Styl późny w muzyce, literaturze i kulturze. T. 3

red. Eugeniusz Knapik, Agnieszka Woźniakowska, Wojciech Stępień, Jarosław Szurman

Dwa kolejne tomy, trzeci i czwarty, Stylu późnego w muzyce, literaturze i kulturze są zapisem wykładów wygłoszonych na konferencji zorganizowanej w 2014 roku przez Akademię Muzyczną w Katowicach i Uniwersytet Śląski. Było to już trzecie spotkanie z cyklu „styl późny”, które zgromadziło muzykologów, teoretyków muzyki, literaturoznawców, historyków sztuki, kulturoznawców i filozofów. Problematyka obydwu publikacji dowodzi, że zjawiska „późności” i „schyłkowości” wciąż budzą wiele kontrowersji, nie poddają się jednoznacznym klasyfikacjom i opisom. W tomie trzecim pomieszczono artykuły dotyczące zagadnień stylu późnego w kulturze europejskiej począwszy od XVIII wieku. Wśród poruszonych tematów, widzianych przez autorów poprzez pryzmat stylu późnego i „późności”, znalazły się: polskie poetyki oświeceniowe Golańskiego, Dmochowskiego oraz Krasickiego, styl empire w kontekście całej epoki oraz myśli Hegla, Klavierstücke op. 118 Brahmsa jako cykl, muzyka szkoły burgundzkiej XV wieku a twórczość francuskich kompozytorów końca XIX wieku, Trio fortepianowego d-moll op. 120 Gabriela Fauré na tle jego dzieł kameralnych,  IV Symfonia op. 58 i poemat na organy solo In paradisum op. 61 Nowowiejskiego, indywidualizm stylistyki Rachmaninowa, twórczość Mahlera,  „schyłkowość” w powieściach Wilde’a, Joyce’a i O’Briena, dzieła poetyckie Lawrence’a w perspektywie estetyki egzystencji i książki Saida On Late Style, retoryka dynamicznej statyczności jako nowy paradygmat filozoficzny i kulturowy.

W(y)czytać Zagładę. Praktyki postpamięci w polskiej literaturze XXI wieku dla dzieci i młodzieży

Małgorzata Wójcik-Dudek

Książka podejmuje problem Zagłady w najnowszej polskiej literaturze dla dzieci i młodzieży. Jego wysoka frekwencja w XXI-wiecznej literaturze osobnej, choć w dużej mierze z pewnością wynika ze szczególnego charakteru stosunków polsko-żydowskich, to bywa również, jeśli nie przede wszystkim, podyktowana pewnego rodzaju modą na odpamiętywanie przeszłości − memory boom. Autorka prezentuje wersje narracji o Zagładzie tworzone przez drugie i trzecie pokolenie, choć refleksję o odpamiętywaniu przeszłości rozpoczyna kanoniczną Akademią pana Kleksa Jana Brzechwy stanowiącą, według niej, mit podwalinę opowieści o Holokauście. Kolejne rozdziały zostały poświęcone między innymi sylwetce Janusza Korczaka, współczesnym formom opowiadania o Holokauście, „dziecięcym” realizacjom Zagładowych toposów znanych z literatury adresowanej do dorosłych czytelników.

Literacki kapitalizm. Obrazy abstrakcji ekonomicznych w literaturze polskiej drugiej połowy XIX wieku

