Ukrainki. Wybór

Michał Czajkowski

Michał Czajkowski, potem Sadyk Pasza (1804-1886). Wołynianin. Prozaik, polityk, żołnierz. Uczestniczył w powstaniu listopadowym, po jego upadku wyemigrował do Francji. Związawszy się z obozem A. J. Czartoryskiego, wyjechał na jego polecenie najpierw do Rzymu, a potem - w 1841 - do Konstantynopola. W 1850 roku zmienił wyznanie i nazwisko. Podczas wojny krymskiej był naczelnym wodzem kozaków sułtańskich. Z biegiem lat, osamotniony, zaczął na powrót spoglądać ku Rosji. Po uzyskaniu amnestii carskiej w 1872, powrócił w rodzinne strony, jednak ze względu na społeczny ostracyzm musiał przenieść się do guberni czernichowskiej. Zmarł tam śmiercią samobójczą. Jego najważniejsze utwory (m.in. powieść Owruczanin 1841) poświęcone są historii Kozaczyznyi jej - idealizowanych przez pisarza - związków z Polską.  

Empatia. O literackich narracjach przełomu XX i XXI wieku

Anna Łebkowska

Jest to książka o pragnieniu empatii obecnym we współczesnej literaturze, książka o prozie, która problematyzuje doświadczenie empatii, odsłaniając zjawisko zarówno podmiotowej autokonstrukcji i autonarracji, jak też konstruowania „innego" i opowieści o „innym"; prozie, która ujawnia wyobcowanie i nieuchronne zapośredniczenia (wizerunki, przedmioty, teksty, filtry kulturowe, w tym także stereotyp) w relacjach międzyludzkich. Jest to zarazem książka o karierze kategorii empatii w dzisiejszej refleksji humanistycznej, o przemianach w jej zakresie znaczeniowym, o roli podłoża antropologiczno-kulturowego, etycznego i wreszcie estetycznego. Ważne dopełnienie stanowi tu prezentacja roli tej kategorii we współczesnej kulturowej teorii literatury, a także analiza miejsc wspólnych między dyskursem literaturoznawczym a literaturą. Najważniejsza jest jednak sama proza, rozpościerająca się między biegunem empatii postulowanej, traktowanej jako powinność literatury, a biegunem współodczucia nieosiągalnego, acz upragnionego; stwarzająca szansę odsłonięcia tego, co dyskursywnie niewysławialne za pomocą swojej, a więc literackiej materii. Literatura okazuje się zatem swoistym laboratorium empatii, empatia natomiast staje się kategorią, która - czego dowodzi książka - funkcjonuje zarówno w antropologii literatury, jak i w antropologii literackiej.  

Przyjemność i odpowiedzialność w lekturze. O praktykach czytania literatury w szkole

Anna Janus-Sitarz

Jak - w stanie kryzysu czytelnictwa, atrofii wartości, upadku autorytetu intelektualisty i wielu przeobrażeń społeczno-kulturowych obniżających rangę lektury- -uczyć czytania? Jak temu czytaniu przywrócić dwa zanikające, a niezbędne elementy: przyjemność i odpowiedzialność Książka, przeplatając dyskurs naukowy i dydaktyczny, stara się zarówno poszerzyć kompetencje nauczyciela o przemyślenia przydatne w nauczaniu literatury, wzbogacić jego "warsztat badacza", przybliżyć refleksje teoretycznoliterackie możliwe do aplikacji w szkolnych spotkaniach z lekturą, jak i zwrócić uwagę a te aspekty filozofii edukacji, które dopominają się zmian w podejściu  tak do ucznia, jak i do dzieła literackiego.

Przemiany współczesnej książki popularnonaukowej dla dzieci i młodzieży (na przykładzie francuskiej oferty wydawniczej)

