Pragnąć. Szkice o literaturze nowoczesnej

Wacław Forajter

Artykuły, wchodzące w skład książki, koncentrują się na opisie zjawiska nowoczesności w kontekście rozmaitych teorii pragnienia, od klasycznej, freudowskiej psychoanalizy zaczynając, na schizoanalizie Feliksa Guattariego i Gillesa Deleuze’a skończywszy. Pierwszy blok artykułów pt. Szyfry pragnienia w twórczości Bolesława Prusa został poświęcony Lalce, a w szczególności uwikłaniu bohaterów powieści w normy i zakazy seksualne obowiązujące w drugiej połowie XIX wieku. Ostatni z tekstów o utworze z 1890 roku dotyczy natomiast nieomówionych dotychczas w wystarczającym stopniu związków powieści Prusa z traktatem Maxime’a Du Campa Paris, ses organes, ses fonctions, sa vie, co pozwala rzucić nowe światło na znaczenia epizodu paryskiego.   Cykl Piekielny pociąg Władysława Stanisława Reymonta składa się z dwóch rozpraw poświęconych twórczości noblisty. Pierwsza z nich, Niebezpieczeństwa fantazji, stanowi próbę interpretacji Marzyciela przy pomocy narzędzi teoretycznych wypracowanych przez Jacques’a Lacana. Z kolei drugi, noszący tytuł Falangi infernalne, jest próbą odczytania wybranych wątków Wampira przez pryzmat głośnej na przełomie wieków sprawy Leo Taxila.   Część ostatnia, Inne pragnienia, zawiera dwa artykuły. Tekst „Gdy popłyną miliony…” to całościowa analiza zapomnianej powieści Ignacego „Sewera” Maciejowskiego o galicyjskim boomie naftowym. Wątki interpretacyjne koncentrują się wokół takich kategorii, jak: pieniądz, afekt, seksualność i praca, ujętych w kontekście koncepcji Guattariegio i Deleuze’a. Rozprawa pt. Pasje wychodzi od porównania wizji średniowiecznej krucjaty dziecięcej, stworzonych przez Marcela Schwoba i Jerzego Andrzejewskiego, by dojść do ogólnych wniosków na temat istoty pożądania i specyfiki pisarstwa historycznego jako takiego.

Preteksty, posłowia. Małe kanony literatury światowej

Jakub Kornhauser

Preteksty i posłowia (…), niczym wunderkamery i panoptika, stanowią o punkcie wyjścia i punkcie dojścia prowadzonych rozważań. Książka składa się z dwóch głównych części, z których każda dzieli się na dwa podrozdziały. (…) W sekcji Preteksty znalazły się szkice poświęcone literaturom i kulturom europejskim – francuskiej, belgijskiej, mołdawskiej, katalońskiej, norweskiej i środkowoeuropejskiej (Kanony zza granic) oraz polskim zmaganiom z polem literackim (Kanony w granicach). Szkice tu pomieszczone łączy chęć odpowiedzi na pytanie, czym dzisiaj jest pisanie, co nam zostało ze starych dyskusji na temat literackich mód, konwencji i powinności oraz czy da się wyznaczyć kierunki, w których podążają najmłodsze pokolenia twórców. I dlaczego pokoleń starszych nie należy usuwać na margines zainteresowania – dekanonizować – tylko warto czytać na nowo.   (…) Sekcja Posłowia to zapis racjonalizacji irracjonalnego, przypominający układanie mozaiki z rozproszonych elementów, które na pozór nie mają prawa do siebie pasować, lecz po odpowiednim zestawieniu nabierają nowych znaczeń i uruchamiają wewnętrzne zależności. Wahadło małych kanonów wychyla się, jak w tytule, W stronę awangard – badając poziom literackości prac Herty Müller, Stanisława Dróżdża czy Jiříego Kolářa, eksperymentalne ciągoty polskiej poezji ostatnich dekad i aktualność okołoawangardowych dyskursów krytycznych – by po chwili przyjrzeć się bliżej Rumunii na stronie, ujawniając specyfikę najistotniejszych współcześnie dykcji rumuńskiej prozy.                                                                                                                    Fragment Wstępu       Książka Jakuba Kornhausera Preteksty, posłowia. Szkice o literaturach jest pozycją bardzo istotną dla badaczy współczesnej literatury. A właściwie literatury światowej czy „literatur”, bo właśnie taką formą posługuje się Autor, co wynika z patronującego mu przekonania o wielości, różnorodności oraz równorzędności obiegów literackich poszczególnych krajów oraz regionów. (…) Kornhauser proponuje wnikliwą lekturę oraz interpretację poszczególnych utworów, a jednocześnie wplata sformułowane przez siebie propozycje odczytań w ramy zjawisk o wiele szerszych, zazębiających się z wiązką zagadnień na co dzień badanych przez antropologów i socjologów. Dzięki temu czytelnik otrzymuje szeroką, a jednocześnie bardzo kompetentnie zarysowaną panoramę zjawisk z zakresu literatury oraz kultury współczesnej.                                                                                       Z recenzji dr. hab. Aleksandra Wójtowicza     Jakub Kornhauser (1984) – literaturoznawca, poeta, eseista, tłumacz. Współzałożyciel i pracownik Ośrodka Badań nad Awangardą przy Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, adiunkt na Wydziale Filologicznym UJ. Autor dwóch monografii poświęconych awangardzie (ostatnio Awangarda. Strajki, zakłócenia, deformacje, 2017) i redaktor ponad 10 książek naukowych. Redaktor prowadzący serii wydawniczych „awangarda/rewizje” (Wydawnictwo UJ), „Rumunia Dzisiaj” (Universitas) i „wunderkamera” (Instytut Mikołowski). Redaktor pism „Nowa Dekada Krakowska” i „Romanica Cracoviensia”, były redaktor „Literatury na Świecie”. Opublikował cztery tomy poetyckie, za Drożdżownię (2015) otrzymał w 2016 roku Nagrodę im. Wisławy Szymborskiej. Ostatnio wydał tom esejów Wolność krzepi (2018), przekłady książek Gherasima Luki Bierny wampir, Dumitru Crudu Fałszywy Dymitr (oba 2018) i Gellu Nauma Vasco da Gama i inne cykle poetyckie (2019) oraz tom poezji Dziewięć dni w ścianie (2019). 

