"Er(r)go. Teoria | Literatura | Kultura" 2018. Nr 36, 1/2018: utopie/iluzje/pragnienia

red. Wojciech Kalaga, Beata Wojewoda

Er(r)go… , ou-topos, nie-miejsce, a może eu-topos, dobre miejsce? W każdym razie utopia, albo też kontrutopia, antyutopia, dystopia, technoutopia, uchronia, metatopia, allotopia i wreszcie komputopia. I jeszcze ekotopia jako świat tylko możliwie dobry, a na tym nie koniec, bo także multimedialna symulacja jako utopia – mentalne zapętlenia ludzkości w utopotezji, nie-miejscach, w bez-czasie, w próżni, nieskończoności i nieograniczoności, krótko mówiąc, komputerowa narkotyzacja. Taka to nasza technocodzienność: przesunięcia ontologiczne, transwersalne przenikanie się wirtualności i realności, brak ochoty na wyjście z kreacji, deterytorializacja utopii. A wcześniej utopijne futurospazmy futurystów: sempre in avanti, piękno szybkości, ryczący samochód pędzący po taśmie karabinu maszynowego, nienasycone dworce kolejowe, szerokopierśne lokomotywy i lot ślizgowy aeroplanów. A później antropologicznie niepewny Baudrillard: „jestem w końcu człowiekiem czy maszyną?” pyta. Fundamentalistyczny, uzurpacyjny, toksyczny, utopizm (proszę nie mylić go z utopianizmem) i jego dwie Nieznośności. Instytucjonalizacja moralności, tropienie przeciwników i zwieranie szeregów. A utopista? Niedorzeczny krawiec, który przykrawa klienta zamiast materiału. Myśl naukowa uderza w kulturę, a Lem z tego korzysta: wzmacniacz inteligencji, maszyna gnostyczna, fantomatyczny generator i producent świata, teletaktor, wszechplanetarny superfantomat, cyberdyktatura, ale nie proletariatu, fantomatyczne rozpasanie: onanizm odśrodkowy i technika ułatwionej rozkoszy, a w efekcie sfantomatyzowane społeczeństwo – łechtanie próżności, wyrzynanie wrogów, maltretowanie podwładnych, krwawa dyktatura i samozniszczenia awatara albo przesiadanie się do innego ciała, poprawiania, retuszowania, fałszowania mózgu, cerebromatyczne zabójstwa, a pośród tego wszystkiego pan Smith. Utopie korporacyjne – co za typy! Korporanci, Czystokrwiści, Konsumenci, Fabrykanci, Adamowie i Ewy, plebsszczury, Ogrodnicy. Świat Złowszechny, kasty i warstwy, Plebsopolie i Kompleksy, bezwodny potop, korporacjobójstwo, recykling klonów, a Fabrykantki spożywają Amnezjadę i Stymulinę. Groźna sprawa – HE (human enhancement) – ktoś chce nas udoskonalić! Majsterkowanie ontologiczne: co tu w nas ulepszyć, co by jeszcze poprawić? To ci transhumaniści każą nam nakręcać nasze sprężyny, śrubować nas samych. Zarejestrowany człowiek-cyborg słyszy kolory, a gdzie posthumanistyczna godność? Wielkie wizje czy pragmatyzm? Teoria zbawienia, świat pozadoczesny, nie-miejsce, które istnieje, pedagogika cnotliwego życia, sankcja eschatologiczna, życie wieczne, mentalność ucieczkowa, samozbawienie. A może inżynieria cząstkowa: stwórzmy sobie obywatela aktywnego, krytycznego, zaciekawionego, zdolnego do przeciwstawiania się władzy i presji środowiskowej i oszacujmy swoją niemoc. Jesteśmy głodni. A wolność? „Wolność! Tej zjeść się nie da!”. Udajemy się na Śląsk, a tam zmityzowany symbol kuturowy – czynszowe koszary familoków – ale też Arkadia: ludzka, higieniczna utopia Giszowca, utopia wcielona w życie, robotnicze szczęście na co dzień (choć samotni mężczyźni wypchnięci do domu kawalera), natura, rozsądek, ład, harmonia i wygoda. Ale i Arkadię trzeba sprzątać, nawet prewet i gnojownię. I (re)konstruowanie Śląska: biografia Horsta Bienka jako destylat. Bienek między metafizycznymi pejzażami i protokołami z Auschwitz, Bienka warsztat poetologiczny, modernistyczny kosmos tekstualny i strategie tekstualizacyjne, polifonicznie otwarte tekstury, iluzje referencjalnej autentyczności, poetycki realizm, opowiadanie nieopowiadalnego Shoa, kapo, rzężenie mężczyzny i zapach jaśminu. Heimatliteratur i zawodowi wypędzeni. Bienek (s)twarza się w sobąpisaniu a homoerotyczne podniecenie ucieka w trzecią osobę. (Auto[r])biograficzne (o)pisania i narracyjna gra pomyłek. W Ameryce nieżyjący już Fuller, architekt rzeczy w ruchu, powiela duszę wszechświata: dymaxionowy środek transportu, dymaxionowe domy i ich kosmiczna świadomość, dymaxionowa mapa i trzy święte: święta geometria, święta technologia, święta sekularność świata. A jeszcze tu i ówdzie: kontrfinalność rozumu, błogosławiona prawda, ślepota utopii technicznej, osobowości bez ciała, homo fantomaticus, homo hierarchicus, Człowiek-my. I dzisiejsza moda na etykę: utopijność etyki wartości, etyka cnót, utopijny etyczny heroizm, totalizm aksjologiczny, imperatyw hedonistyczny, moc wartości, autonomiczne sumienie, dwadzieścia pięć wizji idealnego społeczeństwa, wyzwolone zniewolenie, jarzmo powolności, architektura opresji, cień miasta wymarłego, kapitalizm kognitywny, wirtualne habitaty, obsceniczny nadmiar widzialności. Nieznośna utopijność utopizmu. Wojciech Kalaga