Paweł Tomczok

Literacki kapitalizm. Obrazy abstrakcji ekonomicznych w literaturze polskiej drugiej połowy XIX wieku stanowi propozycję analizy kapitalizmu na podstawie literackich źródeł historycznych. Omawiane powieści, a także opowiadania, dramaty czy wiersze zostały potraktowane jako medium wiedzy o ówczesnej gospodarce i społeczeństwie, a jednocześnie poddano wnikliwej obserwacji ich ideologię. W książce przedstawiono metodologię badania tekstów literackich odwołującą się do nowej lektury pism Karola Marksa. W perspektywie tej teorii literatura odgrywa ważną rolę w procesie legitymizacji podziałów klasowych oraz obowiązywania tzw. realnych abstrakcji: kapitału, pieniądza, towaru i pracy abstrakcyjnej. Przebadanie tekstów z drugiej połowy XIX wieku za pomocą ekonomii literatury umożliwiło nowe spojrzenie na często zapomniane utwory, a także dostrzeżenie ekonomicznego i afektywnego uwikłania literackich bohaterów w tworzenie intersubiektywnej zgody na podtrzymywanie podziałów społeczeństwa. Analiza dyskursów rewolucyjnych i robotniczych pozwoliła natomiast rozpoznać skomplikowany proces powstawania nowych ruchów oporu przeciwko dominacji burżuazji.

Pedagogizacja medialna rodziny. Zakres - uwarunkowania - dylematy

Marcin Musioł

W monografii opisano działania nazywane pedagogizacją rodziny, które mogą być podjęte z rodzicami i prawnymi opiekunami w celu szerzenia wiedzy i kultury pedagogicznej w zakresie korzystania z mediów przez ich podopiecznych, m.in. przy okazji spotkań z wychowawcą klasy. Działania owe mogą obejmować: wychowanie i kształcenie za pośrednictwem mediów, wychowanie do mediów oraz edukację medialną rodziców i prawnych opiekunów. W pracy przedstawiono wyniki badań dotyczące tej pedagogizacji. Potencjalnymi czytelnikami pracy mogą być czynni zawodowo i przyszli nauczyciele różnych etapów edukacyjnych oraz rodzice i opiekunowie dzieci i nastolatków.

Teoria ciał uporządkowanych

Mieczysław Kula, Andrzej Sładek

Podstawy teorii ciał uporządkowanych stworzone zostały przez Emila Artina i Ottona Schreiera w 1927 roku, w odpowiedzi na problem znany jako 17. problem Hilberta. Z biegiem czasu teoria ta stała się katalizatorem rozwoju kilku działów matematyki. Powstaje rzeczywista geometria algebraiczna, teoria form kwadratowych uzyskuje nowe narzędzia badań, a ciała uporządkowane pojawiają się w teorii modeli. Niniejszy podręcznik zapoznaje Czytelnika z podstawami oraz głównymi, w tym również najnowszymi, zastosowaniami teorii ciał uporządkowanych. Materiał w nim zawarty pozwala głębiej zrozumieć te zagadnienia matematyczne, które odwołują się do własności uporządkowanego ciała liczb rzeczywistych. W polskiej literaturze matematycznej dotychczas nie było opracowania o takim charakterze. Dziesięć głównych rozdziałów uzupełnionych zostało dwoma dodatkami, aby prezentowany materiał był kompletny i spójny. Każdy rozdział kończy się zadaniami, które pozwolą Czytelnikowi sprawdzić i pogłębić zrozumienie przeczytanego materiału. Podręcznik przeznaczony jest dla studentów kierunków ścisłych, doktorantów oraz pracowników naukowych pragnących zapoznać się z podstawami algebry rzeczywistej.