Problem antycznej teologii solarnej

Marek Job

„Teologia solarna” jest terminem funkcjonującym w badaniach nad grecko-rzymskim politeizmem od ponad wieku. Niniejsza praca stara się ustalić, do jakiego stopnia i w jakim kontekście kulturowym teologia solarna może być postrzegana jako zjawisko historyczno-religijne.

Problematyka wizualizacji w prozie Miodraga Bulatovicia

Aldona Szukalska

Książka Problematyka wizualizacji w prozie Miodraga Bulatovicia podejmuje znaną już od dawien dawna badaczom literatury kwestię korespondencji sztuk. Jednak, jak się okazuje, w warunkach znaczącego wzrostu liczby obrazów i ich roli we współczesnym świecie pozwala ona również w inspirujący sposób ukazać prozę jako niezwykle czułą kliszę utrwalającą ślady przemian następujących w kształtowanej przez nowe media ludzkiej percepcji. Autorka przede wszystkim zgłębia problematykę wizualizacji, ale i komplementarnej wobec niej wizualności, jednocześnie tworząc rzeczową, kompetentną i oryginalnie skomponowaną analizę twórczości Miodraga Bulatovicia, w przypadku którego inspiracje malarskie oraz filmowe okazały się niezwykle ciekawym kluczem interpretacyjnym. Dzięki wykorzystaniu pojemnej kategorii wizualizacji twórczość serbskiego pisarza czarnogórskiego pochodzenia prezentowana jest z perspektywy synchroniczno-diachronicznej. Takie ujęcie pozwala skoncentrować się na wybranych zagadnieniach wizualnych, jak: opis, ikona kulturowa, symbol czy filmowość dzieła literackiego, przy jednoczesnym podkreśleniu dokonującej się w poetyce autora ewolucji.   Aldona Szukalska – absolwentka filologii serbsko-chorwackiej oraz polskiej UAM.  Wyróżniona w ogólnopolskim IX Konkursie prac magisterskich im. Jana Józefa Lipskiego „Otwarta Rzeczpospolita”. Doktor nauk humanistycznych w zakresie literaturoznawstwa. Zajmuje się kompartystyką.  

