Co Jezus widział z krzyża

Antonin-Dalmace Sertillanges OP

Ojciec Sertillanges OP staje w miejscu Krzyża i patrzy na Jerozolimę oczami Chrystusa. Przeprowadza nas przez biblijne proroctwa tak, jak mógł słyszeć i rozumieć je Mesjasz. Towarzyszy nam w podróży przez Jerozolimę. Gościmy na ostatniej wieczerzy, obserwujemy zdradę Judasza, stajemy się niemymi świadkami męki Zbawiciela. Popadamy w rozpacz wraz z Jego Matką, chcemy Mu pomóc jak Szymon Cyrenejczyk, płaczemy z niewiastami Ta podróż staje się okazją do podjęcia wewnętrznej pielgrzymki, skłania do refleksji nad cierpieniem ukrzyżowanego Jezusa z miłości do nas. Co Jezus widział z krzyża to zbiór 10 medytacji związanych z męką i śmiercią Pana Jezusa. Punktem wyjścia rozważań są miejsca i osoby, które Chrystus mógł dostrzec z krzyża.

Nie wszystkie okruchy całości

Tomasz Golonka OP

Życie od A do Ż. Ojciec Tomasz Golonka w 99 felietonach dotyka różnych aspektów życia, w lekkiej formie opowiadając o poważnych sprawach. Kto jest w dzisiejszych czasach autorytetem? Jak rozumień wolność? Gdzie szukać mądrości? Co jest dobrem? Czym prawda różni się od postprawdy? Dlaczego przywileje są złe? Co stanowi obowiązek hierarchów? Próbę odpowiedzi na te i nie tylko te pytania znajdziemy właśnie w tej książce. Nie wszystkie okruchy całości to zapis wybranych audycji prowadzonych w Polskim Radiu Katowice w cyklu U progu dnia.

Hewel. Wszystko jest ulotne oprócz Boga

Krzysztof Pałys OP

Zaprawdę, wszystko jest hewel, ulotne jak dym. Oprócz Boga i prawdy Bożej pisze Krzysztof Pałys OP, a cała książka podąża za tym zdaniem. Autor dzieli się z czytelnikami swoimi myślami nieraz ulotnymi, nieraz docierającymi wprost do serca. Przywołuje teksty mistrzów duchowych, portrety osób, które były dla niego spotkaniem z Wszechmogącym, rozważa reguły życia duchowego i pochyla się nad prawdami życiowymi. A wszystkie te ścieżki, w stały i namacalny sposób, prowadzą do ludzkiej tęsknoty za Bogiem, poszukiwania Boga i prawdy Bożej, która daje sens i ukojenie.

Summa teologii św. Tomasza z Akwinu

Ta niewielka, lecz niezwykle treściwa książka w przystępny sposób przybliża najsłynniejsze (choć niedokończone) dzieło Tomasza z Akwinu i może służyć za wprowadzenie do jego lektury. Jean-Pierre Torrell OP, jeden z najwybitniejszych znawców myśli Akwinaty, pomaga uchwycić strukturę Summy teologii, omawiając jej podstawowe części i ukazując powiązania między nimi. Analizuje zwłaszcza Tomaszową naukę o Bogu i stworzeniu, moralności i sakramentach, a także życiu Chrystusa.

Antoni Gaudí. Boży architekt

Patrick Sbalchiero

Książka Patricka Sbalchiero o światowej sławy architekcie Antonim Gaudím nie jest kolejnym podręcznikiem architektury. Nie omawia stylów czy prądów epoki, i tego, jak na ich tle prezentowała się twórczość Katalończyka. W zamian autor kreśli portret duchowy człowieka, który swoje życie i swoją sztukę ofiarował Bogu.

Droga cierpienia Niewinnego

Maria Szamot

Chrześcijanie od wieków podejmowali wysiłek towarzyszenia Jezusowi w strasznych godzinach Jego męki, bo przecież, gdy się kogoś kocha, to się go nie porzuca, gdy cierpi. A może Chrystus nie życzy sobie naszego współczucia? Czy On, Niewinny, który idzie drogą krzyżową, tocząc wewnętrzną walkę, może znaleźć jakiekolwiek pocieszenie w miłości winnych Jego cierpienia? Przecież tak bardzo różnimy się od Niego, a nasze przeżywanie zła jest całkowicie inne niż Jego my jesteśmy oswojeni ze złem, a On go nie zna. Ta książka, poprzez naśladowanie postawy Jezusa, uczy podejścia z podniesioną głową i nadzieją także do naszego cierpienia. Zaprasza do refleksji i inspiruje do nawiązania jeszcze głębszej relacji z Chrystusem. Koniec końców uczy towarzyszyć jedynemu prawdziwie Niewinnemu w drodze cierpienia, która okazuje się drogą tryumfu.