"Narracje o Zagładzie" 2016, nr 2: Topika Zagłady

red. Marta Tomczok (Cuber), red. Paweł Wolski

Redaktor naczelna Marta Tomczok, redaktor numeru Paweł Wolski   W bieżącym numerze prezentujemy cykl artykułów, które rozwijają projekt topiki Zagłady, autorstwa: Jagody Budzik, Sławomira Buryły, Justyny Kowalskiej-Leder, Katarzyny Kuczyńskiej-Koschany, Marty Tomczok i Pawła Wolskiego. Autorzy zastanawiają się nad teorią i nowoczesnością toposu, pokazują topikę Zagłady jako narzędzie nadające się do subtelnej analizy zarówno literatury dokumentu osobistego, jak i popkultury, wskazują także na zwiększanie się liczby toposów w ostatnich latach oraz ich zróżnicowane występowanie (nie tylko w literaturze polskiej, ale też na przykład hebrajskiej). Postulują również przygotowanie słownika topiki i podpowiadają, jak mogłoby wyglądać przykładowe hasło. Ponadto jako pierwsi w Polsce publikujemy tłumaczenie tekstu znanej za granicą psychoanalityczki Brachy L. Ettinger, potomkini polskich ocalonych (Transcryptum: Memory Tracing In/For/With the Other; komentarz – Anna Kisiel). Czytelnik nowych „Narracji…” znajdzie w nich też szkice weryfikujące lub zmieniające wiedzę na tematów związków z Zagładą Medalionów Zofii Nałkowskiej (Arkadiusz Morawiec) i Pamiętnika znalezionego w wannie Stanisława Lema (Agnieszka Gajewska), a także ważny artykuł Anity Jarzyny, objaśniający coraz bardziej dziś popularną literaturę dla dzieci i młodzieży poświęconą Holokaustowi oraz miejsce w niej zwierząt.

Filozofia dziejów filozofii. Silne i słabe modele

Vladimír Leško, tłum. Dariusz Bęben, tłum. Bogusław Szubert

Powstanie filozofii dziejów filozofii jako organicznej części systemowej formy filozofowania jest związane z ruchem niemieckiej myśli filozoficznej pierwszych trzydziestu lat XIX wieku. Jej twórcą jest Georg Wilhelm Friedrich Hegel, którego genialne Wykłady z historii filozofii przedstawiają fundamentalną dramatyczną więź dziejów filozofii z filozofią systematyczną. Od tego czasu stosunek filozofii do jej własnej historii stał się wielkim i w pewnym sensie niezbywalnym filozoficznym problemem. Na Heglu definitywnie skończył się etap niefilozoficznego – doksograficznego pojmowania dziejów filozofii i zdecydowanie rozpoczął się nowy etap filozoficznego rozumienia historycznofilozoficznego myślenia jako filozoficznej nauki – filozofowania o dziejach filozofii. Podstawowym celem pracy jest filozoficznie przedstawić najważniejsze historycznofilozoficzne koncepcje XIX i XX wieku, które ukształtowały założenia dla powstania silnych modeli filozofii dziejów filozofii w teoriach Hegla, Fridricha Wilhelma Josepha Schellinga, młodego Karola Marksa, Fryderyka Nietzschego, Edmunda Husserla, Martina Heideggera i słabych modeli Eugena Finka, Jana Patočki i Hansa Georga. Gadamera. Chcę zaprezentować pewne wyniki filozofii dziejów filozofii jako metateoretyczny ruch wewnątrz historycznofilozoficznego myślenia, którego sensem jest nie tylko empiryczne opisanie historycznofilozoficznego procesu, lecz jednocześnie zrozumienie i wyjaśnienie jako nieoddzielnej części najważniejszych filozoficznych problemów.

Ogród - miejsce upraw czy symbol

red. Witold Jacyków, red. Dariusz Rymar

W prezentowanej książce pojęcie „ogród” zostało ujęte wieloaspektowo – jako system, symbol, metafora, środek wyrazu artystycznego, forma wypowiedzi literackiej, przedmiot badań naukowych, i poddane wielowymiarowemu oglądowi. Tekst publikacji wyraźnie dzieli się na dwie części. W pierwszej z nich przedstawione są trzy zasadnicze wątki, które pomyślane zostały jako rama refleksji i szczegółowych opisów w części drugiej. Obydwie części stanowią z kolei intelektualne „tło”, które ma dialogować z bogactwem znaczeń, jakie niesie ze sobą obraz w kolekcji fotografii zamieszczonych po dyskursie teoretycznym. Jak twierdzą redaktorzy, łącznie tekst i obrazy mają tworzyć sieć „permutacji”, która winna zachęcić odbiorcę do aktywnego współtworzenia „przedmiotów” estetyczno-intelektualnych.