencyjnego charakteru kina oraz innych mediów audiowizualnych pozostaje przedmiotem żywego zainteresowania akademików w Polsce. Świetnie dobrane przez Autorkę kompendium ważkich tekstów spoza Polski pozwala zapoznać się czytelnikom z szerszymi kontekstami refleksyjnego charakteru mediów audiowizualnych (piszę "mediów", bo w tekstach pojawia się także telewizja oraz produkcje dedykowane platformom streamingowym). Co ważne, mamy tu do czynienia z propozycjami nastawionymi niekiedy polemicznie do klasycznych analiz filmów spod znaku mind games i puzzle movies (takich jak np. badania W. Bucklanda czy T. Elsaessera)". Z recenzji dr. hab. Sebastiana Jakuba Konefała, prof. UG Adrianna Woroch - doktor, adiunktka w Instytucie Filmu, Mediów i Sztuk Audiowizualnych Uniwersytetu Adama Mickiewicza, laureatka Diamentowego Grantu. Zajmuje się filmowym postmodernizmem, autorefleksyjnością w kinie i gatunkiem elevated genre. Autorka książki To tylko sztuczka. O samoświadomości kina i technikach deziluzyjnych we współczesnych filmach oraz jedynej jak dotąd na rynku polskim monografii poświęconej twórczości Paola Sorrentina Kicz i piękno w twórczości Paola Sorrentina.

Raport o stanie edukacji muzealnej. Suplement. Część 1

Marcin Szeląg

Tom pierwszy składa się z wypowiedzi pracowników muzeów w Polsce na temat edukacji muzealnej. Część pierwsza to zapis dyskusji środowiska edukatorów muzealnych, w której ogniskują się główne problemy przed jakimi w praktyce stają osoby zajmujące się edukacją muzealną. Stanowi ona efekt seminariów problemowych poświęconych muzeom i edukacji zorganizowanych przez Forum Edukatorów Muzealnych w 2012 roku. Dyskusja obejmuje takie zagadnienia jak współpraca wewnątrz muzeów oraz ze szkołami, potrzeba profesjonalizacji edukacji muzealnej, jej teoretycznych podstaw, oczekiwań publiczności, poszerzanie pola oddziaływania edukacji, marketingu w muzeum, kwestii bezpośrednio wpływających na jakość edukacji w praktyce muzealnej. Ponadto składają się na nią komentarze muzealników na temat rekomendacji Raportu o stanie edukacji muzealnej w Polsce (2012). Część druga składa się z wywiadów z dyrektorami warszawskich muzeów i galerii na temat edukacji muzealnej. Swoje poglądy na temat tego czym jest edukacja muzealna, jakie są jej cele i rola, kim jest edukator, a także planów rozwoju edukacji prezentują dyrektorzy m.in. Muzeum Narodowego, Zamku Królewskiego, Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, Centrum Sztuki Współczesnej. Tom drugi rozwija wnioski Raportu o stanie edukacji muzealnej w Polsce, konkluzje dyskusji na jego temat prowadzonych w środowisku muzealnym oraz uwzględnia opinie i uwagi na temat edukacji formułowane przez dyrektorów muzeów. Poprzez pryzmat teoretycznych studiów poświęconych edukacyjnemu wymiarowi muzeów omawiane są takie kwestie jak modele edukacji realizowane w polskich muzeach, zagadnienia edukacyjnego wymiaru wystaw, komunikacji, interpretacji, partycypacji. Ukazanie praktycznej strony tych zagadnień w świetle teoretycznych studiów muzealnych służy wskazaniu najważniejszych obszarów problemowych, których rozwój pozwala na zmiany muzeów, wspomagając ich otwarcie na edukację. Tom zamyka propozycja rozwoju obecnej jak i przyszłej kadry muzeów, której celem jest wzmocnienie wiedzy, kompetencji i umiejętności muzealników na rzecz pełniejszego wykorzystania potencjału edukacyjnego muzeów w Polsce.   Marcin Szeląg – historyk sztuki, doktor, adiunkt na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, kustosz, kierownik Działu Edukacji Muzeum Narodowego w Poznaniu. Zajmuje się współczesną problematyką muzealną i teorią edukacji muzealnej. Współredaktor antologii obcojęzycznych tekstów poświęconych edukacji muzealnej Edukacja muzealna. Antologia tłumaczeń (2010), autor koncepcji badań Raport o stanie edukacji muzealnej w Polsce (2009-2012) oraz redaktor tomu Edukacja muzealna w Polsce. Sytuacja, kontekst, perspektywy rozwoju podsumowującego te badania (2012). Autor kilkudziesięciu artykułów na temat muzealnictwa, kolekcjonerstwa sztuki współczesnej, historii sztuki i edukacji muzealnej. Jeden ze współzałożycieli Forum Edukatorów Muzealnych (2006). Pomysłodawca, współautor oraz kierownik nagradzanych programów edukacyjnych z obszaru programu wspólnotowego Ja i świat. Ja i sztuka (2009) programu dla osób niepełnosprawnych 5 zmysłów. Audiodeskrypcja (2011), programu partycypacyjnego Co ma koronka do wiatraka? Niderlandy  (2013). Stypendysta Tygodnika Polityka (2003), Ministerstwa Kultury (2004). Jego praca doktorska Publiczne ogólnopolskie kolekcje sztuki polskiej po 1945 otrzymała nagrodę Stowarzyszenia Historyków Sztuki im. Sz. Dettloffa oraz wyróżnienie w konkursie Instytutu Adama Mickiewicza w Warszawie na najciekawszą pracę doktorską w dziedzinie kultury (2005). Stażysta programu Akademia Zarządzania Muzeum (2011). Uczestnik programów grantowych American Alliance of Museums International Fellowship Grant oraz  The International Council of Museums w Paryżu i Komitetu Narodowego ICOM China (2013). Obecnie realizuje projekt badawczy Edukacja w muzeum sztuki finansowany przez Narodowe Centrum Nauki w Krakowie. Emilia Zduńczyk – absolwentka jednolitych studiów magisterskich z pedagogiki specjalnej Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Wasrzawie oraz studiów licencjackich i magisterskich z historii sztuki Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, z wieloletnim doświadczeniem w pracy jako wolontariusz i animator. Pracowała jako nauczyciel w przedszkolu, a następnie współpracowała w ramach projektu "Johann Joachim Winckelmann i Stanisław Kostka Potocki" z Działem Sztuki w Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie. Jeremiasz Misiak – kierownik marketingu Muzeum Narodowego w Poznaniu. Absolwent Wydziału Zarządzania (specjalność handel i marketing) Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu. Ukończył studia doktoranckie na tej samej uczelni. Obecnie przygotowuje pracę doktorską w Katedrze Badań Rynku i Usług, dotyczącą marketingowego zarządzania organizacją usługową. W przeprowadzanych badaniach skupia się na muzeach, które niewątpliwie należą do sfery organizacji usługowych.  

