Polnische Philologie

177
E-book

Nazwa własna wobec gatunku i dyskursu

Artur Rejter

Praca stanowi próbę opisu gatunku i dyskursu przez pryzmat nazw własnych obecnych w jego realizacjach tekstowych, jej koncepcja zatem polega na połączeniu zdobyczy szeroko pojętej lingwistyki tekstu i teorii dyskursu z onomastyką (ściślej: onomastyką literacką). Interesujące było, jak nazwa własna współtworzy poszczególne piętra i obszary komunikacji. Materiał badawczy wykorzystany w monografii stanowią barokowe teksty artystyczne reprezentujące różne estetyki oraz wszystkie etapy rozwoju epoki. Sięgnięto do twórczości wielu poetów, zarówno tych pierwszoplanowych, jak i mniejszego formatu. Takie założenie pozwoliło osiągnąć obraz uśredniony i stosunkowo pełny. Na poziomie gatunku obserwacją objęto fraszkę i gatunki jej pokrewne (uwzględniono główne komponenty wzorca tekstowego), na poziomie dyskursu natomiast – dyskurs miłosny i erotyczny oraz metafizyczny. W postępowaniu badawczym skupiono się zarówno na kwestiach prototypowych, centralnych, jak i peryferyjnych, sekundarnych, skoncentrowano się także – zwłaszcza w wypadku dyskursu – na problematyce pogranicza. Zaproponowane analizy dowiodły, że bogactwo, ale i pewna standaryzacja onomastykonu barokowego pozostaje w bezpośrednim związku ze specyfiką kulturową epoki. Barok bowiem był formacją o wysokim stopniu złożoności, tak w sferze idei, podejmowanych tematów, jak i estetyk oraz ról wykładników, które można by interpretować z perspektywy komunikacji społecznej. Należy także zaznaczyć, że wiele ze wskazanych cech gatunku i dyskursu opisanych z perspektywy onomastycznej znalazłoby poświadczenie w tekstach reprezentujących inne epoki w dziejach kultury. Dowodzi to uniwersalności jako cechy właściwej dla cywilizacji człowieka, który niezależnie od czasów, w których żyje, natrafia na podobne problemy, ma te same przywary, w zbliżony sposób percypuje otaczającą go rzeczywistość.

178
E-book

Nazwy geograficzne w polskich przekładach Nowego Testamentu z XVI i XVII wieku. Analiza i słownik

Rafał Zarębski

Książka Rafała Zarębskiego to studium na wysokim poziomie refleksji naukowej, wpisujące się w serię monografii dotyczących polszczyzny przekładów biblijnych XVI i XVII wieku, które w ostatnich latach ukazały się na rynku krajowym i zagranicznym. Uzupełnia wiedzę na temat polszczyzny renesansowej, a w szczególności polszczyzny biblijnej, zwłaszcza w jej planie onomastycznym. Autor ukazał przejęte do polszczyzny nowotestamentowe nazwy geograficzne zarówno w aspekcie formalnym, jak i stylistycznym oraz semantycznym. Na podstawie pozyskanych danych sporządził też Słownik nazw geograficznych i ich ekwiwalentów w polskich przekładach Nowego Testamentu z XVI i XVII wieku, będący niezwykle wartościowym naukowo dopełnieniem monografii. Publikacja wraz ze słownikiem to pozycja w pełni oryginalna zarówno na polskim, jak i zagranicznym rynku wydawniczym. Stanowi studium pionierskie, jeśli chodzi o materiał empiryczny, który został poddany analizie lingwistycznej, a także nowatorskie, jeśli chodzi o założenia metodologiczne, splatające w jedno zagadnienia z onomastyki, semantyki, diachronicznych studiów filologicznych, filologii biblijnej, teolingwistyki, lingwistyki antropologicznej, translatologii, teorii wariantywności i historii języka polskiego. Z recenzji prof. dr. hab. Tomasza Lisowskiego

