Przekładaniec, vol 25. Między Miłoszem a Miłoszem

Red. Magda Heydel

Przekładaniec Pismo Katedry UNESCO do Badań nad Przekładem i Komunikacją Międzykulturową UJ jest recenzowanym czasopismem naukowym poświęconym zagadnieniom przekładu literackiego rozumianego jako przenoszenie wartości z jednej sfery kulturowej w inną. Ukazujący się od roku 1995 półrocznik skierowany jest do badaczy zjawiska przekładu, tłumaczy i wszystkich zainteresowanych zagadnieniami transferu międzykulturowego. Na stronach Przekładańca znaleźć można omówienia istniejących przekładów, studia porównujące różne tłumaczenia tego samego dzieła, teorię przekładu, a także recenzje prac przekładoznawczych. Publikujemy również przekłady tekstów literackich z polskiego lub na polski, opatrzone komentarzami tłumaczy.

Transcendentalny i nietranscendentalny sens jedności w myśli XIII wieku na tle filozoficznej tradycji

Jan Kiełbasa

Studia nad transcendentalnym sensem jedności (i - odpowiednio - nad jej sensami nietranscendentalnymi), zwłaszcza związane z badaniem odległej epoki w dziejach filozofii (a taką niewątpliwie jest wiek XIII - złoty wiek scholastyki, a zarazem archiwum myśli dawno przebrzmiałych, zapomnianych, zdekonstruowanych", tak martwych i niezrozumiałych jak łacina, w której je zapisano), można uznać za intelektualną ekstrawagancję, anachronizm, świadomą marginalizacje. Autor nie obiecuje, że wystąpi tu z jakimiś rewolucyjnymi odkryciami, że dokona jakiegoś modernizującego" przekładu starych problemów i starego dyskursu na któryś z powszechnie akceptowanych dyskursów filozofii współczesnej. Wyznacza sobie nieco skromniejsze zadanie: poszerzenie zwyczajowo zakreślanego pola badawczego, włączenie w nie postaci, dzieł i problemów z reguły niezauważanych bądź takich, które wciąż nie doczekały się gruntownej analizy, choć zasługują na poważny namysł. Wydaje się bowiem, że do tej pory nie przeprowadzono kompleksowego badania poświęconego wyłącznie zagadnieniu jedności w myśli XIII wieku, zwłaszcza zaś rozpoznaniu i skonfrontowaniu z sobą różnych wariantów jej transcendentalnych i nietranscendentalnych znaczeń. Może wynikiem proponowanej tu analizy będzie odkrycie, że ta domniemana średniowieczna prehistoria filozofii skrywa nie tylko skamieliny i muzealne eksponaty, ale także żywą myśl filozofa, z którym można nawiązać dialog, wejść w spór, szukać prawdy. Ubocznym zamysłem tej rozprawy jest bowiem zarówno upowszechnienie pewnej partykularnej wiedzy, jak i przybliżenie stylów myślenia i sposobów argumentowania właściwych tamtej odległej epoce, krótko mówiąc - przybliżenie tego, co Gilson przed laty nazwał duchem filozofii średniowiecznej".

Dwie dekady nowej (?) literatury 1989 - 2009

Dorota Siwor (red.), Stanisław Gawliński

W tej interesującej z poznawczego punktu widzenia książce pierwsza grupa tekstów dotyczy zagadnień polskiej poezji po roku 1989, kolejne szkice poświęcone zostały różnym ujęciom historii we współczesnej prozie i dramacie. Tematem trzeciej grupy opracowań stała się problematyka kresów, małych ojczyzn w kontekście tożsamości podmiotu. Kilka szkiców dotyczy arcyważnej z punktu widzenia ich autorów problematyki periodyzacji polskiej literatury współczesnej po roku 1989 oraz jej charakterystycznych cech (...). Sądzę zatem, że czytelnik otrzymuje książkę będącą ciekawą refleksją na temat bieżącej literatury, chociaż ostateczne hierarchie dwudziestolecia 1989-2009 wyłonią się dopiero po dłuższym czasie. Z recenzji prof. dr. hab. Stanisława Stabro