Agnieszka Wandel

Monografia jest pierwszą tak obszerną pracą, w której w kompleksowy sposób przebadano rozwój, kształt i sposoby upowszechniania publikacji popularnonaukowych lub – zgodnie z nowszą terminologią – edukacyjnych dla dzieci i młodzieży. Podstawą była analiza francuskiego rynku wydawniczego, wybranego ze względu na to, że rozwój tego typu oferty przebiegał we Francji w sposób bardziej systematyczny niż w Polsce, do tego stopnia, że możliwe było uchwycenie określonych tendencji edytorskich, a także ukazanie dalekosiężnych strategii wydawniczych nieznanych w polskim edytorstwie. Autorce udało też się opisać szereg zjawisk obserwowanych globalnie, a więc także na polskim rynku wydawniczym. Za pomocą wieloaspektowego badania repertuaru reprezentatywnych dla tego sektora wydawnictw zdiagnozowała zmiany w zakresie dopasowania poszczególnych publikacji i serii wydawniczych do umiejętności czytelniczych różnych grup wiekowych, a także oszacowała stopień wykorzystania określonych gatunków piśmiennictwa oraz zmienne zainteresowanie daną problematyką. Wskazała przy tym na rosnące znaczenie tzw. gatunków pogranicza, z którymi związane są największe problemy terminologiczne i klasyfikacyjne, a także  wpływ kultury masowej i rozwoju nowoczesnych technologii na kształt i tematykę książek. Agnieszka Wandel wykonała olbrzymią pracę i dokonała w swojej monografii wielu ciekawych ustaleń [...]. Rozprawa ta powinna w pierwszej kolejności trafić do badaczy i studentów związanych z takimi dyscyplinami, jak bibliologia i informatologia, literaturoznawstwo, pedagogika czy kulturoznawstwo. Jestem przekonany, że okaże się ona pożyteczna dla każdego, kto jest zainteresowany zagadnieniem popularyzacji nauki, edytorstwem czy promocją książki dziecięcej i młodzieżowej, a więc wydawców, bibliotekarzy, nauczycieli i rodziców. Dr hab. Michał Rogoż, prof. UP w Krakowie   Agnieszka Wandel, dr nauk humanistycznych, bibliolog, bibliotekoznawca, licencjat filologii romańskiej. Adiunkt w Instytucie Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa Uniwersytetu Wrocławskiego. Zastępca redaktora naczelnego „Roczników Bibliotecznych”, współpracownik portalu Mądre Książki, członkini Centrum Badań Literatury dla Dzieci i Młodzieży na Uniwersytecie Wrocławskim. Interesuje się edytorstwem i rynkiem książki dla dzieci i młodzieży.    

Anioł Ślązak Mickiewicza

Andrzej Lam

Rozprawa Anioł Ślązak Mickiewicza prezentuje różne przejawy obecności wrocławskiego mistyka w twórczości autora Dziadów. Zawiera studium o miejscach w poezji Mickiewicza zainspirowanych lekturą wrocławskiego poety, który budzi w Polsce i na świecie niesłabnące zainteresowanie. Kondensacja myśli w aforystycznych formułach i siła emocji sprawiają, że epigramaty Ślązaka mogą być odbierane nie tylko jako wyrażony językiem poetyckim system teologiczny, ale też jako najwyższej próby liryka. Andrzej Lam z precyzją wytrawnego filologa zaopatruje utwory w objaśnienia kulturowe, filozoficzne, komentuje problemy translatorskie, umożliwiając wnikliwą lekturę każdemu czytelnikowi. Polonista otrzymuje natomiast rzecz wyjątkową i arcyważną. Praca weryfikuje dotychczasowe ustalenia dotyczące  korespondencji epigramatów Cherubinowego wędrowca z Mickiewiczowskimi Zdaniami i uwagami. Rozwiązuje podstawową zagadkę: z jakiego wydania Anioła Ślązaka Mickiewicz korzystał. Wreszcie zawiera metryki wszystkich „zdań” Mickiewicza, w których występują te wpływy, z podaniem synoptycznie utworów obu poetów. Rzecz dla mickiewiczologów nie do przecenienia. (Dr Ewa Hoffmann-Piotrowska) Andrzej Lam, profesor nauk humanistycznych, absolwent krakowskiego Liceum im. B. Nowodworskiego, studiował filologię polską na Uniwersytecie Jagiellońskim. Związany z Uniwersytetem Warszawskim, był dyrektorem Instytutu Literatury Polskiej i kierownikiem Zakładu Literatury XX wieku. Prowadził wykłady i seminaria na Uniwersytecie J. Gutenberga w Moguncji i w Akademii Humanistycznej im. A. Gieysztora w Pułtusku. Był redaktorem Rocznika Literackiego. Prace historycznoliterackie i poetologiczne poświęcił głównie problematyce awangardy. Redaktor Pism Karola Irzykowskiego, autor antologii poetyckich, tłumacz Horacego i utworów, które złożyły się na kolekcję niemieckiej poezji klasycznej, obejmującą również wszystkie dzieła poetyckie Anioła Ślązaka. Ewa Hoffmann-Piotrowska „Nowe Książki”

Krajobraz religijny i etniczny Suwalszczyzny, Bukowiny i Łatgalii na przełomie XVIII i XIX wieku. Lokalne społeczności a struktury państwowe i wyznaniowe