179
E-book

Nazwy terenowe i miejscowe w przestrzeni fizycznej. Geographical names in physical space

Artur Gałkowski, Renata Gliwa

Nazwa „Polska” pierwotnie oznaczała ziemię Polan, a dopiero później doznała rozszerzenia znaczenia, odnosząc się np. do terytorium państwa Bolesława Chrobrego. Nazwa „Wiślanie” pojawia się w IX w. w trzech niezależnych od siebie źródłach. Tym i wielu innym przykładom pochodzenia wielu nazw poświęcona jest ta książka. Wcześniej na podobne tematy ukazały się: „Mikrotoponimia i makrotoponimia. Problematyka wstępna” (red. Artur Gałkowski, Renata Gliwa, 2014); „Mikrotoponimy i makrotoponimy w komunikacji i literaturze” (red. Artur Gałkowski, Renata Gliwa, 2015). W monografii „Nazwy terenowe i miejscowe w przestrzeni fizycznej” kontynuowane są rozważania na temat osiągnięć w zakresie toponimii, ze szczególnym uwzględnieniem występowania jednostek mikro- i makrotoponimicznych w szeroko rozumianej przestrzeni fizycznej, na którą składa się pejzaż naturalny, terenowy, hydrograficzny, powiązany z konkretnymi regionami oraz elementami topografii, jak również obiektami składającymi się na układ miast i wsi. Wielojęzyczność tomu, udział przedstawicieli z różnych ośrodków naukowych pozwala na prezentację najnowszych wyników badań w zakresie toponomastyki polskiej i zagranicznej, zwłaszcza wschodnie- i zachodniosłowiańskiej. 

180
E-book

Negacja w języku, tekście, dyskursie

Ewa Szkudlarek-Śmiechowicz, Bartłomiej Cieśla

Oddajemy do rąk Czytelników monografię, w której Autorzy poddają refleksji naukowej zjawisko negacji. W tomie znalazły się artykuły językoznawców, literaturoznawców, kulturoznawców, prawników, filozofów, logików. Publikacja ma więc charakter interdyscyplinarny, prezentujemy w niej bowiem wyniki badań nad negacją w wymiarze składniowym, semantycznym, logicznym, retorycznym, kulturowym, społecznym. Autorzy artykułów zgromadzonych w monografii proponują zarówno ujęcie systemowe negacji: syntaktyczne i semantyczne, jak i komunikacyjne: pragmatyczne, tekstowe, dyskursowe. Negację traktują wąsko - jako składnik semantycznej struktury zdania, mający wpływ na jego budowę formalną, za pomocą którego mówiący odrzuca wydany uprzednio lub domyślny sąd, a także szeroko - jako negowanie, odrzucenie tego, co było lub jest uznane za rzeczywiste, słuszne, właściwe, wartościowe, sprawiedliwe.

181
E-book

"Neophilologica" 2016. Vol. 28: Études sémantico-syntaxiques des langues romanes

red. Wiesław Banyś, współudz. Katarzyna Kwapisz-Osadnik, współudz. Fabrice Marsac

Sous la rédaction de Wiesław Banyś en coopération avec Katarzyna Kwapisz-Osadnik et Fabrice Marsac   Na kolejny tom czasopisma składa się 20 artykułów, których autorzy podejmują zagadnienia związane z różnorodną tematyką językoznawczą: od badań kognitywistycznych z typowymi dla tego nurtu pytaniami, np.  o konceptualizację wybranych pojęć, po inne ujęcia teoretyczne, np. odwołujące się do doktryny Stanisława Karolaka czy też wykorzystujące koncepcję Wiesława Banysia w rozważaniach na temat tłumaczenia maszynowego. W różnych ujęciach i kontekstach poruszane są także problemy fonetyczne, zagadnienia składniowe, leksykologiczne, semantyczne oraz związane z pragmatyką językoznawczą i retoryką.

