"Marzenie, które czyni poetą"... Autentyczność i empatia w dziele literackim Juliana Kornhausera

Adrian Gleń

Książka, którą trzymają Państwo w rękach, to wyjątkowo kompetentne i przemyślane wprowadzenie w twórczość Juliana Kornhausera. Wybitny polski poeta trafił na znakomitego krytyka, któremu nie po raz pierwszy udaje się przekonać czytelników, że warto czytać wiersze, i że można robić to w sposób niebanalny. Jestem pewien, że interpretacje Adriana Glenia to świetny punkt wyjścia do rozmowy o miejscu Kornhausera, ale także rozmowy o miejscu poezji w naszym życiu i o drodze, jaką ta ostatnia nieustannie w nas przemierza.   Jacek Gutorow   Adrian Gleń – teoretyk literatury, krytyk literacki, adiunkt w Instytucie Polonistyki i Kulturoznawstwa Uniwersytetu Opolskiego. W latach 1998–2001 redaktor naczelny pisma „Przez Czerń”, w latach 2009–2012 redaktor działu literackiego w piśmie „Strony”. Stypendysta FNP (za rok 2005), członek Akademii Młodych Uczonych PAN. Redaktor kilku tomów zbiorowych i autor 5 monografii; publikował m.in. w: „Tekstach Drugich”, „Pamiętniku Literackim”, „Ruchu Literackim”, „Przestrzeniach Teorii”, „Ruchu Filozoficznym”, „Sztuce i Filozofii”. Zredagował antologię tekstów krytycznych poświęconych pisarstwu Juliana Kornhausera, Było nie minęło (Opole 2011). Stały współpracownik „Toposu” i „Przeglądu Filozoficzno-Literackiego”. Mieszka pod Opolem z żoną i dwójką synów.

Literatura polskiego oświecenia wobec tradycji i Europy. Studia

Marcin Cieński

Zebrane w tej książce studia mają za przedmiot powiązanie polskiego oświecenia (zwłaszcza jego literatury) z tradycją organizującą kulturę Pierwszej Rzeczpospolitej i z europejskimi impulsami wpływającymi na jej modernizację (zwłaszcza w obszarze polityki i świadomości jej obywateli). Układają się one wokół pewnych osi tematycznych, wskazujących jednocześnie – mam nadzieję – najważniejsze dla mnie kwestie, które w badaniach nad polskim oświeceniem należało czy należy rozpoznać. Bardzo ważna wydaje mi się problematyka dotycząca dzisiejszego spojrzenia na oświecenie, naznaczonego historią sporów o przeszłość, czarnymi i białymi legendami, manipulacjami, a przede wszystkim stereotypowymi uproszczeniami. To one tworzą kontekst, w którym dziś przychodzi badaczowi oświecenia interpretować – na nowo – wydarzenia i postawy, przedmioty i teksty z osiemnastego stulecia. Przełamanie stereotypów nie zależy tylko od literaturoznawcy, ale może on próbować pokazać, jak przedmiot jego zainteresowania łączy się z wielkimi porządkami narodowej świadomości i kultury. Powinien on też – tak uważam jako historyk literatury (dawnej) – pokazać odmienność kulturową i cywilizacyjną swego przedmiotu zainteresowania, objaśnić go, wprowadzić w szerszy układ odniesienia. W czytaniu epok dawnych właśnie „cywilizacyjna historia literatury” wydaje się szansą na przezwyciężenie zagrożeń współczesnego odrzucenia historyczności oraz kryzysu historii literatury. (ze Wstępu)

