Stadion na peryferiach

Marcin Stasiak, Marta Kurkowska-Budzan

Książka Stadion na peryferiach jest bardzo ciekawym przykładem uprawianej w nowoczesny sposób nauki historycznej. Z pewnością jest to tekst interdyscyplinarny, i to w prawdziwym tego słowa znaczeniu, sięga bowiem zarówno do historii i jej warsztatu, do metod stosowanych w socjologii czy w antropologii kultury. Można go również zaliczyć do kategorii – niestety tak rzadkiej dotąd w Polsce – badań nad mentalité, co jeszcze bardziej podnosi jego wartość. Podobnie jak dostrzegalne wątki z historii wizualnej, mówionej, historii materialnej i historii przestrzeni. Nie odważyłbym się napisać, czego tutaj jest więcej. Dlatego całość robi tak pozytywne wrażenie. W skrócie, praca dotyczy zarówno tego, „jak było”, jak wyglądał sport w przestrzeni geograficznych i kulturowych peryferii w okresie głównie powojennym, ale również, jak myśleli o nim (myślą) bohaterowie opowieści (aktorzy społeczni) posiadający pamięć o przeszłości. Jednak podstawowym tematem według mnie jest społeczeństwo małych miasteczek i wsi, które niezbyt często znajduje się w polu zainteresowań historyków, a jeśli już, to traktowane jest jak margines potrzebny do przedstawienia przemian politycznych. Tutaj mamy do czynienia z wyobrażeniem społeczności jako motywem prymarnym. Sport wydaje się wręcz pewnym instrumentem do jej pokazania. Dodatkową zaletą jest zastosowanie oddolnej perspektywy pozwalającej dostrzec różne aspekty w zupełnie innym świetle albo po prostu pozwalające zarejestrować wątki dotąd niedostępne.    z recenzji dr. hab. Mariusza Mazura

Przełom czy kontynuacja? Polska krytyka artystyczna 1917-1930 wobec tradycji młodopolskiej

Diana Wasilewska

Książka ukazuje polską krytykę artystyczną lat 1917-1930 w relacji do młodopolskiego piśmiennictwa o sztuce. Autorka rezygnuje w niej z pokutującej wciąż wśród badaczy metody streszczania tekstów i poglądów ich autorów na rzecz charakterystyki krytycznego dyskursu. Omawia proces narodzin nowoczesnego języka krytycznego, wskazując jednocześnie na długie funkcjonowanie licznych klisz językowych i utrwalonych sposobów interpretacji. Analizuje wypowiedzi metakrytyczne, śledzi zmieniające się znaczenia terminów artystycznych (forma, styl, dekoracyjność, ekspresja itp.), charakteryzuje panujące wówczas style odbioru dzieł, wreszcie bada retorykę i stylistykę wypowiedzi krytycznych. Przedmiotem jej uwagi są zarówno teksty tzw. krytyków zawodowych (Stefania Zahorska, Mieczysław Treter, Jan Kleczyński, Mieczysław Wallis), jak i aktywnych wówczas artystów (Tytus Czyżewski, Konrad Winkler, Witkacy, Władysław Skoczylas i in.), artykuły w specjalistycznych czasopismach, a także sprawozdania publikowane w gazetach codziennych. Zmieniającą się świadomość językową i estetyczną autorka próbuje uchwycić również poprzez analizę porównawczą wypowiedzi poświęconych sztuce jednego twórcy oraz przez zestawienie dokonań krytycznych dwóch prominentnych autorów epoki. W efekcie powstaje złożony obraz krytyki ówczesnych lat, daleki od binarnych podziałów i jednoznacznych rozstrzygnięć.   Diana Wasilewska – polonistka, historyk i krytyk sztuki. Doktorat z historii sztuki obroniła na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Pracuje jako adiunkt w Instytucie Polonistyki i Kulturoznawstwa Uniwersytetu Szczecińskiego. Zajmuje się badaniem krytyki artystycznej, szczególnie okresu międzywojnia, retoryki krytycznej oraz włoskiego faszyzmu. Mieszka w Poznaniu.  

