Dyskurs i jego odmiany

red. Bożena Witosz, Katarzyna Sujkowska-Sobisz, Ewa Ficek

Publikacja gromadzi teksty przedstawicieli zróżnicowanego pod względem metodologicznym i problemowym nurtu badań nad dyskursem w Polsce. Autorzy poszczególnych artykułów zarówno rozważają istotne zagadnienia teoretyczne, jak i dają obraz różnych odmian dyskursu publicznego, zwłaszcza instytucjonalnych (urzędowy, religijny, edukacyjny, terapeutyczny, turystyczny), wspólnot ideologicznych, etnicznych i kulturowych, oraz bogato reprezentowanego w tomie dyskursu medialnego. Interesująco wypadła – obrana w kilku artykułach – perspektywa oglądu śledząca sposoby aktualizowania tego samego zagadnienia w różnych mediach i przez różne wspólnoty dyskursu. Wiele miejsca w opracowaniu poświęca się problematyce teoretycznej (sposobom podziału przestrzeni komunikacji publicznej, metodom analizy dyskursu czy wreszcie kontekstom badawczym, które metody analizy dyskursu otwierają i z którymi się splatają). Książka zainteresuje nie tylko specjalistów, wywodzących się z różnych środowisk i tradycji badawczych dyskursu, ale wszystkich pragnących pogłębić swą wiedzę o regułach, normach, strategiach komunikacyjnych, którymi kierują się aktorzy dyskursu publicznego.

"Problemy Prawa Prywatnego Międzynarodowego" 2015. T. 17

Red. Maksymilian Pazdan

Siedemnasty tom Problemów Prawa Prywatnego Międzynarodowego otwiera omówienie haskich Reguł wyboru prawa w międzynarodowych umowach handlowych. Swoje miejsce znalazło także pogłębione opracowanie dotyczące stosowania prawa prywatnego międzynarodowego w praktyce urzędów stanu cywilnego na podstawie ustawy – Prawo o aktach stanu cywilnego z 2014 r., jak również artykuł poświęcony roli i funkcji zaświadczenia o stanie cywilnym w prawie kolizyjnym. Poza tym w tomie siedemnastym czasopisma czytelnik znajdzie opracowanie podejmujące ważkie z praktycznego punktu widzenia zagadnienie odgraniczenia statutu stosunków majątkowych małżeńskich od innych statutów, jak i omówienie instytucji zapisu windykacyjnego w prawie włoskim. Godny polecenia jest także artykuł poświęcony kwestii stwierdzenia treści oraz zastosowania prawa obcego przez notariusza wykonującego zawód w Polsce. Siedemnasty tom Problemów Prawa Prywatnego Międzynarodowego zamyka recenzja monografii Die Anerkennung ausländischer Gesellschaften im französischen und deutschen Rechtskreis: Die historische Entwicklung der Sitztheorie und ihr gegenwärtiger Stand.

Dyskursy dyskryminacji i tolerancji w przestrzeni publicznej współczesnej Polski (wartości, postawy, strategie)

Bernadetta Ciesek

Monografia opisuje społeczne praktyki wykluczenia oraz tolerancji obecne we współczesnej polskiej przestrzeni publicznej. Tło teoretyczno-metodologiczne stanowi krytyczna analiza dyskursu. W pierwszej części autorka omawia wielość ścieżek, koncepcji i perspektyw badań dyskursu oraz proponuje własną konceptualizację tej kategorii badawczej. Część druga prezentuje obraz relacji między podmiotami wybranych dyskursów (feministycznego, nacjonalistycznego, narodowo-prawicowego, kościelnego i dyskursu „Tygodnika Powszechnego”) zrelatywizowanych do wskazanych w tytule praktyk wykluczenia i tolerancji. Przedstawione w pracy analizy koncentrują się na wyłonieniu z dyskursywnych światów jednostek/grup postrzeganych w kategorii Innego oraz na rekonstrukcji dyskursywnego obrazu Innych, a także Swoich. Ogląd wybranych dyskursów uwzględnia również płaszczyznę aksjologiczną i ideologiczną, ponieważ dyskursywna konceptualizacja świata to wypadkowa intersubiektywnie podzielanych wartości, przekonań, schematów myślenia, które polaryzują stanowiska i wpływają na stosunek wobec Innych, generując akty wykluczenia bądź tolerancji.

