Kultury obrazu - tabu - edukacja

red. Ilona Copik, Barbara Kita

W tekstach, jakie znalazły się w zbiorze, nie tyle [...] bierze się pod lupę tabu, ile podejmuje się złożoną refleksję nad ewolucją tego pojęcia. Autorzy odwołują się przy tym do  rozumienia tabuizacji zgodnego ze słownikiem  tradycyjnej antropologii, odnoszącym  sens tego co zakazane do samego źródła kultury tradycyjnej (działania wzmacniającego więzy społeczne, pełniącego funkcje integrujące zbiorowość) oraz transformacji tabu, jaka dokonuje się  we współczesnych zmediatyzowanych kulturach pod wpływem rozwoju wysokich technologii, rozprzestrzeniania się nowoczesnych technik komunikacyjnych  i związanych z tym zjawisk społeczno-kulturowych (upłynnienia tożsamości, unifikacji, sekularyzacji).  W tekstach tych można wprawdzie znaleźć  refleksje odwołujące się do zjawiska istnienia obszarów wspólnoty doświadczeń kultur pierwotnych i współczesnych (mity, rytuały, normy społeczne – fundamenty ładu symbolicznego), więcej jest w nich jednak przykładów świadczących o  zasadniczych różnicach, które potwierdzają słuszność tezy, że tabu jako kategoria antropologiczna funkcjonuje dziś nieco inaczej aniżeli kiedyś, przede wszystkim podlega nieuchronnej dynamizacji.   fragment Wstępu

English semantic loans, loan translations, and loan renditions in informal Polish of computer users

Marcin Zabawa

Monografia Marcina Zabawy to całościowe i szczegółowe omówienie angielskich zapożyczeń semantycznych oraz kalk leksykalnych i frazeologicznych (dokładnych i niedokładnych) w potocznej polszczyźnie informatyki. Podstawą pracy jest korpus tekstów zebrany samodzielnie przez autora; w jego skład wchodzą krótkie teksty (posty, wpisy) pochodzące z wybranych 32 forów internetowych o tematyce komputerowo-internetowej. Łączna wielkość korpusu to ponad półtora miliona słów. Monografia zawiera bardzo szczegółowy opis ponad 200 zapożyczeń semantycznych oraz ponad 500 kalk z dziedziny informatyki. Poza częścią stricte materiałową, praca zawiera także obszerne omówienie teoretyczne problematyki zapożyczeń semantycznych i kalk, a także języka forów internetowych. Monografia opisuje również w bardzo szczegółowy sposób proces budowy korpusu językowego. Publikacja adresowana jest do badaczy zajmujących się problemem kontaktu językowego, zapożyczeniami (zwłaszcza zapożyczeniami semantycznymi i kalkami), a także językiem informatyki oraz Internetu (ze szczególnym uwzględnieniem języka forów internetowych). Może ona także zainteresować badaczy planujących budowę własnego korpusu językowego. Praca może być również pomocą słownikową dla tłumaczy zajmujących się tekstami informatycznymi, a ponadto może zainteresować osoby, które chcą rozumieć współczesny język informatyki, zwłaszcza w jego mniej oficjalnej odmianie.

"Neophilologica" 2018. Vol. 30: Études sémantico-syntaxiques des langues romanes

red. Wiesław Banyś, Anna Krzyżanowska, Monika Sułkowska

Kolejny - 30 tom czasopisma „Neophilologica” składa się z 24 artykułów, napisanych w języku francuskim, włoskim, hiszpańskim oraz angielskim, których autorzy podejmują zagadnienia związane z różnorodną tematyką językoznawczą od badań kognitywistycznych, po inne ujęcia teoretyczne, np. odwołujące się do filozofii, epistemologii, koncepcji struktur predykatowo – argumentowych Stanisława Karolaka, Andrzeja Bogusławskiego, czy też wykorzystujące koncepcję Gastona Grossa lub Wiesława Banysia w rozważaniach na temat tłumaczenia automatycznego. W różnych ujęciach i kontekstach poruszane są także zagadnienia składniowe, leksykologiczne, semantyczne oraz związane z pragmatyką językoznawczą.

