Wielki wybuch. George Gamov, Fred Hoyle i debata o początkach Wszechświata

Paul Halpern

George Gamow żył tak, jak uprawiał fizykę. „Zdejmijcie go z motocykla”, mówiono. „Jeśli się zabije, cofnie fizykę o dwadzieścia lat”. Fredowi Hoyle’owi również nie brakowało fantazji, a jego nagłe zniknięcie z pewnością spowolniłoby rozwój nauki o dekadę lub dwie. Obaj byli żądnymi przygód, ekscentrycznymi samotnikami. Obaj chadzali własnymi ścieżkami. Obaj konwenansów nienawidzili równie mocno, jak mocno kochali proces odkrywania. Obaj też uwielbiali snuć fantastyczne opowieści naukowe, promieniujące daleko poza świat akademicki. W czasach, gdy Wielki Wybuch był zaledwie mglistą teorią, a astrofizyka znajdowała się w impasie, działali niczym dwa odpychające się magnesy. Reprezentując skrajnie różne poglądy – prowokowali do dyskusji. Przeplatająca wątki obu wybitnych kosmologów podwójna biografia autorstwa Paula Halperna jest czymś więcej niż sumą prostą składników. Jest kroniką intelektualnego pojedynku, w którym rodził się nowy, współczesny obraz genezy i losów Wszechświata.

Wokół procesu Dreyfusa. Jednostka - Ideologia - Polityka

Anna Budzanowska, Tomasz Pietrzykowski

Proces i walka o rehabilitację Alfreda Dreyfusa należy do najsłynniejszych skandali w historii wymiaru sprawiedliwości, który wstrząsnął Francją przełomu XIX i XX wieku i zogniskował zainteresowanie całej Europy.   Fascynujący esej A. Budzanowskiej i T. Pietrzykowskiego ukazuje jej mniej znane oblicze – wydarzenia, które stało się katalizatorem kształtowania obrazu nowoczesnej sceny politycznej jako konfliktu pomiędzy ideologicznymi narracjami konserwatywnej prawicy i środowisk lewicowo-liberalnych. Los wplecionej w tryby tego konfliktu jednostki stanowi punkt wyjścia dla refleksji nad relacjami prawa, polityki oraz uniwersalnych mechanizmów instrumentalizacji prawdy w ideologicznie zdominowanej debacie publicznej.   Lektura Wokół procesu Dreyfusa okazuje się zaskakująco aktualna także w realiach współczesnych polskich sporów ideologiczno-politycznych wokół modelu państwa, ochrony wolności obywatelskich i ich relacji do zideologizowanych wizji racji stanu.

Między dobrobytem a szczęściem. Eseje z filozofii ekonomii

Marcin Gorazda, Tomasz Kwarciński

  Czy istnieje ekonomia wolna od wartości? Dlaczego ekonomiści nie mogą przewidzieć kryzysów ekonomicznych? Czy bogacąc się będziemy szczęśliwsi?  Między dobrobytem a szczęściem to intrygujące wprowadzenie w świat filozoficznych dyskusji, a czasem wręcz sporów nad ekonomią. Autorzy udowadniają, że celem badań ekonomicznych jest przyczynienie się do rozwoju społeczności i dobrobytu ludzi, którego istotnym aspektem jest różnie rozumiane szczęście. Swobodny styl narracji oraz liczne, często kontrowersyjne przykłady sprawiają, że lektura książki jest zarówno pouczająca, jak i przyjemna w odbiorze.  Marcin Gorazda - doktor filozofii, adwokat, specjalista od prawa podatkowego. Zajmuje się filozofią nauki, a w szczególności filozofią nauk społecznych i filozofią ekonomii. Z tej ostatniej prowadził szereg wykładów popularno-naukowych, jak też kursowych na Uniwersytecie Papieskim Jana Pawła II w Krakowie, czego owocem jest niniejsza monografia.  Tomasz Kwarciński - doktor filozofii, magister ekonomii, adiunkt w Katedrze Filozofii na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie, współorganizator Polskiej Sieci Filozofii Ekonomii. Autor wielu publikacji naukowych, książki Równość i korzyść. Amartyi Kumar Sena koncepcja sprawiedliwości dystrybutywnej (2011), a także współautor obu tomów Metaekonomii. 

Droga do czarnych dziur

Jean-Pierre Lasota

Zbudowane z czystej grawitacji kosmiczne pułapki, w które nie wierzył sam Einstein. Twory tak niezwykłe, że od ich teoretycznego odkrycia (i odrzucenia) do spektakularnego potwierdzenia obserwacyjnego musiało upłynąć sto lat. Czarne dziury zrobiły niebywałą karierę. Za badania nad nimi w 2020 roku przyznano Nagrodę Nobla, ale już wcześniej było o nich głośno w prasie i mediach społecznościowych, od lat występują w filmach i powieściach, przeszły nawet do języka potocznego. Czym są te niezwykłe obiekty? Skąd wiemy, że faktycznie istnieją? Jak je odkrywać? Bez gąszczu wzorów i teoretycznego gmatwania, ale i bez piętrowych metafor, książka prof. Lasoty opowiada fascynującą historię i odsłania tajemnice czarnych dziur - najpotężniejszych źródeł energii we Wszechświecie.