Opowiadania do chichotania

Renata Piątkowska

Długo oczekiwana kolejna część przygód Tomka. Jak zwykle zabawne i pełne wdzięku opowiadania o codziennych sprawach , które widziane oczyma przedszkolaka nabierają nieoczekiwanych kolorów. Zakładanie butów, wyprawa na basen czy gra w piłkę bywają niezwykle emocjonujące, a rozważania o tym, co śni się psu, a co tacie, i jak ukryć słodycze przed kolegą łakomczuchem albo plamę na obrusie przed wzrokiem babci, prowadzą do wielu zabawnych sytuacji. Dla dzieci w wieku 3-7 lat.

Media religijne i wyznaniowe w Polsce i na świecie

Jacek Sobczak, Jędrzej Skrzypczak

Pasjonująca pozycja medioznawcza. Tytuł oddawanej do rąk Czytelnika pracy jest dość przewrotny, gdyż kreuje niejako antynomię między mediami wyznaniowymi a religijnymi. Tymczasem w odczuciu społecznym są to pojęcia tożsame. Budując jednak tę antynomię chciano dać wyraz przekonaniu, iż utożsamianie mediów religijnych z wyznaniowymi jest dość wątpliwe. Pod terminem „media wyznaniowe” wypada bowiem rozumieć te środki przekazu, które pozostając w gestii kościołów i związków wyznaniowych bądź podmiotów ściśle związanych z nimi, prezentują lub starają się zaprezentować stanowiska swoich mocodawców wobec kluczowych kwestii życia społecznego. Nie stronią od problematyki religijnej, lecz niekoniecznie ma ona w treści przekazu charakter dominujący. Oblicze mediów religijnych wydaje się być nieco inne, zważywszy że zazwyczaj adresowane są one także do odmiennego kręgu odbiorców. W mediach religijnych dominuje właśnie problematyka odnosząca się do wiary, w tym zwłaszcza zagadnień teologicznych i światopoglądowych. Są to przekazy bardziej wysublimowane, trudniejsze w percepcji dla przeciętnego odbiorcy. Oczywiście, można się zastanawiać, czy i na ile takie rozróżnienie jest sensowne i dopuszczalne. W literaturze zwykło się pisać o mediach bądź o prasie określonego wyznania, nie podejmując szerszej refleksji nad ich obliczem i charakterem. Z drugiej strony jednak niektórzy autorzy zdają się przeciwstawiać media religijne wyznaniowym. Kwestia zdefiniowania pojęcia mediów wyznaniowych i religijnych zdaje się wymagać dalszych badań i dyskusji.

Bądźmy dobrej myśli

Carolina Setterwall

Znakomita autobiograficzna powieść o utracie i próbie pogodzenia się ze śmiercią bliskiej osoby. Pewnego dnia Carolina otrzymuje od swojego chłopaka Aksela dziwny e-mail zawierający hasła do komputera i inne instrukcje na wypadek jego śmierci. Aksel kończy swoją wiadomość słowami: Bądźmy dobrej myśli!. Pięć miesięcy później już nie żyje. Debiutancka powieść Caroliny Setterwall opowiada o intensywnym uczuciu, które łączyło ją z Akselem, i szoku, kiedy pewnego ranka znalazła w łóżku jego martwe ciało. Z dokumentalną dokładnością rekonstruuje najdrobniejsze szczegóły ich wspólnego życia przed tragedią, starając się znaleźć jakieś wyjaśnienie tego, co się stało. Bądźmy dobrej myśli to przejmująca opowieść o śmierci bliskiej osoby, lecz również o życiu miłości, rodzicielstwie, nowoczesnym związku i związanych z nim oczekiwaniach.