"Przekłady Literatur Słowiańskich" 2017. T. 8. Cz. 1: Parateksty w odbiorze przekładu

red. Monika Gawlak

Tom 8. część 1 czasopisma „Przekłady Literatur Słowiańskich” poświęcony jest refleksji na temat paratekstów towarzyszących przekładom literatur słowiańskich, podzielony został na pięć części problemowych eksponujących inny aspekt refleksji o paratekstach w odbiorze przekładu i dotyczy zwłaszcza literatur: amerykańskiej i bośniacko-hercegowińskiej, chorwackiej, czeskiej, polskiej, serbskiej, słowackiej, słoweńskiej, ale także niemieckiej. Artykuły zamieszczone w tomie dotyczą roli i funkcji paratekstów (Izabela Lis-Wielgosz, Bożena Tokarz, Monika Gawlak), czynnej roli perytekstów w dialogu międzykulturowym i w serii przekładowej (Katarzyna Wołek San Sebastian, Małgorzata Filipek, Amela Ljevo-Ovčina, Jakob Altmann), perswazyjnego charakteru wstępów i ich wymiaru ideologicznego (Joanna Królak), sposobów oddziaływania recenzji i obecnej w nich mocy illokucyjnej (Sylwia Sojda), przypisów i zawartych w nich informacji dopełniających lekturę (Robert Grošelj, Weronika Woźnicka, Katarzyna Bednarska, Kamil Szafraniec). Ostatnia cześć tomu dotyczy biografii i listów, traktowanych jako swego rodzaju epiteksty, które być może nie odnoszą się bezpośrednio do przekładanych utworów, ale opisują kontekst, w którym dzieło literackie powstaje (Tea Rogić Musa, Leo Rafolt). Wszystkie teksty, prócz trzech, opublikowane zostały w języku polskim. Artykuł Ameli Ljevo-Ovčiny zamieszczony został w języku bośniackim, Roberta Grošelja w języku słoweńskim, a Tei Rogić Musy w języku chorwackim. Publikacja adresowana jest do badaczy literatur i kultur słowiańskich (w tym polskiej), studentów oraz do wszystkich zainteresowanych wiedzą o kulturach słowiańskich.

Obrzędowość narodzinowa na Górnym Śląsku (izolacja położnicy). "Polski atlas etnograficzny" i "Atlas der deutschen Volkskunde" w perspektywie porównawczej

Agnieszka Pieńczak

Celem publikacji jest ukazanie możliwości porównawczych dwóch etnologicznych atlasów narodowych, Polskiego atlasu etnograficznego (PAE) i Atlas der deutschen Volkskunde (ADV). Obszar, jaki obejmują (od Renu po Bug i od Alp oraz Karpat Północnych po Bałtyk i Morze Północne), pozwala na ukazywanie zasięgów występowania różnych zjawisk kulturowych w szerokim kontekście, a tym samym na wysuwanie wniosków o czynnikach wpływających na zróżnicowanie kulturowe tych obszarów. W niektórych przypadkach na mapach obu atlasów zostały ukazane dane o zbliżonym zakresie (co umożliwia studia porównawcze), w tym dotyczące obrzędowości narodzinowej. W pracy na kilkunastu mapach oraz towarzyszących im szczegółowych zestawieniach zaprezentowano wybrane zakazy izolacyjne stosowane wobec położnicy w środowisku wiejskim, niedostatecznie rozpoznane w literaturze etnologicznej. Tym sposobem materiał dwóch atlasów, potraktowany krytycznie, stał się podstawą do wnioskowania o zmianach kulturowych nie tylko na Górnym Śląsku, ale też na sporym obszarze środkowej Europy.   Wielki atut pracy znajduję w przeprowadzonej przez Autorkę skrupulatnej analizie porównawczej. Pogratulować tu wypada dokładności i przywiązywania uwagi do chronologii badanych zjawisk. Tekst jest wręcz „naszpikowany” mapami, wykresami i tabelami, w których zorientowanie się wymaga mocnego skupienia, ale doskonale ilustrują one zjawiska, których są ilościową emanacją. Na bardzo pozytywne moje podkreślenie zasługuje rozpatrywanie poszczególnych faktów z uwzględnieniem specyfiki etnicznej (historycznej) badanych obszarów. Zauważam w tym wielką erudycję Badaczki – Autorki, dobrze zorientowanej w specyfice kulturowej tego obszaru. dr hab. Eugeniusz Kłosek, prof. UWr (z recenzji)   Tu odniosę się do map, które Autorka w znacznym stopniu stworzyła od nowa. Są one czymś na kształt kamieni milowych, i każda, nawet oddzielnie licząc, stanowi autentyczne osiągnięcie naukowe. dr hab. Zygmunt Kłodnicki, emerytowany prof. UŚ (z recenzji)