Jak się różnimy. Gender oczami prymatologa

Frans de Waal

Czy to prawda, że dziewczynki wolą kolor różowy, a chłopcy – niebieski? Dlaczego dziewczynki chętniej bawią się lalkami i pluszowymi misiami, a chłopcy – samochodzikami i robotami? Co ma większy udział w kształtowaniu tożsamości płciowej człowieka: natura czy kultura? Światowej sławy prymatolog zabiera głos w jednej z najważniejszych dyskusji XXI wieku. Wyjaśnia podstawowe pojęcia: orientacja seksualna, płeć kulturowa (gender), płeć biologiczna, tożsamość płciowa. Następnie, posiłkując się swoim doświadczeniem w badaniach innych naczelnych (jak szympansy zwyczajne i szympansy bonobo), opisuje socjalizację człowieka, jego zachowania seksualne, narzucane każdej płci role społeczne, a także niemożliwe do osiągnięcia wzory idealnej kobiety i idealnego mężczyzny. Przekonuje, że tożsamość płciowa każdego człowieka składa się z dwóch części: płci biologicznej i kulturowej (gender). Wszystko, co robimy, odzwierciedla współgranie genów i środowiska. De Waal podkreśla przy tym, że tożsamość płciowa to temat szeroki i różnorodny, i tę różnorodność należy pielęgnować. Nigdy bym nie chciał żyć w świecie, w którym ludzie niczym się od siebie nie różnią – stwierdza Frans De Waal. Byłoby to niewiarygodnie nudne miejsce.

Połącz kropki

Łukasz Lamża

Połącz kropki zaprasza do przedziwnego świata najnowszych technologii - tak szeroko, jak żadna dotychczas książka na polskim rynku wydawniczym. Inżynieria genetyczna, automatyczna synteza chemiczna, nanoroboty medyczne, uczenie maszynowe, autonomiczne drony militarne, synteza organów in vitro... Publikacja wprowadza w podstawy tych wynalazków, prezentując jednocześnie stan ich rozwoju, aż do ostatnich miesięcy i tygodni. Pięć głównych sekcji daje wgląd w pięć wielkich wizji przyszłości: „Twój robot”, „Twój świat”, „Twoje dane”, „Twoje ciało” i „Twój umysł”. Autor, dziennikarz naukowy Łukasz Lamża, rozkłada przed Czytelnikami „kropki” - cegiełki składające się na świat najnowocześniejszej technologii. Tylko od ich fantazji zależy, jak połączą te kropki i jaki wyłoni się z tego obraz przyszłości.

Demencja. Podróż do nieznanych światów

Dasha Kiper

Dasha Kiper postanowiła napisać o demencji w sposób, w jaki nikt do tej pory tego nie robił - stawiając na pierwszym miejscu relację opiekunów z ich podopiecznymi. Wykorzystując swoje osobiste doświadczenia i wiedzę psycholożki klinicznej, pokazuje codzienne zmagania z chorobą, drogę do jej akceptacji i towarzyszące temu emocje, z którymi trudno sobie poradzić. A odczuwają je i chorzy, i opiekunowie: niecierpliwość, gniew, strach i wreszcie przytłaczające poczucie winy. Dlaczego opieka nad osobami cierpiącymi na demencję jest taka trudna? Gdy znika czyjaś pamięć, gdy zmieniają się osobowość i zachowanie, to z kim wówczas mamy do czynienia? Dlaczego to, co robimy, nigdy nie wystarcza? Wyłaniający się z rozmów z opiekunami obraz codzienności z chorobą potrafi przytłoczyć i przestraszyć, ale można znaleźć w nim także pocieszenie. Po to właśnie powstała ta książka - aby wszyscy byli i obecni opiekunowie poczuli, że nie są sami.

Zdrowy umysł w sieci algorytmów

Gerd Gigerenzer

Wyobraźmy sobie, że pewna kawiarnia pozbyła się całej konkurencji przez to, że oferuje darmową kawę, więc nie mamy innego wyboru niż umawiać się właśnie tam. Podczas gdy rozkoszujemy się miłymi rozmowami z przyjaciółmi, zamontowane w stołach podsłuchy i kamery dokładnie monitorują nasze konwersacje i rejestrują, z kim siedzimy. W pomieszczeniu jest także pełno sprzedawców, którzy płacą za naszą kawę, ale nieustannie nam przerywają, proponując zakup swoich produktów i usług. W istocie klientami kawiarni są ci sprzedawcy, a nie Ty i Twoi przyjaciele. Na takiej zasadzie funkcjonują media społecznościowe. Czy powinniśmy beztrosko oddać programom komputerowym prawo podejmowania za nas osobistych decyzji? Zdecydowanie nie. Inteligencja nie oznacza pokładania ślepej ufności w technologii, ale nie oznacza także przejawiania względem niej chorobliwej nieufności. Chodzi o to, by zdawać sobie sprawę z rzeczywistych możliwości AI i wiedzieć, co jest tylko chwytem marketingowym i artykułem techno-religijnej wiary. Chodzi także o zdolność zachowania kontroli nad urządzeniami. A przede wszystkim o to, żeby nie przestać myśleć w świecie, który próbuje myśleć za nas.