Melchior Jakubowski

Krajobraz religijny i etniczny… to uzupełniona wersja pracy doktorskiej, przygotowanej pod kierunkiem prof. dr. hab. Dariusza Kołodziejczyka, a obronionej na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego w 2020 r.Ukazuje przestrzenne relacje między przedstawicielami różnych grup religijnych i etnicznych, żyjących w środowiskach wiejskich, gdzie procesy osadnicze pociągnęły za sobą równoległe przemiany społeczno-ekonomiczne i krajobrazowe. Koncentracja na okresie ok. 1760 – ok. 1820 celowo przełamuje tradycyjne podziały epokowe, natomiast zakres geograficzny obejmuje trzy historyczne regiony – Suwalszczyznę (obecnie podzieloną między Polskę i Litwę), Bukowinę (podzieloną między Rumunię i Ukrainę) i Łatgalię (wschodnią Łotwę, inaczej Inflanty Polskie). W każdym regionie analiza skupia się na wybranym rejonie, obejmującym grupę wsi wraz z lokalnym centrum: Jeleniewem na Suwalszczyźnie, Seretem na Bukowinie i Wyszkami w Łatgalii. Książka porusza kwestie stosunków językowych, okoliczności osiedlania się w jednym rejonie ludzi różnego pochodzenia, relacji między starymi a nowymi osadami, stopnia ich różnorodności wyznaniowej i etnicznej, związków sąsiedzkich i rodzinnych. Jest to zarazem próba rekonstrukcji dawnego krajobrazu, a zwłaszcza topografii sakralnej. Istotnym zagadnieniem jest zetknięcie się wiejskich społeczności z nowoczesną administracją różnych państw i Kościołów, w tym różnice w praktyce działania poszczególnych państw (np. przy zmianie języka urzędowego) oraz podobne trudności (np. przy „odkrywaniu” staroobrzędowców). Materiały z wybranych rejonów pokazują, na ile powszechnie korzystano z posługi duchownych innego wyznania chrześcijańskiego w sytuacji, gdy droga do „własnego” była zbyt długa. Z kolei kwestia rozpowszechnienia nowych upraw obrazuje stosunek chłopskich społeczności do innowacji narzucanych przez państwo i wprowadzanych oddolnie. Analogie w funkcjonowaniu wieloreligijnego krajobrazu trzech regionów ukazują w małej skali szersze zjawiska pragmatycznej koegzystencji, których materialne świadectwa można do dziś zobaczyć w trzech badanych rejonach.  

Elementy trzeciej kultury w procesie tłumaczenia prozy Holenderskich Indii Wschodnich na języki polski i niemiecki

Michał Gąska

Książka przedstawia polikonfrontatywną analizę zabiegów translatorskich zastosowanych w działaniach translacyjnych ukierunkowanych na tłumaczenie elementów trzeciej kultury – zjawiska, któremu dotychczas przypisywano marginalny charakter w badaniach nad translacją. Celem badań usytuowanych w paradygmacie translatoryki antropocentrycznej było omówienie istoty elementów trzeciej kultury, jak również prześledzenie, za pomocą jakich technik i w ramach jakich strategii tłumaczeniowych nazwy elementów trzeciej kultury zostały przetłumaczone w przekładach pięciu dzieł literatury Holenderskich Indii Wschodnich autorstwa dwóch holenderskich pisarek – Madelon Székely-Lulofs (1899–1958): Rubber. Roman uit Deli i Koelie oraz Helli S. Haasse (1918–2011): Oeroeg, Heren van de thee i Sleuteloog – na języki niemiecki i polski. Michał Gąska – doktor nauk humanistycznych w zakresie językoznawstwa, translatoryk, germanista i niderlandysta, asystent w Zakładzie Translatoryki i Glottodydaktyki Instytutu Filologii Germańskiej Uniwersytetu Wrocławskiego. Jego zainteresowania naukowe obejmują problematykę przekładu nazw elementów kulturowych w tekstach literackich oraz zagadnienia związane z tłumaczeniem elementów języków specjalistycznych w tekstach niespecjalistycznych (literackich i audiowizualnych), a także translodydaktykę. Swoje refleksje naukowe lokuje w paradygmacie translatoryki antropocentrycznej. W ramach działalności naukowej uczestniczy w pracach kolegium redakcyjnego czasopisma naukowego „Studia Translatorica”.

Wieści dobre i złe

Krzysztof Lisowski

Krzysiu, Świetny Poeto – Wisława Szymborska … wędrówka Poety w regiony innego już poznania nie przestaje być wiarygodnym zapisem tego, co będąc ciągle sobą, jednocześnie wskazuje na owo najistotniejsze coś poza nim. Janusz Szuber Ostatnie wiersze Krzysztofa Lisowskiego mają kaligraficzną czystość, podziwia się  ich zapis, oszczędność słów, minimalistyczną dyscyplinę. Śniąc i podróżując, Lisowski nieustannie zbliża się do starych źródeł, idzie po śladach, spotyka współczesne wcielenie Mnemozyny, rejestruje echa dawnych  proroctw, są w tym zawarte dyskretnie niepokój i trwoga o losy naszej cywilizacji, coś co wydaje się być przeczuciem katastrofy. Jerzy Kronhold Krzysztof Lisowski – pisarz, badacz snów i niekonieczności, redaktor, współpracownik pism literackich. Portrecista kotów i fotograf czasoprzestrzeni. Perypatetyk krakowski; cyklista. Autor licznych  książek. Do najważniejszych zalicza: Greckie lustro (2011), Czarne notesy (2012), Poematy i wiersze do czytania na głos (2013), Zaginiona we śnie (2019), Domy dni. Antologię osobistą (2020). Debiutował jako poeta w 1972 roku na łamach „Życia Literackiego” w Krakowie.