Zeszyt “Architektura" nr 19, Percepcja miejskiej przestrzeni publicznej w ujęciu kategorii witruwiańskich

Paweł Trębacz

Badania przedstawione w niniejszej pracy służą pogłębieniu rozumienia percepcji formy miejskiej przestrzeni publicznej. Starano się określić elementy tej przestrzeni, które mają istotne znaczenie w procesie postrzegania. Jak juk wspominano, lepsze poznanie mechanizmu postrzegania pozwala na bardziej precyzyjne określenie zasad, jakim powinna podlegać budowa formy. Drugim istotnym celem pracy jest powiązanie uzyskanych wyników z kardynalnymi wartościami, stanowiącymi podstawę budowy miejskiej przestrzeni publicznej, a szerzej - kreacji architektonicznej jako sztuki kształtowania przestrzeni. Opracowanie składa się z czterech części. We wprowadzeniu określono cel badań: problem badawczy, hipotezę oraz przyjęto metodę i zakres badań, a także opisano dotychczasowy stan wiedzy, dotyczącej percepcji formy miejskiej przestrzeni publicznej. Omówiono samo pojęcie miejskiej przestrzeni publicznej oraz jej cechy charakterystyczne, a przede wszystkim elementy wchodzące w skład jej fizjonomii. W pierwszej części, w której zawarto badania empiryczne, przedstawiono dotychczas stosowane rodzaje metod badawczych dotyczących percepcji przestrzeni miejskiej, wynikających z różnych podejść do samego rozumienia przestrzeni. Wyjaśniono wybrane metody badawcze, przebieg badań oraz przedstawiono osiągnięte rezultaty. Natomiast szczegółowe wyniki badań umieszczono w Dodatku załączonym na końcu opracowania. Naszkicowano podstawową problematykę dotyczącą uwarunkowań fizjologicznych i psychologicznych aparatu percepcyjnego w ujęciu wielodziedzinowym. W szczególności wskazano na znaczenie złożonych pakietów informacji, nazywanych schematami percepcyjnymi, wykorzystywanych w procesach poznawczych, gromadzących wiedzę wynikającą z uwarunkowań biologicznych, kulturowych i subiektywnych doświadczeń. W kolejnej części odniesiono kategorie witruwiańskie: trwałości, użyteczności i urody, do elementów tworzących miejską przestrzeń publiczną w trzech skalach: makro - całego układu, mezo - ciągu przestrzennego i mikro - wnętrza urbanistycznego. Jednocześnie powiązano te kategorie z trzema rodzajami pakietów informacji wchodzących w skład schematów percepcyjnych. W tym kontekście osadzono rezultaty przeprowadzonych badań empirycznych, łącząc zagadnienia odczytu wrażenia emocjonalnego, opisującego schemat percepcyjny, z waloryzacją estetyczną. W części końcowej, podsumowującej opracowanie, przedstawiono wnioski, dotyczące uzyskania, przynajmniej częściowej, odpowiedzi na pytania o percepcję miejskiej przestrzeni publicznej oraz możliwości bezpośredniego ich przełożenia na sposób projektowania tej przestrzeni, pozwalające otworzyć nowe, wielodziedzinowe pola dla dalszych działań badawczych.

Zeszyt "Architektura" nr 16, Obrazy architektury. Reprezentacje idei architektonicznej w kontekście współczesnej kultury wizualnej

Krzysztof Koszewski

Obraz stanowi nie tylko nośnik i odzwierciedlenie idei architektonicznej – co jest przedmiotem rozważań w niniejszej książce – ale jest także tworzywem architektury, wpływając na jej fundamentalne cechy i kondycję. Prezentowana książka stanowi próbę zbliżenia dwóch światów, traktując przedstawienia idei jako swoistą oś dyskursu. Próba ta może być z pewnością uzupełniana, gdyż wspomniany obszar dotyczący wizualności i praktyk z nią związanych zmienia się dynamicznie i wciąż poszerza, zmieniając tym samym kontekst obrazów architektury.   Obrazy architektury, będące przedmiotem rozważań w kolejnych rozdziałach, spełniają trzy kryteria – są odbierane jako wrażenie wizualne, zostały wytworzone jako reprezentacja (nie jest to sam odbiór wizualny dzieła w przestrzeni) i pozostają skoncentrowane istotowo wokół projektowania, ukazując intencjonalnie jakiś aspekt dzieła architektury, które dopiero ma powstać.

