Przygoda kina. Prace dedykowane Profesorowi Tadeuszowi Lubelskiemu

Sebastian Jagielski, Magdalena Podsiadło

Twórczość Tadeusza Lubelskiego ‒ głównego architekta historiografii kina polskiego ‒ stała się spoiwem zbioru esejów i artykułów dedykowanych krakowskiemu historykowi kina z okazji Jego 70. urodzin. Zgromadzone prace ‒ podobnie jak kręgi rozchodzące się na wodzie ‒ oscylują wokół tematów podejmowanych przez Jubilata, jednocześnie je rozwijając i reinterpretując. Ta twórcza kontynuacja zaowocowała ponownym odczytaniem filmów Tadeusza Konwickiego oraz Andrzeja Wajdy, a przede wszystkim ‒ wskazaniem kryjących się w dziełach kina polskiego różnorodnych, często niełatwych do pogodzenia narracji historycznych. Idąc tym tropem, Autorzy szukają głosów komplikujących dominującą opowieść, omawiając przykładowo lokalną górnośląską geografię filmową, gatunkową kontrkulturowość, polifoniczność kina z epoki Solidarności czy kolejne odsłony „historii nie-byłej”. Wspomniana wielowariantowość zawsze znajduje jednak co najmniej jeden punkt wspólny – odwołanie do refleksji na temat kina polskiego pióra Profesora Tadeusza Lubelskiego.   „Jeśli miałabym (…) powiedzieć od razu nazwisko kogoś, kto wie wszystko o filmie, to – oczywiście – Tadeusz Lubelski!” Krystyna Zachwatowicz-Wajda   „Szczerze zazdroszczę Andrzejowi Wajdzie tego, że jego twórczość stała się przedmiotem krytycznego zainteresowania Jubilata. Ta moja zazdrość to najwyższy komplement, jaki składam (…)”. Krzysztof Zanussi   „(…) ten przeuroczy chłopiec, ten absolutny gigant inteligencji (...) miał w sobie przestrzeń, w którą nikt nie właził, (…) pielęgnował ją i strzegł jak oka w głowie, bo wiedział, że tam źródło jego siły”. Jerzy Pilch     „Tomy jubileuszowe (...) mają określoną poetykę, balansującą pomiędzy formą czysto naukową, reprezentowaną przez część artykułów, oraz formułą tekstów bezpośrednio odnoszących się do postaci Jubilata, jego twórczości czy działalności naukowej, organizacyjnej i pozauniwersyteckiej. Warto jednak podkreślić, że tom Przygoda kina jest świetnie wyważony w proporcjach, ma charakter niemalże monograficzny, jest koherentny, a w dodatku intrygujący naukowo i poznawczo, i nawet teksty pozbawione aparatu naukowego czy eseistyczne są interesujące i nie są jedynie rytualnym «oddawaniem czci», ale ciekawym portretem zarówno Profesora Tadeusza Lubelskiego, jak i współczesnego kina i życia kulturalnego”.                                                                        Z recenzji dr. hab. Arkadiusza Lewickiego, prof. UWr

Białe maski / szare twarze. Ciało, pamięć, performatywność w perspektywie postzależnościowej

Ewa Graczyk, Monika Graban-Pomirska, Magdalena Horodecka, Monika Żółkoś

Formuła tytułu książki Białe maski / szare twarze – metaforyczna plama Rorschacha – stała się impulsem do rozważań na temat psychofizycznych  dyskomfortów i cierpień odczuwanych przez mieszkańców peryferyjnej, środkowo-wschodniej Europy; zachętą do pochylenia się nad dolegliwościami zapisywanymi niestrudzenie przez miejscowych pisarzy, artystów i intelektualistów. W pierwszej części tomu zostały zgromadzone artykuły przedstawiające problematykę ucieleśnionych podmiotowości postrzeganych w kontekście wojny i komunizmu.  Autorzy i autorki analizują w niej „przetaczanie się” przez trzy pokolenia perypetii nie/pamięci o Zagładzie i dziedzictwie dwu totalitaryzmów. Druga część książki składa się z tekstów skupionych na doświadczeniu środkowo-wschodnich Europejczyków postrzeganym w perspektywie napięć przestrzennych. Badaczki i badacze opisują rozmaite odmiany wykorzenienia i migracji oraz (utracone najczęściej) poczucie zadomowienia; proponują badanie ucieleśnionych podmiotowości kształtujących się w post/zależnościowym kontekście de/formującym relacje etniczne, klasowe oraz płciowe.