Polskie życie teatralne w Kijowie w latach 1905-1918

Piotr Horbatowski

Kijów lat 1905 1918 to jeden z najaktywniejszych centrów polskiego życia kulturalnego na emigracji. Po kilkudziesięciu latach zastoju, społeczność polska z ogromną energią przystąpiła tam do zakładania kolejnych stowarzyszeń, towarzystw, bibliotek, drukarni i teatrów. W tętniącej życiem i dynamicznie rozwijającej się aglomeracji polskie instytucje znaleźć można było niemal wszędzie, także w najbardziej reprezentatywnych częściach miasta. Niniejsza praca koncentruje się na opisaniu przemian polskiego życia teatralnego. Głównym bohaterem jest tu teatr prowincjonalny, choć początkowo pozbawiony wielkich nazwisk i wybitnych przedstawień, jednak jakże barwny w swym heroicznym zmaganiu z codzienną rzeczywistością. Dzięki uporowi i konsekwencji kilkudziesięciu pasjonatów, po roku 1914 doczekał się on chwil sławy i zasłużonego miana pierwszej sceny emigracyjnej, na której występowali czołowi twórcy polskiego teatru. Książka pokazuje możliwie najszersze spektrum aktywności teatralnej Polaków, zwracając uwagę na działalność zespołów zawodowych i amatorskich, organizację spektakli okolicznościowych, jak i występów gościnnych. Celem nie jest jednak wyłącznie dokumentacja, ale przede wszystkim oddanie różnorodności, barwności i wieloaspektowości zachodzących zjawisk. Wpływ na działalność polskich teatrów miała tam bowiem zarówno wielka międzynarodowa polityka, światowe kryzysy i wojny, jak i małe, prowincjonalne sprawy, lokalne sympatie i antagonizmy, zakulisowe relacje.

Teatry Danuty Michałowskiej. Od Króla-Ducha do Tryptyku rzymskiego

Jacek Popiel

Książka Jacka Popielą poświęcona jest bogatej biografii osobistej i artystycznej Danuty Michałowskiej aktorki, reżysera, profesora zwyczajnego PWST im. Ludwika Solskiego w Krakowie, byłego rektora tej uczelni, autorki podręczników, tomiku poezji, znakomitych scenariuszy teatralnych, a także Honorowego Obywatela Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa, artystki, której sztuka interpretacji słowa została doprowadzona do granic doskonałości. Kreacje Michałowskiej w Teatrze Rapsodycznym i w Teatrze Jednego Aktora należą już do historii polskiej sceny.

Czytanie Konopnickiej. Posłowiem opatrzył Marian Stala

Olga Płaszczewska (red.)

Na stulecie śmierci Konopnickiej przygotowano monografię zbiorową, która odpowiada na pytanie: czy twórczość autorki Roty wytrzymała próbę lat, czy jest to jeszcze twórczość, która daje czytelnikowi cokolwiek innego poza obowiązkowymi wartościami ideowo-patriotycznymi, w które wpisały ją kanony lektur szkolnych? I okazuje się, że tak, że [...] Konopnicka zaciekawia jako artystka i jako obserwator rzeczywistości, zaciekawia tak dalece, że M. Stala w Posłowiu nie waha się stwierdzić, iż poetka jest głęboko zakorzeniona w wieku XIX, ale i wychyla się w wiek XX... [...]. Wartość tej zbiorowej monografii [...] jest niewątpliwa. W aspekcie poznawczym są tu prace przynoszące nowe ujęcia, [...] są też - co również jest nowością asocjacje tematyczne i obrazowe, o których jeszcze niedawno nikt by nie śmiał głośno mówić, jak paralele z Cyprianem Norwidem (a to i dla norwidologii jest przydatne...); są wreszcie tropy w interpretacji utworów poetyckich, reportaży i listów, które dla kategorii podmiotowości i tożsamości literatury postyczniowej zdają się być nowe i ciekawe, bo prowadzą w strony codzienności ludzkiej, bo łączą egzystencję jednostki ze światopoglądem zbiorowym, perspektywę zwykłego dnia w ludzkim życiu ze sprawami narodu i ludzkości. W aspekcie metodologicznym zasadniczy trzon książki stanowią interpretacje nowej komparatystyki. Z recenzji prof. dr hab. Tadeusza Budrewicza