"Nowa Biblioteka. New Library. Usługi, Technologie Informacyjne i Media" 2016, nr 4 (23): Historia książki dla dzieci i młodzieży

red. Irena Socha, red. Izabela Swoboda

Ostatni w roku 2016 numer „Nowej Biblioteki” (czwarty, kolejny 23) pod redakcją Ireny Sochy poświęcony jest różnorodnym zagadnieniom historii książki dla dzieci i młodzieży od połowy wieku XIX po współczesność. Uzupełnia pewną lukę dotychczasowych badań poświęconych w większości dziejom książki literackiej dla młodego odbiorcy. W tomie znajdujemy bowiem artykuły odnoszące się do książki użytkowej z drugiej połowy XIX i początku XX wieku, pełniącej istotne funkcje kształtowania wzorów postaw i zachowań kulturalnych: w odniesieniu do gier i zabaw zespołowych i indywidualnych (Izabella Szafranalias-Szafrańska), śpiewu szkolnego i towarzyskiego (Mirela Kluczniok), repertuarów lektury szkolnej i spontanicznej (Bożena Wałek), zachowań czytelniczych odzwierciedlanych również w malarstwie obyczajowym (Katarzyna Krupka-Jedynak). Kilka innych tekstów podejmuje różne aspekty uwarunkowań recepcji książki dziecięcej: wydawniczych - autorki powieści Tajemniczego ogrodu F. H. Burnett  (Anna Gwadera); politycznych - w latach sterowanego ideologicznie pisarstwa lat 50. (Marta Nadolna-Tłuczykont); zależnych od cech gatunkowych i wychowawczych tekstu, na przykładzie powieści Adama Bahdaja (Adrian Uljasz). Aktualny i poznawczo wartościowy jest również obszerny dział Materiałów, Sprawozdań, jak też Recenzje i omówienia nowości wydawniczych, nie tylko z zakresu książki dziecięcej.

Labial-Dorsal Interactions: A Phonologically Based Approach

Artur Kijak

Głównym celem monografii jest wyjaśnienie bliskich fonologicznych relacji między dwiema artykulacyjnie odległymi klasami: spółgłoskami wargowymi (labialnymi) i grzbietowymi (dorsalnymi). Zaproponowane rozwiązanie sprowadza się do postulowania wspólnego dla tych grup elementu, reprezentującego miejsce artykulacji rzeczonych klas, co pozwala wyjaśnić ich częste interakcje przejawiające się w wielu procesach fonologicznych. Ponadto element ten charakteryzuje grupę samogłosek labialnych i półsamogłoskę [w], tłumacząc w ten sposób ich bliskie pokrewieństwo zarówno ze spółgłoskami labialnymi jak i dorsalnymi. Zagadnienia poruszane w pracy wpisują ją w szeroki nurt badań nad wewnętrzną strukturą fonologicznych segmentów i wzajemnymi relacjami pomiędzy klasami (fonologia segmentalna), a bardziej szczegółowo, w badania nad właściwościami cech odpowiedzialnych za miejsce artykulacji spółgłosek oraz nad bliskimi relacjami tych ostatnich z samogłoskami. Wartościowym elementem podjętego tematu badań jest niewątpliwie złożoność zagadnienia i bogactwo procesów, w których ujawniają się wzajemne relacje spółgłosek labialnych i dorsalnych. Przykładem może być wokalizacja, epenteza czy dyftongizacja, które to procesy po bliższej analizie mogą przyczynić się do ujawnienia wewnętrznej struktury badanych klas.

