Selenografia

Krzysztof Prus

seria Piąty wymiar W myśl teorii powszechnego ciążenia Izaaka Newtona wszystkie ciała wzajemnie się przyciągają, tak więc nic nie pozostaje bez wpływu na otoczenie: wszystko ze wszystkim się łączy. Czy ta sama zasada odnosi się do wydarzeń z naszego życia i życia innych? Wypadków z naszej przeszłości i przyszłości? Czy dotyczy naszych ukrytych myśli, naszych marzeń i snów? Jaki związek istnieje pomiędzy wizytą młodego astronoma, zatwardziałego ateisty i ambitnego bawidamka Edmunda Halleya w domu bogobojnego Jana Heweliusza w Gdańsku, a spaleniem w kilka miesięcy później największego obserwatorium ówczesnej Europy? Jaki wpływ na Newtona piszącego osiem lat po tych wypadkach najważniejsze dzieło naukowe nowożytności –Matematyczne podstawy filozofii przyrody – ma konflikt Halleya z ojcem, którego zmasakrowane zwłoki wyłowiono z wody trzy lata wcześniej? Co łączy Wielką Zarazę, która nawiedziła Londyn, z ciągiem niewyjaśnionych śmierci czterech kolejnych współpracowników Heweliusza? Jak mają się do siebie dziewictwo Newtona i niespożyty temperament erotyczny Halleya? Czy to, że pod wpływem gdańskiej wódki Halley niewłaściwie ocenił rzeczywistość i przespał się z niewłaściwą kobietą, wpłynie na odkrycie właściwej zasady rządzącej ruchem Wszechświata? Czy nowa orbita ruchu planet dopomoże Halleyowi odnaleźć Boga i pogodzić się z samym sobą? W myśl teorii powszechnego ciążenia wszystko ze wszystkim się łączy... Selenografia jest debiutem dramaturgicznym Krzysztofa Prusa. Praca zajęła III miejsce w konkursie „Nauka a duchowość”, zorganizowanym przez Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych oraz Tygodnik Powszechny, rozstrzygniętym przez jury w składzie: ks. prof. Michał Heller, ks. Adam Boniecki. 

Struktura rewolucji metanaukowej

Józef Życiński

  Po raz pierwszy prezentujemy polskiemu odbiorcy dzieło, w którym Józef Życiński przedstawia summę swoich wieloletnich badań na gruncie filozofii nauki. W erudycyjnym i usystematyzowanym wywodzie Życiński pokazuje ukryte mechanizmy rządzące ewolucją nauki od jej początków aż po czasy nam współczesne.   Józef Życiński skupił swoją uwagę na jednej rewolucji, i to nie rewolucji przebiegającej w nauce, lecz rewolucji, jaka dokonała się w poglądach na naukę, czyli na rewolucji metanaukowej. Została ona wywołana przez dwie wielkie rewolucje naukowe uwieńczone (ale nie zakończone) powstaniem teorii względności i mechaniki kwantowej. Jeszcze raz okazało się, że nauka jest „częścią większej całości”. To, co się dzieje w nauce, ma oddźwięk – niekiedy bardzo daleko idący – w szeroko rozumianej przestrzeni kultury; szeroko rozumianej, bo obejmującej duże obszary życia współczesności. (…) Życiński zawsze głęboko przeżywał piękno naukowej przygody – piękno i element transcendencji: „Mimo niedoskonałości i braków prawdziwa nauka ma swoje piękno, które ujawnia się w przeobrażeniu tajemnicy w informację”. Samo to przeobrażenie jest piękne i tajemnicze. [Ze Wstępu Michała Hellera]

