Kształt literacki dramatu Samuela Becketta

Tomasz Wiśniewski

Nie jest to książka wyłącznie o Becketcie, chociaż analizowane są w niej tylko teksty Becketta. Autor skupia się przede wszystkim na angielskich wersjach jego dramatów scenicznych, jednak wbrew dominującej obecnie tendencji podejmuje próbę odczytania dramatu jako części literatury, jako twórczości przynależnej sferze wyobraźni. Do najważniejszych poruszanych tu problemów wypada zaliczyć: konfrontację warstwy językowej dramatu ze stroną wizualną przedstawienia, relacje pomiędzy szeroko rozumianym pismem a mową, kształtowanie modelu świata poprzez przywołany model teatru, i wreszcie rozbieżność pomiędzy światem zjawiskowym a sposobami jego opisu. Przy tym wszystkim, prezentowane są tu główne kierunki ewolucji dramatu Samuela Becketta oraz podkreślany jest zmienny, niejednorodny i niejednolity charakter jego twórczości.

Liminalność i bycie "pomiędzy" w twórczości Petera (Piotra) Lachmanna. Studium literacko-kulturowe

Przemysław Chojnowski

W monografii uderzają dwie sprawności: bardzo dokładna analiza tekstów oparta na regule close reading, a z drugiej strony znakomite rozpoznanie teoretycznych tekstów z dziedziny współczesnej lingwistyki, komparatystyki, także filozofii, edytorstwa i teatrologii, które wspomagają i pogłębiają intuicyjne rozpoznania Chojnowskiego-czytelnika […]. [Autor rozprawy] jako odbiorca i komentator twórczości Lachmanna, chętnie wykorzystuje prywatne dokumenty biograficzne: materiały archiwalne, niepublikowane materiały zalegające szuflady Lachmanna, wymieniane listy i maile (wszystkie precyzyjnie opisane). Jest to znak nowych czasów, które kształtują na naszych oczach nowy rodzaj metodologii, gdzie tego rodzaju dokumenty czyni się elementami historycznoliterackimi przez odpowiednią ich interpretację i wprowadzenie w poznawczy dyskurs. Dokument biograficzny staje się argumentem naukowym: to zasada tzw. nowej biografistyki, która po latach strukturalistycznej banicji, powróciła w ostatniej ćwierci XX wieku, by wraz z geopoetyką, imagologią poszerzoną o wizerunek siebie (zamiast Innego/Obcego, który w „globalnej wiosce” jest już coraz mniej „obcy”) tworzyć zręby nowej metodologii, pozwalającej dokładniej docierać do istoty i znaczenia konkretnego tekstu. Lektura tej monografii jest fascynująca dla każdego, kto ma szacunek dla twórczości pięknie uformowanej, głęboko wnikającej w omawianą materię i zarazem mądrej. […] Monografia twórczości Petera (Piotra) Lachmanna jest ważnym osiągnięciem tak w rozwoju osobistym habilitanta, jak i w obrębie literatury naukowej dotyczącej nowoczesnej biografistyki, pisarstwa bilingwalnego, (auto)przekładu i przekładoznawstwa jako takiego. Chojnowski odkrył dla literaturoznawstwa pisarza bardzo ważnego, którego dotychczasowa obecność w polskim obiegu nie była zbyt wyraźna. Z recenzji prof. M. Dąbrowskiego   Książka Przemysława Chojnowskiego jest teoretycznie dobrze uzasadnionym, głęboko przemyślanym oraz dobrze napisanym studium, które przedstawia pasjonującą postać polsko-niemieckiego pisarza i transdyscyplinarnego artysty w niewielkim stopniu znanego polskiej humanistyce. Monografia ukazuje biograficznie uwarunkowane aspekty dwujęzyczności i kulturowej biwalencji jako figuracje podmiotu liminalnego czy też liminalnej sytuacji egzystencjalnej. Mocną stroną tej pracy jest niezwykle dokładna lektura, trafna kontekstualizacja historyczno-kulturowa i biograficzna, a także […] uważna analiza tekstów Lachmanna. Zwłaszcza w analizach liryki uwidaczniają się umiejętności filologiczne monografisty i jego wyraźne zainteresowania zjawiskami kontaktów językowych i kulturowych. Z recenzji prof. M. Marszałek (Uniwersytet Poczdamski)   Muzeum w Gliwicach jest współwydawcą monografii Przemysława Chojnowskiego i nie jest to dziełem przypadku. Gliwice są bowiem miejscem kluczowym dla Petera (Piotra) Lachmanna, którego biografia nierozerwalnie splata się z dziejami Górnego Śląska, a jego twórczość wyrasta z doświadczeń polsko-niemieckiego pogranicza. Metamorfoza niemieckich Gliwic – miasta urodzenia i dorastania pisarza – stała się dla twórcy jedną z figur ‘bycia pomiędzy’. To właśnie tu w trakcie studiów na Politechnice Śląskiej Lachmann współtworzył teatr satyryczny i na fali Października ‘56 roku zadebiutował jako polski poeta.