Naukowcy. Osobowość, rola, profesjonalizm

red. Małgorzata Kitlińska-Król, Alicja Żywczok

Obszerną pracę zbiorową dotyczącą grupy zawodowej naukowców współtworzą przedstawiciele nauk społecznych, humanistycznych, medycznych i technicznych, co gwarantuje odpowiednią jakość dyskursu merytorycznego zaprezentowanego w formie odpowiednio sproblematyzowanych tekstów, w których opisano wyniki badań empirycznych i refleksje teoretyczne. Reprezentanci wielu dyscyplin naukowych podjęli badania, koncentrując się na problemach dotyczących sytuacji zawodowej naukowców, między innymi przezwyciężania barier indywidualnych i społecznych oraz uzyskiwania poczucia sensu twórczej pracy naukowej. W tym celu przeanalizowali takie kategorie porządkujące wyniki badań odnośnie do ludzi nauki, jak „osobowość”, „rola”, „profesjonalizm”.   Zasadniczą tezą pracy zbiorowej jest twierdzenie, że nauka nie rozwija się samoczynnie, ale za sprawą ludzi jej oddanych. Naukę tworzą ludzie-naukowcy, więc i w tej profesji obowiązują zasady wspierania człowieka – pracownika naukowego bądź naukowo-dydaktycznego. Realia ich codziennego życia i zmagań (choćby pokonywania ograniczeń biopsychicznych: zmęczenia, znużenia, wypalenia zawodowego) w znacznym stopniu wyznaczają dynamizm pracy naukowej. Twierdzenie to zyskuje na znaczeniu w sytuacji uprzedmiotowiającego traktowania reprezentantów tej grupy zawodowej (raz to – jako wydajnej taniej siły roboczej zasilającej przemysł i gospodarkę, innym razem – jako antidotum na wszelkie epidemie, plagi, kataklizmy, kryzysy, katastrofy, jakie trapią ludzkość). Stan zdrowia, kondycja psychofizyczna czy warunki, w jakich żyją i pracują naukowcy rzadko budzą zainteresowanie bądź troskę społeczną. Główną motywację do zbudowania pracy zbiorowej stanowiła obawa o los tej grupy profesjonalistów oraz skłonienie społeczeństwa do refleksji nad niepokojącymi procesami i mechanizmami sprowadzającymi działalność naukową choćby do produkcji elit intelektualnych. Zacieranie znaczenia działalności naukowej jako idei sprawczej pozytywnej przemiany świata i jako humanizującego programu badawczego może tworzyć zagrożenie dla regionalnej i globalnej inkluzji społecznej. Dotychczasowe publikacje z zakresu naukoznawstwa poruszały zazwyczaj problematykę: nauki jako dziedziny życia społecznego; dydaktyki bądź pedagogiki szkoły wyższej; idei uniwersytetu i etosu uniwersyteckiego; kultury akademickiej; relacji między różnymi podmiotami obecnymi na uczelni: pracownikami a studentami czy doktorantami; polityki w rodzimym szkolnictwie wyższym. Natomiast bardzo rzadko dotyczyły naukowców, a przecież badania nad uczonymi są niewątpliwie podstawowym i niezbędnym aspektem badania nauki. Praca, którą przedkładamy czytelnikom jest adresowana do uczonych reprezentujących wszystkie nauki i subdyscypliny. Polecamy ją również doktorantom i studentom oraz podmiotom współpracującym z uniwersytetem, choćby zawodowo stosującym wyniki badań, zwłaszcza odkrycia, wynalazki, racjonalizacje w określonych dziedzinach praktycznych. Sądzimy, że może okazać się interesująca również dla członków rodzin przedstawicieli tej grupy zawodowej, by lepiej poznali i zrozumieli specyfikę ich trudu badawczego. Do zapoznania się z jej treścią zachęcamy także praktykujących psychologów, pedagogów, nauczycieli, wychowawców, opiekunów i animatorów młodzieży, gdyż diagnozują oraz kształtują zainteresowania poznawcze swych uczniów, by tym lepiej przygotowali ich do przyszłego studiowania i ewentualnego zatrudnienia na uniwersytecie.