Images Between Series and Stream

Adam Cichoń, Szymon Wróbel

The direct impulse for the undertaking was the experience of scientific work and exchange during the COVID-19 pandemic as a first-hand touch of the “poetics of disappearance” (p. 16). It is, needless to say, an experience with which the writer of these words deeply sympathizes, as most of the people nowadays probably do. Therefore, the book can claim a wide appeal, resulting not only from the topicality of its subject matter, but also the emotional affinity to the authorial perspectives in the book which its readers are bound to feel when reading individual contributions. (…) It is an inspiring book, in which many brilliant ideas coincide to offer a nuanced and complex view of what has become a defining feature of daily life of a large fraction of humankind. I am certain that it will be read with great interest by students and faculty in humanities and social sciences. The book tackles material which is international in reach and appeal, therefore it may be congenial to international audiences if made available as an e-book.   Marta Bucholc Faculty of Sociology University of Warsaw  

Potworność i krytyka. Studia o cyklu wiedźmińskim Andrzeja Sapkowskiego

Piotr Żołądź

„[…] tak wiele już napisano o Sapkowskim w ramach badania osobliwości polskiej odmiany fantasy. […] Czy można coś jeszcze własnego i oryginalnego dodać w tym temacie? Okazuje się, że anamorficzna (bo chyba zamierzenie ironiczna, a w związku z tym inaczej spozycjonowana) perspektywa spojrzenia na fenomen tej twórczości umożliwia jej nadspodziewanie efektywny i efektowny badawczo opis. Praca ma charakter kulturoznawczo-socjologiczny: albo inaczej –przechodzi od socjologii odbioru prozy popularnej w kierunku antropologicznego ujęcia wybranych motywów tejże prozy. Częśćpierwsza […] książki opisuje istotny fragment rodzimej historii literatury popularnej. Częśćdruga natomiast znacząco uzupełnia, a niekiedy podważa powstałe dotychczas interpretacje prozy Sapkowskiego”. Z recenzji dra hab. Rafała Szczerbakiewicza   „Piotr Żołądź w sposób bardzo ciekawy interpretuje treści i rozwiązania fabularne poszczególnych części opowieści o wiedźminie. Zwraca on uwagę na to, że teksty te nie powstawały jako zaplanowany cykl, nie istniała […] wcześniej jakaś baza wyobrażeń i pomysłów, do której Sapkowski odwoływałby się w kolejnych utworach. Nie zostały też zaplanowane przez autora ogólne ramy świata przedstawionego, w których dziać by się miały kolejne fabuły. W ujęciu Piotra Żołędzia wydaje się raczej, że każdy kolejny tekst powstawał jako forma odpowiedzi na aktualne głosy czytelników lub krytyki – że nie są one motywowane zamiarem stworzenia całościowej opowieści, a raczej próbują zdobywać swego czytelnika za każdy razem na nowo”. Z recenzji dra hab. Andrzeja Juszczyka