Florencja-muzeum. Miasto i jego sztuka w oczach polskich podróżników

Małgorzata Wrześniak

Florencja – muzeum. Miasto i jego sztuka w oczach polskich podróżników ukazuje ponad 50 relacji skreślonych przez polskich podróżników, którzy odwiedzali Florencję na przestrzeni lat 1540-1825. Wyciągnięte z przepastnych archiwów rękopiśmienne diariusze z podróży autorstwa staropolskich dyplomatów, księży, szlachty i studiującej młodzieży tworzą fascynującą opowieść o mieście, jego mieszkańcach, mecenasach i artystach, a przede wszystkim o tym jak postrzegali ich nasi rodacy przez trzy stulecia, co ich zachwycało, i co krytykowali. Jest to szczególny przewodnik po „polskiej Florencji”, który jak wehikuł czasu przenosi czytelnika w czasy odległe ukazując ich kulturę, sztukę i obyczaje pokazując jednocześnie jak florencki gust przenikał do świadomości podróżnika i jak na niego oddziaływał.    „Proponowana publikacja – co podnosi jej wartość – łącząc warsztat historyka sztuki, historyka i kulturoznawcy jest opracowaniem o charakterze interdyscyplinarnym, prezentującym zupełnie nieznane na polskim gruncie materiały źródłowe. Ich olbrzymi zbiór, przeanalizowany w pierwszej części książki, stanowi podstawę dla ciekawych wniosków na temat mentalności, poziomu estetycznej wrażliwości, zainteresowań i fascynacji podróżujących do Włoch Polaków na przestrzeni od połowy XVI wieku do około 1825 roku”.    Z recenzji ks. prof. dr. hab. Michała Janochy    Małgorzata Wrześniak, doktor nauk humanistycznych, historyk sztuki i tłumacz. Od wielu lat związana z Instytutem Historii Sztuki Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Zajmuje się teorią sztuki, historią estetyki i doktryn artystycznych, a zwłaszcza historią estetycznego przeżycia staropolskich podróżników. W sposób szczególny interesuje się sztuką i historią Florencji, gdzie organizuje wystawy i prowadzi międzynarodowe seminaria podejmujące złożoną problematykę współczesnych recepcji i przekształceń florenckich arcydzieł.   

Etyka normatywna. Między konsekwencjalizmem a deontologią

Krzysztof Saja

Książka stanowi próbę syntezy trzech wielkich nurtów etycznych: konsekwencjalizmu, deontologii oraz etyki cnót. Autor, sprawnie poruszając się we współczesnej etyce anglosaskiej, opisuje ich filozoficzne źródła, wady i zalety, skupiając się zwłaszcza na konsekwencjalizmie i deontologii. Stara się pokazać, że choć ich zwolennicy przyjmują wiele trafnych przekonań, niepotrzebnie podnoszą je do najważniejszej rangi, dewaluując intuicje swoich przeciwników. Wynikiem takiej oceny jest pomysł tworzenia teorii hybrydowych. Stanowią one sposób pogodzenia zwaśnionych nurtów poprzez zbudowanie syntetycznej koncepcji, która uwzględniać będzie najważniejsze przekonania przyjmowane przez spierające się ze sobą etyczne obozy. Ponieważ cel taki nie byłby osiągalny bez wcześniejszej szczegółowej analizy, czytelnik znaleźć może w książce opis najważniejszych cech poszczególnych tradycji, dokonany z myślą o wszystkich tych, którzy interesują się poszukiwaniem racjonalnego uzasadnienia norm moralnych. Problem wyboru pomiędzy konsekwencjalizmem a deontologią rzadko bywa prezentowany w sposób całościowy, pozwalający czytelnikowi na uchwycenie najważniejszych argumentów (i kontrargumentów) obu stron. [ …] Recenzowana praca K. Saji stanowi próbę przedstawienia właśnie tego rodzaju opracowania i – warto podkreślić to już na samym wstępie – próbę niezwykle ambitną, bardzo szeroko zakrojoną, samodzielną w sposobie prezentacji i doboru materiału, a także zawierającą oryginalny wkład autora w postaci szkicu koncepcji hybrydowego konsekwencjalizmu wielu funkcji. […] Należy uznać ją za pozycję bardzo wartościową, starannie przygotowaną i wartą polecenia. (Z recenzji wydawniczej dr hab. Jacka Jaśtala) Krzysztof Saja, ur. 24 lutego 1979 roku, pracownik Zakładu Etyki Instytutu Filozofii Uniwersytetu Szczecińskiego. Specjalizuje się w zakresie metaetyki, etyki normatywnej oraz etyki stosowanej. Jest autorem książki Język etyki a utylitaryzm. Filozofia moralna Richarda M. Hare’a (2008) oraz kilkunastu artykułów naukowych wydanych w Polsce i za granicą. Przebywał na stażach i szkoleniach w takich ośrodkach jak Humboldt-Universität zu Berlin (Niemcy), Aarhus Universitat (Dania), Keele University (Anglia) i The University of Edinburgh (Szkocja).  