Technologia i wojna przyszłości. Wokół nuklearnej i informacyjnej rewolucji w sprawach wojskowych

Łukasz Kamieński

Przedmiotem książki jest, najogólniej rzecz biorąc, wpływ rozwoju nowych technologii na sposób prowadzenia wojny. Ponieważ w literaturze przedmiotu brakuje teoretycznego podejścia, które całościowo ujmowałoby analizowane kwestie, wykorzystuję teoretyczny model rewolucji w sprawach wojskowych. (...) Fundamentalne zmiany technologiczne mają wpływ nie tylko na sposób prowadzenia wojny, ale także na stosunki międzynarodowe, ponieważ wojna stanowi jedno z centralnych zjawisk międzynarodowych oraz jedno z najpoważniejszych źródeł zmiany w systemie światowym. (...) Mam nadzieję, że książka ta może służyć jako przewodnik po wybranych strategicznych aspektach stosunków międzynarodowych. (...) Postęp naukowo-techniczny dokonuje się współcześnie w perwersyjnie błyskawicznym tempie. Równie dynamiczne są stosunki międzynarodowe, zmieniające się z dnia na dzień. Wiele z kwestii poruszonych w tej książce będzie naturalnie już nieaktualnych w chwili, gdy dotrze ona do rąk Czytelnika. Taki jest zglobalizowany świat wieku informacji, w którym żyjemy. () Mimo to ufam, że czytelnik będzie mógł prześledzić charakter zmian w sztuce wojennej. Celem książki jest bowiem zilustrowanie procesu transformacji sposobu prowadzenia wojny pod wpływem rozwoju technologicznego nowych broni. Jest to książka nie tyle o wojnie, co o jej transformacji. Ze Wstępu Wiedzy i umiejętności poruszania się w trudnej wieloaspektowej problematyce nie można Autorowi odmówić. Reprezentuje on nieczęstą niestety u młodej generacji badaczy tendencję do jasnego stawiania tez, ich wyjaśniania, a także prezentowania własnych wątpliwości. (...) Autor siłą rzeczy koncentruje się na opisie i analizie rewolucji nuklearnej i informacyjnej w sprawach wojskowych w Stanach Zjednoczonych jako najpotężniejszym supermocarstwie i kreatorze nowoczesnej na wskroś machiny wojskowej. Ważne i cenne jest w wywodach Autora to, że nie ulega on fascynacji potęgą i możliwościami USA. Analizuje zalety i wady tworzącego się wciąż na naszych oczach systemu w sposób rzeczowy i wolny od częstej niestety tu i ówdzie przesady i ekscytacji. Z recenzji prof. nadzw. UJ, dra hab. Michała Chorośnickiego

Natura ludzka w filozofii nowożytnej i współczesnej

Przemysław Spryszak, Red. Justyna Miklaszewska

Skąd przychodzimy? Kim jesteśmy? Dokąd zmierzamy? Wśród dyscyplin, dążących do systematycznej odpowiedzi na te pytania, dominuje - pod względem starszeństwa - filozofia, obdarzająca człowieka szczególnym zainteresowaniem od czasu zwrotu antropologicznego, dokonanego w niej przez Sokratesa. Do odrodzenia tradycji Sokratejskiej przyczynił się dwadzieścia wieków później Kartezjusz, a intrygujące pytanie o naturę ludzką nie przestaje być aktualne. Książka ta przybliża wybrane koncepcje antropologiczne i polityczne powstałe w epoce nowożytnej oraz epokach późniejszych; wielość rozpatrywanych stanowisk filozoficznych w naturalny sposób odzwierciedla złożoność i bogactwo samej problematyki. Otrzymaliśmy bardzo interesujący przegląd stanowisk dotyczących jednego z najistotniejszych i najszerzej dyskutowanych problemów filozofii. Zebrane w książce artykuły tworzą ciekawy oraz wielostronny obraz tego, kim jest człowiek, jak można rozumieć jego naturę i co z tego wynika. Dzieło to jawi się więc jako publikacja niezwykle pożyteczna, która wzbogaci życie naukowe i filozoficzną refleksję w naszym kraju. Dr hab. Zbigniew Stawrowski, prof. Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego