Ramiona Antajosa. Z teorii i historii regionalizmu literackiego w Polsce

Małgorzata Mikołajczak

Tematem książki jest regionalizm literacki w Polsce. Autorka trojako oświetla zagadnienia z tego kręgu, rozpatrując je w perspektywie historycznej i teoretycznej oraz w ujęciu interpretacyjnym. Pisze o rozwoju idei regionalistycznej, omawia problemy badawcze, które towarzyszą literackiej regionalistyce, analizuje wybrane tematy literatury regionalnej, a w zakończeniu przygląda się wątkom regionalnym w twórczości Czesława Miłosza i Zbigniewa Herberta. Jej rozpoznania wyrastają z prac nad międzyuczelnianym projektem „Nowy regionalizm w badaniach literackich”. Tytuł książki – wzięty z eseju Antajos Herberta – nawiązuje do mitu o Anteuszu, który jest nazywany „regionalistycznym”. Anteusz to figura synowskiego związku z ziemią, ale także figura klęski w starciu z Herkulesem – te wcielenia wyznaczają bieguny regionalistycznej refleksji i patronują dwóm narracjom obecnym w badaniach nad literaturą regionalną: tellurycznej i konfrontacyjnej. Tytułową metaforę można odnieść również do zainteresowania, jakim cieszy się dziś regionalizm: pod wpływem „mody na regionalizm”, a także przemian kulturowych oraz nowych orientacji w naukach humanistycznych i społecznych wzbogaca się (i zmienia) obszar problemów badawczych – Ramiona Antajosa próbują objąć i ukazać to bogactwo. Jestem przekonana, że wartościowe, potrzebne i oczekiwane opracowanie Małgorzaty Mikołajczak zostanie zauważone, będzie źródłem inspiracji do kolejnych naukowych poszukiwań i impulsem do dyskusji. […] Autorkę interesuje regionalizm jako idea, problem badawczy i literatura bądź praktyka kulturowa. Dzięki takiemu uporządkowaniu treści regionalizm został ukazany w sposób wieloaspektowy, z różnych punktów widzenia. […] Lektura przygotowanej publikacji przekonuje o tym, że Autorka jest badaczką zaangażowaną, autentycznie przejętą ideami regionalnym. Przedstawione analizy są rzetelne, dobrze umocowane w stanie badań, a argumentacja jest przekonująca. Małgorzata Mikołajczak trafnie diagnozuje i nazywa problemy badawcze, mnoży propozycje problematyzacji zagadnień regionalnych, wchodzi w niuanse. W kolejnych szkicach do głosu dochodzi historyk, teoretyk i praktyk nowego regionalizmu, gdyż w tak różnych rolach spełnia się badaczka. Rola tego tomu w serii wydawniczej „Nowy regionalizm w badaniach literackich” będzie nie tylko niezwykle ważna, ale też fundamentalna dla tej serii. Z recenzji prof. dr hab. Elżbiety Dutki Małgorzata Mikołajczak – prof. dr hab., kierowniczka Zakładu Literaturoznawstwa w Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu Zielonogórskiego, członek Komitetu Nauk o Literaturze PAN, autorka monografii poświęconych poezji Urszuli Kozioł i Zbigniewa Herberta, a także autorka i współredaktorka monografii dotyczących literackiego regionalizmu. W latach 2013–2017 kierowała międzyuczelnianym zespołem realizującym projekt „Regionalizm w badaniach literackich: tradycja i nowe orientacje”. Jest redaktorką naukową serii „Nowy regionalizm w badaniach literackich”.  

Sprawiedliwość na końcu języka. Czytanie Waltera Benjamina

Adam Lipszyc

Komentarz prof. Piotra Śliwińskiego: „Walter Benjamin jest w humanistyce współczesnej legendą, inspiracją, wyzwaniem. To wyzwanie podjął Adam Lipszyc w książce tyleż uczonej, co się zowie akademickiej, a jednocześnie pod wieloma względami literackiej. „Sprawiedliwość na końcu języka” nie tylko objaśnia myśl filozofa, eseisty, pisarza, ale – objaśniając – stara się zachować jej głęboką nieoczywistość. Lipszyc chce więc i wytłumaczyć i zachować pewien rodzaj ciemności, czy tajemniczości, ukrytej w dziele autora „Pasaży”. To stawia go przed nieomal kwadraturą koła, czyni artystą – umożliwić i ocalić Benjaminowskie niemożliwości. W rezultacie wykład jako całość imponuje klarownym układem, w trakcie zaś czytania mamy wrażenie, że badacz jak pisarz wykonuje wspaniałą pracę na własnym językiem.”   W niniejszej książce proponuję całościową lekturę dzieła Waltera Benjamina. W swojej rekonstrukcji kładę szczególny nacisk na rolę, jaką w tej myśli odgrywa tradycja żydowskiego, apokaliptycznego mesjanizmu. Staram się też jednak pokazać, że same teologiczne zainteresowania Benjamina paradoksalnie wspierały sekularyzacyjne tendencje w jego myśleniu. Jako dwa ogniska owej szczególnej elipsy, jaką tworzy filozofia Benjamina, identyfikuję jego ekscentryczną koncepcję języka oraz jego myślenie o mesjańskiej sprawiedliwości wobec tego, co pojedyncze. Z tej perspektywy całe różnorodne dzieło Benjamina odsłania się jako katalog eksperymentalnych modeli sprawiedliwych działań mesjańskich, działań podejmowanych w medium języka gwoli oswobodzenia pojedynczości spod władzy żywiołu immanencji, który Benjamin określa mianem mitu. Próbuję uporządkować i poddać ocenie te modele, konfrontując je ze sobą nawzajem, a także z alternatywnymi rozwiązaniami innych myślicieli współczesnych – zarówno tych korzystających z elementów tradycji mesjańskiej, jak i tych zakorzenionych w tradycji, która stanowi drugie najistotniejsze źródło ożywczych pomysłów we współczesnej filozofii, czyli tradycji psychoanalitycznej. Adam Lipszyc

Człowiek, państwo, wojna. Analiza teoretyczna

Kenneth N. Waltz

8. tom serii Historia i Polityka pod redakcją Jana Sadkiewicza Człowiek, państwo, wojna to jedna z najważniejszych książek o stosunkach międzynarodowych. Lektura obowiązkowa dla każdego, kto chce zrozumieć, dlaczego państwa toczą ze sobą wojny. prof. John J. Mearsheimer, Uniwersytet w Chicago Trudno wyobrazić sobie współczesną naukę o stosunkach międzynarodowych bez dorobku Kena Waltza. Nawet jego krytycy nie mają wątpliwości, że był on najbardziej znaczącą postacią w naszej dziedzinie w epoce powojennej. prof. Ken Booth, Uniwersytet w Aberystwyth (emeritus) Wybitny teoretyk politycznych zmagań o potęgę, bezlitośnie rozwiewał nadzieje na to, że siła moralna, liberalne zasady lub demokratyczne krucjaty mogą położyć kres wojnom. Jednocześnie zaprzeczał powszechnemu przekonaniu, jakoby realiści byli bezwzględnymi jastrzębiami, czerpiącymi przyjemność z używania siły. prof. Richard K. Betts, Uniwersytet Columbia Książka nie tylko dla tych, którzy zajmują się polityką profesjonalnie, ale dla wszystkich, którzy się nią pasjonują i pragną ją zrozumieć. prof. dr hab. Piotr Kimla, Uniwersytet Jagielloński Prawdopodobnie najważniejsza książka, jaką kiedykolwiek napisano na temat teorii stosunków międzynarodowych. prof. Robert Gallucci, Uniwersytet Georgetown Kenneth N. Waltz (1924-2013) - jeden z najwybitniejszych teoretyków i właściwie współtwórca dyscypliny naukowej o nazwie stosunki międzynarodowe. Profesor Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley oraz Uniwersytetu Columbia, członek zespołów naukowych najbardziej prestiżowych ośrodków badawczych jak: Centrum Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Harvarda, Międzynarodowego Ośrodka Naukowego Woodrowa Wilsona w Waszyngtonie, Wydziału Studiów nad Wojną King's College w Londynie, Uniwersytetów w Pekinie i Fudan w Chinach. Stypendysta Fundacji Guggenheima i Narodowej Agencji Nauki w USA oraz profesor gościnny na wielu uniwersytetach na czterech kontynentach. Jego prace są najczęściej zadawanymi lekturami dla studentów stosunków międzynarodowych na amerykańskich uniwersytetach. Autor dwóch klasycznych dzieł: Struktura teorii stosunków międzynarodowych oraz Człowiek, państwo, wojna.

Fakty i mity o jednym procencie podatku. Odpis podatkowy w procesie kreowania społeczeństwa obywatelskiego

Grażyna Piechota

„Recenzowana praca stanowi cenne źródło informacji o finansowaniu organizacji społeczeństwa obywatelskiego w Polsce z 1% podatku od dochodów osobistych. Ważnym ustaleniem pracy jest zwrócenie uwagi, że mechanizm 1%  w znacznie mniejszym stopniu niż to zakładano w rozwiązaniu ustawowym jest sposobem budowania społeczności. Interesującym ustaleniem badawczym Autorki, które z pewnością będzie przydatne organizacjom obywatelskim próbującym pozyskiwać fundusze z ofiarności społecznej jest fakt, iż najskuteczniejszym mechanizmem komunikacji z otoczeniem badanych organizacji okazały się działania z zakresu public relations, a nie marketing społeczny. Autorka w przejrzysty sposób przedstawiła też regulacje ustawowe nt. form rządzenia partycypacyjnego na szczeblu lokalnym w Polsce. Szczególnie wartościowe są przykłady dot. inicjatywy uchwałodawczej i zróżnicowania warunków włączania osób i organizacji społeczeństwa obywatelskiego przez organy władzy samorządowej do partycypacyjnego rządzenia. Recenzowana praca stanowić będzie z pewnością lekturę bardzo użyteczną dla badaczy społeczeństwa obywatelskiego, władz publicznych i praktyków uczestniczących w działalności zrzeszeń obywatelskich.”  Z recenzji prof. Ewy Leś   „Recenzowana monografia reprezentuje wysoki poziom merytoryczny i metodologiczny, co świadczy o tym, iż Autorka jest kompetentna w materii, którą analizuje i opisuje. Cały problem jest ważny społecznie./…/ Przedłożona praca wnosi wiele nowego do naszej dotychczasowej wiedzy o 1 procencie podatku i o samych organizacjach pożytku publicznego, które w ten sposób starają się pozyskać środki na swoją działalność. Wiadomo, że jest to problem nieco kontrowersyjny z punktu widzenia polityki społecznej. Wykład Autorki ma charakter obiektywny, jest kompetentny i napisany stosunkowo prostym, zrozumiałym językiem. /…/ Praca zawiera bardzo dużo danych faktograficznych (tabele, wykresy), ale także Autorka potrafi wyciągać ogólniejsze wnioski, dokonując konkluzji i typologii. Bardzo cenną częścią pracy są samodzielnie wykonane badania empiryczne dostarczające sporo interesującego materiału.” Z recenzji prof. Stanisława Michalczyka Grażyna Piechota - doktor nauk humanistycznych, prawniczka, socjolożka. Adiunkt na Wydziale Zarządzania i Komunikacji Społecznej Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Zainteresowania naukowe koncentruje między innymi wokół problematyki społeczeństwa obywatelskiego oraz lokalnego komunikowania publicznego i politycznego. Studia doktoranckie odbyła w Instytucie Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk w Warszawie oraz na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Absolwentka studiów podyplomowych z zakresu: Doradztwa Podatkowego (Szkoła Doradców Finansowych, Kraków 1996), Zarządzania Finansami Przedsiębiorstw (Akademia Ekonomiczna, Katowice 1997) oraz Marketingu Politycznego (Uniwersytet Śląski, Katowice 2004). Członkini European Communication Research and Education Association (ECREA) i Polskiego Towarzystwa Komunikacji Społecznej. Odbyła staże naukowe w Pradze, w Dreźnie oraz w Berlinie. Autorka monografii „Szkoła w kryzysie versus media”, Wydawnictwo Wolters Kluwer, Warszawa 2010 oraz „/Nie/ład komunikacyjny w demokracji lokalnej. Komunikowanie polityczne w budowaniu lokalnego społeczeństwa obywatelskiego”, Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”, Katowice 2011.  

Kraina wielu bogów. Meksyk - Gwatemala - Kostaryka

Iwona Żelazowska

a pierwszy rzut oka mogłoby się wydawać, że książka ta jest rodzajem dziennika z podróży. W rzeczywistości autorce udaje się przedstawić bardzo głęboką kosmowizję trzech krajów, które stanowią znaczną część Ameryki Hiszpańskiej. To, co prezentuje, naznaczone jest symboliką, mitologicznym przedstawieniem, głębokimi znaczeniami kulturowymi, wzorcami życia itp. opisywanych krajów. Tytuł jest adekwatną metaforą tego, co znajdziemy w książce. z recenzji dr. hab. Carlosa Dimeo Alvareza, prof. ATH Radosne Święto Zmarłych, kult Świętej Śmierci, szamani i ich rytuały, to tylko niektóre współczesne zjawiska kulturowe opisane przez autorkę. [...] Kraina wielu bogów. Meksyk, Gwatemala, Kostaryka to zbiór barwnych osobistych doświadczeń i rzetelnej wiedzy historycznej. To długa podróż, niejednokrotnie przez tysiąclecia, która uzmysławia, jak trudno jest mówić o współczesnej kulturze krajów latynoame-rykańskich, pomijając ich prekolumbijską przeszłość i okres konkwisty. dr hab. Maria Korusiewicz, kulturoznawca Iwona Żelazowska (wcześniej: Iwona Szafrańska) - absolwentka Akademii Muzycznej we Wrocławiu, krytyk muzyczny, dziennikarka, pasjonatka podróży. Miłośniczka i propagatorka kultur latynoamerykańskich. Od kilku lat prowadzi cykliczne "Spotkania z podróżą", w trakcie których opowiada o Meksyku, krajach Ameryki Środkowej i Południowej. Współpracowała z radiem, telewizją oraz prasą, m.in z takimi tytułami jak: "Ruch Muzyczny", "ARKADIA", "Res Publica Nova", "Suplement", "Miesięcznik Społeczno-Kulturalny ŚLĄSK", "Kwartalnik Kulturalny OPCJE", w którym sprawowała funkcję szefa działu muzycznego. Pomysłodawca, wydawca i redaktor naczelny pisma "DYSONANSE", poświęconego muzyce XXI wieku oraz innym sztukom. Obecnie współpracuje z "Magazynem Historycznym MÓWIĄ WIEKI" oraz "Magazynem Popularnonaukowym ARCHEOLOGIA ŻYWA".

O nowy typ muzeów sztuki

Marian Minich

Cenny dokument czasów, tutaj starannie opracowany naukowo przez Pawła Brożyńskiego, który należy czytać pomiędzy wierszami. W książce O nowy typ muzeów sztuki Mariana Minicha, zza polemiki z historyczno-chronologicznym podejściem do wystawiennictwa muzealnego wyłania się wielowarstwowy obraz złożonej sytuacji kultury i sztuki w Polsce po drugiej wojnie światowej.   Marek Bartelik, autor Early Polish Modern Art. Unity in Multiplicity,  prezes stowarzyszenia krytyków sztuki AICA     Ważne świadectwo polskiego muzealnictwa. Osoba Mariana Minicha zasłużenie wraca w krąg wizjonerów polskiej sztuki. Pisma pierwszego dyrektora Muzeum Sztuki w Łodzi dają wgląd w ówczesny kontekst polskiego życia kulturalnego oraz idee konieczne dla rozwoju sztuki. Minich pisze o sztuce z naciskiem na jej poznawcze wartości i umożliwienie jej jak najpełniejszego wyrazu w celu realizacji misji budowania społecznej świadomości artystycznej oraz przełamywania konserwatywnego myślenia muzealnego. To pozycja już historyczna, ale paradoksalnie, mimo ogromnego rozwoju nauki kuratorskiej i muzealniczej, dzisiejszym celom galerii czy muzeów sztuki, przy strukturalnym zaniedbaniu edukacji artystycznej, przyświecają te same ambicje.   Stanisław Ruksza, historyk sztuki, kurator, dyrektor TRAFO Trafostacji Sztuki w Szczecinie   Obok literatury, teatru i filmu, muzea powinny wziąć niewątpliwie wybitny udział w likwidacji wielojęzycznej wieży Babel naszych czasów, przez ukazanie moralności sztuki, jej wysiłku w kierunku ustawicznego porządkowania nowych elementów rzeczywistości, dla uzyskania możliwie najwyższej świadomości, wobec rozkołysanych przez groźne strumienie historii sił otoczenia. Powinny wziąć udział w rozszerzaniu podstaw intelektualnych i socjalnych, za pomocą pokazania czynników rozwoju form sztuki. Proces ten będzie miał również wybitne, aczkolwiek pośrednie znaczenie dla zrozumienia i urzeczywistniania wolności i sprawiedliwości społecznej, poprzez antycypację perspektyw sztuki – rzutowania płynnej rzeczywistości w sferę idealnych i utylitarnych wizji artystycznych.   Marian Minich, fragment książki 

Teka Stańczyka

Andrzej Dziadzio

Stańczycy w społecznej świadomości występują jako symbol postawy lojalizmu wobec austriackiego zaborcy. Kojarzeni są z grupą rządzącą Galicją w II połowie XIX wieku, której polityczne credo miało się sprowadzać do słynnej frazy „Przy Tobie, Najjaśniejszy Panie, stoimy i stać chcemy”. Zapomina się natomiast o tym, że młodzi krakowscy konserwatyści przekonali Polaków do myślenia o narodowej przyszłości w kategoriach realizmu politycznego. Polityczną edukację społeczeństwa polskiego rozpoczęli właśnie Teką Stańczyka. Obecne pierwsze krytyczne wydanie Teki Stańczyka proponuje powrót do źródeł XIX – wiecznego sporu  o kształt polskiej polityki i obronę interesów narodowych. Teka Stańczyka powstała w okresie tworzenia się w Austrii systemu rządów konstytucyjnych i liberalnych. W jej treści czytelnik znajdzie zatem wątki ideowej konfrontacji między doktryną konserwatywną a liberalną w sferze polityki, religii i kultury. Z tych względów Teka Stańczyka, mimo czasami nieraz trudnej formy przekazu, zasługuje na wnikliwą lekturę.  

"Wiem, o co ci chodziło...". Przeszłość jest moją ojczyzną. Wiersze

Antoni Słonimski

Był osobowością fascynującą. Harmonijnie łączył temperament warszawiaka z manierami długoletniego mieszkańca Londynu; wielbiciel Żeromskiego współżył w nim zgodnie z entuzjastą Wellsa, którego po wojnie wyparł Orwell. Patriota i kosmopolita, socjalista i liberał, liryczny poeta i autor felietonowych dowcipów. Niepodległość Polski, sprawiedliwość społeczna, wolności i prawa człowieka oraz odwaga i humor ― ten stop cech i wartości składał się na duchowe wyposażenie Słonimskiego. Bardzo świadom swej tożsamości, obrońca tradycji narodowych szedł z duchem czasu. Pozwalało mu to zrozumieć nowy sens społecznej misji Kościoła, ale także wiersze poetów mojej generacji ― Barańczaka, Krynickiego, Zagajewskiego. Głosił zasadę partnerskiego kompromisu z władzą, ale w sytuacjach granicznych bywał twardy jak skała. Patos przeplatał ironią, a przyrodzoną kąśliwość języka łączył z wielką ludzką dobrocią. Był jednym z ostatnich przedstawicieli wspaniałego plemienia niepokonanej polskiej inteligencji, którzy deklarowali za Kantem, że „niebo gwiaździste nade mną, a prawo moralne we mnie”. Jeśli wszakże przyjrzeć się uważnie dokonaniom tych ludzi, to łatwo spostrzec, że postępowali tak, jakby ― wedle określenia Pana Antoniego ― mieli prawo moralne ponad sobą, a niebo gwiaździste w sobie. Niebo gwiaździste, na którym szukam nieraz znaku, pozdrowienia, rady od Pana Antoniego. Adam Michnik