Intymność i jej współczesne przemiany. Studium z filozofii kultury

Maciej Musiał

Pracę (…) Macieja Musiała oceniam wielce pozytywnie za jej intelektualny potencjał, solidność i konsekwencję, z jaką autor stara się zawsze konkluzywnie porządkować wszystkie wątki rozważań. Co więcej, doktorantowi udało się pokazać, że wbrew poglądom wielu przedstawicieli współczesnej polskiej humanistyki, potencjał zawarty w społeczno-regulacyjnej koncepcji kultury Jerzego Kmity jest stale źródłem inspiracji i sprawdza się także w obszarach płynnej nowoczesności, która wbrew pozorom wcale nie przypomina „ruchów Browna”, a jej niestabilność daje się analizować w sposób systemowy i porządkować teoretycznie (…). Reasumując, nie mam najmniejszych wątpliwości, że rozprawa (…) Intymność i jej współczesne przemiany. Studium z filozofii kultury jest opracowaniem oryginalnym i inspirującym, o wyjątkowych walorach intelektualnej rzetelności i dyscypliny (…). Prof. dr hab. Wojciech Józef Burszta Pracę (…) Macieja Musiała czyta się jak powieść. Ponieważ jest to powieść filozoficzna, stwierdzenie to nie pełni w recenzji roli zarzutu, lecz możliwie intelektualnie wyrafinowanego komplementu. (…) [Maciej Musiał] napisał filozoficzną pracę o intymności, a zatem o tym kontekście życia (społecznego), o którym pisze się niezwykle trudno, ponieważ jest on najczęściej definiowany za pomocą pojęć zakładających szeroko rozumianą przygodność ludzkich oczekiwań i służących im zachowań. Ta dysertacja pokazuje, że filozofia nie tylko potrafi stawiać życiu poprzeczki, lecz także wiernie mu towarzyszyć. Prof. UAM dr hab. Roman Kubicki Maciej Musiał (ur. 1985), doktor filozofii, absolwent studiów polonistycznych. Interesuje się filozofią współczesną oraz przemianami współczesnej kultury, szczególnie w zakresie sfery intymnej. Opublikował monografie poświęconą myśli Richarda Rorty’ego oraz ponad dwadzieścia artykułów i recenzji, m.in. w „Theory, Culture and Society” oraz w „Przeglądzie Filozoficznym”.

Twórcze metafory medialne. Baudrillard - McLuhan - Goffman

Agnieszka Ogonowska

  W książce poruszono fundamentalną kwestię obecności metafor w tekstach naukowych poświęconych mediom, mediasferze, mediamorfozie. Obok trzech głównych bohaterów prowadzonych w niej rozważań: Jeana Baudrillarda, Marshalla McLuhana i Ervinga Goffmana uwzględniono także teksty m.in.: Derricka de Kerckhove’a, Johna Urry’ego, Deana MacCannella, a także innych badaczy, którzy nawiązują do trzech wymienionych w tytule klasyków. Okazuje się, że specyficzne - dla każdego z przywoływanych  autorów – metafory, determinują obraz świata mediów, który wyłania się z ich tekstów. Metafory medialne przenikają także do języka potocznego i dziennikarskiego.

Epistemologia współcześnie

Marek Hetmański

Na niniejszy tom składają się rozprawy i artykuły, które powstały w trakcie przygotowań do konferencji "Epistemologia współcześnie", która odbyła się w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie w dniach 7 i 8 listopada 2005 roku. Zawarta w nich jest specyfika epistemologii jako filozoficznej refleksji nad poznaniem i wiedzą, w szczególności jej metateoretyczny charakter. Pod tą nazwą funkcjonują różne koncepcje i stanowiska, a także metody tej refleksji - od kantowskich czy scholastycznych nastawień przez fenomenologiczne, hermeneutyczne oraz analityczne, aż po pragmatystyczne i postmodernistyczne projekty uwspółcześnienia lub radykalnej zmiany tradycyjnej epistemologii. W powyższym wstępie oraz w części pierwszej (autorstwa najwybitniejszych polskich epistemologów) zaprezentowane są zarówno tradycja każdego z tych rozumień epistemologii, jak również konkretne stanowiska, rozwiązania czy projekty metaepistemologiczne. Czytelnik znajdzie tu różnorodność autorskich ujęć oraz dyskusje nad statusem epistemologii jako takiej. W części drugiej omówione są przykłady teoriopoznawczej problematyki zawartej w tych naukach szczegółowych jak humanistyka, socjologia, językoznawstwo, biologia czy psychologia poznawcza (kognitywistyka), w których wyraźnie obecne są epistemologiczne zagadnienia. Tom kończą rozprawy autorstwa badaczy z licznych krajowych zakładów lub katedr o profilu epistemologicznym, podejmujące zarówno metaepistemologiczne wątki, jak i prezentujące konkretne przykłady stanowisk i dyskusji teoriopoznawczych.  

Lektorzy języka angielskiego w międzywojniu

Mirosława Podhajecka

Monografia jest pierwszą próbą przedstawienia działalności lektorów języka angielskiego z pięciu uniwersytetów okresu międzywojnia: Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, Uniwersytetu Poznańskiego, Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie i Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Jako pracownicy dydaktyczni lektorzy nie mieli na swoim koncie osiągnięć naukowych, wykonywali jednak ważną „pracę u podstaw”, aby poprawić znajomość języków obcych wśród studentów i przyszłych absolwentów polskich uczelni. Tym samym zasługują na odnotowanie w literaturze przedmiotu. Sylwetki lektorów przedstawiono na szerszym tle historycznym, ponieważ ich losy były ściśle powiązane z wydarzeniami pierwszej połowy XX w. Materiał wzbogacają trzy aneksy, z których pierwszy obejmuje biogramy kierowników pierwszych katedr anglistyki, drugi stanowi analizę kilku podręczników do nauki angielskiego wydanych przez lektorów, a trzeci zawiera przekłady anglojęzycznych tekstów. Książka skierowana jest głównie do językoznawców, studentów neofilologii, nauczycieli języków obcych i historyków, ale może także zainteresować pedagogów, socjologów, kulturoznawców, politologów, a także osoby zajmujące się innymi dziedzinami nauki.   Głębię analizy i dbałość o szczegół Autorka łączy z żywością prezentacji i przydaje tekstowi zarówno wagi, jak i atrakcyjności poprzez bogaty materiał ilustracyjny: fotografie, wyciągi z rejestrów, fragmenty korespondencji, odpisy dyplomów, ogłoszenia, nekrologi. Są to nośniki niesłychanie cennych danych, rysujących szeroki kontekst funkcjonowania pracowników uniwersytetów. [z recenzji prof. dr hab. Hanny Komorowskiej]   Autorka odwołuje się do wielu źródeł. Nie podchodzi do nich jednak bezkrytycznie, gdyż niejednokrotnie pewne informacje podaje w wątpliwość, inne koryguje i wreszcie nie unika przedstawienia własnych przemyśleń. W efekcie czytelnik otrzymuje interesujące biogramy dziewiętnastu lektorów języka angielskiego i kierowników katedr anglistycznych. [z recenzji prof. dr hab. Elżbiety Mańczak-Wohlfeld]   Mirosława Podhajecka – profesor uczelni w Instytucie Językoznawstwa Uniwersytetu Opolskiego, specjalność: językoznawstwo. Zainteresowania badawcze: kontakty językowe, leksykografia, historia dydaktyki języka angielskiego, biografistyka. Autorka monografii Russian Borrowings in English: A Dictionary and Corpus Study (2013) oraz A History of Polish-English/English-Polish Bilingual Lexicography (1788–1947) (2016). Beneficjentka projektu badawczego Narodowego Centrum Nauki (2011–2016), stypendystka Cordell Collection of Dictionaries, Indiana State University (2005, 2012) oraz Clifford and Mary Corbridge Trust, Cambridge University (2018).  

Estetyka jako źródło refleksji nad prawem

Jędrzej Janicki

W Portrecie Doriana Graya przeczytamy, że każda sztuka jest bezużyteczna. Kusząca to wizja, jednak niekoniecznie prawdziwa. Sztuka może być użyteczna, i to w wielu innych wymiarach niż propagandowy. Estetyka jako źródło refleksji nad prawem ukazuje możliwość traktowania dzieł sztuki jako pewnego początku - w tym przypadku początku namysłu o charakterze teoretyczno- i filozoficznoprawnym. Świat sztuki i świat prawa nie stanowią dwóch wrogich sobie i obcych uniwersów. Wręcz przeciwnie, zachodzi między nimi pewnego rodzaju relacja oparta na podobieństwach, które niniejsza książka stara się zaprezentować. Próba ta może okazać się atrakcyjna zarówno dla filozofów, kulturoznawców, jak i prawników, którzy cenią nieco szerszą niż dogmatyczna refleksję nad prawem i którzy przyjmują, że prawo stanowi jedną tylko ze składowych kulturowego dorobku człowieka. "Książka stanowi oryginalne rozwiązanie problemu badawczego i równocześnie potwierdza ugruntowaną filozoficznoprawną wiedzę Autora. Na uznanie zasługuje również twórcza warstwa refleksyjna charakteryzująca tę książkę, utrzymana w konwencji nieprzekraczalnej ścisłości merytorycznej". dr hab. Anna Rossmanith Jędrzej Janicki (1994) - doktor prawa związany z Uniwersytetem Łódzkim, absolwent filozofii. Badacz estetyki prawa, zwłaszcza związków zachodzących między prawem a kulturą.

Urbanistyka "à la française". Tysiąc lat doświadczeń i europejskich innowacji. Dopełnienie obrazu, tom II: Francja nowożytna. Od narodzin absolutyzmu do epoki oświecenia

Krzysztof Kazimierz Pawłowski

Wiek XVII i pierwsze dekady wieku XVIII znaczą rozkwit idei absolutyzmu. Zaważyły one nie tylko na sposobie sprawowania władzy i zarządzania krajem, ale również na formach kształtowania przestrzeni. Znajdzie to wyraz w podejściu do różnej jej skali – od budynku, dzielnicy i miasta, do polityki zagospodarowania kraju. Na przykładzie pierwszych realizacji skali urbanistycznej: Vitry-le-François, Charleville, a następnie Richelieu uwidocznione jest wyzwalanie się Francji spod dominacji Italii. Szczególna uwaga skierowana jest na próby przebudowy średniowiecznego Paryża podjęte przez Henryka IV i genezę pierwszych placów królewskich – des Vosges i Dauphine oraz projektowanego Place de France, a także na wybitną rolę marszałka Vaubana, którego działania w zakresie umacniania granic pozwoliły na długi czas pozbyć się Paryżowi fortyfikacji. Przykładem wielkoprzestrzennej strategii państwa stał się „kanał dwóch mórz” określany jako „Canal du Midi”. Osobne miejsce zajmuje Wersal ze swym założeniem pałacowo-ogrodowym i miastem. Rola kompozycji ogrodowych w kształtowaniu przestrzeni jest szczegółowo analizowana na przykładzie realizacji paryskich, przede wszystkim zaprojektowanie Champs Elisées, które staną się trwałym kośćcem Paryża. Epoka Oświecenia wzbogaciła ówczesny dorobek myśli urbanistycznej przede wszystkim o wnikliwą analizę starych miast, podjęła problem ich przebudowy. Lansowany przez filozofów Oświecenia postulat integracji wszystkich dziedzin nauki, techniki i sztuki, której symbolem była Encyklopedia, znalazł wyraz również w kompleksowym podejściu do problematyki miasta. Punktem zwrotnym w formowaniu nowych zasad przebudowy – „upiększenia” miast stał się wydany w 1753 roku przez Marc-Antoine’a Laugiera Essai sur l’Architecture. Wielką rolę odegrał J.F. Blondel jako profesor i praktyk planowania urbanistycznego. Wykonany przez niego projekt przebudowy Strasburga był pierwszym tak szczegółowo opracowanym we Francji. Dzieło P. Patte’a Monuments erigés à la gloire de Louis XV w pełni zasługuje na miano podręcznika urbanistyki. Szczególną rolę w ewolucji architektury urbanistyki epoki odegrał C.-N. Ledoux z projektem miasta przemysłowego. Najważniejszym osiągnięciem epoki było stworzenie koncepcji generalnego planu przebudowy miasta. Dążenia w kierunku uzyskania planu przebudowy Paryża znalazły najpełniejszy wyraz w tak zwanym Planie Artystów. Przegląd dorobku teoretycznego przełomu XVIII i XIX wieku w dziedzinie planowania miast kilku krajów europejskich pozwala wykazać wielką w tej dziedzinie rolę koncepcji stworzonych we Francji epoki Oświecenia.  

W niewoli ciała. Doświadczenie utraty zdrowia i jego reprezentacje

Małgorzata Okupnik

Celem książki jest omówienie reprezentacji doświadczenia utraty zdrowia wskutek poważnej, przewlekłej, somatycznej, nieuleczalnej choroby. W części pierwszej podjęto próbę definicji utraty, będącej doświadczeniem  powszechnym i nieuchronnym. Odkrycia jej istoty dokonano za pomocą analizy fenomenologicznej.  Część druga dotyczy kulturowego wymiaru doświadczenia utraty zdrowia. Przedstawiono w niej konceptualizacje i metafory choroby. Szczegółowo omówiono motyw niewoli. Podjęto również próbę określenia specyfiki narracji o chorobie (patografii). Analiza tego typu świadectw wymaga od badacza specjalnego nastawienia i potraktowania, a mianowicie „lektury empatycznej”. Na część trzecią składają się analizy patografii i prac plastycznych tworzonych przez osoby chore (na nowotwory złośliwe, stwardnienie boczne zanikowe, degenerację siatkówki). Włączono także świadectwo osoby towarzyszącej bliskiemu zmagającemu się z nieuleczalną chorobą.   To książka na wysokim poziomie akademickim, interesująca zarówno dla literaturoznawców, kulturoznawców i filozofów, jak i adeptów medycyny, psychologii czy pedagogiki. Świetny warsztat literacki Autorki pozwala także na skierowanie jej do czytelników niezajmujących się literaturą na poziomie profesjonalnym, a zwyczajnie zainteresowanych tematem. Prof. dr hab. Bogumiła Kaniewska   Tym, co w mojej opinii decyduje o oryginalności pracy, jest nowy sposób ujęcia tej problematyki, oglądanej w perspektywie wiążącej utratę i dar. W tej właśnie perspektywie, na tle uznawanego dziś powszechnie za prywatne doświadczenia utraty zdrowia, Autorka zwraca uwagę na twórcze przezwyciężenie jej skutków (w narracjach i pracach plastycznych). Dr hab. Izolda Topp-Wójtowicz

Freuda teoria snów. Komedia w 3 aktach

Antoni Cwojdziński

Seria KLASYKA MNIEJ ZNANA Antoni Cwojdziński (1896–1972), komediopisarz, z wykształcenia fizyk. Pod wpływem J. Osterwy wstąpił do Instytutu Reduty, gdzie występował pod pseudonimem A. Woydan. Pracował jako reżyser w teatrach Lwowa i Warszawy. Debiutował jako autor Teorią Einsteina (wyst. 1934 w reż. Osterwy), graną z ogromnym powodzeniem. Od 1940 przebywał na emigracji: w latach 1941–1961 w USA, następnie w Anglii. Podczas wojny zorganizował w Nowym Jorku objazdowy Polski Teatr Artystów, w którym wystawiał sztuki tematycznie związane z okupacją hitlerowską w Polsce. Od 1962 kierował w Londynie teatrem Nasza Reduta, utrzymując jednocześnie stały kontakt z krajem, gdzie wystawiano jego sztuki. Był, obok Bruno Winawera, twórcą tzw. komedii scjentystycznej. Uważał, że wobec ogromnego znaczenia nauki w życiu współczesnego człowieka powinna stać się ona tematem sztuki. Popularyzował tezy naukowe w sposób niezbanalizowany, konfrontował je z powszechnymi poglądami, wynikającymi często z błędnej interpretacji nauki. Psychoanalizie poświęcił Freuda teorię snów (wyst. 1937), typologii konstytucjonalnej Kretschmera Temperamenty (wyst. 1938), teoriom biologicznym Obronę genów (wyst. 1964), telepatii i jasnowidzeniu Hipnozę (wyst. 1964), cybernetyce Sprzężenie zwrotne (wyst. 1966). W komediach powojennych wprowadzał elementy groteskowej farsy (Einstein wśród chuliganów) i satyry społecznej (Każda chwila, demaskująca amerykańskie społeczeństwo).