Fraszki (Jan Kochanowski)

Jan Kochanowski

Jan Kochanowski (1530-1584), najwybitniejszy poeta polskiego renesansu, prozaik i dramaturg tworzący zarówno w języku polskim, jak i łacińskim. Na bogatą twórczość polskojęzyczną pisarza składają się m.in. Pieśni, Treny, Fraszki, Odprawa posłów greckich oraz kunsztowna parafraza biblijnej księgi Psałterz Dawidów. Kochanowski ceniony jest przede wszystkim jako liryk. W zbiorze podzielonych na trzy księgi Fraszek (w niniejszym tomie) poeta zawarł utwory o tematyce miłosnej, biesiadnej, filozoficzno-egzystencjalnej, autotematycznej, autobiograficznej, patriotycznej, religijnej. Kompozycja tekstu podporządkowana została nadrzędnej zasadzie varietas (różnorodności), która pozwala lokować obok siebie teksty żartobliwe i poważne.

Rozwiązywanie tekstów. Poetyckie polimorfie Tymoteusza Karpowicza

Bartosz Małczyński

Karpowiczowski poemat polimorficzny to poemat nieistniejący do końca, widmowy, zatrzymany w odwodzie języka, potencjalny. Można go składać z fragmentów, ale to nie załatwia sprawy, bo wiele fragmentów nie zostało napisanych, a te dające się odczytać pojawiają się w kontekstach, których architektury nigdy nie zgłębimy. To już właściwie nie Księga. To sen o Księdze. A może raczej coś pomiędzy snem a jawą, coś na tyle nieokreślonego, że wypisuje się w chwili, gdy próbujemy je zapisać, wpisać w cokolwiek, tak aby został ślad. Jedno z bardziej zapadających w pamięć wrażeń towarzyszących czytaniu Karpowicza: z lektury wynosimy nasze własne ślady – ślady fascynacji, milczenia, podjętej obecności. W rozprawie Bartosza Małczyńskiego odnajduję ten rodzaj zaangażowania, który sprawia, że możemy nagle odnaleźć siebie w wierszu Karpowicza, a już po chwili słyszymy, jak słowa poety rozbrzmiewają w nas, stając się częścią nas samych. To podwójne złożenie pozwala nam czytać Karpowicza tak, jak być może on sam by tego pragnął – w skrytości, a jednocześnie otwartości języka; w pełnym świetle niemożności, o której opowiada i której przyświadcza poezja. (z recenzji Jacka Gutorowa)

Ślady obecności

Sławomir Buryła, Alina Molisak

"Ślady obecności" to rezultat zaproszenia, z jakim zwróciliśmy się do badaczy problematyki żydowskiej w dwudziestowiecznej literaturze polskiej. Chodziło nam przede wszystkim o przyjrzenie się tym zjawiskom i tym twórcom, którzy z różnych względów stanowią margines refleksji krytycznoliterackiej, tematom często pomijanym i przemilczanym. Celem "Śladów obecności" jest zatem tyleż wskazanie na istnienie terenów nieodkrytych, co wypełnienianie luki, zwrócenie uwagi na niedostatecznie odczytane współcześnie teksty literackie i ważne zjawiska w dziejach naszej kultury." (ze Wstępu)

Lingwistyczne badania nad dyskursem. Kompendium

Praca zbiorowa

Badania nad dyskursem czy analiza dyskursu na stałe weszły do arsenału teoretycznego i metodologicznego lingwistyki i dyscyplinę tę w istotny sposób zmieniły. Atrakcyjność kategorii dyskursu wynika przede wszystkim z faktu, że pozwala ona wyjaśnić dynamiczny proces tworzenia znaczeń w komunikacji społecznej z uwzględnieniem kontekstu kulturowego i podmiotów w nim uczestniczących. W kompendium dokonujemy syntezy aktualnych badań nad lingwistyczną istotą dyskursu i kategoriami jego analizy wskazujemy perspektywy rozwoju tychże badań oraz prezentujemy wyniki analizy dyskursu różnych domen/obszarów społecznych. Kompendium składa się z sześciu części: Dyskurs a inspiracje teoretyczne i metodologiczne, Analiza dyskursu w naukach społecznych i humanistycznych, Dyskurs a subdyscypliny i metody lingwistyczne, Dyskurs a kategorie językowe, Dyskurs a kategorie kulturowe, Dyskurs a media, Dyskurs a domeny życia społecznego.