"Lecz nie było już świata...". Miłość i śmierć. Wiersze - wyd. 2 rozszerzone

Bolesław Leśmian

Mija osiemdziesiąta rocznica śmierci Bolesława Leśmiana i zarazem sto czterdziesta rocznica jego urodzin. Mimo upływu lat twórczość autora Sadu rozstajnego (1912), Łąki (1920), Napoju cienistego (1936) oraz Dziejby leśnej (1938) fascynuje nadal. Więcej: fascynuje coraz bardziej! Dzisiaj mamy już pewność, że miejsce Leśmiana jest na szczycie Parnasu polskiej literatury, obok takich twórców jak Jan Kochanowski, Adam Mickiewicz, Cyprian Kamil Norwid czy Wisława Szymborska i Czesław Miłosz. A jednocześnie uświadamiamy sobie, że jego poezja ciągle i uporczywie wymyka się analizom i refleksjom literaturoznawczym; nie poddaje się też historycznoliterackiej kwalifikacji. Leśmian był zawsze poetą osobnym, za życia - prawie nieobecnym. W dwudziestoleciu międzywojennym uważano go za młodopolskiego epigona, nierozumiejącego współczesności. Wiele lat po śmierci poety Czesław Miłosz pisał: "Ważną nauką powinna być pomyłka mojego pokolenia co do Leśmiana, bo przesłonił go nam jego język młodopolski, a więc staroświecki (...), czyli byliśmy jak sprzedawca w sklepie konfekcji męskiej, który osądza dobro i zło według kroju ubrania". Być może jest tak, że to właśnie Leśmian przeniósł model wrażliwości literackiej polskiego modernizmu w przyszłość - w sposób najbardziej wiarygodny, najpełniejszy i najbardziej przejmujący. Poezja Leśmiana stawia pytania najbardziej fundamentalne. Dotyczą one istoty Boga, Miłości, Śmierci, Niebytu i Zaświatów. Dla twórcy Dwojga ludzieńków granice pomiędzy tymi pojęciami nie istnieją. W tej poezji Świat oraz Byt nie są warunkiem koniecznym dla zaistnienia Miłości. Kochankowie po śmierci "sił resztką dotrwali do wiosny, do lata,/ By powrócić na ziemię - lecz nie było już świata"... Z upływem lat poezja Leśmiana staje się coraz większą filozoficzną łamigłówką w poetyckim stanie skupienia. Ale przede wszystkim - budzi w nas ciągle, może nawet coraz intensywniej, egzystencjalny niepokój, rodzaj tęsknoty za światem ciszy i niebytu, których natury nie jesteśmy w stanie rozpoznać, chociaż wiemy, że istnieją i są na wyciągnięcie ręki. Poeta zbliża się w swojej twórczości do tej tajemnicy i to w stopniu, który był udziałem niewielu polskich pisarzy. Czyni to w sposób, który uwiarygodnia siłę poezji i siłę polskiego słowa, na zasadach, które on sam i na własny rachunek tworzy. Ten tom wierszy Bolesława Leśmiana, wraz z refleksją na ich temat najwybitniejszych polskich "leśmianologów", oddajemy do rąk Państwa - w nadziei, że wzbudzą one Państwa zachwyt i zainicjują refleksję: pytanie o... SENS. Andrzej Nowakowski

Harry i czary-mary, czyli o wartościach edukacyjnych w cyklu powieści "Harry Potter" J.K. Rowling

Dagmara Kowalewska

Autorka bada fenomen "potteromanii" z perspektywy wartości poznawczych, moralnych i estetycznych, które obecne są w serii powieści J.K. Rowling i świadczą o jej niedostrzeganym często przez oponentów potencjale edukacyjnym. W książce omówiona została tradycja literacka, z której wywodzi się Harry Potter, miejsce tegoż dzieła w dorobku gatunku, a także rodzaj dominujących w nim tendencji edukacyjnych, omówionych z uwzględnieniem najnowszych teorii socjologii literatury i komunikacji masowej oraz teorii wychowania. Szczegółowej analizie poddano również świat przedstawiony powieści, skupiając się na charakterystyce postaci jako głównych nośnikach wartości. Całość wzbogacono o indeks najważniejszych nazwisk i określeń, który pomoże wejść w czarodziejski świat Hogwartu wszystkim niewtajemniczonym "mugolom".

Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka

Magdalena Saryusz-Wolska

Niemiecka pamięć jest szczególna, gdyż wyrasta z konieczności dokonania rozrachunku z wyjątkowo trudną przeszłością. Żyjemy dziś w czasach, gdy świadków największej katastrofy XX wieku jest coraz mniej. Niezbędne jest więc poszukiwanie sposobów uwolnienia pamięci od jednostkowego spojrzenia i wpisania jej w kontekst kulturowy. W oparciu o różne podejścia i metodologie próby takie podejmują: Jan i Aleida Assmannowie, Harald Welzer, Astrid Erll, Birgit Neumann, Günter Butzer, Renete Lachmann, Jörn Rüsen i Andreas Huyssen. Przekraczają oni granice dyscyplin, zakreślają nowe obszary badawcze i pokazują, że pamięć jest jednym z najbardziej fascynujących pojęć współczesnej humanistyki.  

Urwane ścieżki. Przybyszewski - Freud - Lacan

Paweł Dybel

Autor, znawca historii psychoanalizy, prezentuje wyniki nowego etapu własnych badań w tej dziedzinie. Zbiór esejów i studiów ukazuje w nowym świetle myśl estetyczno-literacką Stanisława Przybyszewskiego, w klarowny sposób prezentuje skomplikowaną koncepcję psychoanalityczną Jacquesa Lacana, interesująco charakteryzuje estetyczno-literackie poglądy Freuda. Jest to swoista wykładnia dziejów psychoanalizy polskiej i zachodniej. HORYZONTY NOWOCZESNOŚCI poświęcone są prezentacji studiów nad tymi nurtami w literaturze, teorii, filozofii i historii kultury, których specyfikę określają horyzonty nowoczesności. W monografiach oraz zbiorach prac polskich i tłumaczonych, składających się na kolejne tomy serii, problematyka nowoczesności stanowi punkt dojścia, obszar centralny bądź przedmiot krytycznych odniesień i przewartościowań - pozostając niezmiennie w kręgu zasadniczych badawczych zainteresowań.

Kazimierz Wielki, twórca Korony Królestwa Polskiego

Jan Dąbrowski

Kazimierz Wielki, twórca Korony Królestwa Polskiego

Logos ergon. Między schizofrenią a hermeneutyką: od Daniela P. Schrebera do Alexandre'a Grothendiecka

Michał Gusin

Logos ergon ukazuje różnorodność i złożoność psychicznego wchodzenia w relacje z językiem na styku świadomości i nieświadomego. W wielu okolicznościach zachodzi szansa lub iluzja terapii, choć jak zaświadczają przygody tu opisane, nie wszystkie dysocjacje, charakterystyczne dla schizofrenii, mogą zostać uleczone mocą zaawansowanej hermeneutyki. z recenzji dr hab., prof. UWr Marii Kostyszak Rozmyślnie zestawiając w tytule autora jednej z najsławniejszych autobiografii medykalizowanego obłędu z postacią jednego z najwybitniejszych matematyków XX wieku chciałem przekształcić – jak temat muzyczny – formułę Michela Foucault: szaleństwo – nieobecność dzieła, a dokładniej: pokazać drogę, na której myślenie materializuje się w postaci dających się interpretować znaczeń, jednocześnie zrywając związki z obowiązującymi regułami dyskursu, jakkolwiek droga ta bardziej naśladować ma dystans eleackiego paradoksu, na mocy którego przestrzeń jest nieciągła, niż chronologiczny przebieg. Złowrogie terytorium pęknięć i rozszczepień, podbijane od niepamiętnych czasów pracą egzegezy i komentarzy, zamienia się przeto w strefę litoralną, w której figura konceptualna uzyskuje status mapy. Ze Wstępu   Michał Gusin – filozof, historyk idei i osobliwości, tłumacz, pracownik Dolnośląskiej Szkoły Wyższej we Wrocławiu oraz Wyższej Szkoły Bankowej w Toruniu. Publikował m.in. w „Kronosie”, „Praktyce Teoretycznej” oraz „Via Communicandi”. Autor monografii poświęconej koncepcji Jacques’a Lacana (Symptomy psychoanalizy. Jacques Lacan: od filozofii do antyfilozofii, Universitas 2018) oraz tłumaczeń prac G. Deleuze’a, J.-L. Nancy’ego, F. Guattariego, J.C. Milnera, C. Castoriadisa.