Nie jesteśmy ślepi, głusi na sprawy narodowe. Rzeczywistość okupacyjna w kronikach konwentu krakowskiego w latach 19391945

Katarzyna Matyja

Tekst z pracy zbiorowej Dominikanie o Polsce i Polakach od XIII do XX wieku. W 2018 roku minęła setna rocznica odzyskania przez Polskę niepodległości. Pamiętając o tym wydarzeniu, Dominikański Instytut Historyczny w Krakowie przygotował prezentowany tom Dominikanie o Polsce i Polakach. Od XIII do XX wieku. Grupa kilkunastu historyków postanowiła odpowiedzieć na pytania: Czy polskich dominikanów w ogóle interesowała Polska? Czy bracia kaznodzieje, należący do międzynarodowej wspólnoty, zachowywali dystans wobec lokalnych wydarzeń, smutków i radości, czy wręcz przeciwnie byli w nie zaangażowani? Prezentowany tom jest oryginalną próbą odpowiedzi na te kwestie. Czytelnik otrzymuje panoramę poglądów, opinii i wielobarwnych postaci poczynając od św. Jacka Odrowąża, który dla średniowiecznych braci był wręcz drugim królem Bolesławem Chrobrym, przez Jana Falkenberga, który nawoływał do surowego potraktowania króla Władysława Jagiełły, a kończąc na dwudziestowiecznych dominikanach, realizujących misję kaznodziejską w niepodległej Polsce, a następnie pogrążonej w zawierusze wojennej i zniewolonej komunizmem.

Wiara i teologia

Jacek Salij OP

Jacek Salij OP udowadnia, że szukanie Boga jest powołaniem chrześcijanina. A jeśli Go szukamy, to powinniśmy rozumieć, czym jest wiara, aby zabezpieczyć się przed podejmowaniem błędnych tropów. Ojciec Jacek dzięki niezliczonym tekstom z dziedziny duchowości i teologii przez wiele lat prowadził w miesięczniku W drodze popularną rubrykę Szukającym drogi, która zaowocowała kilkoma wydaniami książkowymi zyskał opinię dominikanina, któremu można zadać każde, nawet najtrudniejsze pytanie. W zbiorze Wiara i teologia autor mierzy się z zasadniczymi kwestiami. Dowiemy się, czy możliwa jest teologia poza Kościołem, czym jest światło wiary, a także dlaczego Pan Jezus tak wiele się modlił.

Egzorcyzmy. Historia, doktryna i praktyka

Mariusz Rosik ks.

O ile na początku XXI wieku w każdej diecezji był zazwyczaj jeden egzorcysta (łącznie 41), tak w 2024 roku liczba ta wyniosła 120, ale i tak okazuje się niewystarczająca. Pokazuje to, że problem zniewoleń duchowych narasta. Dzięki tej książce czytelnik poznaje zarys historyczny praktyki egzorcyzmowania od czasów Starego Testamentu aż do chwili obecnej. Odkrywa zagadnienia doktrynalne i duszpasterskie związane z obrzędem egzorcyzmu.Egzorcyzmyks. Rosika to niewielka lektura wielkiej wagi.

Polska i Polacy w opinii dominikanina gdańszczanina Martina Grünewega OP ( po 1615)

Michał Skoczyński

Tekst z pracy zbiorowej Dominikanie o Polsce i Polakach od XIII do XX wieku. W 2018 roku minęła setna rocznica odzyskania przez Polskę niepodległości. Pamiętając o tym wydarzeniu, Dominikański Instytut Historyczny w Krakowie przygotował prezentowany tom Dominikanie o Polsce i Polakach. Od XIII do XX wieku. Grupa kilkunastu historyków postanowiła odpowiedzieć na pytania: Czy polskich dominikanów w ogóle interesowała Polska? Czy bracia kaznodzieje, należący do międzynarodowej wspólnoty, zachowywali dystans wobec lokalnych wydarzeń, smutków i radości, czy wręcz przeciwnie byli w nie zaangażowani? Prezentowany tom jest oryginalną próbą odpowiedzi na te kwestie. Czytelnik otrzymuje panoramę poglądów, opinii i wielobarwnych postaci poczynając od św. Jacka Odrowąża, który dla średniowiecznych braci był wręcz drugim królem Bolesławem Chrobrym, przez Jana Falkenberga, który nawoływał do surowego potraktowania króla Władysława Jagiełły, a kończąc na dwudziestowiecznych dominikanach, realizujących misję kaznodziejską w niepodległej Polsce, a następnie pogrążonej w zawierusze wojennej i zniewolonej komunizmem.

Toksyczne osobowości: narcyz. Rozpoznać, przeciwdziałać, pomóc

Bernadette Lemoine, Ines Pélissié du Rausas

Na temat toksycznych typów osobowości napisano już wiele książek. Tę natomiast wyróżniają świadectwa osób, którym udało się wyrwać z narcystycznego zniewolenia doświadczanego w małżeństwie, rodzinie, miejscu pracy oraz wspólnocie religijnej. Książka napisana jest w formie dialogu między autorkami, które podchodzą do zagadnienia z perspektywy wiary katolickiej. Celem publikacji jest przekazanie czytelnikowi aktualnej wiedzy na temat zagadnienia, a także odpowiedź m.in. na pytania: Jakie są sygnały ostrzegawcze? Co zrobić, gdy zorientujemy się, że ten temat dotyczy nas bezpośrednio? Jak się chronić? Jak zapobiegać?

Medycyna alternatywna. (Nie)bezpieczna alternatywa?

Anna Panasiuk

W Medycynie alternatywnej autorka, z perspektywy lekarza, pokazuje potencjalne zagrożenia związane z praktykowaniem takich sposobów leczenia. Stawia na roztropność w podejmowaniu decyzji dotyczących zdrowia oraz na krytyczne podejście do alternatywnych metod prezentowanych czasem jako złoty środek. Warto zadać sobie pytanie, czy przyjęta metoda terapii, spoza tradycyjnej medycyny, rzeczywiście jest w stanie pomóc oraz czy jest zgodna z nauką Kościoła.

Siedem tajemnic. O sakramentach

Tomasz Grabowski OP, Ks. Krzysztof Porosło

Jak rozumieć sakramenty? Wiemy, że dzięki nim mamy dostęp do życia Chrystusa, do tego, co robił żyjąc na Ziemi. Zbyt rzadko jednak myślimy o sakramentach jako codziennym sposobie Bożego działania w świecie. Tymczasem wszystkie siedem sakramentów ma ostatecznie jeden cel: upodobnić nas do Chrystusa Pana. Tomasz Grabowski OP i ks. Krzysztof Porosło wprowadzają nas w misteria chrześcijańskie, pasjonująco przybliżają sakramentalną rzeczywistość, która wciąż pozostaje tajemnicą choć obcujemy z nią na co dzień.

Apokalipsa św. Jana

Peter S. Williamson

Apokalipsa przypomina nam, że naszą ostateczną nadzieją nie jest po prostu śmierć i pójście do nieba, lecz ujrzenie powrotu naszego Pana w chwale, zmartwychwstanie oraz zaślubiny nieba i ziemi, kiedy Nowe Jeruzalem zstąpi jak oblubienica. Naszym przeznaczeniem, jako uczniów Jezusa, jest uczta weselna Baranka w wiecznym mieście, którego nie sposób opisać i w którym ujrzymy Boga twarzą w twarz. (fragment książki)

Zapach pomarańczy. Życie dominikańskie z innej perspektywy

Szymon Popławski, Krzysztof Pałys

Zapach pomarańczyto opowieść o Zakonie Kaznodziejskim, jakiej jeszcze nie było. Zostajemy wciągnięci w intrygujący i nieznany dotąd świat dominikańskich klasztorów. To nie tylko osiem wieków niezwykłej duchowości, ale także charakterystycznego poczucia humoru, który należy do głównych znaków rozpoznawczych braci Świętego Dominika.

Stworzeni do miłości. Skłonności homoseksualne i Kościół katolicki

Michael Schmitz

"Stworzeni do miłości. Skłonności homoseksualne i Kościół katolicki", Michael Schmitz Ks. Michael Schmitz w kompetentny a przy tym przystępny sposób mówi nam o tym, że w Kościele katolickim jest miejsce dla osób homoseksualnych. Odnosi się on przy tym z wielkim zrozumieniem i współczuciem do ich, niejednokrotnie trudnych, doświadczeń. Tłumaczy nauczanie Kościoła, osadzając je w chrześcijańskim rozumieniu natury człowieka oraz istoty prawdziwej miłości. Podkreśla, że choć po grzechu pierworodnym wszyscy zmagamy się z samymi sobą (ze swoimi emocjami, pragnieniami, seksualnością) to wszyscy jesteśmy także stworzeni do pełni życia i miłości. Autor podkreśla osobisty charakter książki; napisał ją dla każdego, kto doznaje rzeczywistości, jaką są skłonności homoseksualne, dla wszystkich, którzy czują się inni, a także dla ich bliskich: Nie musicie się lękać niczego, co w niej znajdziecie, nawet jeśli sfera seksualna jest dla was polem zmagań, walki i upadków (...) Nie znaczy to jednak, że książka ta nie będzie stawiać wyzwań. Podążanie za Chrystusem zawsze niesie ze sobą wyzwania, lecz zawsze jest możliwe i warte wysiłku podkreśla Michael Schmitz. Książka pomaga znaleźć odpowiedzi na fundamentalne pytania, o to: Dokąd mogę się zwrócić, gdy czuję się zdezorientowany w kwestii swojej płciowości? Kim jestem? Jaka jest moja tożsamość, także seksualna, i jak z miłością ją zaakceptować? Co powinienem zrobić w kwestii tego, co odczuwam? Co powiedzieć bliskiej osobie, która wyznaje prawdę o sobie? Jak, dzięki nauce Chrystusa, dążyć do miłości i wolności? "Stworzeni do miłości. Skłonności homoseksualne i Kościół katolicki" została napisana w gawędziarskim stylu, jednak traktuje o głębokich prawdach dotyczącej istoty ludzkiej seksualności i bycia człowiekiem. Nie ma w niej żadnych wątków dyskryminujących czy potępiających. Nie znaczy to jednak, że książka ta nie stawia wyzwań.

Urok Boga. Ojciec Joachim Badeni OP (19122010)

Paweł Pawlikowski OP

Urok Boga to historia prawdziwego doświadczenia wiary. Opowieść o życiu wyjątkowego człowieka, który zdecydował się pójść drogą, którą Pan wybrał dla niego, i wytrwał na niej, chociaż ani jej początek, ani koniec nie były proste. Jest to historia zwątpień, walki i ostatecznego nawrócenia hrabiego-dominikanina.

Rok taty

Krzysztof Popławski OP

Samotny ojciec to zjawisko budzące zdziwienie. Tym bardziej ojciec z czterema córkami! Prawdziwa konfrontacja z kobiecym światem: prowadzenie domu, gotowanie, wywiadówki, bunt nastolatek, humory i hormony, pierwsze miłości córek i ich życiowe wybory Do tego kryzys wieku średniego, podszyte flirtem współczucie koleżanek z pracy, tęsknota i poczucie winy. Jak sobie z tym wszystkim poradzi samotny ojciec? Przeczytaj powieść Krzysztofa Popławskiego - uroczą, pełną humoru, zaskakujących i wzruszających momentów, opowiadającą o rzeczach zwyczajnych a najważniejszych w życiu.

Nauka kontemplacji

Raissa Maritain, Jacques Maritain

Potrzeba bycia w bliskości Boga pozostaje niezmienna. Dlatego Nauka kontemplacji, choć ukazała się przed stu laty, nie straciła nic na aktualności. Esej wspaniale ilustruje związki między pracą intelektualną a duchowymi poszukiwaniami. Autorzy wskazują najważniejsze zasady życia modlitwą zgodnie z tradycją mistyczną świętych Tomasza z Akwinu i Jana od Krzyża.