182
E-book

Neuroza. Zagrożone męskości

Krystyna Kłosińska

Książka dotyczy figur męskości wyprodukowanych przez rozliczne dyskursy końca XIX w.: medyczne, ekonomiczne, historyczne, higienistyczne. Interpretacje w niej zawarte odnoszą się do tekstów literackich, jak i paraliterackich. Figura neurastenika alegoryzuje męskości zagrożone przez nadmierną pracę, rozproszoną podmiotowość, perwersyjną seksualność. Polski idiom neurozy ma swoją szczególną manifestację w Bez dogmatu: Sienkiewicz, wbrew teoretykom nerwoz, w taki sposób zaprojektował bohatera, aby jego ciało było dziedzictwem ciała pełnych krzepy przodków, znanych z Trylogii. W drobnomieszczańskim świecie Dulskiej i Dulskiego gender ma determinanty klasowe, ekonomiczne, społeczno-kulturowe.

183
E-book

Nie/podległości i transformacje. Szkice o stuleciu męskiego niepokoju 1918-2018

Wojciech Śmieja

Praca wpisuje się w żywy w ostatnich latach nurt badań humanistycznych – masculinity studies. W rozdziale teoretycznym autor przybliża i mapuje najnowsze światowe badania z tego obszaru. W kolejnych rozdziałach analitycznych demonstruje możliwość wykorzystania tych metodologii w kręgu rodzimego literaturoznawstwa. Aplikowanie omówionych we wstępie nowych konceptów do analizy tekstów literackich pozwala pokazać nieświadome i często trudno wyrażalne napięcie, jakie w interpretowanych tekstach wprowadzają niestabilne limitacje kategorii genderowych – niekoniecznie związane z naszym „tu i teraz”, lecz, jak się okazuje, dość powszechne i transhistoryczne. Przykładowe analizy wydobywają z tekstów literackich napięcia na pierwszy rzut oka niewidoczne, nienazywane, ale fundamentalne, tym samym otwierając pole dalszych dociekań kolejnych badaczek i badaczy. Wszystkie omawiane fabuły pokazują, jak zmiany warunków politycznych, społecznych, kulturowych i ekonomicznych modyfikowały definiowanie tego, co jest „męskie” bądź „niemęskie”, i jak bohaterowie do tych zmian się odnosili, czasem próbując adaptacji, kiedy indziej zaś kontestacji. Między wierszami tych tekstów odnaleźć można niepewność, niepokój i pragnienie ustanowienia (wyobrażonego) ontologicznego fundamentu męskiego gender, którego jednak brak w sekularyzującej się płynnej rzeczywistości. Co więcej, każda niemal z tych zmian rezonuje w męskich ciałach.

184
E-book

Nie/porozumienie, nie/tolerancja, w(y)kluczenie w języku i kulturze

red. Ewa Biłas-Pleszak, Artur Rejter, Katarzyna Sujkowska-Sobisz, Wioletta Wilczek

Epoka, w której żyjemy, pełna jest również sytuacji komunikacyjnie trudnych, wynikających z tempa zmian cywilizacyjnych, konfliktów kulturowo-społecznych, narastających przepaści związanych z otwarciem na Innego, do spotkania z którym nie zawsze jesteśmy przygotowani. Rozprawy i studia wchodzące w skład niniejszej monografii zostały podzielone na cztery części: I Inny, Obcy, hejt, tolerancja… — językowe konceptualizacje, II W(y)kluczenie — od języka do dyskursu, III Nie/porozumienie — w stronę (społecznego) dialogu, IV Inny, Obcy — konteksty międzykulturowe. Podjęte problemy sytuują się w wielu przestrzeniach komunikacyjnych i społecznych, skupiają się zarówno na samym języku i jego środkach, jak i na kontekstach użycia kodu naturalnego, stanowiących kluczowe tło kulturowo-społeczne (oraz jego manifestacje), takie jak polityka, rasizm, płeć, orientacja seksualna, religia, sport, choroba czy inność narodowa i kulturowa.