Antropologia literatury. Interpretacje i studia

Elżbieta Feliksiak

Dominantą, która spaja pola badawcze książki, jest hermeneutyczna komparatystyka. Autorka zaprasza do budowania mostów między przestrzenią wyobrażoną w świecie literackim a światem przeżywanym w przestrzeni rzeczywistej. Nie o literaturę chodzi, lecz  o człowieka i o prawdę bycia. Dlatego spośród trzech głównych słów kluczy pierwszym i najważniejszym jest tu  „przestrzeń antropologiczna”. W niej odbija się echem każdy przejaw naszych dokonań, a jako atrybuty towarzyszą jej: „ethos” i „katharsis”. Pola argumentacji wieloaspektowej antropologii literatury poznajemy na gruncie pytań o relacje między literaturą a  historią i pamięcią, sferą fikcji a sferą działania, myśleniem opowieści a logiką życia  w świecie. Jeden z nurtów  stanowią tu badania skupione wokół pytań o literaturę na wielonarodowych pograniczach, o wielokulturowość jako próg do przyszłości. Częścią przestrzeni antropologicznej są „mówiące krajobrazy”: odpowiadają naszą własną mową  na pytanie o sposoby godnego bycia na pograniczu współistniejących światów. Dzięki literaturze   mamy miejsce (swój ethos)  w dziejowości pytań i odpowiedzi. Przestrzeń antropologiczna – w literaturze i w życiu – może i powinna być miejscem obecności człowieka, przestrzenią rozmowy otwartej na światło. Ostatnia część książki uprzytamnia, jak wiele zależy pomimo wszystko od nas.             ELŻBIETA FELIKSIAK prof. dr hab. Komparatystka i  tłumaczka (członek STP), em. prof. zw. w Instytucie Filologii Polskiej  Uniwersytetu w Białymstoku, organizatorka i kierownik (1991-2010) Zakładu Teorii i Antropologii Literatury. Inicjatorka  badań pamięci  Kresów Wschodnich RP. Książki: Budowanie w przestrzeni sporu. Ethos literatury w sytuacji kryzysu europejskiego pluralizmu: Tomasz Mann–Tadeusz Konwicki–Erica Pedretti, PWN 1990; „Maria” Antoniego Malczewskiego. Duch dawnej Polski w stepowym teatrze świata, TLiAM Białystok 1997; Poezja i myśl. Studia o Norwidzie, TN KUL 2001; H. Friedrich, Struktura nowoczesnej liryki (tłum. i wstęp), PIW 1978. Jako prezes Białostockiego Oddz. Tow. Literackiego im. A. Mickiewicza wydawca „Biblioteki Pamięci i Myśli” (1991–2002).          

Z przeszłości i teraźniejszości języka polskiego. Prace językoznawcze, t. 4

Zofia Kurzowa

WSTĘP I Mroziński jako gramatyk . 3 Kształtowanie się metod analizy słowotwórczej wyrazu w językoznawstwie polskim XX wieku (Z historii polskiej nauki o budowie wyrazów) . 43 II O funkcjach spójników że, żeby, iż w Pamiętnikach Paska (na marginesie prac nad słownikiem Pamiętników) . . . . . . . . . . . . . 69 Nieodmienność i odmiana nazwisk na -o w języku polskim . 83 Staropolskie nazwy osobowe na -o (historia i geografia) . 107 Uwagi o nazwach bohaterów Trylogii Sienkiewicza . 157 Polskie rzeczowniki męskie na -o na tle słowiańskim . 171 Męskie imiona zdrobniałe i spieszczone w pieśniach ludu polskiego (na podstawie Dzieł wszystkich Oskara Kolberga). 345 Podhalańskie na kirkach nieść, na kirki wziąć . 389 Nowe uwagi o genezie i chronologii czasu przeszłego na -ch . 393 III Derywacja fleksyjna czyli paradygmatyczna w języku polskim i próba objaśnienia jej genezy . 405 Struktury językowe z pierwszym członem nowo . 419 Złożenia imienne we współczesnym języku polskim . . . . . . . . . . . . . . 429 Problem stosunku kompozycji i derywacji w językach słowiańskich . 529 IV Wyrazy natrętne. Moda i bezmyślność . 541 Problemy wymowy w ujęciu leksykograficznym. Uwagi i postulaty na marginesie Słownika wymowy polskiej . 565 Norma językowa w przekazach telewizyjnych . 591 O pewnych konstrukcjach narzędnikowych we współczesnym języku polskim . 605 Przeszłość i przyszłość słownika polskich synonimów . 615 V O przedmiocie i metodzie słowotwórstwa . 635 Jak cię słyszą, tak cię piszą . 649 Uczyć się polskiego . 659 O języku telewizji polskiej . 667 VI Kazimierz Nitsch (1874–1958) . 683 Henryk Oesterreicher (1892–1942) . 697 Stanisław Jodłowski (1902–1979) . 701 Mieczysław Karaś (1924–1977) . 705 Ewa Ostrowska (1907–1977) . 711 O Profesor Zofii Kawyn-Kurzowej (1931–2003) Wspomnienie pośmiertne. 717 NOTA WYDAWNICZA . 723