Profanacje, rewizje - przeciw doktrynom. Dwa opowiadania z debiutanckiego tomu Witolda Gombrowicza

Marek Mikołajec

Książka Marka Mikołajca – dość skromna pod względem objętości, ale za to gęsta jako dzieło odwołujące się do bogatej i różnorodnej literatury teoretycznej (filozofia Giorgio Agambena, krytyka ideologii oraz władzy, postsekularyzm, dekonstrukcja, psychoanaliza), traktuje o opowiadaniach z tomu Pamiętnik z okresu dojrzewania. Autor wybierając sobie jako przedmiot szczegółowej analizy dwa spośród zawartych w nim utworów, a mianowicie Pamiętnik Stefana Czarnieckiego oraz Zdarzenia na brygu Banbury dokonuje rekonstrukcji i objaśnienia światopoglądu prozy Witolda Gombrowicza u progu jego kariery literackiej. Jest to nowatorskie przedstawienie twórczości autora Ślubu w kontekście krytyki władzy i ideologii, czyli tytułowych profanacji/rewizji wymierzonych w alienujące człowieka doktryny. Podstawą dla książki była nosząca ten sam tytuł, wyróżniona drugą nagrodą na konkursie im. J. J. Lipskiego w 2010 roku praca magisterska. Książka adresowana jest do Czytelników zainteresowanych twórczością Witolda Gombrowicza, uczniów liceów, studentów, literaturoznawców i badaczy twórczości autora Ferdydurke. 

Prolegomena do edycji dzieł Piotra Skargi

Magdalena Komorowska

Prolegomena do edycji dzieł Piotra Skargi powstały z myślą o przyszłych wydawcach Skargowskiej spuścizny. Pierwsze rozdziały mają charakter monograficzny i są próbą uporządkowania wiedzy o twórczości królewskiego kaznodziei. Autorka omawia dzieła Skargi z punktu widzenia historyka literatury, kreśląc sylwetkę kaznodziei jako pisarza - autora i tłumacza, a także redaktora własnych dzieł. Drobiazgowe badania źródłowe, na których opiera się niniejsze opracowanie, umożliwiły sformułowanie wniosków także na temat współpracy Skargi z drukarzami oraz typograficznych cech druków zawierających dzieła królewskiego kaznodziei. Prolegomena... zamyka refleksja nad głównymi problemami edytorskimi w Skargowskiej twórczości. Uzupełnieniem rozważań jest spis bibliograficzny edytorsko ważnych wydań dzieł Skargi. Prolegomena do edycji dzieł Piotra Skargi przeczytałem z ogromną satysfakcją nie tylko jako zapowiedź przyszłej edycji. Jest to również rozprawa niezwykle interesująca sama w sobie, jako kompetentna relacja z badań źródłowych, otwierająca kolejne pola dla filologicznych dociekań. Z recenzji prof. dra hab. Adama Karpińskiego

Przeciw interpretacji i inne eseje. Wydanie III

Susan Sontag

Zbiór głośnych esejów amerykańskiej intelektualistki. Opublikowany w 1966 roku, szybko stał się pozycją klasyczną i wywarł wielki wpływ na myślenie o współczesnej sztuce i kulturze. Sontag w oryginalny, a niekiedy i prowokacyjny jak na tamte czasy sposób pisze m.in. o twórczości Sartre'a, Ionesco i Levi-Strausse'a, analizuje filmy Godarda i Bressona, podejmuje temat wyobrażenia katastrofy w filmach science fiction czy też zagadnienia współczesnej myśli religijnej. W tomie znalazły się najbardziej znane teksty Sontag - esej tytułowy oraz Zapiski o kampie, dowodzące jej niezwykłej wrażliwości na nowe zjawiska w kulturze. Jak zaznacza we wstępie sama autorka, wartością tych tekstów jest nie tyle krytyka poszczególnych dzieł, co istotność poruszanych problemów. Sontag pisze przenikliwie i z żarem, dając dowód na to, że - cytując zakończenie tytułowego eseju - "nie potrzebujemy hermeneutyki, ale erotyki sztuki".

Prze(d)sądy. O czytaniu kultury

Michał Wróblewski, Julian Czurko

 Tom "Prze(d)sądy. O czytaniu kultury" otwiera się na wielość interdyscyplinarnych dyskursów, w ramach których studenci oraz doktoranci kierunków humanistycznych prezentują różne spojrzenia związane z problematyką „czytania” kultury. Punktem wyjścia jest tutaj literatura, ale zainteresowania autorów ogniskują się również wokół innych sztuk (teatr, film, komiks, reklama czy