Wrogie i budzące wątpliwość książki skonfiskowane z bibliotek dominikańskich przez władze państwowe w 1960 r

Małgorzata Habuda, Marek Miławicki OP

Tekst z pracy zbiorowej Arma nostrae militiae. Kultura książki i pisma Zakonu Kaznodziejskiego na ziemiach polskich. Oddawany Czytelnikowi kolejny tom serii Dominikańskiego Instytutu Historycznego w Krakowie to zbiór studiów poświęconych różnym aspektom dziejów kultury książki i pisma w środowisku dominikańskim na ziemiach polskich. Pozwala on poznać kulturę umysłową braci i sióstr, poszczególnych klasztorów czy całych prowincji. Dzisiaj o dorobku i tradycjach intelektualnych dominikanów i dominikanek świadczą głównie zachowane druki i rękopisy ich autorstwa oraz skrawki dawnych księgozbiorów. Są one bardzo wymownymi świadkami dziejów zakonu św. Dominika na terenie Rzeczypospolitej.

Kierunek: niebo. GPS dla mężczyzn

Randy Hain

Znajdź równowagę między pracą, rodziną i wiarą GPS dla mężczyzn to strzał w dziesiątkę. Randy Hain, wieloletni lider biznesu, doświadczony obserwator męskich zachowań, chce poprowadzić mężczyzn przez życie do nieba. Proponuje plan zawierający szczegółowe wskazówki i ćwiczenia, które mają służyć głębszemu przeżywaniu wiary. Swoje przemyślenia przeplata rozmowami z innymi mężczyznami, którzy podobnie jak on uznali, że zmianę swojego życia należy rozpocząć od zawierzenia się Chrystusowi. Celem książki jest sprowokowanie mężczyzn do zmian, powrotu na właściwą ścieżkę, odnowienia w sobie męskiej tożsamości, prowadzenia przyszłych pokoleń w podobnym kierunku. Bez względu na wiek, status społeczny i wykształcenie każdy mężczyzna znajdzie w niej coś dla siebie. Kierunek: niebo. GPS dla mężczyzn wziął się z pragnienia pomocy i dodania otuchy katolickim mężczyznom, także tym należącym do przyszłych pokoleń. Nie jest to wykład z teologii katolickiej, jednak treść zaczerpnięta została z nauczania Kościoła. Nie jest to książka pełna teorii ma ona wymiar praktyczny, otwarcie i przystępnie zachęca do działania, także przez rozmowy z inspirującymi katolikami, którzy podzielili się swoimi przemyśleniami i doświadczeniem wyjaśnia autor. I dodaje Wiem, że moim przeznaczeniem jest niebo, nie ten świat. Zapewne nieraz będę tam zmierzał z mozołem, potykając się, ale przynajmniej wiem, że idę w dobrym kierunku. We współczesnym świecie mężczyźni muszą stawiać czoła wielu trudnym wyzwaniom. Feminizacja męskości jest już faktem. Atakowana jest rola mężczyzny jako głowy rodziny, a on sam wpada coraz częściej w pułapkę nałogów: alkoholu, narkotyków, seksu, zakupów, hazardu, pornografii. Można zapytać: Po co książka dla katolików, dlaczego nie dla wszystkich mężczyzn?. Otóż, jako katolicy mamy dodatkowe obowiązki i zobowiązania, które nas wyróżniają. Wiemy, że jesteśmy stworzeni dla nieba, nie dla tego świata. Jako katolicy mamy świadomość, że jesteśmy powołani do świętości, a jako mężczyźni widzimy, że mamy pomóc naszym rodzinom dostać się do nieba. Panowie, naszym powołaniem jest coś więcej niż siedzenie na ławce rezerwowych. Całość została podzielona na III części, odpowiadające sferom życia: wiara, rodzina, praca i sfera publiczna. Rozdziały w każdej części kończy lista pytań, zagadnień do rozważenia, do ułożenia sobie planu działania. Hain koncentruje się na takich tematach jak pycha, modlitwa, komunia święta i spowiedź, przyjaźń, małżeństwo, męstwo, ojcostwo, integrowanie wiary z pracą, uporządkowanie priorytetów oraz dawanie przykładu. Jest nawet rozdział o tym, jak katoliccy mężczyźni mogą być obecnie buntownikami w pozytywnym sensie. W czystości i cierpliwości nie chodzi o to, by nigdy nie być pobudzonym czy wściekłym. Bóg zachęca cię, byś powstał i był synem, bratem i ojcem według Jego zamysłu. Gdy Bóg na ciebie patrzy, nie widzi kogoś słabego, złamanego, zbrukanego. Widzi swojego syna. A gdy cię wzywa, nie chce, abyś był mężczyzną na pół gwizdka. On pragnie, abyś był takim mężczyzną, jakim cię stworzył. On chce pielęgnować to, co w tobie najlepsze. Książka zawiera także trzy przydatne załączniki: Niszczycielskie działanie pornografii, Czy jesteś wezwany?, Polecane lektury i strony internetowe. Najważniejsze: to nie jest książka tylko dla mężczyzn!