Realia, dyskursy, portrety. Studia i szkice

Michał Głowiński

Na tom składa sie 26 szkiców dość zróżnicowanych tematycznie. Zajmuję się między innymi tym, jak pisano o Dzierżyńskim i jak w okresie stalinizmu traktowano romantyzm, analizuję dyskurs antysemicki, w tym "Protokoły mędrców Syjonu", zastanawiam się nad tym, dlaczego ideolodzy skrajnej prawicy gardzą Gombrowiczem i jak się pisze o dzisiejszym świecie w "Naszym Dzienniku". Kilka prac poświęconych jest literaturze zajmującej się Zagładą. Książka ma charakter interdyscyplinarny, myślę, że jest to jej zaletą. / Michał Głowiński

Powiedz to po polsku / Say it the Polish Way. Ćwiczenia rozwijające sprawność rozumienia ze słuchu

Katarzyna Drwal-Straszakowa, Waldemar Martyniuk

„POWIEDZ TO PO POLSKU / SAY IT THE POLISH WAY. Ćwiczenia rozwijające sprawność rozumienia ze słuchu" to książka przeznaczona dla osób rozpoczynających dopiero swoją przygodę z językiem polskim, a więc na poziomie A1 według skali Rady Europy. Podręcznik zawiera 10 lekcji – scenek ilustrujących użycie języka polskiego w wybranych sytuacjach komunikacyjnych. Wszystkie dialogi jak i wyrażenia są przetłumaczone na język angielski. Pliki z nagranymi dialogami oraz ćwiczeniami dostępne na stronie wydawnictwa pozwalają na szybkie opanowanie elementarnych zwrotów i wyrażeń oraz podstawowego słownictwa – samodzielnie lub pod kierunkiem nauczyciela. Uczący się może słuchać dialogów, wykonywać ćwiczenia polegające na słuchaniu i powtarzaniu wybranych fragmentów lub „odgrywaniu” roli jednej z osób, które w nich występują. Może też ćwiczyć podstawowe zwroty i wyrażenia służące komunikacji w języku polskim. W książce znajduje się także krótka informacja na temat kontekstu, z którego wywodzi się podręcznik – projektu ONENESS, czyli platformy multimedialnej do uczenia się i nauczania języków: polskiego, fińskiego, litewskiego, estońskiego i portugalskiego – wraz z informacją o instytucjach partnerskich tego projektu i o programie Komisji Europejskiej Socrates-Lingua.    MATERIAŁ DŹWIĘKOWY DO POBRANIA www.universitas.com.pl

Chwila bez imienia. O poezji Krzysztofa Kamila Baczyńskiego

Stanisław Stabro

Wznowienie pracy poświęconej poezji Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, która weszła do klasyki opracowań historycznoliterackich, stając się monografią twórczości wybitnego pisarza z „pokolenia Kolumbów”. Autor książki nie ogranicza się do wnikliwej analizy utworów poety, lecz przywołuje tradycję romantyczną, patronującą podjęciu ideologii czynu i wpływającą na kształtowanie się heroicznego wymiaru poezji, oraz modernizm wnoszący nowe wątki historiozoficzne i dostarczający środków poetyckich do wyrażenia głębokiego pesymizmu. Zasadnicza perspektywa, w jakiej autor postrzega twórczość Baczyńskiego to nurt polskiego katastrofizmu. Utwory młodego poety konfrontowane są z poezją „żagarystów”, ze światopoglądem i poetyką Miłosza i Czechowicza, przynosząc zapis stanu świadomości pokolenia wojennego.

Po metaetyce. Dobro i powinność w etykach naturalistycznych

Piotr Makowski

Etyka nie jest dziś martwa, jak chcą twierdzić niektórzy. Chodzi bowiem o to, by zrozumieć i do końca przemyśleć konsekwencje odmetafizycznienia oraz przemiany statusu etyki ze względu na normatywną przemianę samej sfery praktyki. Jedno i drugie powoduje, że narzędzia, za pomocą których dawniejsza etyka budowała normatywne konstrukty o uniwersalistycznym zasięgu – przekonana o ich autorytatywności – są w dużej mierze bezużyteczne. Odpowiednim współcześnie stanowiskiem filozoficznym dla rozumienia etyki i rozwiązywania problemów praktycznych okazuje się naturalizm – kładący nacisk na krytyczną refleksję, wolną od metafizycznych mrzonek i teologicznie obciążonych konstruktów, pilnujący zgodności pojmowania tego, co praktyczne, z naukowym obrazem świata, ale i unikający scjentystycznego redukcjonizmu. Nie da się dziś uprawiać etyki bez świadomości tego, iż nie może ona być sprzeczna z szeroko uznawaną i empirycznie potwierdzoną wiedzą naukową. (…) tylko w oparciu o zaplecze naturalistyczne można dziś przekonująco rozwiązywać problemy takie, jak aborcja czy eutanazja. Etyka naturalistyczna ma charakter redukcjonistyczny wyłącznie w aspekcie metodycznego wystrzegania się nadmiaru pojęciowych wydatków w rozumieniu podmiotowości praktycznej i statusu akceptowanych przez nas sądów etycznych. Taki „redukcjonizm” można uznać za konstytutywny dla naturalizmu w etyce o tyle, że bez niego sądy na temat dobra i powinności tracą swoją przedmiotową sensowność i związek z doświadczeniem, czyniąc z etyki dziedzinę, w której pojawiają się tajemnicze, metafizyczne „artefakty”. (z Rozważań końcowych: Metaetyka po metaetyce: naturalizacja podstaw etyki)

Kontrinterpretacje

praca zbiorowa

Interpretacja, jak twierdzi Jonathan Culler, „niczym większość czynności umysłowych bywa interesująca tylko w przypadkach skrajnych”. Teza ta nie dotyczy wyłącznie odważnych modeli lektury, ale i samych koncepcji interpretacji, które muszą nadążać za zmieniającymi się estetyczno-społecznymi konfiguracjami; ich zasadniczą część stanowi sztuka wraz z całym jej polityczno-instytucjonalnym zapleczem. Interpretacja – może szczególnie dzisiaj – uwzględnia więc miejsce, z którego mówi autor(ka) i jego (jej) podmiot: kulturową, społeczną, polityczną, płciową pozycję, jaką zajmuje on (ona) wobec rzeczywistości. Dominujące dzisiaj koncepcje interpretacji obejmują zatem różne sposoby rozumienia rzeczywistości – a właściwie wzajemnych relacji rzeczywistości i estetyczności – i partycypowania w niej poprzez sztukę. Po takie polemiczne, skrajne, otwarte na nowe konteksty rozwiązania sięgali autorzy zamieszczonych w Kontrinterpretacjach szkiców. Zawarty w tytułowej formule prefiks traktowali oni bardzo różnie: jako polemikę z klasycznymi odczytaniami znanych dzieł, przewartościowanie anachronicznych interpretacyjnych narzędzi, zachętę do poszukiwania własnych ścieżek badawczych, do włączania sztuki w niedające się od niej oddzielić kulturowo-społeczne porządki – a często jako połączenie wszystkich tych elementów. ze Wstępu   Recenzowany tom jest interesującą lekturą. I to z wielu powodów. Do niedawna wydawało się, że [interpretacja] stanowi klucz do pojmowania nie tylko literatury, ale też kultury. Tymczasem okazuje się, że pojęcie to zostało zluzowane przez całą serię innych, takich jak transmedialność, postprodukcja czy re-praktyki. Różnica polega na tym, że odtąd żadne nadrzędne pojęcie, żadna przewodnia intencja, żadna wyróżniona praktyka artystyczna nie jest w stanie opisać produkcji i konsumpcji sztuki (co oznacza, że zaciera się to ostatnie odróżnienie). (…) Słowem, kontrinterpretacja, czyli zwrot przeciw pojęciu interpretacji. (…) Chodzi o uwolnienie się od sensu już znanego i przyswojonego – ku nowym sensom. O współudział w działaniach na rzecz zachowania suwerenności sztuki wobec różnych porządków zewnętrznych – społecznych i ideologicznych. Wreszcie – o wyzwolenie od ciśnienia własnej tradycji, czyli o prawo do włączania się w owe inne porządki, podejmowania własnej interwencji i sekundowania interwencjom dokonywanym przez sztukę. Słowem – kontrinterpretacja, czyli metoda nieustannej autoprzemiany. z recenzji prof. dra hab. Andrzeja Skrendy

Królowa Jadwiga. Między epoką piastowską i jagiellońską

Jerzy Wyrozumski

Zrozumiały wzrost zainteresowania królową Jadwigą wobec bardzo prawdopodobnej bliskiej już jej kanonizacji i w obliczu wielkich okrągłych rocznic z nią związanych: 600-lecia utworzenia wydziału teologicznego w Akademii krakowskiej, 600-lecia zainicjowanej i sfinansowanej przez nią fundacji bursy dla studentów litewskich w Pradze i zbliżającego się 600-lecia wielkiej reorganizacji krakowskiej Almae Matris, na co przeznaczyła przed śmiercią swoje klejnoty, skłonił mnie do zebrania w całość czterech powstałych już przed kilku laty moich szkiców poświęconych Jadwidze lub wchodzących w styczność ze sprawą jej panowania w Polsce. (Jerzy Wyrozumski, z Przedmowy)