Zeszyt "Architektura" nr 17, Planowanie przestrzenne jako narzędzie ochrony wartości przyrodniczych na przykładzie Kampinoskiego Parku Narodowego

Małgorzata Mirecka

Zakres zainteresowań zawodowych autorki oscyluje wokół zagadnień kształtowania przestrzeni i narzędzi temu służących w obowiązującym porządku prawnym. W pierwszym rozdziale publikacji omówiono genezę ochrony przyrody na świecie i w Polsce oraz przeprowadzono analizę obowiązujących w tym zakresie przepisów krajowych, z odniesieniem do zmian dokonanych w nich w ostatnich latach. Ze względu na szczególną rolę, jaką w ogólnokrajowym systemie ochrony przyrody pełnią parki narodowe, jeden z nich postanowiono wybrać jako pole dalszych badań. Wybrano Kampinoski Park Narodowy – położony w bezpośrednim sąsiadztwie Warszawy i stanowiący cześć stołecznej aglomeracji. Presja urbanistyczna na park jest olbrzymia i pomimo nałożonych od wielu lat reżimów ochronnych wydaje się trudna do powstrzymania. Ogólną charakterystykę parku, jego położenia, środowiska przyrodniczego, form ochrony i występujących tu zjawisk przestrzennych zawarto w drugim rozdziale pracy. W rozdziale trzecim odniesiono się do dokumentów wyrażających politykę przestrzenną na poziomie kraju i województwa – badaniami objęto Koncepcję Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 i Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego, wskazując miejsce Kampinoskiego Parku Narodowego w ogólnokrajowym i regionalnym systemie obszarów chronionych. W czwartym rozdziale zbadano realizację ochrony wartości przyrodniczych na gminnym poziomie planowania, poddając analizie dokumenty planistyczne szczebla lokalnego, czyli studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin „parkowych” oraz wybrane miejscowe plany zagospodarowania. Przeprowadzone badania pozwoliły na sformułowanie w podsumowaniach kolejnych rozdziałów monografii wielu stwierdzeń, dotyczących genezy ochrony przyrody w Polsce, zmian legislacyjnych oraz związków między przepisami z zakresu ochrony przyrody, środowiska, krajobrazu, gruntów rolnych i leśnych z planowaniem i zagospodarowaniem przestrzennym, a także na postawienie diagnozy w zakresie skuteczności planowania przestrzennego w ochronie wartości przyrodniczych. Wnioski autorskie mają na celu wzmocnienie planistycznych narzędzi ochrony wartości przyrodniczych.

Życie diagramów. Tom 1. Diagramatyczne narzędzia reprezentacji architektonicznej

Radosław Achramowicz

Dlaczego właśnie diagramy? Większość Czytelników zgodzi się zapewne z tym, że pojęcie diagram brzmi jakby mało architektonicznie. Prawdopodobnie wielu osobom, w tym także architektom, a może przede wszystkim właśnie im, diagramy wydadzą się dziwne, obce, odległe od symboliki zawartej oraz wyrażanej poprzez plany, przekroje, elewacje, perspektywy i ewentualnie aksonometrie - owe tradycyjne i uznane od pokoleń formy zapisów rysunków architektonicznych. A jednak, współczesna praktyka projektowa, a także poprzedzająca ją wiedza, podążając za innymi dziedzinami nauki i sztuki, coraz odważniej i bardziej świadomie odwołuje się do metody diagramatycznej jako tej, która sprawnie opisuje wieloaspektowość świata kreowanego, w tym przypadku przestrzeni architektonicznej. Wzrastająca popularność technik diagramatycznych, skądinąd niebędących niczym nowym dla obszaru wyobraźni i myśli, implikuje dość poważne pytania, z których podstawowe brzmi: czy diagramy są architekturą samą w sobie? Oczywiście zadanie sobie jednego pytania, dotykającego samej istoty diagramatyki, pociąga za sobą szereg kolejnych, jak choćby dotyczących zapisu i dekodowania go - czy diagramy oglądamy, czy też bardziej czytamy? Te i podobne im kwestie od lat nurtowały mnie i chcąc samemu sobie odpowiedzieć na nie, sięgnąłem poza obszar architektury, poza obszar sztuk wizualnych i nauk technicznych, w efekcie przyłapałem się na tym, iż zwróciłem swą uwagę ku metafizyce. Dlaczego właśnie tam? Z odpowiedzią przychodzi mi w sukurs nauczanie ojca filozofii nowożytnej Kartezjusza, który, poświęcając całe życie nauce, twierdził, iż wiedza jest niczym drzewo, którego korzenie to metafizyka, pień to fizyka, a gałęziami są wszelkie inne nauki. Wracając zatem do postawionych pytań - a książka ta jest pośrednio próbą odpowiedzi na nie - replika, która wywodzi się z takich obszarów jak sztuka, filozofia, kognitywistyka, psychologia, matematyka i oczywiście architektura, nie jest jednoznaczna. Diagramy są z pewnością zapisem idei projektowej, a w pewnych wyjątkowych okolicznościach mogą stać się architekturą samą w sobie, natomiast nie są zdecydowanie tym, czym nuty są dla muzyki, litery dla literatury, no i plany dla architektury. Być może są czymś więcej... Od Autora