Figury na biegunach. Narracje silnego i słabego podmiotu twórczego

Łukasz Białkowski

Figury na biegunach to opowieść o dwóch przeciwstawnych figurach artysty. Pierwszy jest twórcą absolutnym – podporządkowuje sobie wszystko i wszystkich: materię, odbiorcę, kryteria poprawnej interpretacji dzieła, możliwość wyrażenia wszelkiego sensu i kreowania rzeczywistości. Ten drugi nie ma nic poza wieczną szamotaniną i, finalnie, kapitulacją. Te dwa modele zostały opracowane przez autora książki w oparciu o narracje snute przez estetyków i krytyków sztuki w okresie od pierwszego dziesięciolecia do końca lat 60. XX wieku. O objęciu badanej problematyki tym zakresem czasowym zadecydowało to, że ani wcześniej, ani później nie pojawiały się narracje, które tak radykalnie i tak biegunowo odmiennie charakteryzowałyby potencjał twórcy. Modelowe struktury, które powstały na podstawie tych narracji, są więc – w przekonaniu autora – ujęciami skrajnymi. Pod względem opisywanych cech obrazują ostateczne możliwości, które da się przypisać zarówno silnemu, jak też słabemu podmiotowi twórczemu. Między nimi ze słabnącym lub rosnącym natężeniem pojawiają się możliwości, które charakteryzować mogą dowolnego twórcę.   Łukasz Białkowski (ur. 1981) – krytyk sztuki, wykładowca akademicki, tłumacz z języka francuskiego i niezależny kurator wystaw. Publikował w wielu czasopismach, katalogach wystaw i monografiach książkowych. Członek AICA Sekcja Polska oraz adiunkt w Katedrze Teorii Sztuki i Edukacji Artystycznej na Wydziale Sztuki Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie.

Współczesna dramaturgia rosyjskojęzyczna: nowe tendencje. Современная русскоязычная драматургия: новые тенденции

praca zbiorowa

Если в начале 2000 годов исследователи (Эрика Фишер-Лихте, Дариуш Косиньски, Сергей Лавлинский…) отмечали, что парадигма текстуальности в драматургии сменяется парадигмой перформативности, то теперь явление перформативного поворота осознано как важнейшая характеристика культурного мышления и культурных практик нашего времени. Стоит отметить, что перформативный потенциал драматургического текста воспринимается не только как составляющая театральной сценической интерпретации, но и как явление поэтики текста. В предложенном вниманию читателя исследовании представлено расширительное понимание текста новейшей драмы как формы бытия, инструмента осмысления действительности, инстанции авторефлексии, источника формирования концептов.   O ile na początku XXI wieku badacze (Erika Fischer-Lichte, Dariusz Kosiński, Siergiej Ławliński) zauważali, iż za zmianę paradygmatu tekstualności w dramaturgii odpowiada paradygmat performatywności, o tyle teraz zjawisko powrotu performatywnego uznawane jest za najbardziej charakterystyczną oznakę myślenia kulturowego i praktyk kulturowych naszych czasów. Warto zwrócić uwagę, że performatywny potencjał tekstu dramaturgicznego postrzegany jest nie tylko jako element teatralnej interpretacji scenicznej, ale i jako zjawisko poetyki tekstu. W proponowanym uwadze czytelnika zbiorze badań zaprezentowano poszerzone rozumienie tekstu najnowszego dramatu jako formy bytu, instrumentu pozwalającego na interpretację rzeczywistości, będącego instancją autorefleksji, źródłem formułowania koncepcji.  

Rozdroże. Literatura polska w kręgu litewskiego odrodzenia narodowego

Beata Kalęba

BIBLIOTEKA LITERATURY POGRANICZA

Zjawy, szaleństwo i śmierć. Fantastyka i realizm magiczny w literaturze hispanoamerykańskiej

Tomasz Pindel

Zjawy, szaleństwo i śmierć jest pierwszą tego rodzaju pracą publikowaną w Polsce. Autor przedstawia rozwój hispanoamerykańskiej literatury fantastycznej, począwszy od próbek publikowanych w prasie w XIX wieku, poprzez okres modernizmu, aż po twórczość Julia Cortázara. Proza fantastyczna, z początku imitująca europejskie i północnoamerykańskie wzory, z czasem zyskuje artystyczną dojrzałość i owocuje oryginalnymi tekstami. Ewolucja ukazana została na przykładzie dzieł najważniejszych twórców tego nurtu (m.in. Rubén Darío, Leopoldo Lugones, Horacio Quiroga, Macedonio Fernández, Jorge Luis Borges, Adolfo Bioy Casares). Osobny wątek stanowi realizm magiczny, powszechnie kojarzony czy wręcz utożsamiany z literaturą latynoamerykańską. Praca zarysowuje historię terminu i definiuje charakterystyczne cechy realizmu magicznego na przykładzie powieści najwybitniejszych jego twórców (m.in. Juan Rulfo, Gabriel García Márquez, Alejo Carpentier).   Tomasz Pindel (1976) - pracownik Instytutu Książki i b. wykładowca Katedry Ameryki Łacińskiej UJ, tłumacz literatury hiszpańskojęzycznej, szczególnie latynoskiej, publicysta - współpracuje z lubimyczytac.pl, „Chimerą”, „Kulturą Liberalną”, Magazynem „Książki”, sporadycznie też z „Gazetą Wyborczą” i „Tygodnikiem Powszechnym”, współautor audycji Piątka z literatury (RMF Classic) i bloga poczytane.blog.onet.pl, autor jednej powieści, redaktor prowadzący serii Las Américas. Nieznana klasyka literatury latynoskiej wydawnictwa Universitas.