Rzeczywistość od rzeczy. Serial paradokumentalny w świetle genologii lingwistycznej

Alicja Bronder

Monografia naukowa Rzeczywistość od rzeczy. Serial paradokumentalny w świetle genologii lingwistycznej prezentuje holistyczną analizę tytułowego tekstu telewizyjnego, który w ostatnich latach zyskuje coraz większą popularność w dyskursie medialnym. Praca stanowi pierwsze w polskich badaniach humanistycznych kompleksowe omówienie serialu paradokumentalnego jako wzorca gatunkowego, z uwzględnieniem jego cech na każdym z poziomów gatunkowych: strukturalnym, kognitywnym, stylistycznym i pragmatycznym. W przeprowadzonych analizach wzięto pod uwagę istotny dla obserwacji tekstów multimedialnych kontekst polisemiotyczności i relacji kodów należących do różnych semiosfer. Tak zarysowana perspektywa umożliwiła wykorzystanie instrumentarium lingwistycznego (tekstologicznego i genologicznego) w obserwacjach nad komunikatem złożonym, a nie tylko werbalnym, który nieraz wymyka się monodyscyplinarnym podejściom badawczym. Proponowana monografia skierowana jest zarówno do lingwistów koncentrujących się na zagadnieniach genologicznych, jak i do medioznawców, socjologów i kulturoznawców, a także do osób zainteresowanych kulturą popularną i jej wpływem na odbiorców. Autorka wyraża nadzieję, że prezentowane wyniki badań staną się inspiracją do pełniejszych obserwacji tekstów kultury masowej, które, choć czasem wydają się „mówić od rzeczy”, to stanowią istotny materiał pozwalający na obserwację mentalności i kondycji wspólnoty komunikacyjnej, którą tworzy każdy z nas.

Wiosenna bujność traw. Obrazy przyrody w filmach o dorastaniu

Karolina Kostyra

To pierwsza na gruncie polskiego filmoznawstwa pozycja poświęcona w całości kinu coming of age. Autorka stara się w niej uchwycić poetykę filmów o dorastaniu, sprecyzować ich szczególną nastrojowość, nazwać ikonografię i wyznaczyć typowy dla gatunku scenariusz. To jednak nie tyle klasyczna monografia gatunku, co próba określenia popkulturowych archetypów dojrzewania. Kino inicjacyjne z jednej strony obraca się wokół nastroju tęsknoty, żalu, nostalgii, które towarzyszą pożegnaniu dzieciństwa i młodości. Z drugiej zaś korzysta z radosnego oczekiwania, jakie młody bohater łączy ze swoją wymarzoną przyszłością. Tej szczególnej tonacji patronuje przyroda. Rozłożyste drzewa i błękitne jeziora wpisują się w ikonografię gatunku równie finezyjnie, jak bujana wiatrem kępka chwastów w krajobraz westernu. Czerpiąc z psychoanalizy jungowskiej, literaturoznawstwa, religioznawstwa i teorii dotyczących mitów, baśni, symboli, autorka zwraca uwagę na szczególne życie przyrody, jakie manifestuje się w filmach o dojrzewaniu. Jest w tych gęstych lasach, przez które przedzierają się dorastający bohaterowie, coś, co sprawia, że przyroda nie daje się traktować jedynie jako tło wydarzeń. „Wiosenna bujność traw…” przeznaczona jest dla nostalgików, marzycieli, miłośników kina coming of age oraz czytelników, którzy nie kartkowali ze znudzeniem „opisów przyrody”. Książce przyświecają motywy słońca, lata i wakacji. Ostatnich wakacji przed dorosłością, kiedy można poznać cały świat, doświadczyć nadzwyczajnych przygód i umrzeć z miłości, by potem pokornie, z lekkim smutkiem, wrócić do szkoły, pracy, monotonii. „Karolina Kostyra odznacza się rzadko spotykaną umiejętnością łączenia wnikliwości naukowej i analitycznej pasji z talentem literackim i wrażliwością emocjonalną. A czyż może być lepsza rekomendacja dla publikacji naukowej niż stwierdzenie, że pracę taką – po prostu –  świetnie się czyta?” – z recenzji dr hab. Łucji Demby (Uniwersytet Jagielloński)