Słownik pisarzy śląskich. T. 4

red. Jacek Lyszczyna, red. Dariusz Rott

Czwarty tom Słownika pisarzy śląskich, podobnie jak tomy poprzednie, zawiera biogramy i omówienie twórczości osób, które współtworzyły od czasów najdawniejszych aż do współczesnych dzieje literatury śląskiej, pisząc po polsku, niemiecku, czesku czy po łacinie. Przyjęto w nim zasadę prezentacji biogramów twórców już nieżyjących, także tych, których związki ze Śląskiem były tylko czasowe, niemniej jednak wyraźne i ważne w całokształcie dorobku twórczego pisarza. Umożliwić ma to także ukazanie wielokulturowości i wielojęzyczności śląskich twórców literatury, prezentując i porządkując aktualny stan wiedzy oraz stanowiąc wskazówkę i zachętę do dalszych badań umożliwiających powstanie metodologicznie nowoczesnej syntezy literatury śląskiej.  Słownik pisarzy śląskich jest rodzajem przewodnika faktograficznego i bibliograficznego dla humanistów uniwersyteckich różnych specjalizacji, stanowi pomoc dydaktyczną na poziomie szkolnictwa średniego, ułatwiając realizację założeń programowych związanych z edukacją regionalną, jest także adresowany do wszystkich miłośników kultury śląskiej.

Biological Turn. Idee biologii w humanistyce współczesnej

red. Dobrosława Wężowicz-Ziółkowska, red. Emilia Wieczorkowska

Książka rejestruje i prezentuje szeroki obraz wpływu aktualnych odkryć i nowych teorii biologicznych (m. in. z obszaru etologii, psychologii ewolucyjnej, neurobiologii, neo-ewolucjonizmu, memetyki) na nauki humanistyczne. Czytelnik znajdzie w niej nie tylko informacje o najnowszych rozstrzygnięciach biologów na temat neuronów lustrzanych, pracy mózgu, altruizmu i moralności zwierząt, pasożytnictwie memów internetowych czy doświadczeniach przeprowadzanych przez twórców bio-artu. Dowie się także, jak nowa humanistyka ( od etyki, socjologii, psychologii, medioznawstwa, antropologii kulturowej po językoznawstwo i literaturoznawstwo) reaguje dzisiaj na wyniki eksperymentów i wiedzę nauk przyrodniczych, zmieniających antropocentryczny obraz świata w duchu posthumanizmu. Lektura konieczna dla zainteresowanych „trzecią kulturą”.

Badanie kultury. Ludzie, projekty, realizacje

red. Anna Gomóła, Marek Pacukiewicz

W okolicznościowej monografii przedstawiono zarówno historię Zakładu Teorii i Historii Kultury, jak i jego zmieniającą się i krystalizującą w ciągu kolejnych lat strukturę. Autorzy poszczególnych artykułów starali się ukazać dzieje Zakładu w szerokim historyczno-kulturowym, a także naukowym kontekście, uwzględniając stan polskiego kulturoznawstwa oraz jego specyfikę w ramach Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Śląskiego. Książka podzielona została na dwie części. Pierwsza poświęcona jest projektom badawczym realizowanym dotychczas przez Zakład oraz profilowi naukowemu jednostki. Część druga zawiera teksty prezentujące projekty dydaktyczne, działalność kół naukowych i  współpracę z licznymi instytucjami kultury. Czytelnik znajdzie tutaj refleksje na temat problematyki nauczania kultury polskiej, kształcenia nauczycieli wiedzy o kulturze, a także kształcenia w zakresie dziedzictwa kulturowego na studiach licencjackich. Osobnym zagadnieniem jest charakterystyka stosunkowo niedawno utworzonego przez pracowników Zakładu czasopisma „Laboratorium Kultury”. Do monografii dołączono  aneks, zawierający ważne dla katowickiego kulturoznawstwa dokumenty historyczne oraz wykaz absolwentów.