Od projektu komunistycznego do neoliberalnej utopii

Andrzej Walicki

Książka niniejsza, podobnie jak trzy poprzednie, opublikowane przeze mnie w „Bibliotece Kuźnicy”, jest jednym z głosów lewicowej mniejszości we wciąż trwającej dyskusji o współczesnej Polsce. Dlaczego więc rozpoczynają ją artykuły dotyczące spraw bardzo odległych w czasie, mówiące o losach „projektu komunistycznego”, czyli o próbach wcielania w życie ideologii komunistycznej, bez bezpośredniego odniesienia do naszego kraju. Aby uniknąć nieporozumień, muszę mocno podkreślić, że w żadnym wypadku nie kierowała mną chęć przedstawienia całokształtu ideologicznych przemian, jakich doświadczyła w latach powojennych nasza część Europy. Chodziło wyłącznie o próbę wyjaśnienia poważnych nieporozumień co do kluczowych terminów, takich jak „komunizm”,  „realny socjalizm” i „liberalizm”. Nieporozumienia te bowiem wciąż narastają w literaturze przedmiotu i wywierają deformujący wpływ na świadomość społeczną, a tym samym na kształt tworzonego przez nas ustroju.

"Całkowicie odmienna praktyka". Fenomenologia pisania Antonia di Benedetto

Magdalena Brykczyńska

Książka stanowi interpretację fragmentów dzieł argentyńskiego pisarza Antonia Di Benedetto przez wpisanie ich w dialog z twórczością między innymi Emmanuela Levinasa, Maurice'a Merleau-Ponty'ego, Jacques'a Derridy, Julio Cortazara, Franza Kafki, Marcela Prousta oraz Jana Vermeera. Do istotnych kluczy interpretacyjnych należą pisma reprezentującego fenomenologię egzystencjalną psychiatry Ronalda Davida Lainga oraz filozoficzno-neurologiczne studia Oliviera Sacksa. Teksty wymienionych - i wielu innych - autorów są odczytywane z intencją nawiązania relacji bliskości między nimi a czytelnikiem. W książce poruszono także problematykę znaczenia pracy z tekstem w budowaniu poczucia tożsamości, języka jako systemu łączącego aspekty werbalne, muzyczne i plastyczne oraz eksperymentów stylistycznych podejmowanych wobec niejednorodności sensu. Osią refleksji jest dążenie do sformułowania zgody na pisanie niedoskonałe, inkluzywne w stosunku do lęku, jakie ono budzi, przedstawionego jako lęk piszącego przed samym sobą. Szczególna rola w osiągnięciu tego celu przypisana zostaje sztuce muzycznej. Praca zawiera obszerne cytaty z niepublikowanych w Polsce tekstów Antonia Di Benedetto w tłumaczeniu na język polski.

Jak to było możliwe? O powstawaniu Międzynarodowego Biennale Plakatu w Warszawie

Katarzyna Matul

Książka Katarzyny Matul poświęcona I Międzynarodowemu Biennale Plakatu, które miało miejsce w Warszawie w 1966 roku jest interesującą monografią wydarzenia. Biennale mając wielkie znaczenie dla środowiska polskich plakacistów wpisywało się w szerszą politykę kulturalną Polski okresu późnego Gomułki. Odwilż już odeszła a zbliżał się rok 1968. Polska szkoła plakatu, o której wiele mówiono, stała się teraz materiałem eksportowym polskiej kultury. Ona też otwierała drogi i umożliwiała kontakty polskich artystów z czołówką twórców na świecie. Tak powstało Biennale Plakatu, takie były jego początki. O tym wszystkim z precyzją badacza i pasją historyka sztuki opowiada autorka. prof. dr hab. Andrzej Turowski   Katarzyna Matul, absolwentka Instytutu Historii Sztuki na UW, obecnie doktorantka na Uniwersytecie w Lozannie i stypendystka Fond National Suisse. Przygotowuje pracę doktorską pt. “Legitymizacja kulturalna plakatu po 1945 r.” pod kierunkiem prof. Philippe’a Kaenela i prof. André Ducreta. Wykładała na Uniwersytecie w Lozannie. W latach 2002-8, dwukrotnie kuratorowała Międzynarodowe Biennale Plakatu w Warszawie. Publikowała między innymi w: 2+3d, DS magazine, Biuletyn Fotograficzny, Etude de Lettres, A Contrario, Fabula.  

Kilka minionych wieków. Szkice i studia z historii ustroju Polski

Stanisław Salmonowicz

"Zebrane w niniejszym zbiorze szkice i studia w ogólnej liczbie ośmiu dotyczą kilku ważnych, niekiedy nawet szczególnie ważnych czy węzłowych problemów historii Polski, poczynając od wieków XVI-XVIII, aż po problemy historii najnowszej - sprawy Państwa Podziemnego, traktowane często jako swoiste tabu niektóre kwestie patologiczne, jakie przynosiła ze sobą okupacja niemiecka czy sowiecka, problemy tzw. prac przyszłościowych Państwa Podziemnego, jak i ciągle aktualny problem sporów wokół decyzji o powstaniu warszawskim. Niektóre moje teksty, publikowane za granicą (a obecnie po raz pierwszy dostępne w rozszerzonej wersji w języku polskim), bądź ogłaszane w czasopismach i pracach zbiorowych, nieraz są dziś trudne do uzyskania lub giną w szumie informacyjnym, jakim nieuniknienie w dobie Internetu i istnienia setek czasopism historycznych w skali europejskiej staje się praca historyka, zwłaszcza początkującego. Stąd myśl zebrania tych kilku tekstów, ogłaszanych głównie w latach dziewięćdziesiątych, celem ułatwienia do nich dostępu badaczom, a także, z uwagi na syntetyczny charakter tych studiów, szerszemu gronu miłośników narodowej historii."