Harpie w Warszawie

Joanna Zaręba

Krocząc nocą ulicami miasta, miej oczy otwarte. Nie jesteś bezpieczny. Głodni drapieżcy bezszelestnie podążają twoim tropem. Wystarczy chwila nieuwagi i... No dobrze, tak naprawdę chodzi im o twoje kanapki, no chyba że masz przy sobie kawałek pizzy. Groza czająca się wśród nocy jeszcze nigdy nie była tak futrzasta i miła w dotyku. W razie ataku nie zapomnij podrapać bestii za uchem! Oto lekka, zabawna, pełna niespodziewanych zwrotów akcji powieść fantasy tocząca się w samym centrum stolicy. Przypadkowe naruszenie magicznych osłon sprawia, że szary krajobraz Śródmieścia, wraz z dworcem i Pałacem Kultury, zmienia się w pole walki między najokrutniejszą z bestii - ostatnim żyjącym na ziemi smokiem - a magami. Miasto zaczynają wypełniać mityczne stwory, do biura wpada małe tornado, na parapetach lądują harpie. A nad tym wszystkim próbują zapanować młoda wojowniczka, przeciętny księgowy i...

Prom

Ove Logmansbo, Remigiusz Mróz

Dziewiczy rejs promu duńskich linii na Wyspy Owcze nie kończy się tak, jak powinien. Jednostka niespodziewanie zatrzymuje się na wodach przybrzeżnych archipelagu, gdzie sieci komórkowe nie mają zasięgu. Kontakt z załogą urywa się i wszystko wskazuje na to, że prom został uprowadzony. Na pokładzie jest Katrine Ellegaard, duńska policjanta, która na własną rękę stara się ustalić, co się dzieje. Szybko przekonuje się, że wdrożono procedury awaryjne, uniemożliwiające przemieszczanie się między pokładami, a na statku prawdopodobnie znajdują się terroryści. Tymczasem czekający na nią w Vestmannie Hallbjrn Olsen odkrywa, że wyjaśnienie sprawy może kryć się nie na promie, ale na archipelagu

Zakład - Katedra - Instytut Zagospodarowania Środowiska i Polityki Przestrzennej UŁ 1991-2016

Tadeusz Marszał

Jest to monografia jubileuszowa, w której przedstawiono genezę i rozwój Instytutu Zagospodarowania Środowiska i Polityki Przestrzennej UŁ (wcześniej Zakładu/Katedry). Kluczową część publikacji stanowi omówienie kierunków prowadzonych badań naukowych oraz dorobku publikacyjnego pracowników Zakładu/Katedry/Instytutu. W pracy zarysowano również rozwój działalności dydaktycznej, w którą zaangażowana była jednostka, poczynając od specjalizacji na kierunku geograficznym do wypracowania podstaw funkcjonowania cieszącego się dużą renomą kierunku - gospodarka przestrzenna. Książkę zamyka część zawierająca biogramy naukowe pracowników wraz z zestawieniem najważniejszych prac badawczych.

Życie prywatne Polaków w XIX wieku. Moda i styl życia. Tom 6

Jarosław Kita, Maria Korybut-Marciniak

Przewodnim wątkiem VI tomu „Życia prywatnego Polaków w XIX wieku” jest zjawisko kulturowe mody. Zaprezentowano w nim szereg oryginalnych aspektów z zakresu mody, łączących się z wieloma dziedzinami życia społecznego na ziemiach polskich w dobie zaborów. Kwestie związane z modą zostały podjęte z różnych punktów widzenia: grupy społecznej, mikrohistorii, historii przypadku, zjawiska literackiego, historii codzienności, historii mentalności i kultury materialnej. W publikacji można odnaleźć szerokie spektrum zagadnień dotyczących mody na: poszukiwania archeologiczne, dobroczynność, sport, sposoby leczenia, zegary i zegarki, fotografię (także pośmiertną), artystów-malarzy, ale również na pielgrzymki do sanktuariów. Autorzy artykułów zbadali ponadto lansowane style ubioru i biżuterii oraz tematykę związaną z XIX-wiecznymi zasadami życia towarzyskiego.