Analiza i konstrukcja. O metodach badania pojęć w Szkole Lwowsko-Warszawskiej

Anna Brożek

Analizę i konstrukcję pojęć powinien stosować w filozofii każdy, kto pojmuje filozofię jako naukę (a nie sztukę), kto preferuje jasność (a nie mętność) myślenia oraz porządek (a nie „głębię”) wypowiedzi. Analizowanie i konstruowanie pojęć, chociaż jest twórczym i porywającym zajęciem, rzadko przynosi wyniki błyskotliwe, znajdujące szeroki oddźwięk. Przeciwnie, stosowanie tej metody spotyka się bardzo często z niezrozumieniem zarówno ze strony zwolenników mętnej głębi, jak i ze strony tych, których zadowalają zawieszone w próżni formalizmy.   W moim głębokim przekonaniu – wbrew jednym i drugim – właśnie głównie dzięki mozolnym wysiłkom analityczno-konstrukcyjnym możliwy jest stopniowy postęp w dyscyplinach filozoficznych. Anna Brożek

Mała księga kosmologii

Lyman Page

Wyprawa do granic wszechświata i granic kosmologii W każdej sekundzie z samych krawędzi obserwowalnego wszechświata dociera do nas słabe promieniowanie – relikt burzliwej młodości kosmosu – zwane mikrofalowym promieniowaniem tła. W Małej księdze kosmologii czołowy badacz tego promieniowania Lyman Page zabiera nas w oszałamiającą podróż po naszej obecnej wiedzy o rozmiarach, budowie i początkach uniwersum. Łącząc najnowsze ustalenia kosmologii obserwacyjnej z przystępnie wprowadzanymi koncepcjami fizycznymi, Page wyjaśnia, jak na podstawie drobnych nieregularności mikrofalowego promieniowania tła kosmologom udało się precyzyjnie zrekonstruować historię kosmosu, ustalić jego kształt, skład, strukturę i tempo ekspansji. Z perspektywy tej wiedzy, zebranej w tzw. standardowym modelu kosmologicznym, widać jednak wyraźnie, jak wiele wciąż nie rozumiemy. Docierając do granic kosmologii, Page dobitnie ukazuje, że przed nami jeszcze mnóstwo fascynujących odkryć.

Jan Woleński. Wierzę w to, co potrafię zrozumieć

Jan Woleński

 Co sądzi o religii? Czy Bóg wybrał go na ateistę? Dlaczego ma słabość do pięknych kobiet? W osobistych rozmowach Jan Woleński odsłania zakamarki swojego filozoficznego umysłu i racjonalnej duszy. Wraca pamięcią do czasów Polski powojennej i ludowej, opowiada o mechanizmach funkcjonowania starego systemu, mierzy się z próbą jego etycznej oceny, rewiduje swoje postawy sprzed lat. Nie stroni przy tym od zaskakujących wyznań, dystansu do samego siebie, szczypty humoru i morza dobrze uzasadnionego racjonalizmu, który przebija z jego postawy.   Ten wywiad-rzeka, przeprowadzony przez Jolantę Workowską, Jacka Prusaka i Sebastiana Kołodziejczyka, to wciągająca podróż od skomplikowanych korzeni czołowego polskiego filozofa, przez życiowe pokusy i złożone filozoficzne zagadnienia, którym próbuje stawić czoła, po wyważoną diagnozę i ocenę dzisiejszych problemów społeczno-obyczajowych.