Mam na imię Joy. Przeżyłam

Mariapia Bonanate

To mocna historia opowiedziana w pierwszej osobie przez wrażliwą na ludzką krzywdę reportażystkę. Opowieść o wierze, pieśń nadziei i dziękczynienia, jak napisał w przedmowie książki papież Franciszek. Joy jest 23-letnią mieszkankąAfryki. Przyjaciółka namawia ją do wyjazdu do Włoch, kusząc obietnicą pracy, dzięki której będzie mogła wesprzeć rodzinę i kontynuować naukę. Po krótkim czasieJoy uświadamiasobie, że została oszukana i wpadła w ręce handlarzy ludźmi. Przeżyła dramatyczne przejście przez pustynię, podróż łodzią, obozy dla uchodźców i prostytucję we Włoszech. W tych wszystkich momentach nigdy nie straciła zaufania do Boga, którego od dziecka traktuje jak przyjaciela.

Żyć pustynią

Mnisi z Tibhirine

Zebrane w tej książce fragmenty listów, medytacji, dzienników i homilii siedmiu błogosławionych mnichów z Tibhirine tworzą zbiór najpiękniejszych sentencji z Atlasu. Ich wyznania, często bardzo intymne, pozwalają zajrzeć w głąb serca każdego z zakonników. Dzięki tym duchowym autobiografiom odkrywamy, co oznaczało dla nich codzienne życie wiarą, a także kim byli, zanim zginęli jako męczennicy. Pisma te odzwierciedlają głębokie zakorzenienie w modlitwie i cierpliwe dojrzewanie do męczeńskiej misji.

Niepłodność. Podpowiedzi dla katolickiego małżeństwa

Jean Dimech-Juchniewicz

Niepłodność. Podpowiedzi dla katolickiego małżeństwa, Jean Dimech-Juchniewicz Cuda naprotechnologii jeden z najlepiej skrywanych sekretów w Kościele katolickim! To praktyczny przewodnik po niepłodności dla katolików. Autorka, dzięki doświadczeniom własnym oraz wielu kobiet dotkniętych niepłodnością, daje realne wsparcie i konkretne podpowiedzi, jak zmierzyć się z bezpłodnością, bezdzietnością, poronieniem ale też rozczarowaniem, zazdrością. Pomaga zrozumieć naukę moralną Kościoła na temat leczenia niepłodności. Uczy, jak trudne doświadczenia mogą wzmacniać wiarę i relacje małżeńskie. Książka dla osób zmagających się z niepłodnością, ale także ich bliskich i przyjaciół, którzy nie zawsze wiedzą, jak pomóc oraz dla lekarzy, którzy wyznają wiarę katolicką i są w awangardzie leczących niepłodność metodami skutecznie rywalizującymi z in vitro. Autorka wyznaje: Gdybym wtedy wiedziała to, co wiem teraz o cudach naprotechnologii jednego z najlepiej skrywanych sekretów w Kościele katolickim nasze życie potoczyłoby się zupełnie innym torem. I dodaje: Moje doświadczenie niepłodności jest darem, gdyż dało mi tyle lekcji, z których teraz mogę czerpać, doświadczając wtórnej niepłodności. Wśród wzlotów i upadków każdego zakończonego niepowodzeniem cyklu wiem, że poszukiwanie ostatecznej woli Bożej co do naszego życia jest ważniejsze niż poczęcie dziecka. () Choć trudno w to uwierzyć, Bóg bardziej tęskni za tobą, niż ty tęsknisz za dzieckiem. Ten autentyczny i wiarygodny poradnik, napisany z dużym wyczuciem i wrażliwością ale również humorem, daje nie tylko nadzieję, ale także konkretne wskazówki, jak po katolicku podchodzić do coraz częstszego zjawiska niepłodności.