Przeciw antysemityzmowi 1936-2009 (tom 1-3)

Adam Michnik

Antologia ta jest pierwszą tego rodzaju publikacją na naszym rynku wydawniczym – przed wojną ukazało się kilka broszurek mieszczących wybrane artykuły z prasy owego czasu (głównie socjalistycznej); po wojnie wydano tylko jedną taką broszurę („Martwa fala” z 1947 r.) oraz antologię tekstów prasy konspiracyjnej omawiających powstanie w getcie warszawskim („Wojna żydowsko-niemiecka” pod red. Pawła Szapiro, Londyn 1992). W tej sytuacji nie sądzę, by konieczne były szczegółowe wyjaśnienia, dlaczego tego rodzaju antologia jest dziś niezmiernie potrzebna.   Teksty pomieszczone w antologii można podzielić, z grubsza biorąc, na cztery grupy:   a/ wystąpienia publicystyczne będące reakcją na postawy i wystąpienia antysemickie – chodzi zwłaszcza o publicystykę przeciwstawiającą się ekscesom ugrupowań faszyzujących w ostatnich latach II Rzeczypospolitej (pogromy, kampania numerus clausus), o reakcję intelektualistów polskich na falę antysemityzmu z lat 1945-1947 (której symbolem stał się pogrom kielecki), a także o wypowiedzi piętnujące oficjalną propagandę antyżydowską i antyizraelską z lat 1956-1957 i 1967-1968; b/ teksty opisujące zachowania Polaków wobec rozgrywającego się na ich oczach Holocaustu – chodzi zarówno o wypowiedzi o charakterze perswazyjnym (artykuły drukowane w prasie podziemnej z lat 1941-1944, zapewniające o powszechnej solidarności naszego narodu z mordowanymi Żydami, w istocie miały na celu ugruntowanie takich właśnie postaw wśród Polaków), jak też o analizy historyczne (ujawniające skalę obojętności wobec Zagłady i rozmiary patologii – szmalcownictwa, donosów itp.); c/ analizy mające na celu opisanie natury postaw antysemickich w społeczeństwie polskim – zwłaszcza po roku 1989, kiedy to po raz pierwszy podjęto szczegółowe badania (socjologiczne, prasoznawcze itp.) nad specyfiką i zasięgiem obsesji antyżydowskich; d/ analizy historyczne zmierzające do opisania procesu kształtowania się stereotypów antyżydowskich, podejmujące też analizę źródeł (religijnych, kulturowych, ekonomicznych itp.) i postaw ideologicznych (nacjonalizm, rasizm) sprzyjających narastaniu antysemityzmu. Teksty ułożone są w zasadzie w porządku chronologicznym, z nielicznymi odstępstwami – i tak fragmenty książki Jana Grabowskiego „Ja tego Żyda znam!”, wydanej w 2004 r., a będącej pierwszą i jak na razie jedyną monografią zjawiska szmalcownictwa, z oczywistego względu pomieszczono w części dotyczącej lat 1939-45, z podobnego powodu artykuł Leopolda Ungera „Widziane z Polski, widziane z Brukseli” z 2001 r. pomieszczono w części dotyczącej kampanii antysemickiej z lat 1967-68. W porządku chronologicznym umieszczono natomiast zarówno artykuł Jana Błońskiego „Biedni Polacy patrzą na getto”, głosy w dyskusji, jaką wywołał film Claude'a Lanzmanna czy też blok wypowiedzi poświęconych „ponownemu odkryciu” zbrodni w Jedwabnem. Wspomniane teksty, choć dotyczyły epizodów odległych w czasie, miały olbrzymie znaczenie dla aktualne toczącej się dyskusji nad kwestią polskiego antysemityzmu – dość wspomnieć, że sprawa Jedwabnego po raz pierwszy uświadomiła Polakom w tak dramatyczny sposób kwestię winy naszego narodu wobec Żydów, o czym świadczy choćby fakt, że skłoniła do zabrania głosu najwyższe autorytety w państwie (prymas, prezydent). W tym sensie Jedwabne było tematem zdecydowanie bardziej bieżącym niż historycznym. Adam Michnik