Triada

Andrzej Muszyński

Trójkąt to uniwersalny symbol szczęścia, medytacji, światła. Wielką Triadą Platońską nazywa się też trzy Wielkie Idee tj. Dobro, Prawdę i Piękno jako objawienie niedostępnej dla umysłu najwyższej idei, Jedni. Triada to literacka wędrówka po trójkącie geograficznym – pomiędzy Jurą Krakowską, Kolumbią a Birmą w poszukiwaniu przestrzeni spotkania świata materialnego i metafizycznego. Każda podróż, także duchowa musi rozpocząć się jednak od wyznaczenia swojej pozycji we Wszechświecie, czemu doskonale służy dynamicznie rozwijająca się, a w Polsce dotąd nieopisana sztuka wizualizacji kosmosu, space art. Z taką perspektywą autor zabiera czytelnika w góry Sierra Nevada w Kolumbii zamieszkane przez Indian Kogi uznanych za najlepiej zachowaną cywilizację prekolumbijską, by zmierzyć się z ich światopoglądem i pojęciem aluny, którego do dziś nie udało się trafnie wyjaśnić badaczom. Aluna wydaje się bowiem wykraczać poza nasz aparat pojęciowy – pomiędzy słowami „nauka”, a „duchowość” ciągle stawiamy spójnik. Swoje zdanie na jego temat mają buddyści, dlatego autor zabiera czytelnika do Birmy, jednego z najbardziej konserwatywnych krajów buddyjskich, opowiadając o zapomnianej sztuce walki, fuzji sacrum i profanum i tajemniczym stworzeniu, które dzieli ludzi, bo pozostaje kwestią wiary. Praca zajęła II miejsce w konkursie „Nauka a duchowość”, zorganizowanym przez Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych oraz Tygodnik Powszechny, rozstrzygniętym przez jury w składzie: ks. prof. Michał Heller, ks. Adam Boniecki. seria PIĄTY WYMIAR 

Sens życia i sens wszechświata. Studia z teologii współczesnej

Michał Heller

O ile oczami wiary widzi się świat inaczej, niż oczami wiedzy naukowej? Jak, w perspektywie teologicznej, sens człowieka wiąże się z sensem Wszechświata? Jaki jest związek „teologii sensu” z „teologią stworzenia”? Pytania o sens człowieka i sens Wszechświata są ze sobą ściśle związane. Właściwie stanowią one jedno Wielkie Pytanie. Człowiek jest genetycznie związany z Wszechświatem. Korzenie człowieka wyrastają z historii Wszechświata. Jeżeli Wszechświat ma sens, to sens ten prawdopodobnie obejmuje także człowieka, ponieważ człowiek jest częścią, więcej: elementem struktury Wszechświata. A czy mógłby istnieć człowiek obdarzony sensem w bezsensownym Wszechświecie? Polecamy wznowienie klasycznej książki słynnego filozofa i kosmologa, poprawione i poprzedzone nowym wstępem Autora. Jednym z głównych problemów stojących przed teologią XXI wieku jest jej dialog z naukami, zwłaszcza z naukami przyrodniczymi. Fakt, że wielka liczba teologów (może nawet większość) nie dostrzega tego problemu, świadczy jedynie o tym, że jest to problem naprawdę palący. Zignorowanie go może zepchnąć teologię niedalekiej przyszłości na marginesy kulturowego życia ludzkości. Albo jeszcze wyraźniej – może włączyć teologię w ciągle przybierający na sile nurt irracjonalizmu, zrównując ją tym samym z wielu modnymi zabobonami. Należy więc problemowi dialogu teologii z naukami stawić czoło.

Asteroidy. Jak miłość, strach i chciwość zadecydują o naszej przyszłości w kosmosie

Martin Elvis

U jednych widok asteroidy wywołuje lęk. Nie bez przyczyny w tradycji i kulturze skały spadające z nieba niosą pożogę i śmierć. Inni myślą za Mendelejewem: węgiel, żelazo, nikiel, krzem. To z tych pierwiastków są zwykle złożone okruchy pozostałe po formowaniu się planet. U Martina Elvisa asteroidy wywołują zupełnie inne emocje. Zdaniem szanowanego astronoma na tych małych ciałach niebieskich ogniskować się będą trzy potężne siły: odwieczna Miłość do rozumienia i poznawania świata, Strach przed anihilacją gatunku ludzkiego oraz Chciwość – chęć wejścia w posiadanie niezmierzonych bogactw. Czy rozmiłowanie w odkrywaniu oraz obawa przed zabójczym uderzeniem asteroid, podsycane żądzą zysku, dadzą początek projektowi kosmicznego górnictwa – biznesu na skalę Układu Słonecznego albo i większą? Dzięki eksploatacji asteroid cywilizacja z ziemskiej przeistoczy się w kosmiczną. „Nauka umożliwi Chciwość, ale jednocześnie Chciwość umożliwi Naukę”– pisze przewrotnie Elvis w swojej książce.