Haptyczność poszerzona: zmysł dotyku w sztuce polskiej drugiej połowy XX i początku XXI wieku

Marta Smolińska

Książka Marty Smolińskiej Haptyczność poszerzona… należy do rzadkiego gatunku prac, w których wysoka świadomość metodologiczna i oryginalność koncepcji idzie w parze ze świetnym rozeznaniem w obszarze nowoczesnej i współczesnej sztuki. Tytułowa „haptyczność poszerzona” określać ma zdolność postrzegania i przeżywania przynależną czującej i myślącej podmiotowości, angażującą tyleż zmysły, co emocje i umysł. Pisząc o realizacjach angażujących i tematyzujących różne wymiary zmysłowości i empatycznego odczuwania, autorka interpretuje je od strony antropologiczno-filozoficznej, łącząc badania nad sztuką z kulturową historią zmysłów. Działania artystów młodszego pokolenia ukazane są w kontekście i na tle prac klasyków polskiej sztuki powojennej, takich jak Kantor, Maziarska i Szapocznikow, czy nestorów awangardy, jak Robakowski czy Natalia LL. W tych niezwykle „gęstych”, wieloaspektowych interpretacjach, Smolińska zachowuje zarazem lekkość, dystans i humor, dając czytelnikowi znać, że przez ową splątaną sieć tematów, faktów artystycznych i teorii prowadzi nas ktoś, kto czerpie z własnego, przemyślanego doświadczenia. Haptyczność poszerzona… to ważna książka w badaniach nad współczesną sztuką polską. Jej narracja nie trzyma się chronologicznych, historycznych podziałów, ale to odejście od wielkiej historii i polityczno-społecznych ram ma w sobie rys emancypacyjny. Z recenzji dr hab. Agnieszki Rejniak-Majewskiej

Ubezpieczenia dóbr kultury w muzeach i zbiorach prywatnych

Iwona Gredka

Książka jest pierwszą  na polskim rynku wydawniczym publikacją w całości poświęconą problematyce prawnej ubezpieczeń dóbr kultury w muzeach i w zbiorach prywatnych. Prezentowane opracowanie posiada charakter prekursorski i wypełnia swoistą lukę istniejącą dotychczas w literaturze prawniczej. Zawarta w publikacji analiza prawna instytucji ubezpieczenia dóbr kultury, przeprowadzona została w oparciu o praktykę i z uwzględnieniem jej potrzeb. Dzięki temu oddawana do rąk Czytelników książka jest praktycznym przewodnikiem po umowie ubezpieczenia muzealiów oraz dzieł sztuki w zbiorach prywatnych. Odpowiada także na szereg niełatwych pytań: czy i jak ubezpieczać, by ochrona ubezpieczeniowa była skuteczna. Publikacja adresowana jest do szerokiego grona odbiorców: muzealników, prywatnych kolekcjonerów, prawników praktyków, organizatorów wystaw artystycznych, jak również wszystkich osób stojących przed problemem ubezpieczenia dóbr kultury.             Dr Iwona Gredka jest adwokatem prowadzącym własną Kancelarię Adwokacką w Katowicach oraz adiunktem w Instytucie Administracji i Prawa Wyższej Szkoły Humanitas. Specjalizuje się w prawie cywilnym, gospodarczym i handlowym oraz w prawie rodzinnym. Do jej zainteresowań naukowych należy prawo ochrony dziedzictwa kultury, ze szczególnym uwzględnieniem problematyki ubezpieczeń dóbr kultury. Jest uczestniczką licznych ogólnopolskich konferencji naukowych z zakresu prawa rzeczowego oraz prawa ochrony dóbr kultury, a także autorką publikacji naukowych w opracowaniach takich jak: Rynek sztuki. Aspekty prawne; Monitor Prawniczy; Przegląd Legislacyjny; Rodzina i Prawo; Cenne. Bezcenne. Utracone; Muzealnictwo.